بیانی از حقیقت و ضرورت بنای خانواده و زنجیره جوامع انسانی است،رابطه زن و شوهرانتخاب مطلوب‌ترین است ترسیم سعادت و رستگاری است ، برکت کارنامه اعمال است.
رابطه زن و شوهر به فرموده خالق انسانها همچون رابطه قامت و لباس است و این لباس گرما بخش جسم و جان ،معنا گر حیات و جلوه گر وحدت است
رابطه زن و شوهر موفق به گونه ای است که در آن زبان تهدید ،تنبیه ،تحقیر و تخریب شخصیت جایی ندارد.هرچه هست زبان محبت ،صداقت و صمیمیت ، شجاعت و عدالت ،ایثار و احسان است.
محور رابطه زن وشوهری که در اندیشه اداره و ادامه یک زندگی پویا ، مولد و پر برکت هستند ، همدلی و یکرنگی ،صبوری و خویشتن داری و گذشت و ایثار است.
زن و شوهر های موفق آنهایی هستند که در پیوند ها و ارتباطات خانوادگی بیش از هر چیز به آرامش روانی ،آسودگی خاطر و احساس امنیت همدیگر می اندیشند.
رابطه زن ها و شوهر ها با مادر ، خواهر ، برادر ، پدر و دیگر نزدیکان نه تنها نمی تواند کمترین اثر ناخوشایندی بر روابط فی ما بین بگذارد بلکه به اعتماد متقابل و شیرینی زندگی مشترک آنها می افزاید.
برای برقراری و استمرار رابطه ای پردوام میان زن و شوهر و پیشگیری از ستیزه های خانوادگی هم زن و هم شوهر باید به خاطر داشته باشند که نمی توانند مانند دوران تجرد بخش قابل توجهی از وقت و فکر و احساس خود را به پدر و مادر ، خواهر و برادر و . . . اختصاص دهند.
در یک زندگی موفق ، زن و شوهر سعی و تلاش خود را در جهت جلب رضایت خاطر یکدیگرمبذول می دارند و همچنین نسبت به خویشان خود نیز ابراز محبت دارند و ضمن محبت به ایشان به مسوولیت خطیر همسری اندیشیده و همه مهر و محبت خود را در همه حال تقدیم همسر می نمایند.
همسران موفق نباید اجازه دهند رابطه با دیگران خدشه ای در رابطه آنها ایجاد کند،در این نگرش فرزندان نیزمستثنا نیستند،بچه ها زمانی می توانند از رشدی هماهنگ و متعادل برخوردار شوند که پدر و مادر خود را دارای زیباترین وصمیمی ترین ارتباط ببینند .
تربیت فرزندان ،باغبانی وجود ایشان است ، فقط در آغوش گرفتن گل و حمایت از شکوفه ها نمی توانند زمینه رشد متعادل آنها را به شایستگی آماده سازد.
با کمال تاسف گاه مشاهده می شود که تولد فرزند باعث می شود که مادرخواسته یا ناخواسته بیشترین توجه خود را صرف کودک کرده و از همسر خود غافل شده با وجود نیاز فرزندان از دوران جنینی تا نوجوانی و جوانی به حمایت و هدایت مستمر والدین و بالطبع در دوران نوزادی و شیرخوارگی بیشترین مسوولیت و توجه مداوم به فرزند به عهده مادر است ، اما مادر با وجود این رسالت سنگین ، از دیگر مسوولیت های خود غافل نمی شود .به عبارت دیگر ،زن های خردمند و با تدبیر نمی گذارند که با تولد فرزند حسن رابطه و پیوند عاطفی شان با همسر خود سست شود.
و همچنین شوهر ها نیز مسوولیت های در هنگامه های حساس ،مثل بارداری ، تولد و دوران شیر خوارگی خود و …..دارند
و سخن آخر آن که با نگاه ی به زندگی پربرکت و روابط همسری حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (ص)اولین دانش آموختگان مکتب اسلام،و برترین همسران جهان و با اعتدا به ایشان و الگوگیری از زندگی ایشان منظر وجود خود را در مسیر برترین زن ها و شوهر های هستی قرار می دهیم.
