نویسنده: ميرزا محمد كاظميني
مقدمه: در جهان کنونی، به فرهنگ توجه زیادی شده است که به فرمایش حضرت امام (ره) فرهنگ مبدأ تمام خوشبختیها و بدبختیهای یک ملت است و در برنامه ریزی کلان مدیران ارشد کشور بسیار ضروری است که نگاهی نو به فرهنگ داشته باشند و در جهت تلاش برای بوجود آوردن یک فرهنگ درست، با توجه به پیشینه فرهنگ ایرانی و بر اساس تکنولوژی نوین امروزی، حرکت کنند. همچنین برای ایجاد یک فرهنگ پویا و جذاب و هم پاسخگو به نیازهای بشر، باعث ترقی و سربلندی آحاد مردم، خاصه جوانان شود.
بخش 1 : فرهنگ
اساسی ترین و زیباترین عنصر یک جامعه فرهنگ آن ملت است که آدمی را صاحب هویت و شخصیت می‌کند. فرهنگ، سنگ بنای تمدن است و چون در تمام شئون زندگی، ریشه کرده ،نمی توان تعریف کاملی از فرهنگ، ارائه داد. فرهنگ،آشنایی با بهترین چیزهای جهان است و مردم برای رسیدن به مشکلات و مسائل مربوط به آن، فرهنگ را حفظ می کنند. حضرت ایت اله خامنه ای، فرهنگ را ذهنیات ، اندیشه،ایمانها،باورها و سنتها و آداب و ذخیره های فکری و ذهنی می دانند. فرهنگ مجموعه آداب، رسوم و سنتی است که از گذشتگان به نسل های بعدی منتقل می شود و حرکات و رفتارها و باورهای ذهنی فرد و جامعه را در همه زمینه ها ،شکل می دهد.
استاد مطهری می گوید : اگر فرهنگی از انگیزه های ویژه ،برخوردار باشد،جهت حرکت مخصوص به خود ، داشته باشد آهنگ حرکتش با آهنگ حرکت دیگر فرهنگ ها فرق کند و عناصر ویژه و برجسته ای وارد کند، دلیل بر این است که آن فرهنگ اصالت و شخصیت دارد.
به علت عدم خودشناسی، فرهنگ هایی بوجود آمده که ماهیت آنها چیزی جز جنگ و خونریزی ، تبعیض و خودکشی نبوده است. یعنی فرهنگ هایی با ظاهر لطیف ولی در عمل منجر به دیکتاتوری و تحمیل ناحق فرهنگ برتر خود به افراد بشر می شوند به فرموده حضرت علی (ع) بهترین راه شناخت ، شناخت انسان نسبت به خودش است. بنابراین باید انسان را بشناسیم و با ویژگی های او آشنا شویم و زمینه های بوجود آمدن فرهنگ های مختلف را بفهمیم و با سرمایه ای که از گذشتگان داریم بهتر می توانیم فرهنگ انسانی را در جهان امروز حاکم کنیم.
از سوی دیگر، در سیاست های فرهنگی کشور نگاه به فرهنگ یک نگاه کمی می باشد نه نگاه کیفی و عمیق .
برای شناخت عمیق فرهنگ عمومی ، باید همه ابعاد جامعه و لایه های عمیق آن را بشناسیم تا یک شناخت اساسی داشته باشیم.
برای شناخت عمیق فرهنگ عمومی، باید همه ابعاد جامعه و لایه های عمیق آن را بشناسیم تا یک شناخت اساسی داشته باشیم.
بخش 2
انسان چیست؟
انسان چیست؟ سئوالی است که بشر، در طول تاریخ حیاتش از خود،داشته و مهم ترین دانشی است که می‌تواند پاسخگوی بسیاری از اضطرابها ، پرسش ها ی متعدد افراد جامعه ،هدف بعثت انبیاء و … باشد و می تواند یک فرهنگ انسانی و جهانی را به ارمغان آورد.
دو دیدگاه در مورد انسان وجود دارد :
1- عده ای با دیدگاه مادیگری معتقدند انسان جز همین بدن ماشینی ، چیز دیگری نیست و با مرگ، نیست و نابود می شود و با متلاشی شدن بدن ،شخصیت انسان هم نابود می شود.
2- الهیون : معتقدند که انسان، حقیقتی است مرکب از جسم و روان، که با مرگ جسم روان انسان نابود نمی‌شود بلکه جاویدان است.
درمعارف اسلامی برای انسانی که خداوند آفریده ، 6 مرحله در نظر می گیرند:
1- عالم ذر 2- در پشت پدر 3- انسان در رحم مادر 4- دوران زندگی انسان در دنیا 5- دوران برزخ 6- معاد
انسان به ظاهر دارای دو وجهه کاملا مخالف است : جسم و روح، امام ارتباط این دو از اصول بدیهی است که همه ادیان و مکاتب جامعه بشری آن را قبول دارند.
