پیشگفتار:تاریخچه حسابداری: نگهداری دفاتر حسابداری- گرچه به شکل بسیار ساده – ازقرن ها پیش درتاریخ بشرمعمول بود است. بابلی ها پرداخت حقوق ودستمزد راباخط میخی بر الواح گلی نقش می کردند.مصریان قدیم درآمدوهزینه موسسات دولتی وعملیات ومعاملات بنگاه هایبازرگانی راروی کاغذ پاپیروس ثبت مینمودند.
اولین کتاب چاپی درباره دفترداری دوبل متعلق به یک راهب ایتالیایی به نام لوکا پاچیولی است که درسال 1494 میلادی منتشر گردید وبسیاری از اصول دفترداری وحسابداری زمان ما عینا درآن ملاحظه میشود. به نظر بعضی از محققان احتمال می رود رساله دفتر داری دوبل پاچیولی با استفاده از نسخه خطی کتاب بند توکترولی, تهیه شده باشد.
بتدریج با تشکیل بازارهای سرمایه وشرکت های سهامی,نیاز به حسابداری و حسابرسی حرفه ای اجتناب ناپذیر گردید.
پیشینه حسابداری در ایران نیز به نخستین تمدن هایی برمی گردد که در این سرزمین پا گرفت ومدارک حسابداری متنوع ومتعددی برای اداره امور حکومتی واجرای فعالیت های اقتصادی ابداع شدکه در پاسخ به نیازهای زمان,سیرتحولی وتکاملی داشته است.
فصل اول
کلیات
تصمیم گیری صحیح نیازمند وجود اطلاعات به موقع وقابل اتکا است.برهمین اساس حسابداری به عنوان یک سیستم اطلاعاتی نقش بسیارمهمی در عرصه فعالیت های اقتصادی دارد.
طبق یکی از تعاریف جدید حسابداری عبارت است ازیک سیستم اطلاعاتی که از طریق شناسایی ثبت طبقه بندی تلخیص وگزارشگری رویدادهای مالی اطلاعات لازم را در اختیار استفاده کنندگان قرارمی دهد.
مفروضات حساب داری مفروضاتی هستند که زیربنای صورت های مالی واحدهای اقتصادی ومنشأ وشالوده اصول حسابداری راتشکیل می دهند. براساس فرض تعهدی درامدها به محض تحقق وهزینه ها به محض تحمیل شناسایی میشوند بدون توجه به زمان دریافت یاپرداخت وجه نقد مربوطه.
براساس فرض تفکیک شخصیت برای هرموسسه شخصیتی جدا ازمالکان ان وهمچنین جدا ازسایر موسسات موجود درجامعه در نظر گرفته می شود.فرض تداوم فعالیت بدین معنی است که عملیات موسسه دراینده قابل پیش بینی تداوم خواهد یافت وقصدانحلال یا توقف فعالیت ان وجود ندارد .
طبق فرض دوره مالی عمرطولانی یک موسسه به دوره های زمانی مساوی که معمولا یک ساله است تقسیم می شود وبرای هردوره مالی گزارش های مالی جداگانه ای داده می شود به این دوره های زمانی اصطلاحا (دوره مالی یاحسابداری) می گویند.
به هردوره مالی که برابریک سال کامل باشد یک(سال مالی) می گویند.
اصول حسابداری قواعدی کلی است که حسابداران به عنوان مبنای اجرای کار در کلیه مراحل حسابداری مورد استفاده قرارمی دهند. به موجب اصل بهای تمام شده تاریخی تمام رویدادهای مالی به بهای تمام شده درتاریخ وقوع ثبت ودرصورت های مالی منعکس می شوند وچنانچه بعدا ارزش پولی انها افزایش یابداین افزایش شناسایی وثبت نمی شود.
براساس اصل تحقق درامدهادر زمان تحقق(عاید شدن)شناسایی می شوند بدون توجه به زمان دریافت وجه نقد مربوطه.
معمولا زمانی درامد راتحقق یافته فرض می کنند که فرایند کسب سود کامل شده یا حداقل قسمت اعظم ان کامل شده باشد.
براساس اصل مقابله درامدها باهزینه ها یا اصل تطابق برای اندازگیری سود یا زیان هر دوره باید هزینه های هر دوره با درامدهای همان دوره مقابله نمود.
براساس اصل افشاء حقایق باید تمامی اطلاعاتی که به نحوی می تواند درتصمیم گیری استفاده کنندگان از اطلاعات مالی تاثیر گذار باشد افشاء شود.
واحدهای اقتصادی را ازلحاظ مالکیت نحوه اداره قصد انتفاع نوع فعالیت وجنبه های مختلف دیگر می توان گروه بندی کرد.
موسساتی که به طورمستقیم یا غیر مستقیم درمالکیت ومدیریت دولت نهادها وسازمان های دولتی یاشهرداریها هستند را(موسسات بخش عمومی)می گویند.
واحدهایی که توسط عده ای از اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور رفع نیازمندی های مشترک وبهبود وضع اقتصادی اعضا از طریق خودیاری وکمک وهمکاری متقابل تشکیل شدهاند ودر مالکیت اعضاء هستند را(مؤسسات بخش تعاونی)می کویند.
کلیه واحدهایی که در مالکیت ومدیریت اشخاص حقیقی وحقوقی خصوصی قرار دارند (مؤسسات بخش خصوصی) می گویند.
مؤسساتی که هدف از تشکیل انها کسب منافع مادی (سود) نباشد را مؤسسات غیرانتفاعی می گویند. مؤسساتی که باهدف کسب منافع مادی تشکیل شده اند مؤسسات انتفاعی محسوب می شوند.موسسات را از نظر نوع فعالیت میتوان به سه دسته خدماتی – بازرگانی و تولیدی طبقه بندی نمود.