پدر ها و پسرها
در آغاز زندگی مشترک و پذیرش مسوولیت هدایت کانون مقدس خانواده ،صلاحیت و کفایت همسری و لیاقت و قابلیت پدر و مادر بودن باید به طورهمزمان توسط داوطلبان ازدواج و مشاوران ازدواج مورد توجه قرار گیرد.
تردیدی نیست که مسوولیت عمده و اساسی تربیت فرزند در تمام مراحل اولیه رشد و تحول به عهده مادر است اما این کار زمانی امکان پذیر می باشد که خود از آرامش روانی و امنیت خاطر بر خوردار باشد.
لازم به ذکر است که پسر بچه ها دوست دارند که در خانه و مدرسه از نزدیک با ویژگی های اخلاقی و رفتاری ،آرمانها و اندیشه ها ،هدف ها و برنامه های پدران و معلمان و مربیان مرد بیشتر آشنا شوند.
نوجوانان پسر دوست دارند ونیازمند هستند که اوقاتی از ساعات روز و شب خود را در حریم حمایتی وهدایتی پدر سپری کنند و این نوجوانان به خاطر ارتباط صمیمی و خوشایند کلامی که با پدردارند از بیشترین مصونیت روانی و فرهنگی برخوردار هستند و در دوران جوانی بابالاترین احساس خود ارزشمندی،اعتماد به نفس و صلابت شخصیت همراه می شوند.
آن دسته از کودکان و نوجوانان پسر که از کمترین ارتباط خوشایند کلامی با پدر محروم هستند بیش از دیگرهمسالان خود ،وجودشان مستعد انواع آسیب پذیری های روانی ،فکری و اجتماعی خواهد بود.اینکه گاهی مشاهده می کنیم جوانی در یک خانواده متشخص و مذهبی دچار آسیب پذیری های اجتماعی و سیاسی می شود می بایست پیش از هر چیز ریشه آن را درکمبود محبت و فقر پیوندهای عاطفی و ارتباطات خوشایند و پرجاذبه کلامی بین پدر و فرزند در دوران کودکی و نوجوانی جست وجو کرد.
پدری که در طول حیات خود و در دوران و ایام اقتدار شخصیتی خویش لحظه ای از حسن رابطه و پیوند عاطفی با فرزندان خود غافل نبوده و صمیمی ترین و صادقانه ترین ارتباط را با آنان داشته است ، در پیرانه سر نیز بیش از هر زمان دیگر مورد مهر و محبت فرزندان واقع می شود.
زیبایی و شکوه رابطه پدرها وپسرها تضمین کننده بهداشت روان وآرامش خانواده و هموارگر سعادت و تعالی جامعه است.
خداوند منان خالق همه هستی ،جان آفرین پدرها و پسرها ،مادرها و دخترها ،در قرآن کریم ،کلام حیاتبخش عرشی که همواره بر فراز عصرها و نسلها جاودانه و تضمینگر سعادت و فلاح همه انسانهای آزاده و وارسته است ،رفتار محبت آمیز پسرها و دخترها را با پدرها و مادرها در کنار عبادت خود ذکر کرده و می فرماید پروردگارت فرمان داده جز او را نپرستید وبه پدر و مادر محبت و نیکی کنید . هرگاه یکی از آن دو یا هردوی آنها ،به پیری برسند،هرگز سخنی که موجب رنجش آنها می شود به زبان نیاورید و کمترین اهانتی به آنها روا مدار. و بر آنها فریاد مزن و با کلام لطیف و سنجیده و بزرگوارانه با آنها صحبت بکن. همیشه بالهای تواضع و تکریم خویش را از محبت و لطف و مهربان ، در برابر آنان بگستران و بگو :پروردگار ا:به پدر و مادرم رحمت و مهربانی فرما ،آن گونه که آنها مرا در کوچکی تربیت کردند.