بقاء و ماندگاری روح ، از پژوهش های مهمی است که مکاتب غربی و شرقی به آن پرداخته اند.
مثل : احضار روح، صحبت با ارواح ، تلاش برای تصویر برداشتن از ارواح، خروجی روح ازبدن، مداوای رنج‌های روحی، که همگی برای رساندن روح به آرامش است.
جسم بدن روح، چیزی نیست جزء یک مشت استخوان و گوشت و عضلات مادی
نتیجه : انسان موجود ارزشمندی است که بایدقدر خود را بداند و خود را رشد دهد و با کسب مکارم اخلاق روح خودرا متعالی کند و فهماندند و آگاهی انسان به شناخت ماهیت خود،کار مهم متولیان جامعه است و به قول دکتر اسلامی ندوشن :
انسان از دو جهت کوشش فرهنگی داشته و دارد
1- در جهت فکری و ذهنی (با خلاقیت های هنری و ادبی و فلسفی )
2- از جهت یک سلسه اعمال مادی برای گسترش زندگی مادی
انسان در دو دیدگاه غربی و اسلامی
1- انسان در مکاتب غربی ،میزان قابلیت های مادی و فیزیکی و اقتدار انسان است.
2- جایگاه و منزلت انسان در مکتب اسلام ، میزان ارزش های معنوی و اخلاقی اوست
(با عنوان های خلیفه اللهی ، امانت داری و کرامت )
بخش 3- فرهنگ سازی
مزیت انسان بر سایر جانداران ، تمدن و فرهنگ اوست که حاصل تفکر است انسان ها و ایده هایی است در جوامع به نام فعالیت های بشری .
ویژگی های فرهنگ
1- آموختنی است. 2- قابل انتقال از نسلی به نسل دیگر 3- بنا می شود بر نمادهایی مثل زبان
4- پویاست و قابل تغییر 5- یکپارچه است و تغییر یک بخش فرهنگ سایر چیزها را تأثیر می گذارد.
6- یک عامل قومی است 7- فرهنگ انطباق است.(مثالهایی در تاریخ هست از تغییر فرهنگ بر اثر بلاهای طبیعی ، جنگ ها و مصیبت ها و … )
دیدگاه کلی عوامل تاثیر گذار در فرهنگ سازی
1- سیستم ها و روشهای اقتصادی و معیشتی
2- شرایط محیطی مثل آب و هوا و جغرافیایی
3- نژاد یا ژنتیک
4- رژیم های حکومتی و سیاسی و اجتماعی جامعه
5- رخنه فرهنگ ها و تاثیر پذیری تمدن های پیروز یا تحمیل فرهنگ بیگانه
از دیدگاه جامعه امروزی و شرایط کشور، عوامل موثر بر فرهنگ سازی عبارتند از :
1-دین و فرهنگ 2- معنویات 3- آموزش 4- خودشناسی 5- خانواده 6- محیط و نهادهای مردمی 7- نشریات،رسانه ها و کالاهای فرهنگی 8- زبان 9- زمان 10- خلاقیت،نو آوری و فن آوری نوین . 11- تاریخ 12- تبلیغات 13- زمامداران
فصل اول :
دیـن و فـرهنگ
در واقع، دین و فرهنگ، درهم آمیخته اند و نهادهایی مثل کلیسای کاتولیک یا مساجد و رهبران معنوی و آموزشی و تعالیم کتاب های الهی مثل قرآن، انجیل و تورات ، مسئول ایجاد و حفظ و اصل جهانی بینی هستند. دین : پدیده ای فراگیر است که همه ابعاد فردی،اجتماعی ، خانوادگی ، سیاسی، اقتصادی و بالاخره دنیاو آخرت انسان ها در بر می گیرد و در امر فرهنگ سازی، موثرترین سلاح است. آیینهای امروزی جامعه جهانی مثل مسیحییت، یهودیت ، اسلام ، هندویی و بودایی، هر کدام برای سعادت بشر و دوری او از رنج و مشقت ، راهکارهایی را ارائه نموده اند و به تبع آن بر مبنای دستورات دینی، فرهنگ های متعددی بوجود آمدهاست.برای ایجاد یک فرهنگ،علاوه بر موقعیت جغرافیایی، زبان و گویش ، پیشینه تاریخی ، تکنولوژی نوین امروزی و شیوه های اموزشی جامعه موثر می باشند. ریشه اولیه خلق یک فرهنگ، در ادیان وجود دارد.مثلا در جامعه ایران ، که باورهای دینی و اعتقادات مردم، اسلامی است به عنوان کامل ترین دین، به همه نیازهای بشر پاسخ داده و برای جامعه، راهکارهای عملی ارائه داده مثل :اجتماعی ، سیاسی، اقتصادی و امنیتی و به تبع آن فرهنگ بوجود آورده است .