فصل دوم
تجزیه وتحلیل معاملات وعملیات مالی
در حسابداری همیشه معادله زیر برقرار است:
دارایی= بدهیها +سرمایه
این معادله رامعادله اساسی حسابداری می گویند.
دارایی: عبارت است از اموال- مطالبات وسایر منابع متعلق به یک موسسه که درنتیجه معاملات- عملیات مالی یا سایر رویداد های گذشته ایجاد شده وقابل تقویم به پول و دارای منافع آتی است. بدهی: عبارت است از تعهدات موسسه به اشخاص دیگرکه در اثر معاملات و رویدادهای گذشته ایجاد شده وباید از طریق پرداخت پول- تحویل کالا- انجام
دادن خدمت یا انتقال سایر دارایی ها تسویه شوند.
سرمایه: عبارت است حق مالی صاحب یا صاحبان موسسه نسبت به دارایی های انکه از کسر کردن کل بدهی ها از دارایی هابه دست می اید.
رویدادهای مالی رویدادهایی هستند که بر عناصر اصلی معادله اساسی حسابداری(دارایی ها-بدهی ها وسرمایه)تأثیر گذار باشند .البته این تأثیرات باید حداقل دارای دو جنبه متقابل بدهکار وبستانکار باشد.
مثال) آقای احمدی شرکت «الف»راتاسیس ومبلغ 600 میلیون ریال به عنوان سرمایه اولیه وارد شرکت نمود.
جواب: رویداد مالی است,زیرا هم دارایی وهم سرمایه شرکت افزایش یافته است.
مثال)یک کارگر جدید با حقوق ماهانه 2 میلیون ریال استخدام شد.
جواب: رویداد مالی نیست,زیرا هیچ یک از عناصر معادله اساسی حسابداری (دارایی,بدهی,سرمایه)تحت تاثیر قرار نگرفته وتغییر نکرده است.
قاعده ی کلی برای بیان رویداد های مالی به زبان حسابداری یعنی بدهکار وبستانکار به صورت زیر است:
افزایش دارایی ها بدهکار وکاهش انها بستانکار می شود.
افزایش بدهی ها وسرمایه بستانکار وکاهش انها بدهکار می شود.
مثال)یک دستگاه خودرو به مبلغ 80میلیون ریال به صورت نسیه خریداری شد.
جواب: وسایل نقلیه (مبلغ 80میلیون ریال افزایش یافته ) بدهکار
بدهیها (مبلغ 80میلیون ریال افزایش یافته ) بستانکار
مثال)مقداری اثاثه اداری جمعا به مبلغ 40میلیون ریال خریداری و15 میلیون ریال ان به طور نقد پرداخت شدوبرای بقیه یک برگ سفته 4ماهه تسلیم فروشنده شد .
جواب) اثاثه اداری(مبلغ 40میلیون ریال افزایش یافته) بدهکار
صندوق (مبلغ 15میلیون ریال افزایش یافته) بستانکار
بدهیها(اسناد پرداختنی) (مبلغ 25میلیون ریال افزایش یافته)بستانکار
فصل سوم
ثبت رویداد های مالی
حسابداران معاملات وعملیات مالی رادرمدارک حسابداری ثبت می کنند.
مدرکی که برای ثبت افزایش ها وکاهش ها هرکدام از دارایی ها بدهیها وسرمایه بکار می رود را حساب می گویند.
به طور خلاصه جریان اطلاعات دریک سیستم حسابداری به صورت زیر است:
رویدادمالی—-»سندحسابداری—-»دفترروزنامه—-»دفتر کل—-»ترازآزمایشی—-»صورتهای مالی
رویداد های مالی ابتدا در سند حسابداری ثبت می شوند و سپس در دفتر روزنامه ثبت شده واز انجا به حساب های مربوط در دفتر کل انتقال می یابند سپس در پایان هر دوره مثلا( در پایان هر ماه) مانده حساب های دفتر کل را در جدولی به نام تراز ازمایشی می نویسند.
سند حسابداری یا برگه ی حسابداری برگه ای است که در آن هرکدام از رویدادهای مالی نوشته میشود.
برای هر رویداد مالی که در موسسه اتفاق می افتد یک سند حسابداری تهیه میشود. البته می توان چند رویداد مرتبط باهم را در سند حسابداری نوشت.
ثال)در تاریخ 24/2/81 دو دستگاه خودرو هرکدام به مبلغ 120 میلیون ریال(جمعا240میلیون ریال) خریداری ومبلغ 75 میلیون ریال ان نقدا پرداخت شد.
شرکت پیمان
|
سند حسابداری
شماره: 2
تاریخ:24/2 /1381
پس از اینکه رویدادهای مالی در سند حسابداری ثبت شد باید در دفتر روزنامه ثبت گردد.
دفتر روزنامه عمومی- دفتری است که کلیه معاملات و عملیات مالی موسسه به ترتیب تاریخ در آن ثبت میشود.
مثال)درتاریخ 18/1/81 اقای بهزاد شرکت بهزاد را تاسیس نمود . رویدادهای زیر دراین شرکت اتفاق افتاده است . مطلوب است ثبت رویداد ها در دفتر روزنامه عمومی شرکت بهزاد . 1.در تاریخ 18/1/81 مبلغ 480 میلیون ریال بابت سرمایه اولیه به صندوق شرکت واریز شد.