مادرها و دخترها
مادر این باغبان شکوفه های حیات ، معناگر همه خوبی ها سرچشمه محبت اسوه صبوری وایثار ، همیشه دوست میدارد دررابطه ها ، شمع وجودش گرمابخش حیات فرزند و روشنگر راه او باشد.
مادر دوست دارد همه خوبی ها همه شایستگی ها وهمه کمالات را در وجود فرزندان خویش تجربه نماید.
مادر زمانی می تواند در حسن ایفای نقش مادری و رسالت پرورشگری موفق باشد که کانون خانواده اش از آفات زبان وآسیب های روان ،چون:تحقیر ،تهدیدو توهین ،پرخاش و پرخاشگری مصون باشد.
مادرانی که صمیمی ترین و مطلوب ترین رابطه ها را با فرزندان دارند ،آنانی هستند که همسری فهیم و بصیر و مهربان و منطقی دارندو یا فرزندشان از فیض وجود پدر محرومند و مادر نقش پدری را نیز بر عهده دارد.
نقش مادر ، این منبع حیات روان ،در تربیت فرزند فوق العاده مهم و تعیین کننده است اما رابطه مادر با دختر از ویژگیها،ظرافت ها و حساسیت های خاصی برخوردار استگاهی برخی از مادران به صورت ناخودآگاه و یا آگاهانه در جبران بعضی از محرومیت ها و ناکامی های زندگی گذشته خود سعی می کنند باورها و رفتارهای قابل توجهی را در شخصیت در حال تحول و تکوین دختران خویش بارور و متبلور سازند،و گاهی در این رهگذر ،چه بسا از حد اعتدال تجاوز کرده، از فرزندان خود انتظارات و توقعاتی دارند و یا وی را به طریقی تربیت و هدایت می نمایند که هیچ گونه تناسبی با ویژگیهای سنی ،بلوغ فکری ،نیازهای روانی،ضرورت های شرعی و سازی یافتگی های اجتماعی ندارد.
برجسته ترین ویژگی رابطه مادر و دختر در این است که همانند سازی دختر ها با مادران خود بیشتر و عمیق تراز پسر ها با پدر هاست.
مادران مهم ترین و غنی ترین الگوی رفتاری برای دختران هستند.
مادران اندیشه مند و دلسوز به خوبی میدانند که همه انسانها ،اعم از کوچک و بزرگ ،پسرها و دخترها ،دوست دارند الگوهای زندگی و بزرگسالان محبوبشان راهمیشه در هیاتی مقتدر و با صلابت ،گشاده رو و پر محبت نظاره نمایند و دخترها نیازمند و دوستدار آنندکه مادرشان را همواره پرنشاط و با محبت ،آرام و با صلابت ،مطمئن و مصمم،محکم و استوار ،با اعتماد به نفس و فعال و پویا ببینند. دخترها هرگز نمی خواهند که الگوی محبوبشان تهی از اعتماد به نفس ،مردد و دلواپس ،نگران و پر اضطراب ،منفعل و حقیر باشد.
مادران صبور و دور اندیش نیک می دانند که زمانی فرزندان خانواده به شایستگی با والدین خود همانند سازی میکنند وپیروی از رهنمودهای ایشان را نصب العین قرار می دهند که شخصیت آنها برایشان مطلوب و محبوب باشد.
مادران فهیم و پدران بصیر خوب می دانند که خانه همچون باغی است که فرزندان ،گلهاو میوه های آنند و مادر باغبان است و پدر سنگربان و دژبان است.
مادرانی که به جای زبان تایید و قدردانی از شخصیت و ویژگیهای مثبت و تلاش های ارزشمند پدر در خلوت خویش با دختر ،همراه زبان تکذیب و اعتراض گشوده ،شخصیت پدر را در ذهن دختر تضعیف و تحقیر می کنند،نه تنها فرزند خود را درتعارض روانی و دغدغه فکری قرار می دهند، بلکه غالبا به طور مستقیم و غیر مستقیم زمینه رویش و تکوین نگرش و باز خوردی منفی و نا خوشایند را در وجود دخترها نسبت به جنس مرد فراهم آورده ،بسیاری از ایشان در سنین جوانی و هنگامه انتخاب همسر با مشکل مواجه میکنند.
