خرداد‌ماه سال جاری شاید متفاوت‌ترین خرداد پرحادثه ای باشد که صحنه سیاسی کشور آن را تجربه خواهد کرد؛ زیرا که قرار است برای نخستین بار دو انتخابات ریاست‌جمهوری و شوراهای اسلامی شهر و روستا به صورت همزمان در سراسر کشور برگزار گردد. هرچند حساسیتخاص و هیجانات ویژه انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری باعث شده است تا حدودی اثرات موج چهارم پارلمان شهری و انتخابات دوره چهارم شوراهای شهر و روستا کمتر به چشم بیاید اما تنوع و تعدد بسیار بالای کاندیداهای شوراهای اسلامی شهر و روستا خود عاملی می شود تا این انتخابات نیز بدون شور و هیجان نباشد. اما در این میان ذکر این نکته ضرورت دارد که با توجه به امکانات و بودجه و درآمد قابل توجه شهرداری ها، اهمیت انتخابات شوراها کمتر از انتخابات ریاست جمهوری نیست به ویژه در کلانشهرهایی که دارای جایگاه ممتاز و منحصر به فرد در عرصه ملی و بین‌المللی هستند، این مسأله بیشتر به چشم می آید.
امروزه بحث عدم تمرکز در ساختار حکومت ها و به دنبال آن رشد، توسعه و استقلال سازمان های محلی، شوراهای شهری و شهرداری ها در شیوه ی اداره کشورها از اهمیت زیادی برخوردار گردیده است. در واقع رشد سازمان های محلی و شهرداری ها و شوراهای تصمیم گیری شهری نشانه ای مناسب برای افزایش مشارکت مردم در فرآیند تصمیم گیری دموکراتیک است. به موازات این حرکت لزوم نهادینه شدن اصول علمی مدیریت شهری برای بهره برداری حداکثری از منافع فعالیت های منطقه ای با در نظر داشتن نگاه ملی اهمیت بیشتری می یابد.
انواع شهرها و ویژگی های آن ها
تأکید بر نقش شهر (یا نوع کارکرد آن) به صورت مناسب تری ما را در شناخت شهر و تمایز قائل شدن بین شهر و روستا هدایت می کند. در شناخت شهر به دو کارکرد بیشتر توجه می شود؛ یکی اینکه شهرها کارکرد غیر کشاورزی دارند و دوم اینکه اغلب شهر ها به تولید کالا و بیش از آن به مبادله کالا می پردازند؛ یعنی اینکه فعالیت های غیر کشاورزی بر اقتصاد شهر غلبه دارد. شهرها می توانند در اندازه های گوناگون شکل بگیرند؛ کوچک، متوسط، بزرگ و بسیار بزرگ. از دو جنبه می توان به انواع شهر ها پرداخت. یکی از بعد کارکردی (فعالیت و نقش) و دیگر از بعد اندازه( کوچک و بزرگ بودن).
الف- کارکرد و نقش: در این دیدگاه شهر ها بر نوع فعالیت غالب طبقه بندی می شوند: مانند شهرهای فرهنگی، شهرهای مذهبی و زیارتگاهی،شهرهای اداری-سیاسی، شهرهای صنعتی-خدماتی و ….
ب- اندازه و وسعت: در این دیدگاه عامل جمعیت در تقسیم بندی شهر ها نقش مهمی را بازی می کند در ایران حداقل جمعیت برای شهر ۱۰۰۰۰ نفر می باشد. با عنایت به شرایط کشورمان انواع شهر ها را بیان می کنیم:
1: بازار شهر؛ ۱۰-۵ هزار نفر جمعیت. ( عملکرد: دهستانی)
2: روستا-شهر؛ ۲۵-۱۰ هزار نفر جمعیت. ( عملکرد: بخش)
3: شهر کوچک؛ ۵۰-۲۵ هزار نفر جمعیت. ( عملکرد: شهرستان)
4: شهر متوسط کوچک؛ ۱۰۰-۵۰ هزار نفر جمعیت. ( عملکرد: شهرستان)
5: شهر متوسط؛ ۲۵۰-۱۰۰ هزار نفر جمعیت. ( عملکرد: ناحیه ای)
6: شهر بزرگ میانی؛ ۵۰۰-۲۵۰ هزار نفر جمعیت. ( عملکرد: استانی)
7: شهر بزرگ؛ ۱۰۰۰-۵۰۰ ؛ هزار نفر جمعیت. ( عملکرد: منطقه ای)
8: کلان شهر (متروپل)؛ ۵/۲-۱ میلیون نفر جمعیت. ( عملکرد: کلان منطقه ای)
9: کلان شهر (متروپل ملی)؛ ۵/۲ میلیون نفر جمعیت و بیشتر.( عملکرد: ملی)
بی مهری به شوراهای شهر در عرصه مدیریت کشور و ضرورت بازنگری
شوراهای شهر و روستا از اولین روزهای حیات خود در نظام مدیریت کشور مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند و به گفته بسیاری از اعضا شوراها هرگز به عنوان یکی از ارکان ساختار سیاسی و اداری ایران به رسمیت شناخته نشده‌اند. بسیاری از کارشناسان بر این باورند حتی در دولت اصلاحات که پایه‌گذار این شوراها در کشور است و رئیس جمهور آن دوره خود را علاقمند به شوراها نشان می داد، ساختار اداری کشور شوراها را پس زده و تا آنجا که توانسته در برابر آنها مقاومت کرده است.