فرهنگ سازی توسط متولیات جامعه
1- ارائه الگوی درست
2- بیان اندیشه های دینی بر مبنای قرآن و احادیث از زبان علمای دینی
3-تبیین دستورات دینی و اظهار نظر مبلغان دینی همراه با اخلاق و متانت
4-عمل و گفتار، یکی باشد و متولی جامعه دور از عافیت طلبی و مال اندوزی باشد.
مثلا مردی ، دم از دین می زند و مردم را به دوری ازتجملات و دنیا گرایی، دعوت می کند و خودش خودروی مدل بالا سوار می شود. و یا مردم را به صبر و قناعت و پاکدامنی سفارش می کند ولی فرزندان او، غرق در شهوت و ثروت هستند و جور دیگری رفتار می کنند. که این مسائل باعث دین گریزی جوانان می شود و به همین دلیل فرهنگ قناعت، شهادت و جهاد،کم رنگ می شود و کم کم رنگ می بازد. شاهد تردید و ضعف دینی و ناهنجاری هستیم.
امروزه ، دغدغه جوانان، دین است و وقتی این چیزها را می بینند، به اسلام بدبین می شوند.
فصل دوم :
معنـویـات
معنویات ، بخشی از حوزه غیر مادی فرهنگ است و در واقع مهم ترین راه حل دین گریزی جوانان ، توجه به معنویت می باشد.
امور معنوی : در واقع سازنده ، جهت دهنده و هماهنگ کننده فعالیت های فرهنگی دینی مثل فعالیت های نظر و علمی اعضای یک جامعه است.
اهداف بدست آمده از فرهنگ سازی امور معنوی
1-رشد وتعالی فرهنگ اسلامی انسانی در جامعه
2- آراسته شدن به صفات خدایی و فضائل خدایی و فضائل اخلاقی
4- پاک شدن از آداب و رسوم منحرف و خرافاتی
5- استفاده از فرهنگ های خوبی که با اصول و ارزش های اسلامی همسو باشند.
فرهنگ سازی در امور معنوی
1- اولویت دادن به کودکان ، نوجوانان و جوانان در ترویج فعالیت های معنوی
2- اعتلای مقام زن و مکانت های والای زنان در ترویج معنویت
3- افزایش فعالیت های فرهنگی و هنری مثل مسجد، حسینیه، تکایا و انجمنهای هنری
4-افزایش فعالیت های فرهنگی و مذهبی و اعزام جوانان به اماکن مقدسه و زیارت گاه ها
5- افزایش فرهنگ خداخواهی و خداباوری که بسیار هم موثر است.
اهداف بدست آمده از فرهنگ سازی امور معنوی
1- حمایت از برنامه های تعزیه خوانی
2- برپایی نمایشگاههای مذهبی، شعرخوانی، فرهنگی و هنری و دعوت از متولیات فرهنگی و دینی و مدیران فرهنگی و هنری
3-مرمت و بازسازی مکان های دینی مثل مساجد، مدارس وحوزه های دینی، حسینیه و تکایا
4-برگزاری جشنواره ها در مکان های غیر دینی مثل پارک ها ، سینماها و سالن های نمایش
5-پربار کردن محافل دینی و استفاده از روحانیون پاک، عرفا و انسان های وارسته و صاحب کرامت
فصل سوم:
آمـوزش
امروزه توجهی به استعدادیابی و پرورش ذوق و سلیقه و رشد علمی جامعه نمی شود و امکانات آموزشی، اعم از کارگاه ، آزمایشگاه، امکانات سمعی و بصری ، بسیار کم می باشد و مسئولین ، موقعی که سخنان مقام معظم رهبری را می شنوند،برای چاپلوسی ، یک سری تبلیغات و بنر چاپ می کنند و برجسته سازی می کنند، ولی در عمل هیچ کاری صورت نمی گیرد. برای فرهنگ سازی در آموزش باید :
اولا : مردم را نسبت به امور جاری در اجتماع و علوم و حوادث عالم آگاه کنیم.
دوما : برای آموزش، سن و جنسیت و نیز زمان آموزش و همچنین تمایل مدرس به آموزش را در نظر بگیریم.
سوما : رسانه های گروهی و نشریات نیز بسیار موثرند که فقط به گروه ها و جناح ها و اهداف آنان، نپردازند.
فرهنگ سازی آموزش
1- آموزش صحیح از کودکی و نوجوانی شروع شود.
