دكتر صادقي عضو هيات علمي دانشگاه صنعتي اميركبير در اين ميزگرد كه با حضور دكتر فرجي دانا عضو هيات علمي دانشگاه تهران و دكتر نائبي عضو هيات علي دانشگاه صنعتي شريف در دانشگاه اميركبير برگزار شد؛ با ارايه تعريفي از فرار مغزها، بيان كرد: به پديده مهاجرت گسترده تحصيل‌كردگان، دانشگاهيان و دانشمندان يك كشور به كشورهاي ديگر، فرار مغزها گفته مي‌شود كه كشور ايران از اين لحاظ درصدر ساير كشورها قرار دارد.
وي با اشاره به آمار منتشر شده از صندوق بين‌المللي پول، اظهار كرد: سالانه بين 150 تا 180 هزار نفر از ايرانيان تحصيل كرده براي خروج از ايران اقدام مي‌كنند و ايران در بين 91 كشور، مقام اول را دارد.
صادقي با بيان اينكه خروج اين تعداد معادل خروج سالانه 50 ميليارد دلار سرمايه از كشور است، تصريح كرد: كشور كانادا در سال 1999 ظرفيت كل دانشگاههاي خود را 180 هزار نفر اعلام كرد، اين در حالي است كه در همين سال220 هزار نفر متقاضي خروج از ايران شده بودند.
وي با بيان اينكه خسارت فرار مغزها ده‌ها ميليارد دلار برآورد شده است، در عين حال مدعي شد كه براساس آمار سازمان‌ها و مراكز، 90 نفر از 125 دانش‌آموزي كه در سه سال گذشته در المپياد شركت كردند از كشور خارج شدند.
عضو هيات علمي دانشگاه اميركبير با اشاره به اسكان حدود 4 ميليون ايراني در خارج از كشور، بيان كرد: از مجموع هر صد هزار ايراني كه در آلمان زندگي مي‌كنند، در سالهاي گذشته حدود دو هزار جلد كتاب منتشر شده است اين در حالي است كه از دو ميليون ترك مهاجر به آلمان، تنها صد جلد كتاب به چاپ رسيده است.
پيش‌بيني شغل براي تحصيل‌كردگان يك ضرورت است
در ادامه اين ميزگرد، دكتر نائبي عضو هيات علمي دانشگاه صنعتي شريف با بيان اينكه براي روبرو شدن با اين مشكل بايد دستگاه‌ها و مسوولين كشور فكري كنند، افزود: البته رفت و آمدهاي دانشجويان و آشنا شدن آنها با محيط، يك فرصت است.
وي با بيان اينكه دانشجويان يا فارغ التحصيلان ابتدا بايد فرصت شغلي داشته باشند، اظهار كرد: در درجه بعد بايد شغل متناسب با رشته تحصيلي دانشجو ايجاد شود كه متاسفانه ما شاهديم كه فرهيختگان ما در شغلهايي كه رضايتشان را جلب نمي‌كنند، مشغولند.
وي با بيان اينكه مهاجرت و آمدوشد علمي يك پديده طبيعي در همه كشورهاي جهان است، تصريح كرد: بسياري از دانشمندان كانادا به آمريكا مهاجرت مي‌كنند و يا بسياري از كشورهاي اروپايي به سمت آمريكا مهاجرت مي‌كنند.
عضو هيات علمي دانشگاه صنعتي شريف با بيان اينكه آمار ارائه شده در خصوص مهاجرت كنندگان ايراني به صورت نسبي عنوان شده است، گفت: مهاجرت در كشورهاي در حال توسعه طبيعي است، ولي در ميان كشورهاي توسعه نيافته، ايران در صدر است كه علاوه بر مشكل اصلي يعني توسعه نيافتگي، مشكلات ديگري نيز اين مساله را تشديد مي‌كند.
نائبي ضمن طرح اين سوال كه آيا اين درست است كه بهترين استعدادهاي كشور را در زمينه‌هايي تربيت كنيم كه هيچ رقابت جهاني در آن وجود نداشته باشد، افزود: دانشگاه واقعا رسالت خود را انجام مي‌دهد. دانشگاههاي ما در سالهاي اخير به شدت از لحاظ كمي و كيفي توسعه يافته‌اند.
عضو هيات علمي دانشگاه شريف با اشاره به افزايش تعداد صندلي‌ها و رشته‌هاي تحصيلات تكميلي عنوان كرد: ما رشته‌هاي دكترايي داريم كه نه تنها از دانشگاههاي جهان كم ندارند بلكه از آنها هم سرآمدتر هستند.
وي با بيان اينكه تفاوت ما با كشورهاي پيشرفته و آمريكا، تفاوت در دانشگاه و علم نيست، تفاوت ما در صنعت و تكنولوژي است. گفت: در دانشگاه‌ها تكنولوژي وجود ندارد بلكه در صنعت موجود است و شركت‌هاي صنعتي هم تكنولوژي خود را راحت در اختيار همه قرار نمي‌دهند .
نائبي اظهار كرد: براي توسعه صنعتي بايد استراتژي توسعه صنعتي داشته باشيم. ما بايد روشن كنيم با توجه به قابليت‌هاي خود، در كدام زمينه مي‌خواهيم اصل توجه را متمركز كنيم.
وي با بيان اينكه ما در يك برهوت صنعتي قرار داريم در حالي كه علم و دانش تحصيل‌كردگان ما بسيار زياد است، افزود: در اين راستا بايد ابتدا خصوصي‌سازي را جدي بگيريم.