شوراهای اسلامی شهر و روستا به خوبی این ظرفیت را دارند تا فرصت مناسبی جهت توسعه و آبادانی هر چه بیشتر کشور فراهم نمایند و انصافاً علی رغم همه مشکلات و مسائل موجود وجود شوراها در اکثر نقاط کشور دستاوردهای بسیار خوبی را نیز به همراه داشته است. ولی متأسفانه مقاومت در برابر قدرت گرفتن شوراها بعد از دولت اصلاحات فقط محدود به ساختار اداری نشد و حتی رده‌های بالای دولت دهم گاه در برابر شوراها وارد عمل شدند. به این موارد توجه کنید:
• انحلال چند شورای شهر
• تحمیل شهرداران منتخب از طرف استانداری
• کاستن از اختیارات شوراها
• پرداخت نشدن اعتبارات مورد نیاز پارلمان های شهری
• تلاش برای دست‌اندازی به اختیارات قانونی شوراها
• رویارویی دولت و مدیریت شهری
• و …
از مهمترین مصادیق بی مهری به پارلمان های شهری می باشد که در کارنامه دولت به ثبت رسیده است. خصوصاً دولتی که خود برآمده از شورا بود در نهایت نه تنها وظایفی را که روزگاری خود از دولت انتظار داشت در اختیار مدیریت شهری قرار نداد بلکه سعی کرد از وظایف شوراها هم بکاهد. و در این راستا کشور هزینه های زیادی پرداخت نمود.
پارلمان شهري يكي از پدیده هایی است كه امروزه شهرها با آن دست به گريبان هستند. بر این اساس مديريت مطلوب مي تواند شهرها را به سوي رشد فرا خواند و آسايش ساكنان آن را فراهم سازد و مديريت نامطلوب شهر را به سمت زوال هدايت كرده و نيازهاي شهروندان را مرتفع نمي سازد. نظام تصميم‌گيري شهري به‌عنوان يک سيستم باز براي خود اهداف، محيط، منابع و شيوه‌هاي خاص اجرايي را داراست و چنانچه هريک از اين عوامل به‌عللي به رکود کشيده شود سيستم دچار اختلال گرديده و نمي‌تواند به عملکرد بهينه خود بپردازد و لذا ضروري است که همواره ديدگاه سيستمي به نظام مديريت شهري تسري داده شود، شرايط و محيط مورد نياز براي فعاليت سيستم مديريت شهري مهيا گردد، به نقش مردم و مشارکت آنها در مديريت شهري اهميت داده شود و ارتباطات درون سيستمي و برون سيستمي به‌گونه‌اي برقرار گردد که حداکثر بازدهي را براي اهداف سيستم ارائه دهد. دولت آینده از هر جناح و طیف سیاسی که باشد برای توسعه و آبادانی شهرها چاره ای جز همکاری و تعامل مطلوب با پارلمان های شهری بر اساس بازنگری در روند جاری ندارد. که در این راستا پرهیز از سیاست زدگی اهمیت ویژه ای دارد.
اهميت انتخابات چهارمين دوره شوراهاي اسلامي شهر و روستا
هدف سيستم مديريت شهري به‌مثابه جزئي از سيستم حکومتي، اداره امور شهرهاست. و نقشي که دولت براي اين سيستم قايل مي‌شود، تعريف اين هدف را روشن مي‌سازد. ترديدي نيست که اين تعريف، هرچه باشد، هدف سيستم مديريت شهري در جهت اهداف ملي بوده و با آن همسوست و از کليات آن تبعيت مي‌کند. به‌همين دليل است که برنامه‌هاي اين سيستم براي ساماندهي امور شهر، به‌طور کلي در چارچوب برنامه‌هاي کلان و قوانين جاري کشور تدوين مي‌گردد و اقدامات اين سيستم ناقض مقررات قانوني کشور نيست. در واقع مديريت شهري در قالب نظام برنامه‌ريزي اقتصادي، اجتماعي و قضايي حاکم بر کشور، اقدام به تهيه برنامه‌هاي توسعه شهري براي شهر مي‌کند و سپس آن برنامه را در چارچوب نظام اداري – اجرايي حاکم، به پروژه‌هاي عملياتي تبديل کرده و به مرحله اجرا مي‌رساند.
