يکي از نقاط هدفي که در ابلاغيه برنامه ششم توسعه به چشم مي خورد «ارائه الگويي برآمده از تفکر اسلامي در زمينه پيشرفت» است.”الگويي” مستقل از نظام سرمايه داري که مي توان آن را بومي و اقتضايي، مطابق با ارزش هاي اسلامي و ايراني، برآمده از زيرساخت هاي موجود در کشور و متکي بر اولويت هاي اساسي نظام تعبير کرد.و”پيشرفتي”برگرفته از اخلاق و معنويت که جامع بوده و تمامي شئون اعم از مباحث فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و سياسي را در بر مي گيرد. اهميت اين موضوع وقتي آشکار مي گردد که توجه نماييم با ترويج الگوهاي غربي بر سر شاخص هايي نظير؛ نظام خانواده، عدالت اجتماعي، استقلال، اخلاق و … چه آمده است؟ براي تبيين ابعاد نقشه راه توليد الگوي پيشرفت و خارج کردن برنامه ششم از بن بست توسعه غربي، لازم است توجه کنيم که پنج دوره برنامه ريزي بر اساس مفاهيم توسعه؛ تأثيرات فراواني بر زير ساخت هاي اداره کشور داشته که هماهنگ کردن اين زير ساخت ها با مباني اسلامي و ايراني يکي از لازمه هاي برنامه ريزي بر اساس الگوي پيشرفت است که به تدريج در طول سال هاي آينده مي تواند حاصل گردد. براي حصول اين امر بايد پيش نيازهايي به شرح زير مورد توجه قرار گيرد:
در نظرگرفتن نيازهاي اساسي جامعه و اقتضائات پساتحريم: برنامه ششم توسعه بايد به گونه اي طراحي شود که با در نظر داشتن اقتضائات زماني و بهره گيري از ويژگي انعطاف پذيري و آينده نگري در جهت پاسخگويي به نيازهاي اساسي جامعه برآيد. اين برنامه بايد براي دوران پساتحريم تهيه گردد در غير اين صورت به سمتي گرايش پيدا مي کند که نياز محور نبوده و نمي تواند همراهي اجتماعي را به دنبال داشته باشد. بديهي است در اين ميان توجه به پيامدهاي ذهني و عيني فضاي پسابرجام و آن چه در قالب پروژه نفوذ از سوي طرف مقابل دنبال مي شود نيز ضروري است.
توجه به مطالعات انسان شناسي: رهبرانقلاب در تبيين مفهوم الگوي اسلامي ايراني پيشرفت”انسان شناسي”را به عنوان مهمترين تفاوت اين الگو با ساير الگوها دانسته و فرمود: «اسلام انسان را يک موجود دو ساحتي مي داند؛ داراي دنيا و آخرت؛ اين پايه همه مطالبي است که در باب پيشرفت بايد در نظر گرفته شود؛ شاخص عمده اين است، فارق عمده اين است». بر اين اساس بايد به اين نکته توجه کرد که الگوي اسلامي ايراني پيشرفت شامل مواردي از قبيل انسان شناسي، جامعه شناسي و هستي شناسي مي شود که در اين ميان انسان شناسي ارتباط تنگاتنگي با اين موضوع دارد. زيرا انسان شناسي در يک نگاه جامع ساير مفاهيم جامعه شناسي و هستي شناسي را در بر مي گيرد.
ايجاد تمييز ميان توسعه غربي و پيشرفت اسلامي: يکسان انگاشتن توسعه غربي با پيشرفت اسلامي مانعي براي ارائه الگوي اسلامي ايراني پيشرفت است. برنامه ششم توسعه براي تحقق اين امر ابتدا بايد زمينه مناسبي براي تمييز ميان توسعه غربي و پيشرفت اسلامي در ذهن مديران و نخبگان فراهم آورد. امروز بسياري از تصميم گيران و کارگزاران کشور پيشرفت را همان توسعه تلقي مي کنند. لذا تقريباً در همه مراکز و نهادهاي علمي، مديريتي و قانون گذاري کشور مهم ترين شاخص هاي برنامه ريزي توسعه بر مدار مفاهيم غربي قرار دارد و شايد يکي از دلايلي که رهبري آن را غلط و خطرناک دانسته اند اين باشد که مباني اين نوع توسعه ما را از رسيدن به آرمان ها و اهداف متعالي اسلام و انقلاب بازمي دارد. بايد با الصاق پيوست هاي خانواده، عدالت، پيش گيري از جرم و … به برنامه ششم کشور تمييز ميان توسعه غربي و پيشرفت اسلامي صورت پذيرد.