1. 18/1/81 صندوق 000 000 480 ریال (بدهکار)
وریز به حساب صندوق 000 000 480 ریال (بستانکار)
2. درتاریخ 1/2/81 سه دستگاه خودرو به مبلغ هر کدام 000 000 850 (جمعا255 میلیون ریال)خریداری و مبلغ 000 000 85 ریال آن نقدا پرداخت شد.
2.2/2/81 وسایل نقلیه 000 000 255 ریال (بدهکار)
صندوق 000 000 85 ریال (بستانکار)
حسابهای پرداختنی 000 000 170 (بستانکار)
3. درتاریخ 21/2/81 مبلغ 000 500 2 ریال به صورت قرض به آقای محمودی (یکی از کارکنان شرکت)داده شد .
3. 21/2/81 قرض (حسابهای دریافتنی) 000 500 2 ریال (بدهکار)
صندوق 000 500 2 ریال (بستانکار)
4. درتاریخ 5/5/81 مبلغ قرض داده در تاریخ 21/2/81 به آقای محمدی به صندوق شرکت واریز شد .
4. 5/5/81 صندوق 000 500 2 ریال (بدهکار)
حساب های پرداختنی 000 500 2 ریال (بستانکار)
5.درتاریخ 19/5/81 آقای بهزاد مبلغ 60,000,000 ریال دیگر بابت افزایش سرمایه به صندوق شرکت واریز نمود .
5. 19/5/81 صندوق 60,000,000 ریال (بدهکار)
سرمایه آقای بهزاد 60,000,000 ریال (بستانکار)
6. درتاریخ 1/7/81 آقای بهزاد مبلغ 12,000,000 ریال بابت مصارف شخصی از صندوق شرکت برداشت نمود .
6. 1/7/81 برداشت 12,000,000 ریال (بدهکار)
صندوق 12,000,000 ریال (بستانکار)
دفترروزنامه باید دارای ستون های مناسب برای انتقال سند حسابداری به آن باشد.
تمامی اطلاعات دفتر روزنامه باید به دفتر کل منتقل شوددر دفتر کل برای هر حساب صفحه( صفحات) جدا گانه ای درنظرگرفته میشود ودر تمامل اقلام بدهکار وبستانکار هر حساب در صفحه مربوط به خود نوشته میشود.
بنابراین دفتر کل دفتری است که حساب های یک موسسه در آن نگه داری میشود.
به منظور آموزش می توان حساب دفتر کل را به شکل حرف T درزبان انگلیسی نوشت که به حساب T معروف است.
برای آن دسته از حساب های دفتر کل که دارای چندین زیر مجموعه هستند دفتر معین نگه داری میشود. مثلا اگر موسسه چندین نفر طلب داشته باشد برای هر کدام از بدهکاران یک حساب جداگانه دردفتر معین در نظر گرفته میشود. یکی از وسایلی که حسابداران برای آزمون صحت مدارک حسابداری مورد استفاده قرار می دهند ترازآزمایشی است.تراز آزمایشی فهرستی است از مانده حسابهای دفتر کل که معمولا در پایان هر ماه تهیه میشودو میتواند دررفع برخی از اشتباهات موثر باشد.
مثال)تراز آزمایشی چهار ستونی شرکت بهزاد در تاریخ 29/12/81 در زیر نشان داده شده است .
آزمایشی فهرستی است از مانده حساب های دفتر کل که معمولا در پایان هر ماه تهیه میشود.
تراز آزمایش میتواند در رفع برخی از اشتباهات مؤثر باشد.
بسط معادله اساسی حسابداری
سرمایه گذاری مجدد به معنی ان است که صاحب موسسه با آوردن پول یا مال دیگری دارایی موسسه متعلق به خود را افزایش دهد.
برداشت به معنای ان است که صاحب یک موسسه برای مصارف شخصی پول یا مال دیگری را از دارایی های موسسه پرداخت کند.
فصل چهارم
بسط معادله اساسی حسابداری
سرمایه گذاری مجدد به معنای آن است که صاحب موسسه با آوردن پول یا مال دیگری دارایی موسسه متعلق به خود را افزایش دهد.
مثال)آقای احمدی در25/12/81 یک دستگاه خودرو به ارزش 50,000,000 ریال به شرکت اختصاص داد واز این طریق سرمایه شرکت را افزایش داد . نحوه ثبت این رویداد در دفتر روزنامه به صورت زیر است:
شماره سند تاریخ شرح بدهکار بستانکار
حسابداری
برداشت به معنای آن است که صاحب یک موسسه برای مصارف شخصی پول یا مال دیگری را از دارایی های موسسه متعلق به خود بردارد ویا مخارج شخصی خود را از محل وجوه نقد موسسه پرداخت کند .
هنگام برداشت توسط مالک- حساب برداشت بدهکار وحساب صندوق یا دارایی برداشت شده دیگر بستانکار میشود.
مثال)آقای احمدی در28/12/81 مقداری اثاثه اداری که اخیرا به مبلغ 12,000,000 ریال خریداری شده بود را جهت مصارف شخصی به منزل خود برد .
درامد- بهایه کالای فروش رفته ویا خدمات انجام شده است. چون درامد موجب افزایش سرمایه میگردد- نحوه ثبت افزایش و کاهش ان مثل حساب سرمایه است.
یعنی زمانی که برای موسسه ای درامدی ایجاد شد- حساب درامد بستانکار میشود.
هزینه عبارت از مخارجی است که برای کسب درامد- پرداخت یا واقع شده است واز طریق بهای تمام شده دارایی ها یاخدماتی که دریک دوره مالی به مصرف می رسد ویا خدماتی که در یک دوره ی مالی به مصرف میرسد و یا مورد استفاده قرار میگیرد اندازه میشود.چون هزینه موجب کاهش سرمایه میگردد نحوه ی ثبت افزایش و کاهش آن عکس حساب سرمایه است.
