خلاصه کتاب- تلخیص:ناصر رحمانی: علم اطلاع رسانی گذشته، حال و آینده: قرنها ست که دانشمندان تلاش می کنند تا مدارک دست نویس ،کتاب ها ، اسناد و هر آنچه را که گواهی براندیشه و دانش بشری است ، سازمان دهی کنند .سازمان دهی چنینی فعالیت هایی برای خود قوائدی دارند.این قوائد از زمانی شکل گرفت که بشر اندیشه اش را بر چیزی نگاشت. ترتیب و توالی مطالب نگاشته شده ، خود از نوعی قوائد سخن می گوید. وقتی که بشر تدبیری می اندشید تا آن چه را که می نگارد به دنبال هم قرار دهد،نخستین و مهم ترین گام را در بازار یابی آن چه که ثبت و ضبط کرده بود برداشت. آغاز فعالیتها ی سازمان یافته در ثبت وضبط مطالب را باید در تاریخ رده بندیها و تاریخ کتاب خانه ها جستجو کرد.کهن ترین پیشینه ای که از مستند سازی (اطلاع رسانی) در تاریخ سراغ داریم ،سیاهه یای گلین ،کتاب خانه های ((اکد)) و((سومر)) بوده که روی سنگ حک شده است. از خرابه های (نیپور) شهری باستانی واقع در بین نهرین ، کنار رود فرات ، صورتی از واژه های رده بندی شده بدست آمده که قدمت آن به دو هزار سال قبل از میلاد مسیح می رسد.
در شهر باستانی ارک بخشی از یک فرهنگ لغت کشف شده که باستان شناسان ، قدمت آن را تا دو هزار و سیصد سال قبل از میلا ذکر کرده اند
اولین گام های جدی در مستند سازی در مورد کتابهای مذهبی برداشته شده در آن زمان بیش از سایر موارد ، مورد استشهاد و استناد قرار می گرفتند . مستند سازی (دکومانتاسیون) زمانی چهره مشخص به خود گرفت که چاپ اختراع شد. با توسعه ای صنعت چاپ ، کتاب خانه ها روبه رشد نهادند و پر حجم شدند و در معرض مراجعه و باز یابی دائمی قرار گرفتند. و به موازات آن ، رده بندی ، فهرست نویسی و نمایه سازی هم رو به گسترش نهاد و بر پایه نیاز های نو پا ، نخستین کتاب شناسی های نظام یافته ، تدوین گردید.
نخستین کتاب شناسی ها
اولین کوشش شناخته شده در تعریف کتاب شناسی های جهانی توسط دانشمندی به نام سویس کنرادگسنر انجام گرفت که فهرست رده بندی شده ای از بیست هزار عنوان کتاب را در سال هزار پنصد و چهل و هشت منتشر کرد . در سال هزار و هشتصد و پنجاه و سه نیز در ایالت امریکا ، پیش نهادی برای تهیه یک فهرست گان ملی از همه موادی که در امریکا در دسترس بود ، ارائه شد که به علت نبود تکنولوژی مناسب ، این کار صورت نگرفت .
قرن هجدهم
قرن هجدهم ، نقطه عطفی در تاریخ مستند سازی و عرصه درخشانی در تاریخ و علوم و فنون و دانش های کتاب داری و اطلاع رسانی است و در این عصر علوم فیزیکی رو به گسترش نهاد و انقلاب صنعتی ، تکنولوژی را کانون اصلی توجهات بشر قرار داد.
پیوند علم و تکنولوژی بر این عصر باعث گردید که دانش جدیدی به نام «دانش اطلاع رسانی » به وجو آید.
اطلاع رسانی چیست؟
دانشی است که به بررسی خصوصیات و رفتار اطلاعات نیرو های حاکم بر جریان اطلاعات و ابزار آماده سازی اطلاعات برای به حد اکثر رساندن دست یابی و قابل استفاده نمودن آن می پردازد .آماده سازی اطلاعات شامل جمع آوری ، سازمان دهی ، ذخیره ، باز یابی ، تفسیر ، اشاعه و استفاده از آن می گردد.
ارکان اصلی اطلاع رسانی
1_تئوری اطلاعات (سیبر ناتیک، زبان شناسی و منطق)
2_تکنولوژی اطلاعات(ارتباطات و علوم کامپیوتر)
3_مدیریت کتابخانه ها و مراکز اطلاعاتی
مهمترین،محرک و عامل توسعه علوم اطلاع رسانی از سال 1958 به بعد ، کامپیوتر بود در این دوران کامپیوتر قادر بود میلیون ها واحد اطلاعات ذخیره شده را در دسترس قرار دهد و استفاده از کامپیوتر ، همراه با پیشرفت های که در تکنولوژی ارتباطات راه دور حاصل شده بود ، مناسبترین پاسخ به مشکلات اطلاع رسانی به شمار می رفت.
