مقدمه: اگر کسی معتقد شود : « زبان » یگانه عاملِ صعود و سقوطِ انسان ها و به تبع آن تمدّن هاست ، و صراطی که مستقیم و غیر مستقیم است ، بر لبۀ (زبان) می چرخد ، بیراهه نرفته است . چه ، صفتی که در باب صراط آمده که : باریکتر از موست و تیزتر از شمشیر ، در واقعیت و ماهیت زبان به درستی قابل مشاهده است . و در حقیقت کفّۀ ثابتِ هر ترازوئی که «خوب» و «بد» انسان ها از آن صادر می شود . و بی جهت نبوده که اخلاق مداران و مصنّفان شرقی و غربی کتاب های اخلاقی و معرفتی ، در هر کتابی که برای اخلاق و معرفت گشوده اند ، فصلی مهم را به زبان اختصاص داده و آن را از عوامل مؤثر فضیلت و رذیلت شمرده اند و مدار این دو موضوع اگر بخواهیم جان کلام را به صورتی اختصاری بیان کنیم ، باید بگوئیم: زبان، عنصری ریز نقش است که با تمام ریز نقشی خود ، بارِ زندگی را بر دوش می کشد و به گفته پاره ای از اهل نظر وجود تاریخی هر قوم در زبان حفظ می شود .
دروغ :
دروغ اگر خود دروغ می بود ، سرنوشت زبان عوض می شد و آنگاه سرنوشت انسان عوض می شد و آنگاه ، تاریخ به گونه های دیگر رقم می خورد . دروغ ، از درخت زبان می روید ، ولی هیچ گاه میوه ای شیرین پس نمی دهد و بار مُثبت نمی نشیند . اگر بخواهیم در خصوص دروغ ، راست سخن بگوئیم ، بنویسیم و بخوانیم حقّ مطلب را داد نمائیم ، نه یک کتاب ، و نه چند کتاب که صد کتاب هم کافی نخواهد بو . چه جنایت های هولناکی که تنها از یک دروغ آغاز شد و چه بنیان های محکمی که در برابر دروغ متلاشی شد و چه جان هائی که به دست دروغ اتمام پذیرفت .
دروغ ، سوهانِ دنیای زبان است . اگر این سوهان نبود ، دنیای زبان تشعشعی بی نظیر و آرزو کردنی داشت ، ولی چه باید که زبان قربانی خود است و دروغ ، دندانه هایِ ارِه ای ، که نخست خود زبان را می بُرد و آنگاه، حقیقتِ مثبت انسان ها و زندگی ها را .
پیامبر (ص) در یکی از احادیث گرانبار خود می فرمود :
ایّاکم و الکذب ، فانّ الکذب یهدی الی الفجور و الفجور یهدی الی النار .
بر شما باد بر دوری از دروغ که همانا دروغ ، به بدی ها رهنمود می شود و بدی ها به آتش .
و از دعاهای پیامبر (ص) که می فرمایند :
« اَللّهُمَّ طَهِّر قَلبی مِنَ النِّفاقِ ، وَ لِسانی مِنَ الکِذبِ »
« بار پروردگارا ، قلب مرا از نفاق و دوروئی ، و زبانم را از کذب و دروغ پاکیزه نما »
دروغ منشأ بسیاری از صفات زشت در انسان ، و موجب تباهی کانون خانواده و نابودی جامعه بشری است ، زیرا بیشتر خصایص زشت اخلاقی مانند : نفاق ، دو روئی ، حیله ، نیرنگ ، غلّ ، غش ، حقّه بازی ، ظلم ، تجاوز و ستمگریها سرچشمه اش دروغگویی و دروغپردازی است . صفت خبیث دروغ ، ضدّ صداقت ، راستی ، درستی و پاکی است . وقتی که انسان ها و اعضای یک خانواده و در مجموع کل جامعۀ انسانی، صفت زیبای صداقت، درستی و یکرنگی را رها نموده از آن دور می گردند، به یقین گرفتار بلای خانمانسوز دروغ ، نفاق و دوروئی می شوند که ثمرۀ آن جز ضرر و زیان در دنیا و آخرت ، چیز دیگری نخواهد بود، و به طور حتم زندگی کردن در فضایی که دروغگویی در آن حاکم شده، و اعتماد و اطمینان مردم از یکدیگر سلب گردیده ، بسیار تلخ ، سخت و طاقت فرساست .
ولی افسوس که ما انسانهای عاجز و بدبخت از این امر مهم غافل هستیم ، زیرا تاریخ ، ادب ، فرهنگ ، سُنن و ادیان الهی به ویژه مکتب اسلام مکرراً به ما سفارش نموده اند که زندگی شیرین و لذت بخش ، و با آسایش و آرامش در سایه صداقت ، درستی و پاکی تامین می گردد ، نه در سایۀ غلّ و غش و دروغپردازی ، در نتیجه وقتی انسان از طریق یک زندگی پاک و سالم خوشبخت باشد ، به یقین در زندگی ابدی خویش در عالم برزخ و آخرت نیز سعادتمند خواهد بود . و بالعکس ، وقتی که انسان در زندگی دینوی خود از راه صفات و اخلاق زشت تلخ کام باشد ، به طور حتم ، زندگی او در سرای آختر با شقاوت و بدبختی خواهد بود . زیرا تمام صفات زیبایی که موجب سعادت و خوشبختی انسان در دنیاست به همان گونه ، موجب نیکبختی در آخرت است .