براساس اصل تحقق درامد زمانی میتوانیم درامد را شناسایی وثبت کنیم که درامد تحقق یافته باشد. براساس اصل تطابق برای اندازگیری سود یک دوره باید هزینه های یک دوره رااز درامدهای همان دوره کسر نمود.
در هرزمانی قبل از فروش کالا هرگونه وجه دریافتی بابت انها را نمی توان به عنوان درامد ثبت نمود.
چنانچه وجوه پرداختی مربوط به مخارجی باشد که منفعت حاصل از ان به دوره های آتی تسری پیدا کند تحت عنوان یک دارای به نام پیش پرداخت ثبت میشود.
اصل حساب های دفتر کل درپایپن دوره مالی وبه منظور تعدیل وبه تاریخ روز رساندن مدارک حسابداری انجام میشود.
ثبت های اصلاحی معمولا در پایان دوره مالی ثبت میشوند وشامل موارد زیرمی باشند:
1-اصلاح پیش دریافت های درامد.
2- اصلاح پیش پرداخت های هزینه.
3-ثبت درامد های تحقق یافته ثبت نشده تاپایان دوره مالی.
4- ثبت هزینه های وقوع یافته ثبت نشده تا پایان دوره مالی.
5- ثبت هزینه استهلاک داراییهای بلند مدت استهلاک پذیر.
6-اصلاح حساب موجودی ملزومات.
پس از انجام تمامی ثبت های اصلاحی وانتقال انها از دفتر روزنامه به دفتر کل از مانده حسابهای دفتر کل یک تراز آزمایشی تهیه می شود این تراز آزمایشی را تراز آزمایشی اصلاح شده میگویند.
فصل پنجم
تکمیل چرخه حسابداری(گزارشگری مالی)
فرایند عملیات حسابداری شامل یک سری عملیات است که به طور پیاپی در هردوره مالی تکرار میشود. این عملیات پیاپی را چرخه حسابداری می گویند.
تهیه صورت های مالی به عنوان مهم ترین محصول سیستم اطلاعاتی حسابداری یکی از اصلی ترین وظایف حسابداران است.
نتیجه و چکیده تمام عملیات حسابداری در پایان هر دوره مالی در قالب صورت های مالی اساسی داده میشود.
صورت های مالی اساسی عبارتند از:
1- ترازنامه
2- صورت سود وزیان و صورت سود انباشته
3- صورت گردش وجوه نقد
4- صورت تغییرات سرمایه که فقط در موسسات وشرکت های غیر سهامی تهیه میشود.
صورت سود وزیان بیانگر نتایج عملیات موسسه طی یک دوره مالی میباشد.
مثال)صورتحساب سود وزیان موسسه ارمان در پایان سال 81 به صورت زیر است:
موسسه ارمان صورتحساب سود وزیان
برای دوره مالی منتهی به 29/12/81
گزارشی که مقابل درامد ها وهزینه های یک دوره مالی در ان صورت میگیرد را صورت سود وزیان می نامند.
صورت سود وزیان از روی تراز ازمایشی اصلاح شده تهیه میشود حساب ها را از نظر انتقال مانده انها به دوره مالی بعد به دو دسته حساب :
1-حساب های موقت
2-حساب های دائمی تقسیم میکنند.
حساب های موقت حساب های هستند که مانده انها به دوره مالی بعد منتقل نمی شود.
حساب های دائمی حساب هایی هستند که مانده انها به دوره مالی بعد منتقل می شود.
حساب های دائمی شامل حساب هایی تراز نامه اعم از
الف)دارایی ها ب)بدهیها ج)سرمایه
می شود.
طی دوره مالی ممکن است بخشی از یک حساب دائمی و بخش دیگر ان موقت باشد این گونه حساب های مختلط یا مخلوط میگویند.
باانجام ثبت های اصلاحی-قسمت دایمی و قسمت موقتی حسابهای مختلط از هم تفکیک می شوند.
برای بستن حساب های موقت ابتداحساب درامدها وهزینه ها را با حساب خلاصه سود وزیان می بندیم وسپس مانده این حساب را با حساب سرمایه می بندیم.
پس از بستن حساب های موقت تراز ازمایشی اختتامی و سپس تراز نامه تهیه می شود.
ترازنامه صورتی است که اطلاعات مربوط به منابع اقتصادی, تعهدات اقتصادی وحق مالی صاحب سرمایه را از طریق گزارش دارایی ها وبدهی ها به جاری و بلند مدت طبقه بندی می شوند.
تراز نامه به اشکال مختلفی ارائه میشود یکی از اشکال رایج«شکل افقی»یا«شکل حساب T»است .
یک نمونه ازاین تراز نامه در زیر ارائه شده است:
شرکت
تراز نامه
درتاریخ 29/12/XX13
دارایی های جاری عبارت است از موجودی نقد و سایر دارایی ها که به طور معقول انتظار می رود طی چرخه عادی عملیات واحد تجاری یا ظرف یک سال هر کدام طولانی تر است به وجه نقد تبدیل شود به فروش رود یا به مصرف برسد.
دارایی های بلند مدت به اقلامی از دارایی گفته میشود که موسسه فقط نگه داری و استفاده از انها برای سالهای متمادی دارد.
بدهی های جاری تعهداتی هستند که انتظار می رود حداکثر طی یک سال از محل دارایی های جاری یا ایجاد بدهی جاری دیگر تسویه یا باز پرداخت شوند.