2-هماهنگی سیستم های آموزشی با یکدیگر
3- توجه به زمان و موقعیت آموزش
4- تشخیص نیاز آموزشی توسط متعلمین
5- همزبانی و تفاهم
6- آموزش هنرهایی مثل فیلم ساز ی و برگزاری جشنواره آموزشی و نشر کتاب های مناسب
7- آموزش استفاده درست از اخبار و اطلاعات توسط مدیران اجرایی جامعه
فصل چهارم :
خـودشنـاسی
اسلام، تاکید ویژه ای بر خودشناسی دارد یعنی روح الهی که در وجود آدمی می باشد. امام علی (ع) فرمودند : خدای رحمت کند کسی را که بداند از کجاست، در کجاست و به کجا می رود. وقتی انسان، هویت خود را بشناسد ،توانمندی های خود را می شناسید و در جهت یک فرهنگ پویا ،گام بر می دارد،یعنی فرهنگی بر گرفته شده از مکارم انسانی و ارزشی که علاوه بر معرفت جامعه و تاثیربر آن،الگویی برای جوامع دیگر خواهد بود.
خودشناسی : یعنی آدم بودن به معنای واقعی کلمه و فهمیدن این نکته که انسان ، پرتویی از روح الهی است و افضل تر از فرشتگان می باشد و موجودی است مختار و با اراده
مرحوم مطهری :8 نوع خودشناسی را نام می برد شامل :خودشناسی فطری، فلسفی، جهانی ، طبقاتی، ملی،انسانی ،عارفانه و خودشناسی پیامبرانه
فصل پنجم :
خـانـواده
خانواده اولین نهاد جامعه است که انسان سالهای ابتدایی عمر خود را در آن می گذارند و شخصیتش در آن شکل می گیرد. در خانواده والدین به عنوان اولین مربی و معلم کودک باید بالاترین حد حوصله، گذشت، خوش اخلاقی، کاردانی، علاقه، آگاهی و دانش را داشته باشند. همچنین والدین باید با گفتار و اعمال خود، صداقت ،دوستی، احترام به همنوع و بزرگ تر ها را به کودک بیاموزند.
2- نکته مهم در خانواده
1- منشا بسیاری از بزهکاری های جامعه، خانوادگی است .
2-پیشرفت تکنولوژی و تغییرات شیوه زندگی ،باعث دوری والدین از فرزندان و عدم تعلق آنان به خانوادهمی‌شود
ضروریات خانواده خوب
1-آموزش والدین و آشنایی آنها با تکنولوژی روز و به روز شدن آنها
2-ایجاد مراکز مشاوره خانواده، از طریق رسانه ها و گفتگوهای خانوادگی
فرهنگ سازی خانواده
1-آشنایی والدین به وظیفه خود به عنوان معلمین خانواده
2- پرورش صفات پسندیده ای مثل راستگویی ،امانتداری ، حجاب ، متانت، شجاعت و راز داری
3-والدین، گفتار و عملشان درست و منطقی باشد و الگوی مناسبی برای فرزندان باشند.
4-بی علت نیست که استعمار ، بنیان خانواده را مورد تهاجم قرار داده است و با سرمایه گذاری بالا، تلاش می‌کند در جهت ترویج شبکه های ماهواره ای و سریال های مبتذل و برنامه های مستهجن.
فصل ششم :
محیط و نهـادهـای مـردمی
محیط طبیعی و جغرافیایی انسان و محلی که در آن رشد می کند بر روحیه و اخلاق فرد تاثیر گذاشته و در نقاط سردسیر و گرمسیر و معتدله با هم فرق می کند.فطرت انسانی و مخصوصا استعدادذاتی فرد برای یادگیری در جامعه در مرحله خاصی از کودکی و در چارچوب فرهنگی اجتماعی شکل می گیرد و فرد، زبان، فرهنگ ، اخلاق و مذهب خود را ا زمحیط اجتماعی به دست می آورد. محیط فرهنگی ما از طریق نهادهای اجتماعی در جامعه، از نسلی به نسل دیگر، منتقل شده و پیوسته بازسازی می‌شود. فرهنگ درک شخصی هر کس، از زندگی است و عوامل تاثیر گذار بر فرهنگ سازمان های غیر رسمی و تشکل هایی است که توسط مردم ، بر اساس انگیز های دینی و انسانی بوجود می آید و نهادهای مردمی نام دارد.این نهاد مردمی در اصلاح، تغییر و ایجاد فرهنگ تاثیر داشته و مردم از طریق نهادها، به ارضای نیازهای اساسی خود، دست می یابند .
در قرون وسطی که دنیای غرب جهالت و توحش و خودپرستی بود، و هیچ یک از مظاهر تمدن و سازمان ها و دستگاه های فرهنگی، اجتماعی بهداشتی و شهرداری نبود، در ملل اسلامی بخصوص ایران، نهادهایی بود که از پول مردم درست شده بود و احتیاجات مردم را برطرف می کرد.
و این نهادها حس مشارکت و سهیم بودن در امور را بین آحاد مردم بوجود آورده و مردم خیر در این گونه کارها از هم سبقت می گرفتند. مثلا تعداد زیاد املاک وساختمانهای وقفی ،کاروانسرها ی عمومی ،مدارس، و مساجد از نهادهای مردمی آموزش و پرورش حوزه های علمیه و انجمنهای قرآن .