از سوی دیگر تمام زشتی هایی که باعث بدبختی و بیچارگی انسان در دنیاست ، به همان نوع سبب شقاوت آدمی در سرای آخرت است و دروغ یکی از همان صفات و اخلاق زشتی است که باعث تلخ کامی انسان ها در زندگی دینوی و اخروی می باشد ، اما صد افسوس که اکثر مردم بویژه ما مسلمانان از این امر غافل شده ، بدون احساس امنیت و آرامش ، و عدم اعتماد و اطمینان به یکدیگر ، با هزار نوع اضطراب و نگرانی هر روز و هر شب با دروغ ، کلک و حقه بازی زندگی تلخ غیر اخلاقی و انسانی خود را سپری می کنیم .
همیشه گفته و شنیده ایم که آقا امام زمان ، بقیه الله الاعظم ، حضرت ولی عصر ، عجل الله تعالی فرجه الشریف ، زمانی ظهور می کند که عالم را فساد گرفته باشد ، بعضی گمان می کنند که مقصود فقط فساد عملی ، و گناهانی چون فحشاء، زنا ، شرابخواری ، قماربازی ، دزدی ، قتل و آدم کشی و امثالهم می باشد . خیر ! تنها این گونه معاصی نیست بلکه بسیاری از صفات زشت اخلاقی است که صد برابر ، آثار زشتش از آن گونه گناهان بیشتر است ، و بیش از همه انسان ، خانواده و جامعه را به فساد و ویرانی می کشد. چنانکه همه ما به خوبی می بینیم که امروز بیشتر فسادهای فردی ، خانوادگی و اجتماعی ما از طریق همین صفات زشت اخلاقی از قبیل کذب و دروغ است .
با توجه به این موضوع که متاسفانه در شرایط فعلی جامعه امروز ما اکثر مردم گمان می کنند فقط به وسیله دروغگویی است که می توانند به راحتی کارهای خود را پیش ببرند و از گرفتاریها نجات یابند .
شاید این گمان غلط تا حدی از نظر ظاهر صحیح باشد اما همین فضای ناسالم دروغگویی است که باعث شده تا روح صداقت ، درستی و پاکی از درون جامعه انسانی رخت بربسته ، و روابط صیمیمانه مردم به فساد و تباهی کشیده شود ، چرا که دیگر هیچ کس سخن راست و درست دیگری را نمی پذیرد و همه گمان می کنند فقط با دروغ می توانند در کارهای خو موفق باشند . در نتیجه همین امیر باعث سرگشتگی ، فساد و تباهی ، و عدم امنیت و آسایش و آرامش روح و جسمی و بی سرو سامانی یک جامعه انسانی است که به نوعی جامعه ما را نیز فرا گرفته است .
حال با وجود چنین فضایی تلخ و احاطۀ چنین سایه ای تاریک و سیاه بر سر ما انسان ها ، حق است که آقا امام زمان ، بقیه الله الاعظم ، حضرت ولی عصر – عجل الله تعالی فرجه الشریف – هم اکنون ظهور کند ، و با نابود ساختن تمام صفات زشت نفسانی و شیطانی ، انسان های رست و پاک را از دست ناپاکان نجات داده ، جامعه بشری بویژه جامعه مسلمانان را از وجود دروغگویان پاک سازد .
به همین خاطر است که مسلمین و مؤمنین دردمند ، افراد صادق و درستکار از گزند و آسیب کذابین به ستوه آمده ، دست به دعا بر می دارند و با زبان حال ، ظهور و فرج آقا امام زمان – عجل الله تعالی فرجه الشریف – را از خداوند طلب کرده ، می خوانند و می گویند :
اَینَ قاطِعُ حَبائِلِ الکِذبِ و الاِفتِراءِ :
« کجاست باطل کنندۀ دسیسه هی دروغ و افتراء »
دروغ در آیات قرآن
وَیلٌ لِّکُلِّ اَفّاکٍ اَثیمٍ : « وای بر مردم دروغگوی بدکار »
اَنَّ لَعنَتَ اللهِ عَلَیهِ اِن کانَ مِنَ الکاذِبینَ:
« لعنت خدا بر آن کسی که از دروغگویان باشد » .
لا یَسمَعُونَ فیها لَغواً وَّ لا کِذّاباً :
« ( افراد با ایمان و متقی ) هرگز سخن بیهوده و دروغ نشنوند (و به آن گوش نمی دهند ) .
اِنَّما یَفتَرِی الکَذِبَ الَّذینَ لا یُؤمِنُّونَ بِایاتِ اللهِ وَ اوُلئِکَ هُمُ الکاذِبُونَ :
« همانا آن کسانی افتراء می زنند و دروغ می سازند که به آیات الهی ایمان ندارند ، و البته این گونه افراد مردمی بس دروغگو هستند » .
اِنَّ اللهَ لایَهدی مَن هُوَکاذِبٌ :
« به درستی که خداوند هرگز کسی را که بسیار دروغگو است هدایت و راهنمایی نمی کنند » .
وَ اِن یَّکُ کاذِباً فَعَلَیهِ کَذِبُهُ :
« کسی که دروغگوست سنگینی گناه ( و عذاب ) دروغش بر خود اوست » .
وَ یَومَ القِیمَۀِ تَریَ الَّذینَ کَذَبُوا عَلَی اللهِ وُجُوهُهُم مُّسوَدَّۀٌ :
« و در روز قیامت کسانی که بر خداوند دروغ بستند بنگری که همه رویشان سیاه شده است» .
وَ مَن اَظلَمُ مِمَّنِ افتَری عَلَی اللهِ کَذِباً اَو کَذَّبَ بِایاتِهِ اِنَّهُ لا یُفلِحُ الظّالِمُونَ .
« کیست ستمکارتر از آن کسی که بر خداوند دروغ بندد یا آیات خدا را تکذیب کند ؟ به درستی که هرگز در دو عالم برای ستمکاران سعادت و رستگاری نخواهد بود » .