صورت تغییرات سرمایه صورتی است که تغییرات سرمایه موسسه طی دوره مالی را نشان می دهد.
فصل ششم
عملیات حسابداری در موسسات بازرگانی
موسسات بازرگانی موسساتی هستند که به خرید وفروش کالا یا به عبارت دیگر به تجارت کالا اشتغال دارند.
مثال)موسسه بازرگانی حمید در تاریخ 8/2/81 مبلغ 50 میلیون ریال کالا به صورت نقد خریداری کرد .نحوه ثبت رویداد فوق در دفتر روزنامه موسسه حمید به صورت زیر است:
برای ثبت عملیات مالی درموسسات بازرگانی می توان یکی از روش های دائمی را مورد استفاده قرار داد.
در روش ثبت دائمی کالا های خریداری شده در طول دوره مالی به حساب موجودی کالا بدهکار و هنگامی که کالا فروخته شد قیمت تمام شده ان از حساب موجودی کالا خارج می شود.
درنتیجه بهای تمام شده کالا های موجود به طور مستمر درطول دوره مالی در مدارک مالی منعکس است. در روش ثبت ادواری- کالا های خریداری شده در طول دوره مالی به حساب خرید- بدهکار و کالا های فروخته شده به حساب فروش- بستانکار می شود.
درنتیجه در طول دوره مالی بهای تمام شده کالا های موجود در مدارک حسابداری نشان داده نمی شود.
صورت سود وزیان موسسات بازرگانی باید نشان دهنده فروش خالص- بهای تمام شده کالای فروش رفته- سود ناخالص- هزینه های عملیاتی و سود خالص موسسه باشد.
اصول کلی بستن حساب های موقت در موسسات بازرگانی شبیه بستن حساب های موقت در موسسات خدماتی است.
درپایان سال مالی برای بستن حساب درامد ها- هزینه ها وفروش از یک حساب واسط به نام (حساب خلاصه سود وزیان) استفاده می کنیم .
برای مثال نحوه بستن حساب هزینه هادر موسسه حمیدی به صورت زیر می باشد:
بدین ترتیب ابتدا حساب فروش- برگشت از خرید وتخفیفات وتخفیفات نقدی خرید را بدهکار و حساب خلاصه سود وزیان را معادل جمع این حساب ها بستانکار می کنیم. سپس خلاصه حساب سود وزیان را معادل جمع حسابهای خرید- برگشت از فروش و تخفیفات- تخفیفات نقدی فروش و کلیه حسابهای مربوط به هزینه ها بدهکاروتک تک حساب های یاد شده را بستانکار می کنیم.
پس از ثبت های فوق برای بستن حساب موجودی کالای ابتدای دوره حساب خلاصه سود وزیان را بدهکار وحساب موجودی کالای اول دوره را بستانکار و برای ایجاد حساب موجودی کالای پایان دوره حساب موجودی کالای پایان دوره را بدهکاروحساب خلاصه سود وزیان را بستانکار می کنیم .
مانده حساب خلاصه سود وزیان وبرداشت نیز با حساب سرمایه بسته می شوند .
فصل هفتم
تهیه صورت های مالی با استفاده از کاربرگ
کاربرگ ورقه ای است که به منظور فراهم کردن اطلاعات لازم برای اصلاح حساب ها- تنظیم صورت های مالی و بستن حساب ها درپایان سال مالی تهیه می شود .
معمولا از کاربرگی که ده ستون مبلغ دارد استفاده می شود وآن را کاربرگ ده ستونی می نامند .
این کاربرگ یک ستون برای نام حساب و ستون هایی برای تراز آزمایشی اصلاح نشده- اصلاحات- تراز آزمایشی اصلاح شده- سود وزیان و ترازنامه دارد .
مراحل تهیه کاربرگ شامل نوشتن 1-عنوان 2-بخش تراز آزمایشی 3- بخش اصلاحات 4-بخش تراز آزمایشی اصلاح شده 5-بخش های مربوط به سودو زیان وترازنامه 6-مانده گیری کاربرگ .
1- عنوان کاربرگ شامل موارد زیر است :
1-نام شرکت
2- نام فرم
3. دوره زمانی که کاربرگ برای آن مدت تهیه می شود .
2- بخش تراز آزمایشی:حسابداران معمولا برای صرفه جویی در وقت تراز آزمایشی پایان دوره رادر کاربرگ می نویسد . یعنی نام ومانده حساب هارا مستقیما از دفترکل به ستون های بدهکار و بستانکاربخش تراز آزمایشی کاربرگ منتقل می شود .
3- بخش اصلاحات:ثبتهای اصلاحی به همان ترتیبی که در دفتر روزنامه ثبت می شوند باید درستون های بخش اصلاحات کاربرگ درج گردد.
اگرحسابی که باید بدهکار یا بستانکار شود در حسابهای تراز آزمایشی موجود نباشد نام آن در ذیل حساب های تراز آزمایشی به حساب های موجود اضافه می شود .
4- بخش تراز آزمایشی اصلاح شده:دراین مرحله ارقام مندرج در بخش تراز آزمایشی با ارقام مندرج در بخش اصلاحات به صورت افقی جمع جبری شده و مانده های صحیح دربخش ترازآزمایشی اصلاح شده نوشته می شود.
5- بخش های مربوط به سود وزیان وتراز نامه:
تکمیل این دو بخش بسیار ساده است . دراین مرحله ارقام اصلاح شده به حساب های سود وزیان و تراز نامه تفکیک وبه شرح زیر از ستون های تراز آزمایشی اصلاح شده به چهار ستون باقی مانده کاربرگ انتقال می یابد .