از نهادهای مردمی سیاست، انجمن ها ،تشکل ها و گروه های سیاسی مثل جامعه روحانیت مبارز،جزب مشارکت از نهادهای اقتصادی، بنگاه های اقتصادی خصوصی، صندوق های خیریه و قرض الحسنه
در نهاد دین، مسجد :شامل کانون های بسیج ، شوراهای اسلامی محل،محل پایگاه نیروهای بسیج در بعد اجتماعی قهوه خانه ها،زورخانه ها و مؤسسات چند منظوره
نهادهای مردمی می توانند :
1- راه و روش درست استفاده از اوقات فراغت و استفاده درست از وقت را یاد بدهند.
2- باعث تقویت قوه تخیل و خلاقیت شوند.
3-بالا بردن میزان شعور اجتماعی را باعث می شوند.
فصل هفتم:
زبان
فرهنگ سازی زبان
1- توجه به زبان فارسی وتلاش در استفاده از کلمات فارسی اصیل
2-توجه به گویشهای محلی و استفاده درست و کامل از واژه های فارسی اصیل
3-مطالعه داستان های ادبی و تفکر و تفحص در دیوان شاعران
4-تلاش ادب فارسی در مدارس و دانشگاه ها و آموزش جدی زبان فارسی به محصلین
5- تلاش در جهت حفظ فرهنگ فارسی
فرهنگ سازی زبان در مورد ترجمه
1-فهمیدن واژگان زبان
2-فهمیدن جنبه های عاطی و فرآیندهای فکری و فنون ارتباط
فصل هشتم :
زمان
با گذشت زمان، نیازها، دگرگون می شوند،فرهنگ ها و خلق و خوی ها تغییر یافته و علم و صنعت پیشرفت می‌کند.
بنابراین فرهنگ ها بر اساس زمان و مکان ، قابل تغییر بوده و در فرهنگ سازی، بسیار موثرند.
استفاده درست از زمان نشان می دهد که چگونه اعضای یک فرهنگ، برای زمان ارزش قائلند و به آن پاسخ می‌دهند.
فرهنگ سازی
1-توجه به زمان، مکان و باورهای مردم
2-توجه به اثر ماندگار زمان در تاریخ برای خلق آثار مثل فرهنگ دفاع و کمک در زمان هجوم بیگانه به خاک میهن .
3-توجه به زمان، مکان و باورهای مردم
4-توجه به تاثیر گذاری حوادث متعدد در بروز یک فرهنگ
فصل نهم :
خلاقیت،نو آوری و فن آوری نوین
1- ترویج خلاقیت و نو آور ی برای ارتقاء و تولد فرهنگ
2- تشویق و حمایت از نخبگان، شاعران، هنرمندان و اقتصاد دانان
3-ایجاد اندیشه های نو و تولید فضای فرهنگی خوب و جامع
4- رقابت بین نظریات و پدیده های موثر اجتماعی
5- ایجاد بستر مناسب برای آموختن به شیوه های نوین و توجه به فن آوری جدید.
6- آگاهی و استفاده از تکنولوژی نوین
7- توسعه فن آوری در زمینه سیستم های حمل و نقل و نظام های ارتباطی
8-سفرهای جهانگردی مدیران تجاری و مسئولان دولتی
9- فرهنگ استفاده درست از شیوه های مدرن و هماهنگی این فرهنگ ها با ارزش های دینی و اجتماعی
فصـل دهم:
تـاریخ
در قرآن کریم آیات زیادی آمده است که انسان را به مطالعه در سرنوشت اقوام گذشته دعو ت نموده و تاریخ را منبعی برای کسب علم و معرفت معرفی می کند. تاریخ بشر و تحولات آن، عزت ها و ذلت ها ، موفقیت ها و شکست ها و … تاریخی حساب شده و دقیق دارد که با مطالعه و شناخت این قوانین و حساب های منظم می توان تاریخ حاضر را تحت فرمان در آورد و از آن به سود سعادت خود و مردم بهره گیری کرد.
فرهنگ سازی
1- مطالعه تاریخ در جهت فرهنگ سازی
2- ایجاد شیوه های جدید رفتاری برای رشد و تعالی انسان ها
3-آگاهی از تاریخ نسل ها و نبوغ مسلمین در کلیه علوم و فنون
4-حفظ سنت ها و فرهنگ بومی
5- تحقیق و تفحص در تاریخ دولت ها و ملت ها و آشنا شدن با پیشیینه آنان
6- بهره گیری از تجربیات ملت ها و مطالعه بررسی تاریخ آنان و تلاش در جهت ارتقای فرهنگ
فصل یـازدهم :
نشـریات رسانه هـا و کالاهای فرهنگـی
یکی از حساسترین سکوهای پرش فرهنگ دشمن یا فرهنگ خودی، به دست گرفتن رسانه های عمومی می‌باشد.
