مسجد پایگاه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و عبادی است که باید مکانی برای حفظ انسجام مردمی باشد. این امرمستلزم تلاش مسئولان، مردم و خصوصاً جوانان است. رهبر معظم انقلاب در تبیین مسجد تراز اسلام فرمودند: “هیأت امنا و مساجد باید دلهای پاک جوانان را جذب و مشتاق آمدن به مسجد کنند.” رفتن به مسجد آثار و فوايد روحي و اخلاقي و اعتمادي و اجتماعي بسياري دارد كه از آن جمله اين است كه مسلمان احساس تنهايي و بي كسي نمي‌كند و هم اينكه با طرح مشكلات خويش از ديگران كمك مي‌جويد و در حل مشكلات ديگران نيز مشاركت مي‌نمايد. ديگر آنكه به احساس تعلق به گروه و جمع كه يك نياز روحاني و رواني است پاسخ داده مي‌شود و اگر تشكيلات رهبري مساجد بازنگري و سازماندهي درست شود مسجد به كانوني بسيار جاذب و فعال براي تجمع جوانان تبديل مي‌شود و فرد با شركت در نماز جماعت از حالت فرديت كه همراه با غرور و تكبر است بيرون آمده و مي‌تواند يك عضو فعال محل و شهر، كشور خود بشود. از جمله عوامل موثر در مساجد براي جذب جوانان دو عامل را مي‌توان نام برد؛ متوليان مسجد، امام جماعت مسجد.
جوانان بزرگترین سرمایه کشور هستند و تلاش در جهت توسعه آگاهی دینی آنها از اهمیت فراوانی برخوردار است. اگر میزان معرفت جوانان به آموزه های دینی مطلوب باشد، شخصیتشان به صورت شایسته شکل میگیرد. مسجد مکانی است که شخصیت جوان را مطابق آموزه های دینی بارور می سازد. ازاین روباید راهکارهای جذب دلهای پاک جوانان به مساجد توسط تشکیلات رهبری آن شناسایی شود. برخی از مهمترین راهکارها عبارتند از:
شناخت نیازهای جوانان و توجه به شبهات فکری و دینی آن ها: آنچه در مسیر جذب جوانان به مساجد گامی مهم به شمار می رود شناخت نیازهای جوانان است. برنامه ریزان فرهنگی باید متناسب شرایط محلی روحیات جوانان را مورد مطالعه قرار داده و نیازهای آنها را در حوزه فرهنگ دینی بشناسند. همچنین شبهات فکری و دینی فراوانی در ذهن جوانان نقش بسته است و آنان را به دنبال مکان هایی می کشاند که به شبهاتشان پاسخ دهد. راه اندازی گفتمانهای دینی در مساجد، دعوت از استادن مجرب و تشکیل جلسات مباحثه از راهکارهای مناسب در پاسخگویی به شبهات فکری آنهاست.
ارتباط مناسب امام جماعت با جوانان: در گذشته مساجد به عنوان پایگاه های فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی به شمار می رفتند و در واقع بستری برای مدیریت و توسعه دین بوده اند، در حال حاضر مساجد احیاء سنتهای دین را دنبال می کند اما باید یک نقش دیگر را نیز در دستور کار خود داشته باشد و آن انتقال و ارتقاء مفاهیم فرهنگی متناسب با شرایط روز است. و اين مهم توسط امام جماعت محقق خواهد شد. امام جماعت نقش کليدي و محورين در تعميق و احياي کارکرد مسجد دارد. عاملي که جذابيت ويژه به مساجد مي بخشد، در حقيقت وي يکي از عوامل توسعه به حساب مي آيد. امام جماعت یکی از ارکان اساسی مسجد است. جوانان امام جماعت را به عنوان سمبل پاکی و انسانیت می شناسند. بنابراین برای جذب جوانان به مسجد خصوصاً در محلات امام جماعت باید با جوانان بجوشد، از احوالشان با خبر و با آنها دوست باشد و آنان را مورد تشویق قرار دهد. حضرت امام خميني نيز با توجه به نقش مهم مسجد در ابعاد عبادي ـ سياسي، نظامي و اجتماعي، وظيفه امام جماعت را بسيار گسترده‌تر از يك نماز جماعت مي‌دانستند، و لزوم شايستگي و احراز شايستگي امام جماعت را مورد تأكيد قرار مي‌دادند و بر اين مسئله تأكيد داشتند كه استقامت هر مسجد و اهل مسجد بستگي به امام جماعت آن دارد، چرا كه گاه عدم شايستگي او، موجب انحراف و دوري جماعتي از مسلمين خصوصاً جوانان از مسير حق مي‌شود.