6- مانده گیری کاربرگ :
بعد از اینکه مانده تمام حساب ها از بخش ترازآزمایشی اصلاح شده به بخش های سود وزیان و ترازنامه منتقل شده ستون های بخش سود وزیان وترازنامه جمع زده می شود و سود وزیان خالص دوره از مابه التفاوت جمع دو ستون بدهکار وبستانکار بخش سود وزیان به دست می اید .
در بخش سود وزیان کاربرگ و انتقال آن به بخش تراز نامه ,جمع عمودی ستون های بدهکار و بستانکار بخش های سود وزیان و ترازنامه تعیین و ذیل آن دو خط موازی کشیده می شود .
پس از تهیه کاربرگ صورت های مالی از روی کاربرگ تهیه می شوند . همچنین ثبت های مربوط به اصلاح حساب ها و بستن حساب های موقت را به راحتی می توان از روی کاربرگ انجام داد .
صورت تغییرات سرمایه:
برای نشان دادن تغییرات سرمایه در طول دوره معین,از صورت تغییرات سرمایه ویا صورت حساب سرمایه استفاده می شود .صورت تغییرات سرمایه رامیتوان مستقیما از کاربرگ تهیه کرد. برای تعیین مانده سرمایه پایان دوره ,رقم سرمایه گذاری مجدد وسود خالص دوره به سرمایه اول دوره اضافه شده وبرداشت صاحب سرمایه از آن کسر می شود .
شرکت کاکتوس
صورت حساب سرمایه
برای دوره مالی منتهی به 29/12/81
سرمایه اول دوره 1,899,000
اضافه می شود سود خالص دوره 537,000
کسر می شود برداشت صاحب سرمایه ( 60,000)
سرمایه در پایان دوره 2,412,000
ترازنامه:در تهیه صورتهای مالی چون رقم سود خالص برای تهیه صورت تغییرات سرمایه مورد نیاز است , معمولا به ترتیب صورت سود وزیان , صورت تغییرات سرمایه ودر نهایت ترازنامه تهیه می گردد ,زیرامانده سرمایه پایان دوره برای تهیه ترازنامه ضروری است .
بستن حساب های درآمد:حسابهای درآمد مانده بستانکار دارند,درنتیجه در ستون بستانکار بخش سود وزیان کاربرگ منعکس شدهاند. بستن حساب های درامد به معنای انتقال مانده بستانکار این حساب هابه حساب خلاصه سود وزیان است .
بستن حساب خرید و حسابهای هزینه : بستن حساب خرید وحساب های هزینه به معنای انتقال مانده بدهکار این حساب ها به حساب خلاصه سود وزیان است .
بستن حساب خلاصه سود وزیان :پس از این که حساب های درامد ,خرید وهزینه هابسته شد ومانره انها به حساب خلاصه سود وزیان انتقال یافت مانه حساب خلاصه سود وزیان انتقال یافت, مانده حساب خلاصه سودو زیان در صورتی که بستانکارباشد,منعکس کننده سود ودر صورتی که بدهکار باشد منعکس کننده زیان خالص دوره است که باید با سود ویا زیان خالص مندرج در کاربرگ مساوی باشد . در این مرحله ,سود یا زیان خالص از حساب خلاصه سود وزیان به حساب سرمایه منتقل می شود . انتقال سود ویا زیان خالص به حساب سرمایه ,مانده حساب خلاصه سود وزیان را به صفر می رساند .
تهیه تراز آزمایشی اختتامی:تراز ازمایشی اختتامی فهرستی از مانده حساب های دائمی یعنی حساب های دارائی ,بدهی و سرمایه است.
هشتم
موجودی های مواد وکالا
موجودی مواد وکالا به دارایی هایی اطلاق می شود که :
الف) برای فروش در روال عادی عملیات واحد تجاری نگه داری می شود.
ب) به منظور ساخت محصول یا ارائه خدمات در فرایند تولید قرار دارد .
ج) به منظور ساخت محصول یا ارائه خدمات- خریداری شده ونگه داری می شود .
د) ماهیت مصرفی دارد و به طور غیر مستقیم در جهت فعالیت واحد تجاری مصرف می شود .
موجودی کالا یکی از اقلام دارایی جاری موسسه تلقی می شود . موجودی کالا شامل ملزومات مصرفی- مواد خام- محصولات در جریان ساخت وکالای آماده برای فروش می باشد .
بهای تمام شده موجودی مواد و کالا باید در برگیرنده مخارج خرید- مخارج تبدیل و سایر مخارجی باشد که واحد تجاری در جریان فعالیت معمول خود برای رساندن کالا به مکان و شرایط فعلی ان متحمل شده است .
برای ثبت موجودی ها در دفاتر حسابداری دو سیستم وجود دارد:
الف)سیستم ثبت ادواری
ب)سیستم ثبت دائمی
در سیستم ثبت ادواری هنگام خرید کالاحساب خرید بدهکار می شود و هنگام فروش کالا کاهش موجودی در دفاتر ثبت نمی گردد .
لذا در این سیستم تعیین مقدار موجودی کالا طی سال از روی دفاتر امکان پذیر نمی باشد.
در سیستم ثبت دائمی- هنگام خرید کالا- حساب موجودی کالا بدهکار می شود وهنگام فروش کالا علاوه بر ثبت مربوط به فروش یک ثبت دیگر نیز بابت کاهش موجودی در دفاتر ثبت می گردد.
بدین ترتیب که حساب بهای تمام شده کالای فروش رفته بدهکارو حساب موجودی کالا بستانکار می شود.