براین اساس گرچه انتخابات پارلمان شهری و ریاست‌جمهوری از نظر ماهوی بسیار متفاوت از یکدیگر هستند اما جناح‌بندی‌های سیاسی حاکم بر این دو انتخابات، از فاصله اهمیت آنها می‌کاهد. این‌بار نیز در قالب دو رقابت انتخاباتی، اصلاح‌طلبان و اصولگرایان در مقابل یکدیگر قرار گرفته اند اما به‌طور قطع چشم یکی بیشتر به‌دنبال نتیجه صندوق‌های رأی ریاست‌جمهوری است و چشم دیگری به نام‌هایی که قرار است از صندوق آرای انتخابات شوراها بیرون بیاید. اهمیت انتخابات شوراها از آن جهت است که بسیاری از تحلیلگران پیروزی در آن را دروازه پیروزی برای مجلس و دولت در عرصه سیاسی ایران می‌دانند. به‌عبارت دیگر شورای شهر و روستا بستری برای تمرین ورود به سایر عرصه‌های قدرت سیاسی است و از آن جهت که دریچه همکاری با نظام سیاسی به حساب می‌آید، قابل توجه و تأمل است.
ضرورت انتخاب اعضای شوراها فارغ از تعلق سیاسی
کارآيي موج چهارم پارلمان شهري وابستگي مشخصي به عوامل زمينه‌اي از قبيل ثبات سياسي، يکپارچگي اجتماعي و رونق اقتصادي و نيز عوامل ديگري از قبيل مهارت و انگيزه‌هاي سياستمداران و اشخاص استفاده‌کننده از اين سياست ها دارد. بدون شک یکی از مهمترین عواملی که منجر به بروز لطمه در کارآیی شوراهای شهری می‌شود، نگرش سیاسی به این نهاد می‌باشد. این نگرش باعث عدم به کارگیری و مشارکت شهروندان خواهد شد، به ویژه در جامعه ما که متاسفانه بشدت سیاست زده است. برای اجتناب از این آسیب بهترین روش این است که در انتخاب اعضاء شورا، فارغ از تعلق سیاسی آنان، نگاه ویژه ای به کارنامه اجرایی و نوع تخصص آنان با توجه به نیازهای مدیریتی، اجتماعی و فرهنگی شهر، دقت و تامل شود. میزان توانایی تعامل عضو شورای شهر با سایر اعضاء شورا، جامع نگری و اهتمام وی در مسائل شهری، استفاده از نظرات کارشناسان نخبه و شناخت مسائل پیچیده ی شهری، که زائیده وجود کاستی‌هایی در ابعاد متعدد فرهنگی-اجتماعی می‌باشد، از جمله خصوصیات لازم برای یک عضو شورا می باشد.
سخن پایانی
مقام معظم رهبری درباره اهمیت انتخابات چهارمین دوره شوراها می فرماید: «انتخابات شوراها بسيار مهم است. توجه شود كه توجه به انتخابات رياست جمهورى نتواند اهميت انتخابات شوراها را از چشم مسئولين، از چشم مردم، از چشم نخبگان، دور بدارد. اين كه ما از سطح روستا و شهر تا سطح كشور، كارها را، تصميم ها را، در نهايت به دست مردم مي سپاريم، خيلى حادثه‌ى مهمى است. شوراها مظهر يك چنين چيزى است». از این رو عضویت در شوراها فرصتی استثنایی برای اعضا آن می باشد تا با خدمت صادقانه خویش “نام نیک” را که بهترین سرمایه انسانی است از خود به یادگار بگذارند، از آن طرف کمترین لغزش و کم کاری اعضا می تواند سبب بر باد رفتن اعتبار شود. مديريت شهري در گذشته به صورت متمركز(از بالا به پايين) بوده، به تدريج دولت ها دريافتند كه با كمك گرفتن از ساكنين شهر مي توانند نيازهاي آنها را بهتر شناخته، شهر را بامديريت مطلوب تري اداره نمايند. در نتيجه الگوي مديريت غير متمركز(از پايين به بالا) جايگزين الگوي متمركز(از بالا به پايين) گرديد. اصل ایجاد شوراهای اسلامی شهر و روستا در قانون اساسی، نشان‌دهنده اهتمام نظام جمهوری اسلامی ایران به مجموعه متنوع فكرها، مشاوره‌ها و دیدگاه‌ها در اداره امور كشور است و این موضوع، نقطه مقابل نظام‌های ارتجاعی و استبدادی است.
http://18saleha.ir/default.aspx?tabid=90&ArticleId=695