البته امام جماعت پیش از اینکه درباره جلب جوانان به مسجد و برقراری ارتباط با وی اقدام نماید، باید به طور کامل از نیازها و روحیات، ارزش‌ها، خواسته‌ها، سلیقه‌ها، توان مندی‌ها و آسیب‌هایی که جوان را تهدید می کند و راه‌های رویارویی با آن آگاه باشد. در این صورت می‌تواند فعالیت‌ها و برخوردهای خود را با جوانان به شکلی تنظیم کند که علاوه بر رفع نیازهایشان، آنان را به مسجد بکشاند. در غیر این صورت، امید زیادی برای موفقیت امام جماعت در جذب جوانان به مسجد وجود ندارد. اگر امام جماعت مسجد ظاهري آراسته و تعامل و ارتباط خوبي با مردم محله خود داشته باشد و به گونه اي عمل كند كه اعتماد مردم را جلب كند چه بسا آن مسجد، به مكاني مطمئن براي فعاليت هاي مختلف تبديل شود.
برخورد مناسب خادمان و متولیان مساجد: برخورد معقول و مهربانانه با نمازگزاران جوان از سوي خادمان و متوليان مسجد از عوامل مهم تأثیر گذار است. اندیشه و عملکرد مسئولان و مسجدی هاست که مسجد را به یک مکان اجتماعی برای حضور همه مردم تبدیل می کند یا جایی برای عبادت یک عده افراد منزوی و خشک مذهب که می پندارند مسجد جای جوانانی که ممکن است کمی چهره های متفاوت تری از بچه مسجدی ها داشته باشند نیست. هنر این است که همین جوان ها را به مسجد جذب کنیم. جذب و کمک به دختران و پسرانی که ممکن است در مسیر اشتباه حرکت کنند به مسجد اهمیت دارد و گرنه آنهایی که خودشان به مسجد می آیند و به قولی مسجدی هستند که نیاز به جذب به مسجد ندارند.
به روز بودن مساجد: عامل ديگر در جذب جوانان به مسجد، برخورداري از علم و دانش روز است. در دوراني كه روزگار سرعت اطلاعات و ظهور و هجوم فرهنگ ها و انديشه هاي مختلف است، روحاني و متولیان مسجد بايد از علوم و ادبيات روز آگاه باشد تا بتواند مشكلات فكري جوانان را پاسخ گويد.
قرین شدن علم با عبادت در مساجد: قبل از اينكه دانشگاه ها در ايران تاسيس شود، حوزه ها و روحانيان با اكثر علوم روز آشنا بودند. ايشان با علوم مختلفي چون اسطرلاب، هيئت، نجوم، فلسفه، طب، فقه، اصول، ادبيات فارسي، عربي، عبري و فرانسه آشنايي داشتند. از همین روست كه در روایات اسلامی، تأكیدی خاصّ بر نمازگزاردن پشت سر عالم و دانشمند شده است. مساجد و حسينيه‌ها بايد بر فعاليت‌هاي علمي خود بيفزايند و پا به پاي زمان حركت كنند و علاوه بر مراسم عبادي خاص، فعاليت‌هاي علمي نيز صورت گيرد. هم عبادت نشاط آور است و هم علم روح پرور و فرح بخش، قرين شدن علم و عبادت در مكان مقدس مسجد زيبايي و لطف ويژه اي دارد.
رعایت نظافت و بهداشت مساجد: جوان ها مکان های پاکیزه، تمیز و دلپذیر را دوست دارند. بنابراین برای جذب آن ها به مساجد باید این مکان ها را آراسته و پاکیزه ساخت. بهره مندی از فرش های تمیز، سیستم روشنایی مطلوب، استفاده از مواد معطر و… از حداقل های ضروری در این راستا می باشد. استفاده از عطر و بوي خوش و گلاب در مساجد شميم جوانان را مي‌نوازد و همه وجودشان را سرشار از احساسات زيبا و دوست داشتني مي‌كند و انگيزه رفتن جوان را به مسجد مضاعف مي‌نمايد.
