الف: تعليم و ترويج معارف ديني: مجالس عزاداري سيدالشهدا فرصت مناسبي است تا واعظان توانا و عالم در جريان آن ضمن بيان احکام شرعي، اخلاقي و اعتقادي مردم را با معارف ديني آشنا نمايند. به بيان ديگر همان طور که قيام اباعبدالله(ع) بستر احياي دين شد مراسم عزاداري او نيز فرصت مستمري براي ترويج معارف اسلامي است.
ب: زنده نگاه داشتن مباني نظري نهضت عاشورا: شايد مهم‌ترين کارکرد مراسم عزاداري سالار شهيدان استمرار نام، ياد و پيام هاي نهضت عاشورا و انتقال آموزه هاي آن از قبيل؛ ستم ستيزي، آزادگي، شهادت طلبي، ايثار و حقيقت جويي به گروه هاي انساني در طول تاريخ است.
ج: ارائه الگوه هاي راستين به آحاد جامعه: مراسم عزاداري امام حسين(ع) سبب ترويج صفات پسنديده اخلاقي و معرفي الگوي کامل انسانيت براي آحاد جامعه است. بي شک مردم در زندگي نيازمند اسوه هاي حسنه اي هستند تا رفتار و منش و روش خويش را با آن تنظيم کنند. پس چه بهتر اين الگو سبط پيامبر و خاندان مطهرش باشد که نمونه هاي کاملي از انسانيت و اخلاق اند.
د: آشنايي با زمينه هاي گمراهي: تبيين مفاهيم عاشورا در جمع عزاداران حسيني سبب مي شود مردم نسبت به دشمنان خدا و زمينه هاي سقوط و انحراف انساني آشنا شوند. مراسم عزاي امام معصوم محمل تحقق «تولّي» و «تبرّي» است تا عزاداران ضمن اقتدا به امام خويش صراط مستقيم را شناخته و براي نيل به آن رفتار خود را تنظيم نمايند.
ه. ايجاد معنويّت در جامعه: مجلس عزاداري سيدالشهدا(ع) روح معنويت و آرامش را به جامعه تزريق مي کند. يادآوري حقيقت، معنويت، ديانت و مظلوميت حسين با اشک و سوز عزادارانش همراه مي شود، بر جان هاي خسته از زندگي روزمره آنان مي نشيند تا با قطرات خالصانه اشک ناپاکي را از دل و جان بشويند و به سوي معبود پرواز نمايند.
اما اين مراسم ممکن است در معرض آسيب هايي از منظر ظاهري و محتوايي به شرح زير قرار گيرد که مي بايست براي حفظ حرمتش در جهت شناسايي و رفع آن اقدام نمود:
• عدم توجه به شعور و آگاهي و اکتفا به شور و هيجان: هرچند هيجان حاصل از سينه زني ها و زنجيرزني ها قابل توجه و در جاي خود ارزشمند است اما بايد بدين نکته توجه شود که رسيدن به معناي واقعي قيام حسيني و شعور حاصل از آن اهميت بيشتري دارد. لذا بايد با پرهيز از اکتفاي صرف به مداحي در مجالس عزاداري، خطباي آشنا به ابعاد مختلف اسلامي نسبت به تبيين قيام عاشورا به شيوه اي که براي مردم گيرا و قابل درک باشد اقدام نمايند.
• استفاده از موسيقي هاي لهوي و اقدامات نامعقول: استفاده از موسيقي هاي لهوي و حرام يا آهنگ هايي که بيشتر حالت طرب و شادماني دارند با روح مجالس عزاداري امام حسين(ع) منافات دارد. همچنين اقدامات نامعقول و حرام همچون قمه زني و آسيب رساندن به خويشتن جز تخريب وجهه عزاداران دستاورد ديگري ندارد.