هَل اُنَبِّئٌکُم عَلی مَن تَنَزَّلُ الشَّیاطینُ * تَنَزَّلُ عَلی کُلِّ اَفّاکٍ اَثیمٍ :
« بگو به کافران ، آیا می خواهید شما را آگاه سازم که شیاطین بر چهع کسانی نازل می شوند ؟ شیاطین بر هر شخص دروغگوی بدکار نازل می شوند »
وَلَیُسئَلُنَّ یَومَ القِیمَۀِ عَمّا کانُوا یَفتَرُونَ :
« و ( دروغگویان ) از آنچه دروغ گفته اند در روز قیامت سخت مؤاخذه می شوند » .
فَبِاَیِّ آلآءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ :
« الا ای جنّ و انس ، کدامین نعمت خدایتان را ( دروغ پنداشته ) انکار می کنید » .
وَّ لا تَقُولُوا لِما تَصِفُ اَلسِنَتُکُمُ الکَذِبَ :
« آنچه را که زبانتان به دروغ توصیف می کند هرگز مگوئید » .
وَّیلٌ یَّومَئِذٍ لِّلمُکَذِّبینَ ، اَلَّذینَ یُکَذِّبُونَ بِیَومِ الدّینِ :
« وای بر دروغ زبان و تکذیب کنندگان ، آنان که روز رستاخیز را دروغ می پندارند » .
وَ کَذَّبَ بِالحُسنی ، فَسَنُیَسِّرُهُ لِلعُسری :
« آن کس که خوبی ها را دروغ می پندارد و تکذیب می کند ، به زودی عاقبت کار او را ( در دو عالم ) دشوار می گردانیم » .
وَ الَّذینَ کَفَرُوا وَ کَذَّبُوا بِایاتِنا اوُلئِکَ اَصحابُ النّارِ هُم فیها خالِدُونَ :
«وآنان که کافرند و آیات ما را تکذیب نموده دروغ می پندارند،اهل دوزخند و برای همیشه در آن معذّب خواهند بود».
دروغ در احادیث و روایات
آثار و علائم دروغ
قالَ رَسُولُ الله(ص) : فَلَعنَۀُ اللهِ عَلَی الکَذّابِ :
رسول اکرم(ص) فرمود : « لعنت خدا بر کسی که دروغ می گوید » .
قالَ اَمیرُ المُؤمنینَ(ع) : وَ الکاذِبُ عَلی شُرُفِ مَهواۀٍ وَ مَهاتَۀٍ :
امام علی(ع) فرمود : « دروغگو بر لب پرتگاه بلندی است که هر لحظه ممکن است از آن پرتگاه در گودال هلاکت ، ذلّت و خواری سرنگون شود » .
قالَ اَمیرُ المُؤمِنینَ : وَ أَنَّ الکاذِبَ عَلَی شَفامَخزاۀٍ وَ هَلَکَۀٍ :
امام علی(ع) فرمود : « همانا شخص دروغگو در معرض خواری و نابودی است » .
قالَ عَلیٌ(ع) : وَ الکاذِبُ عَلی شَفا هَلَکٍ وَ هُونٍ :
امام علی(ع) فرمود : « دروغگو بر لب پرتگاه سقوط ، پستی و فرومایگی است » .
قالَ رَسُولُ الله(ص) : مِن أعظَمِ الخَطایا اللِّسانُ الکَذُوبُ :
رسول اکرم(ص) فرمود : « از بزرگترین خطاها و گناهان زبان ، دروغگویی است » .
قالَ اَمِیرُ المُؤمِنینَ(ع) : لا سُوءَ اَسوَءُ مِنَ الکِذبِ :
امام علی(ع) فرمود : « هیچ عمل قبیحی به زشتی دروغگویی نیست » .
قالَ عَلیٌّ(ع) : لا شیمَۀَ أقبَحُ مِنَ الکِذبِ :
امام علی(ع) فرمود : « هیچ خوی و خلقی قبیح تر از دروغگویی نیست » .
قالَ عَلیٌّ(ع) : لا مُرُوَّۀً لِکَذُوبٍ :
امام علی(ع) فرمود : « دروغگو مروّت و جوانمردی ندارد » .
عَن اَبِی جَعفَرٍ(ع) قالَ : اِنَّ الکِذبَ هُوَ خَرابُ الایمانِ :
امام باقر(ع) فرمود : « دروغ ، ویران کننده ایمان است » .
قسم دروغ در احادیث و روایات
عَن اَبی عَبدِ اللهِ(ع) قالَ : مَن قالَ : اَللهُ یَعلَمُ ، بِیما لا یَعلَمُ ، اهتَزَّ لِذلِکَ عَرشُهُ اِعظاماً لَهُ :
امام صادق(ع) فرمود : « هر گاه کسی خدا را بر دورغ خود گواه گیرد و ( قسم یاد کند و ) بگوید : خدا می داند که راست می گویم ، عرش الهی برای عظمت حق به لرزه می آید » .
قالَ اَبُوعَبدِاللهِ(ع) : مَن حَلَفَ عَلی یَمینٍ وَ هُوَ یَعلَمُ أنَّهُ کاذِبٌ فَقَد بارَزَ اللهَ :
امام صادق(ع) فرمود : « کسی که قسم دروغ می خورد در حالی که می داند دروغ می گوید ، با خداوند به جنگ و ستیز برخاسته است »
قالَ رَسُولُ اللهِ(ص) : اِیّاکُم وَ الیَمینَ الفاجِرَۀَ ، فَاِنَّها تَدَعُ الدِّیارَ مِن اَهلِها بَلاقِعَ :
رسول اکرم(ص) فرمود : « از سوگند دروغ بترسید و بپرهیزید ، زیرا سوگند دورغ آبادی ها را خراب و صاحبش را بی سامان می سازد .
