از همکلاسی اش سوال می کند؛ «فردا چ تایمی میخای بری خرید؟» بلافاصله جواب دریافت می کند؛ «8 sob». دوباره برایش پیام می فرستد: «اگه خاستی منم باهات بیام تل بزن». دوستش جواب می دهد: «OK». این یک نوع از گفت و شنود ساده تلگرامی است که روزانه بارها در فضای مجازی دست به دست می شود. و افراد پیام ها و خواسته هایشان را این چنین به یکدیگر انتقال می دهند. کافیست به همین دو خط پیامی که در صدر این نوشتار اشاره کردم توجه بیاندازید. در همین چند کلمه کلی غلط املایی، انشایی و به کار بردن واژگان نادرست و یا شیوه ای از درج و تایپ کلمات که در اصطلاح امروزی به آن “فینگلیش” می گویند وجود دارد.
شاید در یک نگاه ساده با خود فکر کنیم باید در این فضا به ساده ترین و کوتاه ترین شکل خواست و پیام خود را منتقل کرده و در چارچوب های خشک نوشتار رسمی محصور نشویم. ولی نکته ی حائز اهمیت این است که بعد از مدتی مبانی واژگان ما به یک سری کلمات کوتاه، مختصر و اکثراً از نظر اصول املایی و چارچوب های نوشتاری ادبیات فارسی ناصحیح محدود می گردد. نوشتن “عایا” به‌جای کلمه “آیا”؛ نوشتن “اصن” به‌جای کلمه “اصلا”، نوشتن کلمه “قلط” به‌جای “غلط” و… تنها بخشی از صدها مورد غلط نویسی‌های رایج در شبکه‌های اجتماعی است. این غلط نویسی‌ها به حدی رسیده است که برخی از کارشناسان زبان و ادبیات فارسی این مشکل را «بحران غلط نویسی» نامگذاری نموده اند.
این اتفاق زمانی بدتر می شود که کاربر شبکه های اجتماعی جوان و یا نوجوانی باشد که هنوز دایره ی لغاتش به بلوغ نرسیده و یا بچه های کم سن و سال مدرسه ای که بسا فرآیند تکلم و نوشتار فارسی آن ها کامل نشده است. در این حالت ممکن است به کلی این جوان، نوجوان و یا فرزند کم سن و سال ایرانی از فصاحت سخن و قدرت نوشتار سلیس، روان و وزین فارسی برای همیشه محروم گردد. امروز متأسفانه با واقعیت تلخی مواجه هستیم که آن ضربه ی مهلک «شبکه‌های اجتماعی» به زبان و ادبیات فارسی می باشد. گسترش شبکه‌های اجتماعی به‌خصوص موبایلی و پیام‌رسان‌های تلفن‌های هوشمند همچون تلگرام باعث ایجاد واژه‌های جدید و خودساخته توسط جوانان و نوجوانان گردیده است. «غلط نویسی» شیوه جدیدی در شبکه‌های اجتماعی است که طی آن کاربران فارسی‌زبان آگاهانه یا ناآگاهانه بسیاری از لغات را درج و ارسال می نمایند! متأسفانه باید بگوییم غلط نویسی دیگر در بین مردم به عادت تبدیل شده است. پس از این که تعداد کاربران شبکه های اجتماعی در ایران افزایش پیدا کرد و کم کم شبکه های اجتماعی موبایلی متداول شد، ادبیات نوشتاری هم تغییر کرد. و نوشتار فارسی به زبان انگلیسی باب شد. اکنون بدون شک یکی از دلایل عادت کردن به نوشتن غلط املایی، پست های سرشار از واژگان غلط املایی است که در شبکه های مجازی بدون توجه، دست به دست بین کاربران می چرخد بدون اینکه کسی آن را اصلاح کند. از دیرباز همواره زبان، وسیله ای برای انتقال پیام به شمار می آمد و تغییر در آن گاهی سالیان سال به طول می انجامید اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و همه‌گیرشدن شبکه های اجتماعی، تنها کافی است در یکی از این شبکه ها حضور داشته باشید، آن هنگام آماج واژگانی قرار می گیرید که تاحدی بیگانه و بی قاعده هستند تا آنجا که کارشناسان زبان شناسی براین باورند شکل گیری چنین زبانی در شبکه های اجتماعی ضربه ای مهلک به پیکره زبان فارسی خواهد بود.