• دروغگويي و طرح مسائل غلوآميز: قيام سرخ حسيني حقيقتي ماندگار است که نياز به غلو ندارد. بي شک غلو کردن در عزاداري ها سبب تخريب چهره منطقي شيعه مي گردد. همچنين علاوه بر غلو کردن دروغگويي نيز از ديگر آفت ها در اين مجالس است. متأسفانه بعضاً مشاهده مي شود که برخي از افراد مطالبي در رابطه با سالار شهيدان مي گويند که با عقل منافات دارد و دروغ بودنش آشکار است.
• پادشاه انگاري اهل بيت و بيان تعابير موهن: يکي از دستاوردهاي مهم قيام حسيني براي آزادگان طول تاريخ تحقق شعار«هيهات منا الذلة»است. امام معصوم خود نماد عزت است تن به ذلت نمي دهد و به بازماندگان خويش هم بر حفظ عزت تأکيد مي نمايد. پس طرح عناوين ذلت آميز و تعابير موهن از آسيب هاي جدي در اين راستا مي باشد. همچنين يکي از آسيب‌هايي که مجالس عزاداري را تهديد مي کند بيان مطالبي است که در شأن دربار پادشاهان طاغوتي است نه امام معصوم(ع). مسلماً تواضع و محبت به اهل بيت پيامبر بسيار پسنديده است اما اين امر با اقداماتي که وهن شيعه باشد مغايرت دارد. چرا که اهل بيت از پيروان خود مي خواهند پيرو آن ها و صالح باشند نه ذليل و فرومايه.
• طرح معارف اهل بيت بر مبناي خواب و مکاشفه: طرح مباني معرفتي اهل بيت بر مباني سست خواب و مکاشفه که راهي براي اثبات و نفي آن نيست بي شک حربه اي خواهد شد براي شيادان و افرادي که با سوءاستفاده و دروغ پردازي از اين راه به دنبال آسيب رساندن به چهره واقعي شيعيان هستند.
• افراط و تفريط در مناسبات دين و سياست: مجالس عزاداري در ارتباط با مسائل سياسي گاهي دچار افراط و تفريط مي شود. قاعدتاً نه آنهايي که مي گويند ما تنها مي خواهيم گريه کنيم و کاري به سياست نداريم در مسير اعتدال و معناي واقعي مجلس عزاي امام حسين(ع) هستند و نه آنهايي که مجلس عزاداري را جايي براي ميتينگ ها و تسويه حساب هاي سياسي يا کانون هاي حزبي مي پندارند.
سخن پاياني اينکه برپايي مراسم عزاداري امام حسين(ع) ضرورتي انکار ناپذير براي حفظ، دوام و قوام اسلام ناب است. اما بايد براي پاسداشت اين ميراث ارزشمند آسيب هاي احتمالي آن شناسايي و نسبت به رفع آن اقدام شود. نکته مهم در آسيب شناسي مراسم عزاداري سيدالشهدا(ع) شناخت دو نظريه افراطي و تفريطي است؛ اول نظريه افراطي؛ که بيان مي دارد به جهت آن که عزاداري امري مقدس است نبايد نقد شود بلکه مي بايست به مردم اجازه داد به هر صورتي که مي خواهند عزاداري نمايند که قاعدتاً اين نظر صحيح نيست. زيرا اگر عزاداري آسيب شناسي و آسيب زدايي نشود به مرور زمان بدعت هاي غلطي در آن وارد مي شود که سبب تحريف مي گردد. دوم؛ نظريه تفريطي که طي آن عده اي چنان بي محابا به نقد مجالس عزاداري، مداحان و خطبا مي پردازند که ممکن است مردم را از اصل برپايي مجالس دلسرد نمايد. بايد آسيب شناسي به گونه اي باشد که ضمن روشنگري با پرهيز از افراط و تفريط اصل عزاداري وحرمت برپاکنندگان مجالس ذکر مناقب و مصائب اهل بيت را حفظ نمايد.
اين صبح تيره باز دميد از کجا کزو/ کار جهان و خلق جهان جمله در هم است
گويا طلوع مي‌کند از مغرب آفتاب/کاشوب در تمامي ذرات عالم است
منبع: روزنامه رسالت مورخ دوشنبه 26 شهریور 1397