فَقالَ اَبُو عَبدِاللهِ(ع) : أکبَرُ الکَبائِرِ … وَ الیَمینُ الغَمُوسُ الفاجِرَۀُ : امام صادق(ع) فرمود : « از بزرگترین گناهان کبیره ، سوگند دروغ برای خیانت و تصاحب و پایمال کردن حق و حقوق دیگران است »
عَن اَبی عَبدِالله(ع) : اَلیَمینُ الغَمُوسُ الَّتی تَوجِبُ النّارَ : الرَّجُلُ یَحلِفُ عَلی حَقَّ امرِءٍ مُسلِمٍ عَلی حَبسِ مالِه :
امام صادق (ع) فرمود : سوگند دروغی که باعث گناه و سبب ورود به آتش می شود آن است که مردی به دروغ قسم یاد کند تا حق مسلمانی را ضایع و مالش را حبس نماید و بخورد .»
قالَ اَمیرُ المُؤمنینَ (ع) : أعجَلُ العُقُوبَهِ عُقُوبَۀُ … وَ الیَقینِ الکاذِبَۀِ :
امیرالمؤمنین (ع) فرمود : « سریعترین و نزدیکترین عقوبتها ، کیفر و مکافات سوگند دروغ است » .
قالَ عَلِیُّ (ع) : کَیفَ یَسلَمُ مِن عَذابِ اللهِ مَن یَتَسَرَّعُ اِلَی الیَمینِ الفاجِرَۀِ :
امام علی (ع) فرمود : « چگونه از عذاب خداوند نجات می یابد کسی که فوری و به راحتی قسم دروغ می خورد » .
قالَ اَمیرُ المؤمِنینَ (ع) : کَیفَ یَسلَمُ مِن عَذابِ القَبرِ المُتَسَرِّعُ اِلَی الیَمینِ الفاجِرَۀِ :
امیرالمؤمنین(ع) فرمود : « کسی که در قسم دروغ شتاب می کند ، چگونه از عذاب قبر سالم می ماند » .
قالَ النَّبِی(ص): اِنَّ اَربَعَۀً مِنَ الذُّنُوبِ یُهاقَبُ بِها فِی الدُّونیا قَبلَ الاخِرَۀِ : تَرکُ الصَّلوۀِ وَ أَذَی الوالِدَینِ ، وَ الیَمینُ الکاذِبَۀُ ، وَ الغیبَۀُ :
نبی اکرم (ص) فرمود : « همانا چهار گناه است که قبل از عذاب آخرت به سبب آن در دنیا کیفر داده می شود ، ترک نماز و آزار و اذیت پدر و مادر و قسم دروغ و غیبت کردن » .
عَن اَبی عَبدِاللهِ (ع) قالَ : الیَمینُ الغَمُوسُ یُنتَظَرُ بِها أَربَعینَ یَوماً :
امام صادق(ع) فرمود : « سوگند دروغی که صاحبش را در گناه فرو می برد ، به چهل روز نمی کشد که اثر سوء و نکبت آن به او می رسد » .
قالَ النَّبِی (ص): وَ اَنَّهُ لایَعرِفُ عَظَمَۀَ اللهِ مَن یَحلِفُ بِهِ کاذِباً :
نبی اکرم(ص) فرمود : « کسی که به دروغ سوگند یاد می کند ، عظمت و بزرگی خدا را نشناخته است » .
قالَ اَمیرُ المُؤمِنینَ(ع) :مِن مَهانَۀِ الکَذّابِ جُودُهُ بِالیَمینِ لِغَیرِ فیِ الاخِرَۀِ وَ لایُکَلِّمُهُمُ اللهُ وَ لا یَنظُرُ اِلَیهِم یَومَ القِیمَۀِ وَ لایُزَکّیهِم وَ لَهُم عَذابٌ اَلیمٌ :
« همانا آنان که عهد خدا و سوگند خود را به بهای اندک ( و قیمت ناچیزی ) می فروشند ، برای ایشان در آخرت از بهشت حق بهره ای نیست. (زیرا به اختیار خود بهرۀ دنیوی را بر نصیب آخرت برگزیدند) و روز قیامت خداوند با ایشان سخن نمی گوید و به نظر رحمت به آنها نمی نگرد ، و ایشان را از پلیدی گناه پاک نمی گرداند و برای آنان در جهنم عذاب دردناک خواهد بود ».
وَ اللهُ یَشهَدُ اِنَّ المُنافِقینَ لَکاذِبُونَ اِتَّخَذُوا اَیمانَهُم جُنَّۀً فَصَدُّوا عَن سَبیلِ اللهِ اِنَّهُم ساءَ ماکانُوا یَعمَلُونَ :
« خداوند گواهی می دهد که منافقان ، سخن ( به مکر و خدعه و ) دروغ می گویند ، و قسم های ( دروغ ) خود را سپِر جان خویش ( و مایه فریب مردم ) قرار داده اند تا به این وسیله راه خدا را ( به روی خلق خدا ) ببندند ، ( پس ای اهل ایمان بدانید ) که ایشان آنچه می کنند ، بسیار بد می کنند » .
قسم دروغ در آیات قرآن
قُل لا تُقسِموا :
« به آنان بگو سوگند (دروغ) یاد مکنید » .
وَ لا تُطِع کُلَّ حَلاّفٍ مَّهینٍ :
« و تو هرگز گوش مده و پیروی مکن از سخن کسی که دائم به دروغ سوگند می خورد » .
وَ لا تَجعَلُوا اللهَ عُرضَۀً لاَیمانِکُم :
« و هرگز نام خدا را هدف سوگندهای خود نکنید » .
وَ یَحلِفُونَ عَلَی الکَذِبِ وَ هُم یَعلَمُونَ :
« و به دورغ قسم یاد می کنند ، در صورتی که خود می دانند دروغ می گویند » .
