وجود مضجع شریف امام هشتم(ع) در ارض اقدس توس کافیست تا سالانه میلیون ها مشتاق و دلدادۀ خاندان عصمت و طهارت برای عتبه بوسی و عرض ادب محضر مبارک ایشان مشتاقانه به سوی شهر بهشت بشتابند. ارادت بی حد و حصر شیعیان و آزاداندیشان جهان به ساحت مقدس امام مهربان نه تنها انتهایی نداشته و اندکی از آن کاسته نمی شود بلکه روز به روز بر خیل مشتاقان و علاقمندانش افزوده می گردد.
لذا مشهد مقدس ناچار است برای پذیرایی از این جمعیت عظیم همواره خود را آماده نگاه داشته تا با آنچه در خور زائرین حضرت است از آن ها پذیرایی نماید. در همین راستا مسائل مربوط به آماده‌سازی و زیباسازی شهر، ترافیک، بهداشت، ایستگاه‌های استقبال از زائر، جمع‌آوری زباله‌ها، اسکان، تغذیه و حتی اوقات فراغت زائر در شهر مشهد و سایر موارد از مهمترین دغدغه های مسئولین و مردم می باشد که همواره درگیر رتق و فتق امور آن هستند. این موارد هزینه های بی شمار و سنگینی را بر سامانۀ مدیریت شهری تحمیل می کند که با توجه به محدودیت اعتبارات مالی به ناچار می بایست از ظرفیت اقتصاد زائر به عنوان یک منبع پایدار درآمدی برای ارائۀ خدمات از یک سو و توسعۀ شهر از سوی دیگر بهره برداری نمود.
حضور سالانه نزدیک به ۲۵ تا ۳۰ میلیون زائر داخلی و خارجی یک فرصت اقتصادی برای اشتغال در مشهد محسوب می شود و وظیفه مدیران شهری است که از این فرصت بیشترین و بهترین استفاده را در راستای توسعه اقتصادی ببرند. اما سوال اساسی اینجاست زمانی که ما از اقتصاد زائر سخن می گوییم دقیقاً منظور چه نوع اقتصادی است؟ یا با توجه به مذهبی بودن شهر و نظر به این مهم که ساکنان و زائران آن در محضر امام معصوم(ع) قرار دارند آیا هر گونه فعالیت اقتصادی صرفاً با توجیه منافع مالی فراوان قابل انجام است؟ پاسخ مناسب، علمی و منطقی به این سوال ها به علاوۀ ده ها سوال دیگر از این جنس در واقع حدود و ثغور فعالیت های اقتصادی شهر و جهت گیری آن را مشخص می نماید.
برای توسعه شهر و اقتصاد زائر نمی توانیم این مهم را مجرد از مسائل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و … بررسی نماییم. چرا که نگاه بخشی به اقتصاد شاید منجر به رشد اقتصادی شود اما مفهوم توسعه که همانا رشد همه جانبه و متوازن همه حوزه های مختلف است محقق نمی گردد. این امر وقتی بیشتر معنا دارد که به یاد آوریم نظام مدیریت شهری بعد از گذر از دو دوره با کارکردهای خدماتی و عمرانی امروز کارکرد اجتماعی هم دارد. با این تفسیر رشدی در اقتصاد “سالم، پایدار و قابل قبول” است که علاوه بر بهره مندی از ویژگی های ذاتی اقتصادی منجر به استحاله فرهنگی وتزلزل فکری عناصر جامعه نگردد. پرسه‌زدن در مال‌ها و برج‌هایی که مصرف‌زدگی را ترویج و تبلیغ می‌کنند با روح زیارت و معنویت منافات دارد. ما باید زمینه های توسعه اقتصادی و مدیریت اوقات فراغت زائر را فراهم آوریم اما به شکلی که موضوع اصلی و چارچوب های پیرامون آن که باعث حضور زائر در شهر گردیده است را فراموش نکنیم. باید تیم‌های تخصصی که می‌خواهند خدمات مؤثر فرهنگی، خدماتی از جنس اقتصاد زیارت و یا در شأن اقتصاد زیارت ارائه کنند داشته باشیم. به عنوان مثال مشهد شهر عالم آل محمد(ص) است پس می تواند به عنوان یک شهر دانشگاهی و یا مرجع علمی جهان اسلام معرفی گردد و باتولید علم، توسعه فناوری و ارتباط با صنعت ظرفیت های اقتصادی تولید نماید. همچنین در اموری مثل گردشگری سلامت مشهد ظرفیت های فراوانی دارد. شاید بتوان گفت سالانه بیش از 250 تا 300 میلیارد تومان خرید مردم از کالاهای چینی است. قطعاً کسی که برای زیارت به مشهد می‌آید، اگر ما کالای فرهنگی خوبی به عنوان سوغاتی داشته باشیم تمایل دارد آن را بخرد ولی ما چنین محصولی تولید نکرده‌ایم. این در حالیست که در کشور بیش از 500 صنعت دستی شناسنامه‌دار داریم که جنس آن‌ها مذهبی و دینی است؛ پس چرا این‌ها را در شهرمان عرضه نکنیم. باید از تجربیات دیگر شهرها استفاده کرد ولی فراموش نکنیم که الگوی توسعۀ شهر و اقتصاد متناسب آن فقط در خود مشهد است چون بی همتاست و شهری با ویژگی های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آن وجود ندارد.
منبع: روزنامه شهرآرا مورخ یکشنبه 31 اردیبهشت 1396 شماره2268
http://www.shahrara.com/js,text.ajax?y=1396&m=2&d=31&p=2&n=05