گاه برخی از مادران به لحاظ بعضی ویژگی های شخصیتی ، نیازهای روانی ناشی از تجارب نه چندان رضایت بخش گذشته و محرومیت ها و ناکامی های حاصل از زندگی مشترک و احساس نیاز وافر به ترحم و دلسوزی در رابطه خود با دخترانشان عموما زانوی غم بغل کرده با حالتی غمگین و محزون ،زبان شکوه وگلایه از روزگار گشوده ،قصه غصه های خود را بازگو می کنند وفرصت های تنهایی با دختررا مغتنم دانسته ،در کنار هر صمیمیت و سخنی ذکر مصیبتی نیز دارند این مادران دوست دارند دل دخترشان به حالشان بسوزد که این کار گاها اشتباه می باشد وادامه و استمرار چنین رابطه و تعاملی غبار غمزدگی وافسردگی را بر چهره نیازمند نشاط دختر می نشاند و دلمردگی و حزن و افسردگی مادر را مضاعف می کند.
مادران بصیر و آگاه در تمام مراحل رشد و تحول فرزند دختر خود به سعادت و خوشبختی او می اندیشند و همه تلاش خود را مبذول می دارند.
خواهرها و برادرها
تلاش برای تبیین ارتباط خواهرها و برادرها فقط با به تصویر کشیدن زیباترین رابطه ها در هاله ای از مهر و محبت و پرتوی از صفا و یکرنگی مقدور است و بس. به عبارت دیگر بحث درباره تعامل و ارتباط خانوادگی و اجتماعی خواهرها و برادرها ،سخن گفتن از گسترده ترین پیوند های عاطفی میان انسانهاست.
در نگرش کلی ، دامنه پیوند عاطفی و روانی برادرها و خواهرها بسیار وسیع تر و گسترده تر از ارتباط میان والدین و فرزندان و یا زنها و شوهرهاست.
رابطه خواهرها و برادرها عموما بسیار صمیمی تر از رابطه برادرها با برادرها و خواهرها با خواهرهاست.
عمده ترین نکته در اهمیت و ویژگی قابل توجه رابطه خواهرهاو برادرها،همان تفاوت در جنسیت و ساختار خاص شخصیت در ایشان و انتظار متقابل است .
محبت یک خواهر نسبت به برادرانش ،اگر بیش از ده نفر هم باشند،با محبت یک خواهر به تنها برادرش نمی تواند تفاوت قابل توجهی داشته باشد.
معنا و مفهوم دوستی محبت و ایثار را می توان در پیوند های عاطفی میان خواهرها و برادرها جست وجو کرد واگر در مواردی مشاهده می کنی میان برخی از برادرها و خواهرها دوستی و الفت ،مهر و محبت وجود ندارد بدون تردید علت آن را می تواندر ضعف و کاستی در تعادل و تعالی شخصیت بیابید.
بدون شک نحوه رابطه پدر و مادر و نقش ،رسالت و منزلت هر یک در کانون خانواده ،تاثیر قابل توجهی در پدیدآیی نگرشهای مختلف در اذهان برادرها و خواهرها نسبت به یکدیگر می تواند داشته باشد.
به طور کلی فرهنگ و ارزشهای حاکم بر جامعه به گونه ای ترسیم گر ساختار روابط اجتماعی و هدایتگر بازخوردها و نگرشها نسبت به جایگاه و منزلت مردان و زنان و تعیین کننده چگونگی روابط خواهرها و برادرهاست.
قانون حاکم بر خلقت جهان هستی بر زوجیت استوار است و جز ذات اقدس خداوندی که احد است و صمد،
لم یلد است و لم یولد،و کفو و همتایی ندارد،همه پدیده های جهان هستی و همه مخلوقات ،زوج آفریده می‌شوند.