به عنوان مثال بعضی از افراد وقتی با بیان سخن و انجام عملی ، فتنه و اختلاف به وجود می آورند ، هنگامی که می بینند بوی گند گفتار و کردارشان بلند شده ، فوری حرف و عمل خود را انکار می کنند ، و قسم دروغ می خورند و می گویند : ما چنین حرفی نزده ایم ، و یا چنین کاری نکرده ایم .
و یا اینکه با هزار قسم و آیه بخواهند خبر و سخن دروغی را به دیگران القاء کرده ، بقبولانند .
و یا برای تبرئه خود و متهم کردن افراد بی گناهی که مرتکب خطا و لغزش نشده اند ، قسم دروغ بخورند و دیگران را متهم نمایند . موضوع دیگر این است که بعضی اشخاص برای تباه کردن مال و اموال ، و یا تصاحب حق و حقوق دیگران ، و یا به جهت خیانت در امانت ، قسم می خورند و سوگند دروغ یاد می کنند . مثلاً از جانب کسی امانتی نزد اوست ، ولی به دروغ قسم می خورد و می گوید : چنین امانتی نزد من نیست ، و یا اگر به کسی پول بدهکار است ، یا مال و اموال کسی را تصاحب می کند و بعد به دروغ قسم می خورد که آن مال و اموال ، مال اوست . و از این قبیل مواردی که با قسم دروغ باعث پایمال کردن حق و حقوق مالی و غیر مالی مردم شوند . موضوع دیگر در مورد معامله ، خرید و فرش اجناس و کالاست . تاجران ، بازرگانان و کاسبانی که در حال خرید و فروش قسم دروغ یاد می کنند تا اجناس خود را بیش از آنچه از نظر کیفیت و کمیت ارزش دارد به خریدار بفروشند ، و یا این که با قسم دروغ اجناس فروشندگان را از نظر کمی و کیفی ، مقدار ارزش و کیفیت جنس ، پائین می آورند و خریداری می کنند .
بیشتر مفاد قسم دروغ در زبان ما مسلمانان ذکر اسم خدا، پیغمبر و ائمه معصومین ، صلوات الله علیهم اجمعین، است ، مثلاً به خدا قسم ، به پیغمبر قسم ، به امام حسین قسم ، واز این قبیل سوگندها که به قول معروف و مشهور ، جان خواهر و مادر و قسم حضرت عباس وسیله ای می شود برای حقّه بازی و کلاهبرداری مردم نسبت به یکدیگر ف آن هم برای مقدار ناچیزی از مال و اموال فانی دنیوی ، در حالی که دنیا بی ارزشتر از آن است که انسان بخواهد برای به دست آوردن آن قسم دروغ یاد کند .
از طرفی کسانی که قسم دروغ یاد می کنند و حق و حقوق مردم را پایمال می نمایند ، گمان می کنند با زرنگی مختص به خود سر مردم را کلاه گذاشته اند ، در صورتی که این خودشان هستند که سرشان کلاه می رود ، زیرا به ظاهر با فریب مردم شاید مقداری از مال ناچیز دنیا را بدست آورند ، اما در حقیقت در مقابل آن ، دین ، ایمان ، دنیا و آخرت خود را نابود کرده اند و سر خودشان کلاه رفته است . مثل معروفی است که می گویند به کاسبان و فروشندگان گفتند : مواظف و مراقب باشید به وقت خرید و فروش و معامله ، افراد ناآگاه ، ناآشنا و دهاتی سر شما کلاه نگذارند .
ایشان در جواب گفتند : هرگز افراد ناآگاه و دهاتی نمی توانند سر ما کلاه بگذارند ، بلکه این ما هستیم که هر روز با هزار نوع قسم دروغ سر ایشان را کلاه می گذاریم و مالشان را غصب می کنیم .
در پاسخ ایشان گفته شد : این درست است که شما با این عمل زشت خود مقداری از مال بی ارزش دنیا را از دست ایشان بیرون می آورید ، اما در مقابل این عمل ناشایست دین ، دنیا و آخرت خود را تباه کرده اید .
حال سر چه کسی کلاه رفته ، آن کسی که مقداری از مال دنیا را از دست داده ، یا شما که آخرت خود را نابود کرده اید ؟ زیرا قسم دروغ و خوردن مال حرام سرانجام در زندگی دنیا و آخرت آدمی ، آثار زشت و خانمانسوزی خواهد داشت .
به علاوه ، در نزد اکثر مردم افرادی که قسم دروغ یاد می کنند تا به گونه ای اعتبار و شخصیت دیگران را لکه دار نموده ، و یا به حق و حقوق مردم تجاوز نمایند ، مانند کفتارهای مرده خوار حقه بازی هستند که وقتی به لاشه ای از مال و اموال دنیا می رسند ، می خواهند آن را با حرص و ولع ببلعند ، حال یا بلعیدن شخصیت و آبروی مردم باشد ، یا مال و اموال دیگران ، در هر دو صورت سرانجام چنین حیوانات درنده ای ، به سبب این عمل زشت ، به کیفر و مجازات سختی در دو سرای دنیا و آخرت گرفتار خواهند شد که آیات ، روایات و حکایات دلیل بر این موضوع است .
سوگند دروغ
کَفتارهای مُرده خوار دغل باز
از بدترین انواع دروغ ، و یکی از گناهان کبیره ، و از آفات هیولای دهان ، قسم دروغ است .
در بیشتر موارد مردم قسم می خورند ، بویژه در رابطه با سه موضوع سوگند دروغ یاد می کنند :
اول : در رابطه با یک موضوع عملی یا گفتاری ، شخصی که تقصیر کار است برای تبرئه خود از آن موضوع، و یا برای اثبات مطلب نادرستی به دیگران ، و یا اینکه شنونده به آسانی حرف و سخن ناصحیح او را باور کند به دروغ سوگند می خورد ، که مثلاً اگر کاری را انجام داده ، و یا سخنی را بر علیه کسی بیان کرده ، با قسم دروغ بگوید : من نکرده ام ، و یا نگفته ام . و یا برای اثبات و قبولاندن موضوعی به دیگران که از ریشه دروغ است ، قسم یاد کند و بگوید : این موضوع صحیح و درست است .