اقناع افراد و پرهيز از رفتارهاي دستوري: از آنجا که «گفتمان سازي» شرط اصلي تحقق الگوي اسلامي ايراني پيشرفت است هدف گذاري در برنامه ششم براي ارائه الگوي مطلوب نيازمند گفتمان سازي الگوي پيشرفت در جامعه است. وقتي درباره پيشرفت سخن مي گوييم به اين معناست که در درجه نخست پيشرفت در آحادکشور به وجود آمده است که در اين صورت اطمينان از نيل به آن چندان دور از دسترس نخواهد بود. گفتمان سازي، مثل هر امر اجتماعي ديگر قواعد خاصي دارد. يکي از مهم ترين اين قواعد، دوري از رفتارهاي دستوري و کنش هاي مبتني بر اجبار است. نبايد تصور کرد که با صدور چند بخشنامه مي توان گفتمان سازي کرد. براي گفتمان سازي بايد بر اساس روش هاي”اقناع فطري افراد”عمل کرد. چرا که اين پديده يک فعاليت فرهنگي است که با روش هاي مديريتي و سياسي محقق نخواهد شد.
نگاه سيستمي و کار پيوسته: يکي از ضرورت هاي برنامه ششم بهره مندي از تفکر سيستمي و پرهيز از نگاه جزيره اي است. در اين حالت با در نظر گرفتن ابعاد مادي و معنوي، برنامه ريزي منسجم و کار پيوسته، بين مفاهيم عدالت و پيشرفت پيوند و هم افزايي صورت مي پذيرد.
توجه به کيفيت به جاي کميت: در بسياري از مواقع نظام برنامه اي در مرحله اجرا گرفتار نتيجه گرايي بر اساس”بيلان سالاري و گزارشات آماري”مي گردد. به بيان ديگر هميشه فرآيندها مطابق برنامه از پيش تعيين شده پيش نمي رود لذا بايد مراقبت کرد در اين ميان کيفيت فداي کميت نشود.
تبلور يافتن در شيوه زندگي: براي گفتمان سازي الگوي اسلامي ايراني پيشرفت بايد آرمان ها و ارزش ها تبديل به روح کلي اقشار مختلف جامعه شود و در شيوه زندگي مردم متبلور گردد که اين مهم مستلزم جريان يافتن آن در سراسر مويرگ هاي حيات اجتماعي است.
پرهيز از شتاب زدگي و بهره گيري از تجربه هاي جديد: در کشور ما معمولاً براي گفتمان سازي و فرهنگ سازي يک مقوله در جامعه متانت لازم وجود ندارد. لذا بسياري از اموري که نياز به جريان سازي اجتماعي دارد يا در ميانه راه به دليل بي حوصلگي عقيم مي ماند و يا به نتايج مطلوب نمي رسد. لذا ضروري است در گفتمان سازي الگوي اسلامي ايراني پيشرفت ضمن پرهيز از هرگونه شتاب زدگي، تجربه هاي جديد و استعدادهاي جوان مورد استفاده قرار گيرد تا موتور حرکت، هيچ گاه خاموش نشود.
بنا به تعبير رهبر انقلاب؛ «دستورِکار قطعي نظام، دنبال کردن الگوي پيشرفت ايراني-اسلامي است». پس همه برنامه هاي خرد و کلان کشور بايد در جهت اين دستورِکار قرار گيرد. الگوي اسلامي ايراني پيشرفت” بر اين فرض مبتني است که وضع موجود ما، وضع مطلوب نيست و ما مي خواهيم وضع موجود را به وضع مطلوب تبديل کنيم . نگاه توسعه محور غربي براي جامعه ما مطلوبيت ندارد زيرا که نگاه آن مادي گرايانه و مبتني بر اصالت نفع و سود است که با منطق عقيدتي نظام برنامه ريزي ما سازگار نيست و از طريق مباني فکري همچون؛ نسبيت گرايي، ماده گرايي، انسان گرايي، لذت گرايي، سودگرايي و در حد وسيع تر ليبراليسم متجلي مي شود. اکنون که قرار است برنامه ششم(يعنى سياست هاى پنج سال کشور) تدوين گردد بايد در سه نقطۀ اساسي آن يعني؛ “اقتصاد، فرهنگ و علم” الگوي پيشرفت اسلامي به صورت اقتصاد مقاومتي، فرهنگ اسلامي و کشف سرزمين هاي ناشناخته دانش با کنار زدن شاخص هاي غربي به جامعه القا و نظام برنامه ريزي و اداري کشور بر اين اساس بازسازي شود.
منبع: سرمقاله روزنامه خراسان – مورخ پنج‌شنبه 1394/06/26 شماره انتشار 19072
http://www.khorasannews.com/News.aspx?type=1&year=1394&month=6&day=26&id=7478446
Normal 0 false false false EN-US X-NONE FA
http://www.khorasannews.com/News.aspx?type=1&year=1394&month=6&day=26&id=7478446