اگر مطالعه دقیقی در تاریخ داشته باشیم در خواهیم یافت در زمان های قدیم زبان فارسی زبان بین المللی علم و دانش روز بوده و گستره ی وسیعی از منطقه ی ایران، افغانستان، تاجیکستان، هندوستان، قفقاز و… را تحت نفوذ خود قرار داده است به گونه ای که اگر فردی قصد بهره مندی از دانش روز را داشته مجبور به فراگیری زبان فارسی می گردیده است. آن هنگام به این نکته ی مهم خواهیم رسید که چه بلایی بر سر زبان و فرهنگ ما طی سال ها آورده نشده و چگونه از ارزش این گنج گرانبها وشیرینِ ادبیات فارسی کم کم کاسته شده است. با این وجود که زبان یکی از مهم‌ترین و باارزش‌ترین ابزارها برای حفظ فرهنگ و انتقال آن به آیندگان است که متأسفانه این روزها حال و روز بسیاری از زبان‌ها به‌خصوص فارسی خوب اصلاً مساعد نیست.
فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی علی رغم تلاش های مستمری که انجام می دهد به خوبی از عهده ی مشکلات زبان فارسی برنمی آید. که البته این امر دلایل پرشماری دارد. تا زمانی که رسانه ها خصوصاً رسانه ملی با اصول علمی این امر همراهی نکنند و همچنین دغدغه ی صیانت از میراث باستانی زبان و ادبیات فارسی در بین آحاد جامعه و همچنین مسئولین اثرگذار فرهنگی وجود نداشته باشد این فرهنگستان در برابر هجمه های موجود کاری از پیش نخواهد برد. شورای عالی فضای مجازی با این که مسئولیت های سنگینی در این راستا دارد از چابلکی و چالاکی لازم برخوردار نیست. جلسات نامنظم و بسیار محدود، به علاوه ی عدم ظهور و بروز لازم برای سیاستگذاری و تعیین استراتژی از سوی این نهاد حکایت از آن دارد که متأسفانه علی رغم تأکیدات رهبر معظم انقلاب اثرگذاری وجریان سازی اجتماعی فضای مجازی از سوی برخی افراد مسئول درک نشده و یا اینکه جدی پنداشته نشده است. بخواهیم یا نخواهیم امروز شبکه های اجتماعی و فضای مجازی نقش مهم و بسیار اثرگذاری در تمامی لایه های فرهنگی پیدا کرده اند. لذا ضرورت دارد فرهنگ سازی و هدایت افکار عمومی از این طریق بسیار جدی گرفته شود. وقتی آمارها نشان می دهد شبکه های اجتماعی باوجود تسهیلی که در ارتباطات ایجاد نموده و علی رغم نقاط مثبتی که دارند، نقطه ی آغازین بسیاری از سواستفاده ها، طلاق ها، سرقت ها و همچنین آسیب های گسترده به زبان و ادبیات فارسی و میراث باستانی و ملی هستند در می یابیم باید در این عرصه بسیار با فکر، اهتمام، تلاش، تدبیر و آینده پژوهی گسترده تر حرکت کنیم. در غیر این صورت بعید نیست آسیب هایی که اکنون از این رهگذر گریبان جامعه را گرفته است با سرعت فزاینده ای رشد کرده و هزینه های زیادی بر ما وارد سازد. وقتی فرزندان بسیاری از ما ساعت ها در شبکه های اجتماعی سِیر می کنند مگر می شود به آنچه می بینند، می شنوند، می فرستند و یا شیوه ی نگارش، تکلم، گفتار و کردار آن ها بی تفاوت باشیم؟ این امر مسأله ی مهمی است که تنها برعهده ی دولت و مسئولین هم نیست. بلکه آحاد جامعه اعم از مردم،نهادهای دولتی وخصوصی و یکایک ما به عنوان یک کاربر در شبکه های اجتماعی باید نسبت به آن احساس مسئولیت نموده و به اندازه ی خود در جهت اصلاح و سالم سازی آن اقدام نمایند.
منبع: روزنامه رسالت مورخ دوشنبه 4 بهمن 95 شماره8857
http://www.resalat-news.com/Fa/?code=249928