مدیریت زمان در مساجد: در نمازهای جماعت امام باید از طول دادن نماز پرهیز نماید. سوره های طولانی را در نماز نخواند، سجده ها را طولانی نکند و حتی الامکان از صحبت های بین دو نماز پرهیز کند. امام جماعت باید برای مسجد جدول برنامه هفتگی تنظیم کرده و سعی نماید آن برنامه را اجرا نماید.
مشارکت دادن جوانان در فعالیت های جمعی و گروهی: جوانان، روحيه پرشور و با نشاطي دارند و بسيار تنوع طلب هستند با سليقه ها ي روحي وخواسته هاي متفاوت؛ لذا يكي از مواردي كه در جامعه امروز مي تواند مساجد را از انزوا خارج كند شناخت وضعيت موجود و شناخت روحيه جوانان و سليقه هاي تنوع طلبي آنها در برنامه هاي فرهنگي و فكري است كه بايد با برنامه هاي مختلف هنري، ورزشي، فرهنگي، علمي و تفريحي فضاي حضور جوانان را وسيع تر سازند. نظر به اینکه جوانان مشتاقند در فعالیت های گروهی شرکت نمایند باید از آنها در انجام کارهای مسجد نظیر پیگیری فعالیت های عمرانی و فرهنگی دعوت به عمل آمده و آنان را در این ارتباط ترغیب و تشویق کرد. برگزاری اردوهای علمی، تفریحی، زیارتی و … برای نوجوانان و جوانان توسط هیأت امناء مساجد و با حضور امام جماعت و با همکاری مدارس در جذب و تربیت دینی دانش آموزان بسیار مؤثر است.
استفاده از شیوه های تبلیغی جدید: معمولاً در انجام تبلیغات به اولین چیزی که فکر می کنیم سخنرانی است. هر چند که سخنرانی در جای خود با رعایت اصول آن بسیار مؤثر است اما با توجه به روحیه کودکان، نوجوانان و جوانان، آنان حوصله و علاقه ای برای شنیدن از خود نشان نمی دهند و باید از شیوه های تبلیغی دیگری استفاده کرد.
و سخن آخر این که یکی از مسائلی که گاه باعث دلزدگی جوانان می شود نوع برخورد مسن تر ها و مسجدی ها با آنان است.کوچکترین اشتباه جوانان در مسجد حتی در انجام برخی مستحبات باعث واکنش های تند و سرزنش های دیگران می شود. باید مسجدی ها با رفتار مناسب خود سایرین را به مسجد علاقمند کنند.زیرا رفتار آنها نشان دهنده تاثیری است که مسجد بر آنها می گذارد و کسی که بخواهد به جایی جذب شود ابتدا به این نکته توجه می کند که افرادی که در آنجا هستند چه رفتاری دارند و اخلاق آنها چگونه خواهد بود و مسجد نیز از این قاعده مستثنا نیست. یکی از مهمترین مسائل در مسجد مدیریت آن است؛ لذا با توجه به اهميت برنامه‌ريزى در برنامه‌هاى دينى، فرهنگی و آموزشی مسجد، ضرورى است که ائمة جماعات اولين برنامه‌ريز باشند تا بتوانند اهل مساجد را هم به منظور تقويت بنية دينى و مذهبى آنان و هم به منظور بهره‌بردارى در مسائل سياسى و اجتماعى و ارتقاى ميزان آگاهى آحاد مردم مهيا سازند. رسيدن به اهداف مذکور نيازمند برنامه‌ريزى، سازماندهی امکانات و نیروها و نهایتاً کنترل و نظارت بر اجرای برنامه‌هاست. بنابراین آنچه مهم به نظر می‌رسد این است که ائمة جماعات با آگاهی کامل به مدیریت مسجد علاوه بر مشورت با نمازگزاران و هیأت امنای مسجد، تصمیم نهایی را اتخاذ و اعمال نمایند.
*پایگاه شجر
http://shajar.ir/tabid/386/View/969/id/3380/Default.aspx