مثل رادیو، تلویزیون، سینما، تئاتر و نشریات
این ابزارهای حساس، امروزه خط فکری و فرهنگی و حرکتی جامعه را مشخص می کنند.
کالاهای شرکت های مختلف را تا عمق خانواده ها و محصولات فرهنگی خود را حتی تا اطاق خواب ها نفوذ می دهند.
حرکات فردی و حتی گویش لهجه ای را تغییر داده و فرهنگ های قومی و بومی را کم کم می زداید.
امروز،دیگر نیاز ی به اعزام سرباز برای تسخیر کشورها و منابع آن ها نیست و سلطه بر ذهن و افکار مردم، اهمیت دارد.
صدا و سیما در حال حاضر ، مهمترین رسانه گروهی می باشد که برای فرهنگ سازی نیاز دارد تا بخش های علمی و تخصصی خود را تقویت کرده و بر اساس نیاز جامعه و ارزش ها و باورهای ملت ، برنامه درست کند.
نمایشگاه های کتاب،جشنواره های فیلم و موسیقی و مطبوعات،فرآورده های فرهنگی مورد استفاده مردم می‌باشند.
سینما، از برجسته ترین کالاهای فرهنگی می باشد و نیز تلویزیون که ماهواره نتوانسته جای آن را بگیرد و نقش مهم و ارزنده آن بر مرام و منش جامعه مشخص است.
ورزش نیز به عنوان کالای فرهنگی ،مرام پهلوی ، قدرت ، شجاعت، توانایی و خرد را در جامعه ،گسترش می‌دهد.
امروزه به حدی رسانه ها مهم شده اند که زندگی بدون آنها ممکن نیست .
مخاطبان رسانه ها با رجوع به اخبار و مطالب رسانه ها و پیامهای رسانه ای،اطلاعات جدیدی را به دست می‌آورند و رفتارها و باورها و حتی گویش های خود را تغییر می دهند و نهایتا فرهنگ ها تغییر می کند.
بهترین فرهنگ سازی کالاهای فرهنگی باید حول 4 محور صورت گیرد.
1- رسانه های جدید : ماهواره ،تلویزین ، روزنامه ،کتاب و …
2-رسانه های سنتی:شعر،حدیث ، روایت و سرگذشت بزرگان دین و …
3-محل و موقعیت (انجام مراسم سنتی شفاهی، مثل میهمانی ، مرسم خانوادگی ،روضه ،جلسات دعا، مراسم عروسی و …
4- کالاهای فرهنگی و فعالیت هایی مثل
الف- هنری ) عکاسی ،نقاشی ،طراحی،موسیقی
ب- دستی ) خیاطی ، گلسازی، قالی بافی
ج- بازی و سرگرمی ) رایانه،شطرنج
د- مذهبی+عبادی ) وسایل عزاداری ، سجاده، تسبیح
هـ- ورزشی ) توپ های ورزشی ،دوچرخه بدمینتون
با افزایش رفاه و بالا رفتن سطح زندگی و افزایش تجملات و تفریحات ، نیازهای تفریحی و فرهنگی در دستور کار سیاستگذاران فرهنگی، قرار گرفته است ، اما سرمایه گذاران کلان ،روی محور فرهنگی و همچنین تقویت و حمایت رسانه ها، به صورت جدی انجام نشده است و کسانی هم که گرداننده این کالاهای فرهنگی هستند،خودشان از غنای علمی و فرهنگی بهره ای نبرده اند. تلاش دولت های غاصب نیز در طول تاریخ، برای تسلط بر رسانه ها و کالاهای فرهنگی و رسیدن به سودجویی، بوده است.
فرهنگ سازی
1-پرکردن اوقات فراغت مردم با تغذیه فرهنگی و اخلاقی
2-برنامه ریزی اصولی و استفاده کاربردی از رسانه های ملی در جهت غنای فرهنگی جامعه
3-تولید فیلم هایی که مخاطب را جذب کند و یا سریالهایی که تاریخ را بازگو کند مثل مختارنامه و …
4- تولید برنامه های جذاب و زیبا در همه زمینه ها با رعایت حد و حدود اسلامی آن
5- بازگو کردن اخبار درست از رسانه های ملی تا مخاطب به سمت BBC و … کشیده نشود.
6- زنده کردن فرهنگ عاشورا در رسانه ها،تا مشکلات جامعه بطور کلی ، حل شود.
فصل دوازدهم :
تبلیغـات
تبلیغات ،یعنی تلاش برای تاثیر گذاشتن بر دیگران
تبلیغات فرهنگ، هر چه بیشتر باشد، تاثیرگذاری آن بر افراد جامعه و سایر نظام های حکومتی و مردم آنها، بیشتر است.
