اشاره:
كنترل مقوله اي اساسي در مديريت است. نقش كنترل در مديريت تا بدانجاست كه برخي از صاحب نظران در نگاهي افراطي مديريت را مترادف كنترل تعريف نموده اند. از اين رو شيوه ها و روش هاي كنترل و نظرات مترتب بر آن هميشه به عنوان عاملي مهم در دسته بندي هاي رهبري و مديريت نقش دارد. در اين راستا مديريت ذره بيني، نمونه اي از ضعف مديريتي است كه بيانگر كنترل بيش از اندازه و غير ضروري كاركنان توسط مديريت و توجه شديد مدير به جزئيات كاري است. مديران ريز بين به دليل غرق شدن در مسائل جزئي، كليات را فداي جزئيات مي كنند و از نگاه نقطه اي به جاي نگاه فرايندي برخوردارند.
مديريت ذره بيني (Micro management)اين گونه مديريت معمولاً در بين افرادي رايج است كه اصطلاحاً خود را «همه فن حريف» مي پندارند. اكثر مديران ذره بيني كساني هستند كه كاركنان را ابزار تحقق اهداف مي دانند. تا زماني كه كاركنان انتظارات آنها را برآورده سازند، اين مديران مشكلي ندارند اما چنانچه كاري اشتباه انجام گيرد، رفتار هاي وسواس گونه خود را نشان مي دهند. مديريت ذره بيني در واقع توجه شديد به جزئيات و مسائل ريز و كنترل دقيق افراد مي باشد. مديران ذره بيني، مديراني هستند كه به كاركنان خود بسيار نزديكند. آنها مرتب بر كار افراد خود نظارت كرده و همواره خواه، مثبت يا منفي در رابطه با عملكرد كاركنان اظهار نظر مي كنند. مديريت ذره بيني در واقع يك وسواس ناخواسته و يك اختلال رفتاري- ارتباطي است. وسواس مديران ريز بين، شامل حال همه كاركنان چه توانمند و چه ضعيف مي شود . در حيطه كاري اين گونه مديران، هيچ كاري تفويض نشده و نظرات كاركنان ناديده گرفته مي شود. احساس عدم اطمينان و شك و ترديد مدير نسبت به ديگران، كنترل شديد پرسنل را باعث مي شود و همين امر موجب تكرار دوباره كارها، اتلاف وقت و انرژي و تحميل هزينه هاي اضافي بر سازمان مي شود. برخي از مديران ميكرو، معتقدند براي انجام درست كارها بايد شخصاً اقدام كنند. آنها خود را بهترين تصميم گيرندگان مي دانند، تمام كارها و وظايف را در دست مي گيرند و اجازه تصميم گيري حتي به زير دستان توانا نمي دهند.
نشانه هاي مديران ذره بيني
از طريق برخي نشانه ها مديران ذره بيني شناسايي مي شوند. اين گونه مديران معمولاً: زمان زيادي را صرف مي كنند تا به كاركنان آموزش دهند دقيقاً چه كاري بايد انجام شود. همچنين زمان زيادي را صرف بازبيني پروژه ها و بازديد از عملكرد انجام شده مي كنند.مديران ميكرو از اينكه فردي بدون مشورت با آنها تصميمي بگيرد يا كاري انجام دهد به شدت عصباني
مي شوند. به جاي توجه بر سياستها و خط مشي ها، زمان زيادي را صرف جزئيات و مسائل كوچك مي كنند. اين گونه مديران تفويض اختيار نمي كنند و خود مستقيماً كاركنان را هدايت مي كنند. تاكيد بيش از حد بر گزارش كاري از ديگر نشانه هاي اين تيپ مديريتي است.
دلايل روي آوردن به مديريت ذره بيني
دلايل بسياري وجود دارد كه باعث مي شود افراد، مديريت ذره بيني را انتخاب كنند. مهمترين اين دلايل عبارتند از:
1- نامشخص بودن نقش ها و مسئوليت ها: زماني كه يك مدير دامنه اختيارات و مسئوليت هايش نا مشخص است، خودش تشخيص مي دهد كه بهترين كار و شيوه چيست. بنابراين به كنترل بيشتر و دقيق تر روي مي آورد.
2- وجود بحران سازماني: در زمان بحران، بسياري از مديران ترجيح مي دهند كه كنترل شديدتري بر اوضاع سازمان داشته باشند.
3- ترس از شكست: ترس از شكست، ترس از انجام اشتباهات، ترس از بروز بحران، ترس از بي نظمي و اغتشاش، ترس از دست دادن موقعيت كاري واختيارات و … هر چند ترس يك رفتار غريزي است اما كنترل شديدتر و بازبيني مجدد كارها، راهي براي غلبه بر آن تلقي مي شود.
