نويسنده: رضا معيني جزنی
بخش حمل و نقل از جمله بخش هاي زيربنايي اقتصاد هر كشور است. اين بخش يكي از شاخص هاي مهم سطح توسعه يافتگي به حساب مي آيد. به عبارت ديگر حمل ونقل ريلي است كه انقلاب صنعتي روي آن حركت مي كند و در يك جمله صنعت حمل ونقل نيروي محركه توسعه اقتصادي و اجتماعي هر كشوري است.
در حالي كه كريدور شرق به غرب امكان مناسبي را براي ترانزيت كالا مهيا كرده اما هنوز زيرساخت هاي مورد نياز براي ترانزيت كالا از طريق كشور فراهم نشده است. (مانند حمل بار ترانزيت به وسيله كانتينر، تعويض بوژي، تكنولوژي و…)
يكي از فرصت هاي مهم درآمدزايي براي كشور، ترانزيت كالا از طريق خاك ايران است كه اين مهم بايد با برنامه ريزي هاي كارشناسانه و سرمايه گذاري هاي هدفمند )كه در راستاي سند چشم انداز بيست ساله كشور و برنامه توسعه چهارم است( انجام شود و بتواند سهم صنعت حمل و نقل ريلي و به ويژه ترانزيت را بالا ببرد كه در پايان برنامه چهارم توسعه نيز بتواند به رشد سالانه 8 درصدي كمك كند.
ترانزيت
ترانزيت در لغت به معني عبور، گذر و راه است. ترانزيت كالا به معني ورود كالا به يك كشور و خروج از مرز ديگر مي باشد كه ممكن است با استفاده از امكانات حمل و نقل كشور نيز همراه باشد.
در جهت گسترش هر چه بيشتر ترانزيت كالا مي بايد به نكاتي از جمله بين المللي بودن ترانزيت، مقرون به صرفه بودن وجود تسهيلات و امكانات لازم و مناسب بودن وضعيت حمل و نقل توجه داشت تا جريان ترانزيت كالا با موفقيت همراه باشد.
ايران به لحاظ شكل خاص شبكه راه آهن خود و اتصال آن در مرز رازي، از طريق راه آهن تركيه به شبكه راه آهن هاي خاورميانه و اروپا اتصال مي يابد. شبكه ريلي ايران در مرز جلفا از طريق راه آهن جمهوري هاي آذربايجان به شبكه سراسري راه آهن هاي قفقاز و ماوراي قفقاز و نهايتا به راه آهن روسيه متصل است و در مرز سرخس از طريق راه آهن پاكستان، پل ارتباطي غرب به شرق و شمال به جنوب ايران كامل مي شود.
طول شبكه راه آهن كشور حدود 8500 كيلومتر است كه در آن تعداد 320 ايستگاه تشكيلاتي و غيرتشكيلاتي جهت ارائه خدمات در شبكه موجود است.
حمل و نقل تركيبي
سيستم حمل و نقل تركيبي در واقع عبارت از به كارگيري مجموعه سيستم هاي حمل و نقل به منظور دستيابي به حداكثر جابه جايي كالا با بيشترين مطلوبيت است. بديهي است براي پاسخگويي به نيازهاي اين سيستم مركب لازم است تغييراتي در ساختار بسته بندي كالا ايجاد شود.
نتيجه گيري
با توجه به موارد فوق الذكر مي توان چنين اظهار داشت كه يكي از مواردي كه مي تواند در پيشبرد ترانزيت ريلي براي حمل كالا موثر واقع شود سيستم حمل و نقل تركيبي است.
به عبارتي شيوه هاي مختلف حمل نقل به سبب ويژگي هاي خاص خود، هر يك نقش مهمي را در جابه جايي كالا ايفا مي كنند. در حالي كه سيستم حمل و نقل جاده اي به سبب انعطاف پذيري خود امكان دسترسي به بيشترين نقاط را فراهم مي سازد، راه آهن به عنوان يك وسيله حمل انبوه مي تواند سبب صرفه جويي در هزينه و انرژي به خصوص در مسافت هاي طولاني شود. مجموع اين خصوصيات سبب شده است تا امروز صنعت حمل و نقل براي استفاده مطلوب از شبكه و انواع سيستم هاي حمل و نقل، به جاي استفاده جداگانه از هر يك از اين شيوه ها سعي در پيوند دادن روش هاي مختلف حمل ونقل داشته و بدين ترتيب امكان حمل ونقل انبوه كالا را در حداقل زمان، با كمترين هزينه و بيشترين ضريب ايمني فراهم سازد.
حمل كالا در مسير ترانزيت از كشورهاي آسياي ميانه به سمت اروپا نيز به صورت حمل و نقل تركيبي انجام مي شود. نبايد ارتباط تنگاتنگ سيستم حمل و نقل تركيبي با كانتينر را فراموش كرد زيرا كانتينر به دليل امتيازات خاص خود به سرعت در شبكه حمل و نقل بين المللي رسوخ پيدا كرده و منجر به تغيير ساختار سيستم حمل و نقل در بسياري از كشورها شده است. سودمندي هاي اين سيستم به تدريج جهان را به سوي حمل كانتينري سوق مي دهد و به موازات آن تحولات تازه اي در جهت استفاده از اين سيستم در شيوه هاي بسته بندي، حمل و نقل، تخليه و بارگيري و انبارداري صورت مي گيرد كه مرتبا رو به افزايش مي باشد. كشورهايي مثل ژاپن، آلمان و هلند در حال حاضر 60 درصد كالاهاي خود را با استفاده از كانتينر حمل مي كنند.
پس براي اينكه گامي بلند در عرصه ترانزيت كالا برداريم و به اين افق نزديك و نزديكتر شويم لازم است كانتينريزاسيون در ترانزيت كالا و به طور كلي در عرصه مبادلات تجاري جهان را به طور كامل در كشور پياده كنيم.
به عبارت ديگر مي توان نتيجه گيري كرد كه با استقرار اين سيستم حمل و نقل همراه با كانتينر راحتي حمل و نقل كالا، تسريع بارگيري و تخليه مستمر و از همه مهم تر كاهش تشريفات اداري و گمركي كالا و سرويس تحويل در به در كالا ميسر شود.
و جمله پاياني اينكه سرمايه گذاري مناسب در زمينه ساخت و نگهداري اسكله ها، ترمينال ها، جرثقيل هاي مخصوص ليفتراك ها و ساير تمهيدات خاص حمل و نقل كانتينري از مهم ترين عوامل موثر در توسعه روزافزون سطح تجاري در كشورهاي توسعه يافته و به تبع آن مبادلات بيش از پيش حكم ترانزيت كالا است.در كشورهاي توسعه نيافته و در حال توسعه، به دليل فقدان برنامه هاي لازم براي چگونگي توسعه سيستم هاي مختلف، سرمايه گذاري هاي انجام شده هيچگاه به صورت هدفدار و مبتني بر برنامه ريزي نبوده و نتيجه آن سرمايه گذاري هاي ملي متوالي براي ايجاد تاسيساتي است كه جز هزينه بري سود ديگري ندارند