چارچوب بیشتر تبیلغات، حول محور هنر،آموزش ، وسایل سرگرمی و تفریحی، ورزش، صدا و سیما و غیره است.
مثلا زیباترین کار تبلیغاتی که بر هر آزاده ای تاثیر می گذارد تابلوی ظهر عاشورای استاد فرشچیان است.
عمده مسئولیت های رسانه های عمومی
1-اقناع جامعه و تبلیغات روی کالاهای اقتنصای و رفتارهای اجتماعی
2-ترغیب انسان ها به رعایت اصول سیاسی حاکمان جامعه
در بحث فرهنگ سازی می توان از تبیلغات ،به عنوان یک شیوه و متد پیشرفته و بسیار موثر استفاده کرد.
فصل سیزدهم :
زمـامـداران
نقش اساسی و اصلی زمامداران در تأئید یا رد یک شیوه اجتماعی، بسیار موثر است. اولیای امر و حاکمان جامعه چون صاحب منصب و قدرت هستند ،برای رسیدن به اهداف خود از تشویق و ترغیب و یا از زور برای تلقین عقاید خویش استفاده می کنند.
فرهنگ سازی
1- زمامدارن، عادل باشند و به خود اجازه خطا ندهند.
2- اصل و اساس را بر عدالت بگذارند و خود عامل به آن باشند.
3-نخبگان، جامعه ،عدالت را ایجاد کنند.
عدالت ، عامل شکوفایی و به فعلیت رسیدن همه استعدادهای بشری در حیات فردی و جمعی است.
عدالت ،جوهر اصلی نظم حاکم بر جهان است و زمامدران با رعایت عدالت، می تواند جامعه را در مسیر هدایت قرار دهد.
بخش 4 : الگویی برای فرهنگ سازی
ابتدا به 2 نکته مهم باید توجه کرد :
1-شخصیت انسان،مربوط به ویژگی روحی اوست وباید به این عنصر مهم و فرهنگ ساز، توجه خاص داشت .
2- تربیت انسان ها در جامعه،باید به رشد عقلی و آگاهی افراد، منجر شود که به تبع آن ، بتوانند فرهنگ و اجتماع خود را هدایت ورهبری کنند.
فرهنگ سازی برای حجاب یا پوشش در دوران معاصر
چون میزان بی حجابی در جامعه،بسیار زیاد شده این موضوع انتخاب شده است و هدف،این است که حجاب به عنوان یک ارزش و فرهنگ ،مورد قبول اکثریت جامعه قرار گیرد.
راهکارهایی ارائه شده برای آگاه سازی جامعه در امر حجاب
1-آگاه سازی جامعه نسبت به فواید و نقش ارزشمند پوشش کامل (حجاب) در جهت رشد علمی، فرهنگی، اجتماعی و وقار و متانت زن
2-استفاده از شیوه های تبلیغی مناسب و هماهنگ ،به منظور ترغیب افراد جامعه به استفاده از پوشش مطلوب
3-ارائه الگوهای مناسب و مختلف حجاب
1-توضیح :اگر جوانان ،سیر تاریخی حجاب را بدانند و انگیزه اصلی آن را بفهمند، به راحتی پی به ارزش آن می برند و قطعا به آن ،عمل خواهند رد.
کسانی که با حجاب ، مخالف هستند، آن را محدودیت می دانند و علت پیدایش آن را ، عدم امنیت و عدالت اجتماعی میل به ریاضت و تسلط مرد به زن می دانند . در صورتی که ریشه حجاب ،در تدربیر ماهرانه زن و یا یک نوع الهام به اوست که برای گرانبها کردن خود و حفظ موقعیت خود در برابرمرد دارد.
یعنی زن ها ،ماهیت خود را کمتر نشان می دهند و مرد باید برای کشف آنها، بیشتر به خود زحمت بدهد.
برتراند راسل می گوید :زنان شرقی ،تا چند سال پیش به خاطر حجاب، خود به خود جذاب بودند، اما به تدریج با تلاشی که انجام دادند تا با زنان غربی، برابر باشند، حجاب و پوشش خود را برداشتند و با کنار رفتن پوشش ، از جاذبه جنسی آن ها کم شد.
استاد شهید،مرتضی مطهری می گوید :فلسفه پوشش اسلامی به چند چیز است
بعضی از آنها جنبه روانی دارد و بعضی جنبه خانه و خانوادگی و بعضی دیگر ،جنبه اجتماعی و بعضی مربوط است به بالا بردن احترام زن و جلوگیری از ابتذال او .مبنای حجاب اسلامی این است که التذاذهای جنسی، باید به محیط خانوادگی و به همسر مشروع، اختصاص یابد و محیط اجتماع، خالص برای کار و فعالیت باشد .بی حجابی ، ارزش زن را از بین می برد و او را تا حد یک کالا و جنس ، پست می کند و او را دچار افسردگی کرده که آمار خودکشی و تزلزل خانوادگی در آنها ،روز به روز افزایش می یابد. در کشورهای غربی، شیوه های جدیدتری برای ارضای افراد ، بوجود آمده که از آن جلمه است : تاسیس انجمن های همجنس بازی و نزدیکی با حیوانات که شیوه مدرن انسانیت می باشد.