لذا در این سیستم تعیین تعیین مقدار موجودی کالا طی سال از روی دفاتر امکان پذیر نمی باشد. در سیستم ثبت دائمی- هنگام خرید کالا حساب موجودی کالا بدهکار می شود و هنگام فروش کالا علاوه برثبت مربوط به فروش یک ثبت دیگر نیز بابت کاهش موجودی در دفاتر ثبت می گردد.
بدین ترتیب که حساب بهای تمام شده کالای فروش رفته بدهکار وحساب موجودی کالا بستانکار می شود. لذا در هر زمان مانده حساب موجودی کالا در دفاتر میزان موجودی های کالای موسسه را نشان می دهد .
اهم روشهای مورد استفاده جهت تخصیص بهای تمام شده به موجودی مواد و کالا عبارتند از :
الف) روش شناسایی ویژه
ب) روش میانگین موزون
ج) روش اولین صادره از اولین وارده
د) روش اولین صادره از آخرین وارده
در روش شناسایی ویژ تعلق کالای موجود درپایان دوره مالی به هریک از خریدها تعیین وقیمت تمام شده انها محاسبه می شود.
درروش میانگین موضوع ابتدا میانگین بهای تمام شده یک واحد از کالای اماده فروش شرکت طی سال محاسبه میشود وسپس رقم بدست امده در مقدار موجودی کالای پایان دوره که از طریق انبار گردانی بدست می اید ضرب میشود تابهای تمام شده موجودی کالاهای پایان دوره تعیین گردد.
درروش اولین صادره از اولین وارده (FIFO) : فرض میشود هر کالایی که زودتر خریداری میشود زودتر نیز به فروش میرود.
بنابراین آن مقدار از کالاها که در پایان دوره باقی مانده است از آخرین خریدهای سال می با شد.
در روش اولین صادره از آخرین وارده (LIFO ) : فرض میشود که کالاهایی که دیرتر خریداری می شود زودتر به فروش می رود.
بنابراین موجودی کالای آخر دوره از محل موجودی کالای اول دوره و خریدهای اول سال می باشد.
در هر یک از روش های فوق به استثنای روش شناسایی ویژه جریان در نظر گرفته شده فرضی است و لزومی به مطابقت گردش فرضی با گردش فیزیکی کالا وجود ندارد.
فصل نهم
حسابداری اسناد تجاری
اسناد تجاری در معنای وسیع کلمه شامل تعداد زیادی از اوراق بهادار است که روزانه در محیط اقتصادی تهیه ورد وبدل می شد.
فته طلب(سفته)سندی است که به موجب ان امضا کننده تعهد می کند مبلغی را در موعد
معین یا عندالمطالبه در وجه حامل یا شخص معین ویا به حواله کرد آن شخص کارسازی نماید
در دفاتر صادرکننده سفته- هنگام صدور سفته حساب اسناد پرداختنی بستانکار می گردد.
مثال)شرکت سایبان درتاریخ 1/2/82 مبلغ 40,000,000ریال کالا به صورت نسیه از شرکت مهرگان خریداری نمود ویک فقره سفته 2 ماهه به فروشنده تحویل داد. مطلوب است ثبت این رویداد در دفتر روزنامه .
دفتر روزنامه
اسناد پرداختنی جزء بدهی های موسسه تلقی می گردد.در دفاتر گیرنده- هنگام دریافت سفته حساب اسناد دریافتنی بدهکار می گردد. اسناد دریافتنی جزء دارای های موسسه تلقی می گردد.
درصورتی که بهره سفته درتاریخ سررسید سفته رد و بدل شود بهره ان نیز هنگام سررسید سفته بررسی ثبت می شود ودرتاریخ صدور هیچ ثبتی درارتباط با بهره به عمل نمی اید.
درصورتی که بهره سفته در هنگام صدور سفته رد وبدل شود- بهره ان نیز درتاریخ صدور سفته ثبت می شود ودر تاریخ سررسیدهیچ ثبتی در ارتباط با بهره به عمل نمی اید.
چنانچه صادرکننده سفته در تاریخ سررسید نتواند یا نخواهد وجه سفته را بپردازد در اصطلاح گفته می شود که سفته توسط صادر کننده آن نکول شده است . در دفاتر گیرنده سفته اینگونه سفته ها از حساب اسناد دریافتنی خارج و به حسابهای دریافتنی منظورمی شود .
منظور از تنزیل سفته این است که سفته ای(اعم از سفته صادره توسط خود موسسه یا سفته دریافتی از دیگران)قبل از سررسید به شخص یا موسسه ای (معمولابانک)واگذار گردیده و وجه آن پس از کسر مبلغی به عنوان هزینه تنزیل(بهره)- از شخص یا موسسه مذکور(بانک)دریافت می شود.
مبلغی که هنگام تنزیل سفته رد وبدل می شود از رابطه زیر محاسبه می شود:
هزینه تنزیل(بهره) – مبلغ واقعی سفته درسرسید =مبلغی که هنگام تنزیل سفته رد و بدل می شود.
بهره +مبلغ اسمی سفته =مبلغ واقعی سفته در سررسید
فصل دهم
اصلاح اشتباحات
اشتباهات دفتر داری را از لحاظ امکان کشف در جریان عادی عملیات حسابداری می توان به دو دسته تقسیم کرد:
الف)اشتباهاتی که موجب عدم توازن تراز ازمایشی می شوند.
ب)اشتباهاتی که موجب عدم توازن تراز ازمایشی نمی شوند.
تهیه تراز ازمایشی وسیله موثری برای جلوگیری از برخی از اشتباهات دفترداری است.
با وجود این برخی از اشتباهات ازطریق تراز آزمایشی اشکار نمی شود.