علت عدم رقابت ما با كشورهايي كه خواهان رقابت هستند، نبود قانون جلوگيري از ايجاد انحصار است
دكتر فرجي دانا، عضو هيات علمي دانشگاه تهران و رييس اسبق دانشگاه تهران نيز در اين ميزگرد با بيان اينكه بحث در اين موضوعات نياز به افرادي متخصص دارد، افزود: ما اساتيد دانشگاه، تنها مي‌توانيم به برداشت‌هاي ميداني و سرو كار داشتن با جوانهايي كه طعمه اين مهاجرت هستند بيان كنيم.
فرجي دانا با اشاره به اينكه ده درصد از دانشجويان كارشناسي بدون كنكور به مقطع كارشناسي ارشد راه پيدا مي‌كنند، افزود: ما بستر را فراهم كرديم ولي همچنان شاهد خروج بي رويه دانشجويان از كشور هستيم.
وي با بيان اينكه در دانشگاه تهران بر خلاف دانشگاه صنعتي شريف كه دانشجويان به فكر خروج از كشور هستند، با اين موضوع مواجه نبوديم يا موارد استثنايي بوده است، تصريح كرد: جوانان ما با امكانات موجود كشور، تكامل حرفه‌اي نمي‌يابند.
اين عضو هيات علمي دانشگاه تهران با طرح اين سوالات كه آيا رشته‌هاي كارشناسي ارشد ما از لحاظ دروس و سطوح علمي با دانشگاههاي دنيا يكسان نيست؟ آيا ما به خروجي‌هاي پژوهشي يا توليد ثروت مناسب نمي‌رسيم؟ ادامه داد: توليد علم ما در دوره هاي كارشناسي ارشد در دنيا بي نظير است ولي چطور شده است كه نخبگان ما از اين فرصت استفاده نمي‌كنند؟.
وي با اشاره به ايجاد ساختارهايي همچون مراكز رشد و پاركهاي علم و فناوري در كنار دانشگاه‌ها، عنوان كرد: ما در دانشگاه‌ها مولدهاي فناوري و فناوري رقابت‌آميز ايجاد كرديم و آنها را به سمت زيرساخت‌ها پيش برديم ولي بدون توجه به شرايط بومي، بيشتر اين مسائل به بار نمي‌نشيند.
فرجي دانا با بيان اينكه علاوه بر ايجاد بي‌مهري و بي‌لطفي به اين مسائل، ما عملا نهادهايي را شكل داديم كه تكيه گاهي ندارند، افزود: علت عدم رقابت ما با كشورهايي كه خواهان رقابت هستند، نبود قانون جلوگيري از ايجاد انحصار است.
فرجي دانا تصريح كرد: شركت‌هاي ما دنبال لبه رقابتي نيستند و براي پيدا كردن اين لبه بايد به دنبال نخبگان و خلاقيت و ايده‌هاي نو باشند و چون به دنبال اينگونه مسايل نيستند، نخبگان مهاجرت مي كنند.
وي همچنين خاطرنشان كرد: يكي از اصول رقابت و رشد صنعتي در دسترسي به اطلاعات است و ما بايد به عنوان شهروند هر زمان كه اراده كرديم به اطلاعات مختلف دسترسي داشته باشيم.
فرجي دانا با بيان اينكه يكي از علل مهاجرت گسترده مغزها در كشور ما كم توجهي و عدم احترام به جايگاه علم و منزلت اجتماعي علم و عالم است، افزود: اگر تكريم علم و عالم در كشور حل شود، انتظار آنكه عالمان در سر سفره‌اي بنشينند كه تكريم نبينند، يك مقدار انتزاعي فكر كردن است.
در پايان اين ميزگرد، دكتر جمالي، رييس باشگاه دانش‌پژوهان جوان ضمن بيان عملكرد و هدف باشگاه بيان كرد: ما با تك تك دانش‌آموزان المپيادي روزانه در حال گفت‌وگو هستيم و به نظر من با توجه به امتيازاتي كه به آنها اختصاص مي‌يابد از جمله حقوق ماهيانه 500 هزار تومان به دانشجويان دكتري و ساير مزايا، مي‌تواند شرايط مطلوبي براي ادامه روند تحصيل داشته باشند.
شرايط رفاهي اوليه براي دانشجويان فراهم نيست
در خاتمه يكي از دانشجويان دكتري دانشگاه صنعتي اميركبير با اشاره به اين حقوق ماهيانه، بيان كرد: ما دانشجويان دكتري اصلا همچنين ماهيانه‌اي را نمي‌گيريم و تمام مسايل و مشكلاتي را كه در اين جلسه مطرح كرديم با پوست و خون خودمان حس مي‌كنيم.
وي با اشاره به مشكلات رفاهي و خوابگاهي دانشجويان بيان كرد: من در اتاقي در خوابگاه زندگي و تحصيل مي كنم كه فضاي خوابيدن براي من كه حدود دو متر قد دارم، وجود ندارد.
وي با مقايسه شرايط خود با همكلاسي‌هايي كه در دانشگاههاي خارجي تحصيل مي‌كند، بيان كرد: آنها در آنجا داراي شرايط رفاهي، مالي و تحصيلي بسيار مناسبتري قرار دارد.
يكي ديگر از دانشجويان اين دانشگاه عنوان كرد: ما از دانشگاه و اساتيد خود راضي هستيم. مساله اين است كه چرا يكي از مسوولين دولتي كه بتواند جوابگوي ما باشد در اين جلسه حضور نيافته است.
قابل ذكر است قرار بود در اين ميزگرد دكتر عباسپور، رييس كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس نيز شركت كند كه به علت جلسه اضطراري نتوانست در اين جلسه حاضر شود.
