دستگاه های الکترونیکی و فضای مجازی همۀ زندگی بشر را فراگرفته است. آن قدر آدمی درگیر فضای مجازی و سخت افزارها و نرم افزارهای آن گردیده است که بیشتر از آن که این فناوری در مسیر رفاه زندگی باشد انسان ها را اسیر خود ساخته است. در حال حاضر در سراسر جهان یکی از بیماری های روانی مهم مورد بحث اعتیاد به فضای مجازی است.
یکی گرفتار شبکه های اجتماعی است، یکی اینترنت و کودکان، جوانان و حتی بزرگسالان بسیاری که در دام بازی های به ظاهر جذاب رایانه ای اسیر گشته و بدون آن که حتی خودشان متوجه باشند به این راحتی ها راه خلاص از آن را ندارند. ولی قاعدتاً با وجود همه ی آن چه گفته شد این پدیده تنها نقاط منفی ندارد بلکه همانند بسیاری دیگر از ساخته های بشر دو رو داشته که یک روی آن استفاده و بهره برداری منطقی و صحیح برای کمک به رشد ذهنی و کمک به رشد و پیشرفت است و روی دیگر آن که استعمال نابجا، غلط و یا بیشتر از حد مجاز بوده و سبب ایجاد ناراحتی های جسمی و روانی در انسان می گردد. علاوه بر اینکه عمر و جوانی آن ها را صرف امور غیر ضروی و بعضاً بطالت می نماید. بازی های رایانه ای بسیار جذاب و وسوسه انگیز است به همین دلیل به سرعت در سراسر جهان همه گیر شده و بسیاری از کودکان و نوجوانان را گرفتار خود کرده است. انطباق بسیار با واقعیت، موسیقی های متن جذاب و ایجاد زمینه های روانی برای برآورده کردن برخی آرزوهای کودکانه از مهمترین عوامل تسخیر بازار اسباب بازی ها توسط این پدیده می باشد. علاوه بر این بازی های کامپیوتری به لحاظ تنوع و تکثری که دارد و میزان تحرک، هیجان و درگیری که ایجاد می نماید از نظر قیمت هم مناسب تر از سایر اسباب بازی هاست. اگر بخواهیم برخی از مهمترین محاسن دیگر این گونه بازی ها را اشاره کنیم باید به؛ یادگیری آسان و جذابیت بالا، ایجاد خلاقیت و تنوع فکری، توانایی ایجاد و مرور مکرر بازی، قابلیت بالای به روز رسانی بازی از طریق نرم افزارهای مختلف و معمولاً ارزان قیمت، انجام اموری که در فضای حقیقی امکان رخدادش فراهم نیست، نداشتن کثیف کاری برای البسه و بدن کودک، پرکردن اوقات فراغت و ایجاد زمینه هایی برای حضور ذهن و واکنش سریع در کودکان، نگه داشتن فرزندان داخل منزل اشاره نماییم. ولی قاعدتاً پیامدهای بازی های رایانه ای به همین اندازه خلاصه نمی شود و معایب فراوانی هم می توانند ایجاد نمایند که در دو دسته آسیب های جسمی و آسیب های روانی و تربیتی قابل بررسی می باشند:
1- پیامدهای جسماني: بازی های رایانه ای از نظر ارگونومی، ستون فقرات و طب اسکلتی برای کودکان آسیب های فراوانی به همراه دارد. همچنین خیره شدن مداوم و به اصطلاح زوم شدن چشم کودکان به صفحه نمایش سبب عوارض بصری خواهد گردید. افزایش میزان تعریق، سوزش گردن، کتف ها و مچ دست نیز از دیگر آسیب های کار ثابت و طولانی با ابزارهای بازی الکترونیکی می باشد. همچنین با توجه به اینکه پوست کودک و یا نوجوان در معرض طولانی مدت و مستمر اشعه های صفحه نمایش رایانه قرار می گیرد خود می تواند سبب ایجاد عارضه هایی از این دست گردد.