بسیاری از اشتباهات مذکور در جریان کار ودر دریافت ها وپرداخت ها- مقابله اسنادو مدارک با حساب ها ودر رسیدگی به حسابها کشف می شوندولی این احتمال وجود دارد که اشتباهی مدت ها کشف نشده باقی بماند.
اشتباهات دفترداری رااز نظر می توان به دو دسته اصلی زیر طبقه بندی کرد:
الف) اشتباهات در ثبت دفتر روزنامه
ب) اشتباه درنقل اقلام از دفتر روزنامه به دفترکل
اشتباهاتی که قبل از نقل به دفتر کل کشف می شوند معمولا با کشیدن خط روی مبلغ یا عنوان حساب غلط ونوشتن مبلغ یاعنوان نام حساب صحیح دربالای آن تصحیح می شود.
اشتباهاتی نظیر انتقال یک قلم به مبلغ غلط یابه طرف نادرست حساب موجب عدم توازن تراز آزمایشی می شود.
این گونه اشتباهات رامی توان به یکی ازدوطریق زیر تصحیح کرد:
طریق اول:کشیدن خط روی مبلغ غلط و نوشتن مبلغ صحیح در بالای ان و یا درستون مناسب حساب مربوط در دفتر کل
طریق دوم:تعیین تفاوت مبلغ غلط ومبلغ صحیح وثبت ان در حساب مربوط در دفتر کل به نحوی که اثر اشتباه خنثی ومانده حساب اصلاح می شود.
مثال)در تاریخ 8 بهمن ماه 1381 دریافت مبلغ 52,500 ریال از بدهکاران اشتباها به مبلغ 55,200 ریال به ترتیب زیر در دفتر روزنامه ثبت شده است :
اشتباهاتی که پس از نقل به دفتر کل کشف می شوند با تهیه سند اصلاحی ابتدا باید ثبت اولیه صحیح مشخص شود وسپس این ثبت با ثبت نادرست نوشته شده در دفتر روزنامه مقایسه وسرانجام ثبتی ارائه شود که با انجام ان ثبت نادرست قبلی تصحیح گردد.
مثال)در تاریخ 6 آذر1381 شرکت بهروز یک دستگاه کامپیوتر به مبلغ 4,500,000 ریال به صورت نقد خریداری کرد .
– خرید کامپیوتر اشتباهابه ترتیب زیر در دفتر روزنامهثبت وبه حسابهای دفتر کل نقل شده است:
اشتباهاتی نظیر انتقال یک قلم به مبلغ غلط یا به صورت نادرست حساب موجب عدم توازن تراز ازمایشی می شود.
این گونه اشتباهات رامی توان به یکی از دو روشی که دربالا بیان شد تصحیح کرد.
اشتباهاتی نظیر نقل یک قلم به حساب نامربوط موجب عدم توازن تراز آزمایشی نمی شود .
این گونه اشتباهات معمولا در جریان تطبیق حساب ها نظیر تطبیق حساب بانکی در دفتر کل با صورت حساب ارسال بانکی- بررسی حساب مشتریان- شمارش موجودی ملزومات و کالاکشف وروی ثبتی که به طور نادرست به دفتر کل انتقال یافته خط کشیده شده وثبت مربوطه در حساب درست نوشته می شود.
سرشناسه : مقدم-عبدالکریم-1340
عنوان ونام پدید آور : اصول حسابداری 1(رشته حسابداری)/عبدالکریم مقدم-علی شفیع زاده.
مشخصات نشر : تهران: دانشگاه پیام نور-1387
مشخصات ظاهری : هفده-328 ص.: جدول
فروست: دانشگاه پیام نور :1166.گروه حسابداری- 30 /د.
شابک :978-964-387-190-I
وضعیت فهرست نویسی :فیپا
یادداشت : کتابنامه:ص. 319.
یادداشت : واژه نامه.
موضوع : حسابداری- آموزش برنامه ای
شناسه افزوده : شفیع زاده- علی-1349-
شناسه افزوده : دانشگاه پیام نور.
رده بندی کنگره :1387 633م2ف/5655 HF
رده بندی دیویی : 406/657
شماره کتابشناسی ملی : 1689913
اصول حسابداری 1
مولفان:عبدالکریم مقدم- علی شفیع زاده
ویراستار علمی: دکتر جواد رضازاده
تهیه وتولید: مدیریت تولید محتواوتجهیزات آموزشی
لیتوگرافی-چاپ وصحافی: مرکزچاپ وانتشارات پیام نور
شمارگان:20000 نسخه
نوبت وتاریخ چاپ: چاپ اول 1358-چاپ دهم خرداد1391
شابک:1-190-387-964-978
ISBN: 978-964-387-190-I
فهرست
پیشگفتار: تاریخچه حسابداری 4
فصل اول :کلیات 5
فصل دوم :تجزیه وتحلیل معاملات وعملیات مالی 7
فصل سوم :ثبت رویدادهای مالی 9
فصل چهارم :بسط معادله اساسی حسابداری 14
فصل پنجم :تکمیل چرخه حسابداری (گزارشگری رویداد مالی)
فصل ششم :عملیات حسابداری درموسسات بازرگانی
فصل هفتم :تهیه صورت های مالی با استفاده از کاربرگ
فصل هشتم :موجودی های مواد وکالا 28
فصل نهم :حسابداری اسناد تجاری 31
فصل دهم :اصلاح اشتباهات 33
موضوع:چکیده اصول حسابداری
استادمحترم:جناب آقای مهدی یاراحمدی
گردآورنده:فاطمه کاریزنوی
