یکی از اهداف عمده ای که جوامع مختلف انسانی دنبال می کند جامعه پذیر کردن اعضا می باشد. فرآیندی که طی آن فرد خود را با ارزش ها، سنت ها و آداب و رسوم آن جامعه تطبیق می دهد و سعی می کند به گونه ای سبک زندگی خود را مطابق عرف آن جامعه تنظیم نماید. به بیان دیگر جوامع انسانی طی فرآیند جامعه‌پذیرکردن اعضای خود اهداف خاصی را دنبال می‌کنند که مهمترین آن‌ها، آموزش خویشتن‌داری و نهادینه کردن ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی است. که تأثیرات بسیاری در روند تداوم حیات آن جامعه دارد.
مسلماً فرآیندهای بی شماری در مسیر حیات یک جامعه و جامعه پذیر شدن اعضای آن اثرگذار است که یکی از مهمترین آن ها مسائلی است که به صورت مشترک در بین مقولات فیژیولوژیکی، روانشناختی و اجتماعی قرار می گیرد و آن بلوغ است. بلوغ بر اساس تعریف‌های روانشناسی، رشد همه جانبه عقلی، فیزیکی و جسمی است که فرد را در مسیر کمال عقلی قرار می‌دهد. این پدیده ی فیزیولوژیکی و روانی نقطه عطفی برای انسان در نوجوانی به شمار می‌رود که او را از دنیای کودکی وارد دنیای آدم بزرگ‌ها می‌کند. از این رو، نوجوانان همواره در این دوره بر سر دو راهی کودکی و بزرگسالی باقی می‌مانند. بلوغ انواع مختلف جسمی، جنسی، اجتماعی، عاطفی، روانی، هیجانی، دینی، فرهنگی، اقتصادی و…دارد که بارزترین و شناخته شده ترین نوع آن بلوغ جسمی و جنسی است. مرحله ای که تغییرات ریخت زایی مشهود است. بلوغ هم برای دختر‌ها و هم برای پسر‌ها سنی پر از رمز و راز است. سن تضادهایی چون شوق بزرگ شدن، نگرانیهای تغییر، کشف رمزهای جدید بدن و مانند آن. با این حال، برای برخی، چه دختر چه پسر، بلوغ با مشخصات دیگری نیز همراه است: “اختلال”. به بیان دیگر گاهی تغییرات جسمی و بعضاً روحی که تحت عنوان بلوغ از آن یاد می‌شود در سنی غیر متعارف رخ داده که بر اثر بروز آن تغییرات هورمونی ایجاد کرده که آن را «بلوغ زودرس» می‌نامند.
این پدیده شبیه تندبادی که میوه ی نارسی را نابهنگام از شاخه جدا می‌کند، می‌تواند نوجوان را بسرعت از دنیای معصوم کودکی جدا کرده و در دوران بزرگسالی رها کند و همچون یک مهمان ناخوانده در سن غیر ضروری و نامتعارف سراغ انسان آمده و سبب اختلال در جامعه‌پذیری و شیوه ی زندگی شود که با خود تبعات گسترده ی اجتماعی و فرهنگی به دنبال دارد. بلوغ زودرس یکی از معضلات نوجوانان دنیای مدرن امروزی است که در این راه تغذیه، شبکه های ماهواره ای، سبک زندگی و رفتارهای نادرست و البته نا آگاهانه ی والدین نقش مهمی دارند. بلوغ طبیعی دوره‌ای است که طی آن صفات ثانویه جنسی به‌وجود می‌آیند و فرد توان باروری پیدا می‌کند. تغییرات فیزیکی در دوران بلوغ، نتیجه مستقیم یا غیرمستقیم بلوغ غده هیپوتالاموس در دستگاه عصبی مرکزی، تحریک اعضای جنسی و ترشح هورمون‌های جنسی است. اما بلوغ زودرس براساس تعریف‌های اپیدمیولوژیك ظاهر شدن علائم بلوغ از نظر فیزیكی و هورمونی در سنینی پایین تر از سن طبیعی رشد و بلوغ در دختران و پسران می باشد. این پدیده ی فیزیولوژیکی که یکی از مهمترین عوامل آن مقولات اجتماعی است دارای پیامدهای گسترده ی اجتماعی نیز هست که موجب ایجاد گرایش‌های جنسی در فرد می‌شود و او را دچار نوعی نقصان در توانایی و عملکرد می‌کند؛ در واقع این افراد با گروه همسالانی در ارتباط هستند که پاسخگوی نیازهای جنسی آن‌ها نیستند.