2- پیامدهای تربیتی و روانی: بیشتر بازی های رایانه ای حالت تهاجمی دارد که این امر سبب پرخاشگری و ستیزه جویی در کودکان می گردد. همچنین مأنوس شدن کودک با شخصیت هایی که با فرهنگ و ارزش های ما تناسب ندارند سبب دوگانگی تربیتی در وی خواهد گردید. مشاهدات و مطالعات اثبات کرده است که دوری از خانواده و انزوا طلبی در کودکانی که بسیار درگیر بازی های رایانه ای می شوند به مراتب بیشتر و حادتر خواهد بود. تنبلی ذهن، کاهش هوش هیجانی، اختلال در روابط خانوادگی، افت تحصیلی و دوری از همسالان از مهمترین پیامدهای قابل ذکر دیگر می باشد.
به هر حال بازی های کامپیوتری حقیقتی است که با توجه به گستردگی که یافته است از آن گریزی نیست. لذا باید تمهیداتی اندیشید که اثرات آن در کمترین حد ممکن قرار گیرد. فرهنگ سازی و آموزش به کودکان، شناساندن نقاط ضعف و منافع این گونه بازی ها برای آنان، ایجاد برنامه زمانی و محدود کردن گستره ی بهره برداری کودک یا نوجوان از فضای مجازی، نظارت و کنترل بازی هایی که استفاده می شود، کمک به فرزندان در جهت انتخاب بازی های مناسب تر، اختصاص وقت بیشتر به کودکان و هم بازی شدن با آن ها و سایر موارد دیگری از این دست بهترین راه کارها برای مدیریت رفتار فرزندان در مواجهه با بازی های کامپیوتری است. این امر بسیار جدی است که کودک ما هم آگاهی داشته باشد و هم آمادگی و هم ما با نظارت کامل رفتارش را در فضای مجازی تحت کنترل خود داشته باشیم. خصوصاً با اتفاقاتی که عده ای انسان بیمار از طریق تولید بازی هایی شبیه نهنگ آبی رقم می زنند که این امر اهمیت بیش از پیش پیدا می کند. بر والدین فرض است که فرزندانشان را مطابق با جریان های روز و عصری که در آن زندگی می کنند پرورش داده وتربیت نمایند. لذا افرادی که کلاً فضای مجازی و بازی های رایانه ای را بر فرزندانشان حرام می کنند قاعدتاً نه در این امر در دراز مدت توفیق حاصل می نمایند و نه می توانند به معنای واقعی فرزندانشان را کنترل و هدایت نمایند. کودکی که همواره در معرض هیجانات و جذابیت های بازی های رایانه ای توسط دوستان، هم کلاسی ها، هم بازی ها و یا کودکان فامیل و برنامه های تلویزیونی قرار می گیرد بدون شک درگیر آن خواهد شد. پس چه بهتر این درگیر شدن همراه با آمادگی و بهره مندی از صلاحیت های لازم برای بهره برداری از آن باشد. امروزه جامعه شناسان به تأثیرات مثبت بازی های کامپیوتری بر رفتارهای فردی و اجتماعی افراد پی برده اند. دنیای بازی های رایانه ای سرشار از شگفتی هاست. جایی که کودکان را تا مرز تحقق رویاها می برد و آنان در دنیایی هیجان انگیز و پر ماجرا رها می شوند. در این دنیای مجازی کودکان در عین پیروز شدن، شکست می خورند و در عین آزاد بودن در جبر قرار می گیرند. یادآوری این موضوع مهم است که اعلام شود منظور از بازی های رایانه ای بازی های استاندارد است. یکی از راه های رشد و توسعه قوه خلاقیت و ابداع در کودکان پرداختن به فعالیت هایی همچون رایانه و بازی های رایانه ای استاندارد است که خود حاصل خلاقیت مغز آدمی می باشد.
منبع: روزنامه رسالت مورخ دوشنبه 8 آبان 1396 شماره9071
http://www.resalat-news.com/Fa/?code=273123
