اصل پیتر یا اصل حد بی کفایتی در سازمان می گوید: کار کنان به دلیل نشان دادن شایستگی در یک شغل به شغل بالاتر می روند. و این روند تا آن جا ادامه می یابد که کارمند به حد بی کفایتی در یک شغل می رسد و همان جا باقی می ماند. لارنس پیتر معتقد است در سلسله مراتب سازمان ها همه ی کارکنان مایلند که به حد بی کفایتی برسند و علم سلسله مراتب شناسی باید این مسئله را بررسی نماید. در این مجال به صورت اجمالی این مسئله مورد بررسی قرار می گیرد:
در جریان روند سلسله مراتب، هر كارمندی ممکن است تنها سطح ناتوانایی های خود را بالا ببرد. بر این مسئله تاكید می شود كه در اصل پیترز هیچ استثنایی وجود ندارد. ممکن است سمت های سازمانی توسط کارمندانی اشغال شوند که توانایی انجام وظایفشان را ندارند. حال شما اگر در ابتدای فعالیت خود موفق نشوید، باید ببینید در چه سطحی از ناتوانی هستید. دو نوع شکست وجود دارد: کسانی که فکر می کنند، اما هرگز آن را عملی نمی كنند و کسانی که کاری را انجام می دهند بدون اینکه به آن اندیشیده باشند.
به همین صورت، دو نوع بازنده وجود دارند: بازندگان خوب، و بازندگانی که اصلاً نمی توانند هیچ اقدام و عملی را انجام دهند.
1- یافتن سطح ناتوانی
در جریان روند سلسله مراتب، هر كارمندی ممکن است تنها سطح ناتوانایی های خود را بالا ببرد. ممکن است افراد در جایگاهی قرار داشته باشند که نتوانند توانایی های خود را ابراز دارند.
در اصل پیتر هیچ کس استثنا نیست. برای همه افراد، حرکت به سمت یک توانمندی، می تواند راهی به سوی شرکت و ناتوانی هم باشد. بنابراین باید زمان کافی به این کار اختصاص دهید و وجود رتبه های متعدد در سلسله مراتب را بپذیرید. هر کارمندی ممکن است در سطحی از ناتوانی هایی خود قرار داشته باشد. ممکن است سمت های سازمانی توسط کارمندانی اشغال شوند که توانایی انجام وظایفشان را ندارند.
2- پرداختن به شکست
گر شما در ابتدای فعالیت خود موفق نشوید، باید ببینید در چه سطحی از ناتوانی هستید. اگر نمی دانید دارید به کجا می روید، احتمالاً به بن بست خواهید رسید.
یک اقتصاددان، کارشناسی است که می داند چرا آنچه که دیروز پیش بینی شده، امروز رخ نداده است. لذا ناتوانی انسان موضوعی عمومی است زیرا توان انسان برای ایجاد بسیاری از ساختارها، محدود است. امروزه ما شاهد انبوهی از سلسله مراتب های گوناگون هستیم. مشکل اینجا است که ما با سلسله مراتب هایی مبهم و گنگ رو در رو هستیم.
دو نوع شکست وجود دارند: کسانی که فکر می کنند اما هرگز آن را عملی نمی كنند و کسانی که کاری را انجام می دهند بدون اینکه به آن اندیشیده باشند.
به همین صورت، دو نوع بازنده وجود دارند: بازندگان خوب، و بازندگانی که اصلاً نمی توانند هیچ اقدام و عملی را انجام دهند.
3- ناتوانی های رایانه‌ای
ناتوانی رایانه ای، به معنای توانایی نداشتن در استفاده از فن‌آوری های رایانه ای یا ناتوانی ذاتی در استفاده از رایانه است.
نتیجه
بدبینی پیرامون شرکت ها و مدیران، دیگر موضوع تازه ای نیستند. مثلاً، کتاب اصل دیلبرت تصویری دقیق و جذاب از بدبینی در مورد شرکت ها است که سبکی در دهه 1990 بود.
از کتاب قانون مورفی گرفته تا قانون پارکینسون و از پادنید ویلسون گرفته تا استانلی بینگ ، نوعی بدبینی مضحک به حوزه سازمانی تزریق شده است. شاید بتوان کتاب اصل پیتر را بدبینانه ترین کتاب در این عرصه دانست. این کتاب به شدت تحت تأثیر اندیشه‌های بسیاری از متفکران دهه 1960 است.
اصل پیتر نمایانگر نوعی بدبینی کورکورانه است و در بسیاری از کتب کسب و کار با طعنه و طنز از آن یاد می شود. این کتاب یادآور یک واقعیت سازمانی است اما چندان ارتباطی با طراحی ساختار سازمانی و اتخاذ تصمیمات بزرگ ندارد . این کتاب، آنقدر خسته کننده و پیش پا افتاده است، که بسیاری آن را اصلاً جدی نمی گیرند.
اسکات آدامز نویسنده کتاب اصل دیلبرت می گوید: «ظاهراً، کارکنان ناکارآمد و ناتوان، مستقیماً سر از پست های مدیریتی در می آورند بدون اینکه حتی از حداقل صلاحیت ها برخوردار باشند. وقتی در سال 1979 به نیروی کار پیوستم، کتاب اصل پیتر به خوبی شرح دهنده وضعیت مدیریت آن دوران بود. اکنون هم به نظر می رسد ما در حال بازگشت به آن سال ها هستیم که در آن، یک مدیر تنها در یک حوزه توانایی داشت. »این کتاب امروز نیز مورد توجه است. منظور پیتر از کسانی که فقط با حروف و اعداد حرف می زنند نه با لغات و واژه ها، در واقع مشاوران امروزی است.