نوجوانانی که با بلوغ زودرس دست و پنجه نرم می‌کنند به دلیل بروز تغییرات زودهنگام از استرس و تنش زیادی رنج برده و ممکن است حتی مورد تمسخر همسالان خود نیز قرار بگیرند که در برخی موارد طرد شدن از جامعه و انزوا طلبی را نیز به دنبال دارد. چنین افرادی از لحاظ اجتماعی شایستگی‌های کمتری از خود بروز می‌دهند و کم‌تر در جمع دوستان ظاهر می‌شوند. بلوغ زودرس به هر دلیلی که ایجاد شده باشد باعث ترشح زودهنگام هورمون‌های جنسی و شروع فعالیت اندام‌های جنسی و ظهور برخی علائم می‌شود که تبعات و نتایج مخربی بر رفتارهای اجتماعی و رشد روانی دارد. والدین با مشاهده علائم بلوغ زودرس در کودکان باید با مراجعه به پزشک از بروز آن مطمئن شوند تا بتوانند برخورد درستی با این پدیده داشته باشند. واقعیت آن است که بلوغ زودرس امروزه یک پدیده و معضل جهانی شده که در کشور ما نیز بسترهای فراوانی برای گسترش آن ایجاد گردیده است. اگر بخواهیم تعریف شفاف تری از ارتباط بین مقولات اجتماعی و بلوغ زودرس داشته باشیم باید به این نکته اشاره نماییم که بعد روان شناختیِ بلوغ جنسی به آموزه‌های نوجوانان و کودکان باز می‌گردد. به عنوان مثال در دسترس‌بودن شبکه‌های اجتماعی و موبایلی منجر شده که کودک و نوجوان بتواند به راحتی به تماشای تصاویر و یا فیلم‌هایی بنشیند که برانگیزاننده هورمون جنسی وی هستند. این در حالی است که کودکان نسل‌های قدیمی‌تر امکان تماشای فیلم‌های مبتذل را نداشتند. متأسفانه خصوصاً در یک دهه اخیر تابوی تماشای تصاویری که مناسب کودکان نیست در خانواده‌های ایرانی شکسته است. در گذشته اگر فیلم ویدوئی بود که تصاویری نامناسب داشت خانواده اجازه نمی‌داد کودک یا نوجوانش آن را ببیند. کودکان یا نوجوانان امروزی اما در کارتون‌ها و فیلم‌هایی که می‌بیند، حتی اگر نخواهند، با مسائل جنسی آشنا می‌شود. تماشای روابط جنسی اگر در نسل گذشته در نوجوانان دبیرستانی وجود داشت، حالا به دانش‌آموز راهنمایی و حتی دبستان رسیده‌است. رفتارهایی نظیر ستایش جنس مخالف و یا نوازش کودک به شکل نادرست هرچند که بی غرض باشد، می تواند در این زمینه تاثیرگذار باشد. معاشرت های ناصحیح، نقص اخلاقی و شوخی های بی بند و باری در خانواده، بیماری دستگاه عصبی مرکزی که گاهی تولید هورمون های جنسی را زودتر ایجاد می کند و آن را جلو می اندازد نیز در این امر موثر هستند.
کلام آخر این که خانواده‌ها باید از پیامدهای بلوغ زودرس جنسی آگاهی لازم را داشته باشند و نهادهای فرهنگی باید آموزش‌های لازم را در این خصوص به خانواده‌ها ارایه کنند و علاوه بر آن تمام ارگان‌های مرتبط با مسایل اجتماعی مانند آموزش و پرورش، بهزیستی، ارشاد و حتی NGOها نیز باید در این زمینه فعال شوند. رعایت عوامل و شرایط فردی، خانوادگی و اجتماعی قابل کنترل به‌منظور تعدیل و کاستن از عوارض و پیامدهای بلوغ زودرس در زندگی حال و آینده این افراد حائز اهمیت است. مسلماً اصلاح سبک زندگی، تنظیم روابط با جنس مخالف از سنین پایین، از میان برداشتن عوامل و ابزاری که در سنین نامتعارف انگیزه های جنسی فرزندان را تحریک می کند وآگاهی‌دادن به نوجوانان از مهمترین راه‌حل ها برای جلوگیری از بلوغ زودرس و پیامدهای منفی حاصل از آن است. آگاهی بخشی مفاهیم بلوغ چاقوی دولبه ای است که نیاز به تخصص و آگاهی دارد و چه خوب است این امر به عنوان یکی از مهمترین سیاست های سلامت خانواده مورد توجه متولیان امور به خصوص آموزش و پرورش که بیشترین زمان مفید کودک را در اختیار دارد، قرار گیرد. همچنین تقویت باورهای معنوی در درون خانواده ها و فرزندان برای مدیریت بلوغ جنسی زودرس و خود مراقبتی از ضروریت های مهم در این راستاست.
منبع: روزنامه رسالت مورخ 11 مرداد 1395 شماره 8721
http://www.resalat-news.com/Fa/?code=235675