نتايج مديريت ذره بيني
مديريت ذره بيني ريشه در عدم اعتماد به ديگران داشته ومخرب كارتيمي و مانع رشد و پيشرفت و در برخي مواقع منجر به شكست سازمان مي شود. در زير به برخي اثرات و نتايج چنين شيوه اي اشاره مي شود:
* ارتباطات ضعيف: رفتار وسواس گونه چنين مديراني، مانع ارتباطات اصولي و صحيح بين مدير و كارمند مي شود.
* گوشه گيري و كاهش روحيه كار تيمي: مديران ذره بيني، كاركنان را گوشه گير و منزوي مي كنند وبدين ترتيب روحيه همكاري و كار تيمي بين افراد از بين مي رود.
* كار شكني كاركنان: افراد تا حدي توانايي تحمل امر و نهي و اظهار نظر بي مورد را دارند. در بسياري از مواقع كاركنان به دنبال راه حلي براي تخليه احساسات منفي خود مي گردند و
كار شكني از جمله اين روشهاست.
* پنهان كاري: ترس از توبيخ و شماتت باعث مي شود كاركنان برخي مسائل را از ديد چنين مديراني پنهان كنند.
* كاهش انگيزه و بهره وري: مديريت ذره بيني باعث مي شود كه كاركنان انگيزه خود را از دست داده و بهره وري آنها كاهش مي يابد.
* افزايش تنش و استرس و حوادث ناشي از كار: مديريت ذره بيني باعث مي شود كاركنان دائم نگران و دلواپس بروز اشتباه باشند.
*افزايش جابه جايي كاركنان و كاهش رشد سازماني: توجه به جزئيات اگر چه بسيار خوب است اما افراط بيش از اندازه سبب ناراحتي كاركنان و تمايل آنها براي جابه جايي شغلي مي شود.
* اتلاف وقت و منابع سازماني: تكرار مجدد يا اصرار مدير بر انجام كارها توسط شخص وي منجر به اتلاف وقت و منابع و صرف هزينه هاي بالامي شود.
راه حل مقابله با مديران ذره بيني
براي مقابله با مديران ذره بيني نسخه واحد و راه حل از پيش تعيين شده اي وجود ندارد. براي كاهش كنترل چنين افرادي بايد اعتماد آنها را جلب كرد، ترسشان را از بين برد و روحيه كار تيمي را تقويت نمود. علاوه بر اين هدف گذاري صحيح و مشخص كردن حيطه وظايف و مسئوليتهاي افراد و جلوگيري از ابهام نقش نيز موثر است. البته توجه به جزئيات و ريزبيني مدير- تا اندازه معقول- نشان از توجه و علاقه مندي وي به كار و كاركنانش دارد. بنابر اين نبايد به اشتباه تصور كرد انتقاد از مديران ذره بيني، دليلي بر تاكيد مديريت ماكرو است. اين دو شيوه در دو طرف يك طيف قرار مي گيرند و در حالت افراطي و شديد هر دو مخرب هستند.
مديريت خردمندانه هرگز ارزش، اعتبار ، غرور و عزت نفس كاركنان را ناديده نمي گيرد و بابرقراري ارتباط صحيح با كاركنان و زير دستان همواره با هدايت آنها، به توانمند سازي و بالندگي افراد نيز مي انديشد.
سخن پاياني
مديريت ذربيني يك وسواس ناخواسته و يك بحران رفتاري – ارتباطي است كه در درگيري با كار، تعارض با زيردستان، ريز بيني در عملكردها و تصميمات و … متجلي مي شود. اين گونه رفتار ريشه در عدم اطمينان و اعتماد مدير دارد و مانع رشد و پيشرفت سازمان مي شود. مديران ذره بيني خود را بهترين تصميم گيرندگان مي دانند و به خود اجازه مي دهند در مورد تمام وظايف و كارهاي مرئوسين و كاركنان خود اظهار نظر نمايند. اين گونه افراد به دليل تاكيد بيش از حد در مسائل جزئي، بهره وري كلي را فراموش كرده و در واقع كل را فداي جزء مي كنند. كه اين امر سبب سلب احترام و اعتماد كاركنان زير مجموعه آنها خواهدشد. براي برخورد موثر با مديران ذره بيني بايد: نياز و خواسته هايشان را تشخيص و قبل از تقاضاي وي در اختيارش قرار دهيد، هنر ارتباطات را ياد بگيريد، به او نشان دهيد كه كارها و پروژه ها برايتان اهميت دارد، انتظارات و خواسته هاي خود را به طور شفاف با او در ميان بگذاريد و در نهايت با قوانين و مقررات سازماني آشنا باشيد و آنها را به كار گيريد. زيرا مديران ريز بين از اجراي دقيق مقررات و دستورالعمل ها لذت مي برند.