عصر حاضر
در این عصر (1970 به بعد) دانشمندان علم اطلاع رسانی پی بردند که مسائل و مشکلات سازماندهی دستیابی وباز یابی اطلاعات،پیچیده تر از آن است که تصور می کردند.به کارگیری کامپیوتر در پردازش اطلاعات تا مدتها،به این شکل بود که روش ذخیره وبازیابی اطلاعات با دست انجام می گرفت و برای این منظور،قواعدی وضع گردید که پاسخگوی نیاز نظامهای دستی بود.اما با ورود کامپیوتر به عرصه ی خدمات اطلاع رسانی،لازم بود که قواعد و استاندارد های جدیدی وضع گردد.
نقش ارتباطات
ارتباطات زمانی وارد مقوله اطلاع رسانی شد که استفاده کننده توانست از راه دور با پایگاه داده ها (اطلاعات ذخیره شده در کامپیوترهای بزرگ ) مستقیماً ارتباط برقرار کند و این باعث شد که اطلاعات فقط در یک جا نگهداری شود، در عین حالی که همه استفاده کنندگان و ، از همه جا بتوانند به آن دسترسی پیدا کنند .
تکنولوژی نویب ذخیره و بازیابی اطلاعات
اگر چه تکنولوژِی کامپیوتر ، ابتدا منجر به تمرکز پایگا های اطلاعاتی گردیده اما اکنون با توسعه تکنولوژی های نوین ، گرایش به سوی عدم تمرکز که سه عامل مهم این گرایش ، عبارتند از :
1_ مدارک کامل شده
2_ استفاده از فیبر نوری برای عبور اشعه لیزر ، به جای سیم های مسی
3_ انتقال اطلاعات ، از طریق ماهواره
انقلاب در خدمات اطلاع رسانی
1_ انقلاب در ذخیره و بازیابی :
قبل از این که کامپیوتر به طور وسیع برای پردازش اطلاعات مورد استفاده قرار گیرد ، برای ذخیره و بازیابی اطلاعات از نظام های دستی و نیمه خودکار استفاده می شد. در بین این نظام ها مهمترین آنها عبارتند :
1_نظام انطباق نوری
2_نظام برگه های لبه منگنه
3_نظام کارتهای جدول
2_انقلاب در ریز نسخه برداری:
تحول دیگری که در خدمات اطلاع رسانی رخ داده است استفاده از تکنولوژِی های میکروکپی( ریز نسخه برداری) است. در گذشته نه چندان دور ، میکروفرمها (میکروفیلم و میکروفیش ) بهترین ابزار برای نسخه برداری و صرفه جوی در جا و محل و کم کردن حجم اسناد تلقی می شدند . این تکنولوژِی ها به ویژه برای مدارک پر حجم مثل روز نامه ها مثلاٌ یک دوره چهل ساله روزنامه اطلاعات به صورت میکروفیلم فقط نیم متر مکعب فضا را اشغال می کند .
درحالیکه برای نگه داری این حجم از اصل روزنامه به چندین اتاق فضا نیاز است.
3_انقلاب در تحویل مدارک:
تحویل الکترونیکی مدارک : تکثیر مدارک ، جایگاه ویژه ای در میان خدمات مراکز اطلاع رسانی دارد . یکی از مهم ترین وظایف این مراکز انتشار و اشاعه اطلاعات برای استفاده کننده گان است.در گذشته خدمات تحویل مدارک به ویژه کپی زمان زیادی از وقت استفاده کنند گان را می گرفت ولی امروزه از طریق تحویل الکترونیکی مدرک یعنی از طریق فاکس ، نمابر و شبکه های اطلاعاتی و هم چنینی دیسک های نوری.
4_ انقلاب در ایجاد شبکه ها:
شبکه های اطلاع رسانی بین المللی نیز روز به روز دامنه خدمات اطلاع رسانی را گسترده تر می کند و مهم ترین شبکه بین المللی اینترنت است.که در آخرین دهه از قرن بیستم ، پا به عرصه وجود گذاشت ودر اندک زمانی به گسترده ترین و قابل ترین وسیله اطلاع رسانی مبدل گردید.
5_انقلاب در ارتباطات :
قرن بیست و یکم ، آغاز عصر جدیدی از انقلاب تکنولوژی و عرضه نوآوری ها خواهد بود و در این میان تکنولوژی اطلاعات از سایر صنایع جلوتر است . تکنولوژی های که تا چندی پیش مستقل و مجزا بودند (مانند کامپیوتر ، تلفن ، مخابرات، تجهیزات اداری و غیره ) کاملاٌ به یک دیگر نزدیک شده و شرایط جدیدی به وجود آورده .امروزه دیگر فرقی بین یک کامپیوتر و تلفن همراه وجود ندارد .
اخیراٌ نیز قلمی اختراع شده که با استفاده از دوربین کوچکی که در نوک قلم تعبیه شده ، انچرا که می نویسد فیلم برداری کرده و مستقیماٌ به تلفن همراه و کامپیوتر دفتر کار منتقل می نمایید .همچنین کتاب های الکترونیکی نیز در راه هستند .