همه انسانها نیز بر اساس زوجیت آفریده می شوند ، برای همه پسرها که نیمی از انسانها را تشکیل می دهند ،دخترانی زاییده می شوند و هر پسر و دختری باید با رسیدن به بلوغ جنسی دستیابی به قابلیت های فکری و کفایتهای اجتماعی ،کسب صلاحیت و پذیرش مسوولیت فدر اولین فرصت زوج خود را برگزینند.
بنابر این در هوشمندی ، قدرت خلاقیت و نوآوری فکری ،هیچ گونه تفاوتی میان خواهرها و برادرها وجود ندارد.
رابطه خواهرها و برادرها ،بسیار فراتر از یک ارتباط ساده قهری است. این رابطه بر یکپارچگی وجود و شخصیت در حال رشد آنان تاثیر خاص می گذارد و علاوه بر آن می تواند محور تغییر و تحول مطلوب در فرایند تکوین شخصیت خانواده و نزدیکان باشد.
همچنین عروس خانم دوست دارد و سخت مشتاق است که فکر و روان همسر را در اختیار داشته باشد و با نظر مشورت او کانون خانواده را بیاراید و برنامه زندگی مشترگ را تنظیم و اجرا نماید.
دخالت مستمر مادرشوهرها در برنامه های زندگی زوجهای جوان ،احضار پی درپی پسر و ارائه توصیه ای ویژه و نسخه های خاص،در اختیار گرفتن بخش قابل توجهی از اوقات او و قرار دادن وی در موقعیت دوگانگی احساس و تعارض روانی و بعضا بدخلقی ها ،سردیها و ستیزهای ناشی از آن ،زمینه بدبینی وپیش فرضهای نادرستی را در اذهان بسیاری از عروس خانمها ایجاد می کند.
حسادت ،بخل ورزی،خودنمایی،خودکامگی ،بدزبانی،غیبتو تهمت،کینه توزی ،لج بازی و پرخاشگری از جمله بذرهای نامیمون توسعه نگرشهای ناخوشایند و تکوین شخصیت ناسالم و ویران کننده کانون مستحکم و مقدس خانواده در هر جامعه است.
در حقیقت همان گونه که اشاره شد ریشه نگرشهای منفی نسبت به نزدیکان و خویشان نسبی وسببی وتبلور رفتارهای ناخوشایند ،در خودپرستی ها و خودخواهی ها ،ضعف شخصیت ،تعصبات غیر معقول ومحدودیتهای فکری ،بدآموزیهاو بی بهره بودن از شیوه های مطلوب تربیتی و روشهای متعالی برقراری و تداوم ارتباط موثر ،مفید،متقابل،پویاو رضایت بخش با دیگران و نزدیکان است.
مادر شوهرهای دور اندیش و با بصیرت نیک می دانند که آرامش واقعی خانواده ها و زوجها ی جوان و راحتی خیال و سلامت روان ثسرشان در گرو نشاط درون ،نگرش مثبت و انگیزه غنی حیاتی عروسشان است و از این رو حمایتهای فکری و عاطفی عروس خانم و احترام عملی به استقلال فکری و سلیقه های شخصی ایشان از برنامه اصلی مادر شوهرها در تنظیم روابط و تعامل با عروس عزیزشان خواهد بود.
مادر ضوهرهای مطلوب و نمونه باور دارند که گفتار و رفتارشان در مقابل عروس خانم باید به گونه ای باشد که فرزندان ایشان (خواهر شوهرها و برادرشوهرهای عروس خانم)نیز زبان تشویق و تایید محبت و تکریم و رفتار منطقی و عطوفانه را بیاموزند.
عروس خانمهای جوان نیز به نیکی آگاهند که اغلب مادرشوهرها بر خلاف بسیاری از نگرشها و باورهای نادرست و ذهنیت های غلط،از شخصیتی والا و برجسته بر خوردار هستند و وجودشان همواره منبع خیر و برکت و مهربان است.