شهادت دروغ در آیات قرآن
وَ الَّذینَ لا یَشهَدُونَ الزُّورَ :
« بندگان برگزیده خدا ، هرگز گواهی ناحقّ و شهادت دروغ نمی دهند » .
وَ اجتَنِبُوا قَولَ الزُّورِ : « از سخن باطل ( مانند گواهی ناحق ، شهادت دروغ و گفتار زشت و ناپسند ) دروی کنید » .
یَّومَ تَشهَدُ عَلَیهِم اَلسِنَتُهُم وَ اَیدیهِم وَ اَرجُلُهُم بِما کانُوا یَعمَلُونَ :
« ( آن کسانی که با دست و پا و زبان خود مرتکب گناه می شوند ، باید ) بترسند از روزی که زبان و دست و پای ایشان بر اعمال ناشایسته آنها گواهی دهد » .
حَتّی اِذا ما جاءُوها شَهِدَ عَلَیهِم سَمعُهُم وَ اَبصارُهُم وَ جُلُودُهُم بِما کانُوا یَعمَلُونَ :
« وقتی که همه بر در دوزخ رسند ( آن کسانی که با دست و زبان خود مرتکب گناه شدهاند ) در آن هنگام گوش و چشم ها و پوست بدنها بر جُرم و گناه آنها گواهی دهند » .
قُل اَیُّ شَیءٍ اَکبَرُ شَهادَۀً : « بگو ( ای پیامبر ) چه گواهیی بزرگتر است از گواهی خدا » .
قُلِ اللهُ شَهیدٌ بَینی وَ بَینَکُم :
« بگو که خداوند میان من و شما شاهد ( و بهترین گواهی دهنده ) است » .
اَئِنَّکُم لَتَشهَدُونَ اَنَّ مَعَ اللهِ الِهَۀً اُخری قُل لاّ اَشهَدُ :
«آیا شما گواهی می دهید که با خدای یکتا خدایان دیگری وجود دارد؟بگو من به این امر گواهی نمی دهم».
وَ لا تَلبِسُوا الحَقَّ بِالباطِلِ وَ تَکتُمُوا الحَقَّ وَ اَنتُم تَعلَمُونَ :
«و هرگز حق را به باطل (با سوگند دروغ) مپوشانید تا حقیقت را پنهان سازید ، و حال آنکه به حقّانیت آن واقفید».
شهادت دروغ در احادیث و ورایات
قالَ رَسُولُ اللهِ(ص): عُدِلَت شَهادَۀُ الزُّورِ الشِّرکَ بِاللهِ :
رسول خدا(ص) فرمود : « شهادت دروغ همپایه شرک به خداست » .
قالَ النَّبِیُّ(ص) : شاهِدُ الزُّورِ کَعابِدِ الوَثَنِ :
نبی اکرم(ص) فرمود : « شاهد دروغ مانند بت پرست است » .
قالَ اَمیرُ المُؤمِنینَ(ع) : لا تَشهَدُوا قَولَ الزُّورِ :
امیر المؤمنین(ع) فرمود : هرگز گواهی دروغ ندهید » .
قالَ رَسُولُ اللهِ(ص) : اِنَّ شَهادَۀَ الزُّورِ تُعادِلُ الشِّرکَ بِاللهِ تَعالی :
رسول اکرم(ص) فرمود : « به درستی که گواهی دروغ ، با شرک به خدا برابری می کن و همپایه اوست » .
سرزنش در احادیث و روایات
قالَ الصّادِقُ(ع) : مَن عابَ أَخاهُ بِعَیبٍ فَهُوَ مِن اَهلِ النّارِ :
امام صادق(ع) فرمود : « هر کس به واسطه عیبی برادر مسلمان خود را سرزنش کند ، از اهل آتش است » .
قالَ عَلِیٌّ(ع) : مَن شَمِتَ بِزَلَّۀِ غَیرِهِ ، شَمِتَ غَیرُهُ بِزَلَّتِهِ :
علی(ع) می فرماید : « هر کس دیگری را به سبب لغزشی شماتت کند ، دیگران هم او را به واسطۀ لغزش و خطایش شماتت می کنند »
قالَ رَسُولُ الله(ص) : لا تُظهِرِ الشَّماتَهَ بِأخیکَ فَیَرحَمُهُ اللهُ وَ یَبتَلیکَ :
رسول اکرم(ص) فرمود : « هرگز آشکارا برادر مسلمانت را سرزنش و شماتت نکن ، زیرا ممکن است خداوند به او رحم نموده ، عافیت بخشد ، ولی تو را به همان بلا و مصیبت گرفتار نماید » .
تحقیر در احادیث و روایات
قالَ رَسُولُ الله(ص) : قالَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ : قَد نابَذَنی مَن أَذَلَّ عَبدِیَ المُؤمِنَ :
رسول خدا(ص) فرمود که خدای عزّوجَل فرموده است :
« هرکس بندۀ مؤمن مرا تحقیر و کوچک نماید ، آشکارا به جنگ و ستیز با من برخاسته است » .
قالَ النَّبِیُّ (ص) : مَن أَذَلَّ مُؤمِناً أذَلَّهُ اللهُ :
نبی اکرم(ص) فرمود: «هر کس شخص مؤمن و با ایمانی را تحقیر و کوچک نماید،خداوند او را خوار و ذلیل می کند» .