آنچه مهم است
اولا :آگاهی مردم خصوصات جوانان از مسأله حجاب
دوما : شیوه برخورد باپدیده های بدحجابی و بی حجابی باید حساب شده و درست باشد که اثر معکوس بر روی جامعه نگذارد.
2- استفاده از شیوه های تبلیغی مناسب و هماهنگ ،به منظور ترغیبافراد جامعه به استفاده از پوشش مطلوب
الف- استفاده از رسانه های جدید مثل رادیو، تلویزیون ،ماهواره ،کتاب، روزنامه و مجله ،برای تبیین اهمیت حجاب
ب- استفاده از رسانه های قدیمی و بهره گیری از داستانهای شبانه ،ضرب المثل ها، کلمات قصار، شعر و بیان تاریخ اهمیت و ارزش حجاب را تبیین کنند. ج- توجه به جلسات شب نشینی،مجالس قرآن هفتگی ، دعا و برنامه های هنری مثل نمایشگاه های نقاشی، عکاسی و … اجرای تئاتر و سرود با مضامین اهمیت پوشش در جامعه
د- مقایسه بین جوامع با حجاب و بی حجاب ، تعالی و شادابی آنها در جامعه ،رشد خلاقیت و ابتکار و حضور موثر در عرصه های اجرایی جوامع فوق
3-ارائه الگوهای مناسب و مختلف حجاب هر گاه صحبت از حجاب می شود، بلافاصله چادر مشکی به ذهن می اید.
در جامعه اسلامی منظور از حجاب پوشش کامل است.
اما چه اشکال دارد که این پوشش از تک رنگی بیرون آمده و رنگ های دیگر را شامل شود. اگر زن های جامع اسلامی، بدن را پوشش دهند آن هم با چادرهای الوان، یا مانتوهای متنوع و روسری های کامل،با مدل های مختلف و زیبا تا حد زیادی،بر رون بی حجابی امروز، تاثیر گذار است. مسلما هر اندازه شعور و درک افراد بالا باشد،پوشش و حجاب نیز،کامل تر خواهد بود و از رنگ های سنگین استفاده خواهد شد. اما در مقاطع سنی مختلف ارائه مدل ها و رنگ های متعدد با توجه به سلیقه های موجود، علاوه بر شادابی و تنوع تا حد زیادی حرص به بی حجابی را کاهش می دد. در عصر انفجار اطلاعات و ورود شبکه های پیشرفته اطلاع رسانی و وجود شبکه بین المللی اینترنت و ماهواه های متعدد بی توجهی در ارائه الگوهای مناسب جذاب و منطقی ، ضعفی غیر قابل جبران خواهد بود.امروزه نه تنها زن های خود را به اهمیت پوشش و حجاب ، آشنا نکرده ایم بلکه گاهی با برخوردهای خشونت آمیز میدان لج بازی را گسترش داده ایم. متولیات جامعه، باید از روحیه اسلام گریزی و دین گریزی که در بین مردم،خاصه جوانان وجود دارد .و بترسند و فراموش نکنند که تنها راه مقابله با آن و مبارزه با چنین پدیده ای ، رعایت عدالت در همه آحاد و اقشار جامعه است.
نام کتاب : فرهنگ سازی در دوران معاصر
کاظمینی ،میرزا محمد .- قم : صحیفه خرد، 1385، چاپ دوم .
خلاصه کنندگان: حسن خرسند- جواد اطاقي
فرهنگ سازي در دوران معاصر
نويسنده :ميرزا محمد كاظميني
ناشر :قم صحيفه خرد
سال نشر:1385چاپ دوم
فهرست
بخش 1:فرهنگ
بخش2:انسان چيست ؟
بخش3:فرهنگ سازي
ويژيگي هاي فرهنگ
ديدگاه كلي عوامل تاثير گذار در فرهنگ سازي
• فصل 1:دين و فرهنگ
• فصل2:معنوّيات
• فصل3:آموزش
• فصل4:خود شناسي
• فصل5: خانواده
• فصل6:محيط و نهادهاي مردمي
• فصل7:زبان
• فصل8:زمان
• فصل9:خلاقيّت ،نوآوري و فن آوري نوين
• فصل10:تاريخ
• فصل11:نشريات ،رسانه ها و كالاهي فرهنگي
• فصل12:تبليغلات
• فصل13:زمامداران
بخش4
الگويي براي فرهنگ سازي
فرهنگ سازي براي حجاب يا پوشش در دوران معاصر
راهكارهاي ارائه شده براي آگاهي سازي جامعه در امر حجاب