احترام به مادروپدر همسر و تکریم شخصیت ایشان توسط عروس خانم از اصول مهم زندگی مشترک و از معیار های اصلی حسن تدبیر در حیات زوجهای جوان است.
احترام به برادر و خواهر و خویشان همسر و برخورداری از رفتارهای معقول در برابرایشان ،با حفظ ارزشها و عنایت به دامنه محرومیت ها، بیانگر کمال عروس خانواده است.
اما آقا دامادها در یک نگاه بیشترین مسوولیت را در تالیف قلوب ،تنظیم حسن روابط ،تعمیم نیکی ها ومهربانی ها و تقویت پایه های استوار کانون پرنشاط خانواده برعهده دارند.
آقا دامادها ،با بلندنظری و حسن تدبیر خود می توانند زداینده آفتهای فکری و آسیبهای رفتاری و فزاینده مهربانی ها و محبت ها باشند.
آقا دامادها هرگز گله های احتمالی مادر و خواهر خود را به همسرشان انتقال نمی دهند و در عوض ازتعریف و تمجید آنان نسبت به شخصیت خوب عروسشان سخن می گویند و این خود زمینه پدیدآیی نگرشهای مثبت و رفتارهای خوشایند نسبت به خانواده همسر در اندیشه و عمل عروس خانم خواهد بود.
آقا دامادهای اندیشه مند و عروس خانمهای فهیم هرگز اجازه نمی دهند که فرصتی فراهم شود تا جمعی زبان به غیبت گشوده ،شخصیت همسر و یا خانواده ایشان را مورد نقادی و تحقیر قرار دهند.
بنابراین شایسته و بایسته آن است که برای تنویر افکار و تغییر نگرشها و بازخوردهای منفی به وضعیتی مثبت و مطلوب ،سازنده و مهرآفرین در روابط میان عروسها و مادر شوهرها و دامادها و مادرزنها،همه عروس خانمها و آقا دامادها و همه مادر شوهرها و مادر زنها،در نیکی و مهربانی ،گذشت و ایثار ،صبوری و فداکاری از همدیگر سبقت بگیرند و خانواده هایی الگو و نمونه باشند.
بدیهی است که در این ارتباط بیشترین رسالت و مسوولیت برای اصلاح نگرشها و رفتارها ،اعتلای ارزشها و ترویج مبانی اخلاقی فردی واجتماعی ،زدودن آثار نگرشهای منفی و باورهای نادرست حاکم بر ارتباطات بین فردی و روابط خانوادگی ،همدلی عروسها و مادر شوهرها،دامادها و مادرزنها وتحکیم کانون مقدس خانواده، بر عهده صاحبان اندیشه و قلم ، هنرمندان و به‌ویژه تهیه‌کنندگان، کارشناسان و مجریان برنامه‌های سینمایی،تلویزیونی و رادیویی است. بر همه کارگزاران فرهنگی ،مدیران و سردبیران مطبوعات و وسایل ارتباط جمعی فرض است که در تدوین ، تنظیم و نشر مطالب و اجرای برنامه های رادیویی،تلویزیونی وسینمایی در جهت تعظیم شخصیت انسانها ،بالاخص تکریم بایسته منزلت عروسها و مادرشوهرها،دامادها و مادرزنها و ترویج فرهنگ صداقت و درستی ،گذشت و وفاداری و صمیمیت و صفا کوش باشند وارائه الگوهای مطلوب رفتاری به دختران و پسران ،زنها و شوهرهای آینده و زوجهای جوان را اصلی ترین معیار کارهای موفق خود بدانند.
شابک 2-9930-03-964
عنوان:روانشناسی رابطه ها
تالیف:دکتر غلامعلی افروز
ناشر:موسسه انتشارات و جاپدانشگاه تهران
شمارگان:3000نسخه
تاریخ انتشار : تابستان 1382(چاپ سوم)(چاپ اول ناشر)
چاپ و صحافی: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