قالَ رَسُولُ الله(ص) : لا تَحقِرَنَّ اَحَداً مِنَ المُسلِمینَ ، فَاِنَّ صَغیرَهُم عِندَ اللهِ کَبیرٌ :
رسول اکرم(ص) فرمود : « هیچ کس از مسلمانان را کوچک و حقیر نشمارید ، که در پیشگاه خداوند ، خردسالان مسلمین هم بزرگ اند » .
قالَ رَسُولُ الله(ص) : مَنِ استَذَلَّ مُؤمِناً اَو حَقَّرَهُ لِفَقرِهِ وَ قِلَّۀِ ذاتِ یَدِهِ ، شَهَّرَهُ اللهُ یَومَ القِیامَۀِ ثُمَّ یَفضَحُهُ :
رسول اکرم(ص) فرمود :
« هر کس شخص مؤمن و با ایمانی را برای فقر و تهیدستش اش حقیر و کوچک شمارد (و به او اهانت کند) ، خداوند در روز قیامت وی را انگشت نمای خلایق کرده ، رسوایش می کند» .
عَن اَبی عَبدِاللهِ(ع) قال : لا تُحَقِّرُوا مُؤمِناً فَقیراً ، فَإنَّ مَن حَقَّرَ مُؤمِناً أوِ استَخَفَّ بِه حَقِّرَهُ اللهُ :
امام صادق(ع) فرمود :
« هیچ مؤمنی را تحقیر نکنید ، هر کس شخص مؤمن و با ایمانی را تحقیر کند ، خداوند او را کوچک و حقیر نموده ، خوار و ذلیلش می کند » .
قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ : یا بُنَیَّ ! لا تُحَقِّرَنِّ اَحَداً بِخُلقانِ ثِیابِهِ فَاِنَّ رَبَّکَ وَ رَبَّهُ وَاحِدٌ :
لقمان حکیم به فرزندش گفت : « ای پسرم ! هیچ کس را به خاطر کهنه بودن و پارگی جامه اش حقیر و کوچک مدان ، زیرا پروردگار تو و او یکی است » .
قالَ رَسُولُ الله(ص) :مَن اُذِلَّ عِندَهُ مُؤمِنٌ وَ هُوَ یَقدِرُ عَلی اَن یَنصُرَهُ فَلَم یَنصُرهُ ، اَذَلَّهُ اللهُ یَومَ القِیامَۀِ عَلی رُؤُوسِ الخَلایِقِ :
رسول اکرم(ص) فرمود : « هرگاه مرد مؤمنی نزد شخصی مورد تحقیر واهانت قرار بگیرد و آن شخص قادر به یاری باشد و از آن مؤمن دفاع نکند، خداوند در روز قیامت او را در نزد خلایق خوار و ذلیل و رسوا می کند».
توهین در احادیث و روایات
قالَ رَسُولُ اللهِ(ص) : قالَ اللهُ تَبارَکَ وَ تَعالی : وَیلٌ لِمَن اَهانَ وَلِیّاً :
رسول خدا(ص) فرمود که خدای تبارک و تعالی فرموده است « وای بر آن کسی که به یکی از دوستان من اهانت کند » .
عَنِ النَّبِیّ(ص) قالَ : اَذَلُّ النّاسِ مَن اَهانَ النّاسَ :
نبی اکرم(ص) فرمود : « خوارترین و فرومایه ترین مردم کسی است که به مردم اهانت کند » .
قالَ رَسُولُ الله(ص) : قالَ اللهُ تَبارَکَ وَ تَعالی : مَن اَهانَ لی وَلیّاً فَقَد أرصَدَ لِمُحارَبَتی :
رسول اکرم(ص) فرمود که خدای تبارک فرموده است : « هر کس به دوستان من توهین کند ، به جنگ با من کمین کرده است » .
فحش در آیات قرآن
وَ اجتَنِبُوا قَولَ الزُّورِ :
« از سخنان زشت و باطل دوری گزینید » .
عُتُلِّ بَعدَ ذلِکَ زَنیمٍ :
« هر شخص درشت خوی و خشن ، و زشتگوی بد دهن هرزه زبان ، با این همه عیوب ، حرامزاده و بد نام و بی اصل و نسب است » .
وَ قُولُوا لِلنّاسِ حُسناً :
« با مردم به خوبی و با زبان خوش سخن بگویید » .
یَصعَدُ الکَلِمُ الطَّیِّبُ :
« کلمه نیکو و سخن پاک ( به سوی خدا ) بالا می رود » .
فحش در احادیث و روایات
قالَ الصّادِقُ(ع) : اِحفَظ لِسانَکَ عَن خَبیثِ الکَلامِ :
امام صادق(ع) فرمود : « زبان خود را از بیان کلمات زشت و رکیک محافظت کن » .
قالَ اَمیرُالمُؤمِنینَ (ع) : إیّاکُم وَ الفُحشَ ، فَإنَّ اللهَ لا یُحِبُّ الفُحشَ :
امیر المؤمنین(ع) فرمود : « از فحش و حرفهای رکیک اجتناب کنید ، به درستی که خداوند ( از کلمات زشت متنفر است و ) فحاشی را دوست نمی دارد » .
قالَ اَمیرُ المؤمِنینَ(ع) : اِیّاکَ وَ مُستَهجَنَ الکَلامِ فَاِنَّهُ یُوغِرُ القُلُوبَ :
امیر المؤمنین(ع) فرمود : « از سخنان زشت و رکیک بپرهیز که دلها را به بغض و کینه می آورد . »
وَّ قُل لِّعِبادی یَقُولُوا الَّتی هِیَ اَحسَنُ :
« بگو به بندگانم که همیشه در سخن گفتن ، کلام خوب بر زبان آرید و هرگز حرف زشت مگوئید » .
وَّ لا تَسُبُّوا الَّذینَ یَدعُونَ مُن دُونِ اللهِ فَیَسُبُّوا اللهَ عَدواً بِغَیرِ عِلمٍ :
« شما مؤمنان بر آنان که غیر خدا را می خوانند (و می پرستند) دشنام مدهید ، تا مبادا آنها هم از روی دشمنی و جهالت به خدا (و دین و آئین و مذهب شما) دشنام دهند » .
پایان نامه
اَللّهُمَّ ، وَ ما اَجری عَلی لِسانی مِن لَفظَۀِ فُحشٍ ، اَو هُجرٍ ، اَوشَتمِ عِرضٍ ، اَو شَهادَۀِ باطِلٍ ، اَوِ اغتِیابِ مُؤمِنٍ غائبٍ ، اَوسَبِّ حاضِرٍ ، وَ ما اَشبَهَ ذلِکَ نُطقاً بِالحَمدِ لَکَ ، وَ اِغراقاً الثَّناءِ عَلَیکَ :
« خدایا ، هر سخن زشتی را که شیطان می خواهد بر زبان من جاری کند ، چه فحش و دشنام باشد یا سخن بیهوده و یا شماتت و توهین و آبروریزی ، و یا دروغ و شهادت باطل ، و یا غیبت و سخن چینی ، و یا تهمت و عیب گویی ، و یا هر آفت و لفظ زشتی که باشد ، تو آن را به شکر و سپاسگزاری از خود و گفتار نیک مبدل کن ، تا به جای آن که زبانم در بیان گفتار زشت حرکت کند ، در حمد و ثنای تو و بیان سخنان زیبا عمل نماید » .
بار پروردگارا :
پایان پذیرفت این دفتر ، امّا هنوز دفتر اعمال ما بسته نگردیده است .
دفتر و کتاب و پرونده ای که مو به مو و کلمه به کلمه تمام پندار و گفتار و کردار زشت ما را ثبت و ضبط کرده است . خط نوشته های سیاهی که نشانه زشتی و پلیدی و گفتار و اعمال ماست که یا به عمد و یا به غفلت مرتکب آن شده ، و اکنون آلوده و روسیاهیم .
چرا که شاید در ایام عمر خود تا کنون یا به سختی حتی کوتاه ، و یا به عملی حتی کوچک ، و یا به قصد و نیتی زودگذر ، در میان مردم ، فتنه و فساد و آشوب ، و حقد و کینه و دشمنی ، و تفرقه و جدایی به وجود آورده ، و خاکستر سیاه بر دامان پاکان نشانده ، و گرد تیره بدنامی را بر پیکر خوبان افشانده ، و وجود نیک افرادی را لکه دار نموده ، و عزت ، شرف ، آبرو ، حیثیت و ناموس مردم را با غیبت ، دروغ ، سخن چینی ، تهمت ، افتراء ، تجسّس ، عیب جویی ، فحش ، ناسزا ، طعنه ، توهین ، تحقیر ، تمسخر و سرزنش سیاه کرده باشیم ، و اکنون خود روسیاه هستیم ، حال چه کنیم !؟ راه چاره چیست ؟
آیا جز اینکه استغفار کنیم و توبه نمائیم ، و تو ما را ببخشایی ، راه نجات و گریزی از این پرونده سیاه ، تاریک و ظلمانی که توسط فرشتگان ماموریت نوشته و ثبت شده ، داریم !؟ هرگز .
پس با اشک انابه و ندامت و پشیمانی از سخنان زشت خویش که تا کنون بر زبانمان جاری شده و گفته ایم ، و از کلمات پلیدی که تا کنون دربارۀ مردم به گوش خود شنیده ایم توبه و استغفار می کنیم و از تو می خواهیم که آن کسانی را که دربارۀ ایشان بد گفته و شنیده ایم از ما راضی ساخته ، و تو نیز ما را ببخشایی و خط نوشته های سیاه پروندۀ نحس و شوم عملی ما را با آب رحمت و غفران و بخشایش خود پاک و مطهر نمایی که تنها تو فریادرس ، ناجی ، اجابت کنندۀ دعا ، بخشنده و مهربانی ، یا ارحم الراحمین .
اللّهُمَّ اغفِرلی سَقَطاتِ الأَلفاظِ وَ هَفَواتِ اللِّسانِ :
« پس خدایا ما را نسبت به گفتارهای بیهوده و لغزش های زبانی ببخش و بیامرز . »
( والسلام علی من اتبع الهدی )
خلاصه کننده: صابری وحید – محمدیان
شناسنامه کتاب
غفاری ،محسن ،1334-آفات زبان،هیولای هولناک…زبان درآیات قرآن،احادیث قصص وحکایت/نویسنده محسن غفاری-تهران پیام آزادی.1379.
(ج.2)6-432-302-964.ISBN
فهرست نویسی بر اساس اطلاعات فیپا.
کتابنامه.
ج 2،(چاپ پنجم:1385)
1. زبان واخلاق – جنبه های قرآنی
2. زبان واخلاق- احادیث
3. داستان های اخلاق
4. اخلاق اسلامی.الف.عنوان:زبان درایات قران،احادیث قصص وحکایت.
کتابخانه ملی ایران
فهرست مطالب
مقدمه
دروغ
دروغ در آیات قرآن
دروغ در احادیث و روایات
قسم دروغ در احادیث و روایات
قسم دروغ در آیات قرآن
سوگند دروغ
شهادت دروغ در آیات قرآن شهادت دروغ در احادیث و ورایات
سرزنش در احادیث و روایات
تحقیر در احادیث و روایات
توهین در احادیث و روایات
فحش در آیات قرآن
فحش در احادیث و روایات
پایان نامه
منابع
منابع :
1 . آفات زبان : محسن غفاری
2 . دنیای زبان : کریم فیض تبریزی
