دین مبین و جاوید اسلام دین مودت و مهربانی است و از همان ابتدا که رسول مهربانی ها حضرت محمد بن عبدا… صلی الله علیه و آله و سلم به پیامبری مبعوث شد هدفی جز تکمیل و تائید اخلاق حسنه وجود نداشت همان گونه که در حدیثی شریف از رحمه اللعالمین آمده است:
انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق; من تنها برای تکمیل فضائل اخلاقی مبعوث شدهام.» کنز العمال، حدیث 52175
و قطعا یکی از مصادیق اخلاق حسنه, مهروروزی و مهربانی به همنوعان می باشد و افراد بایستی در جامعه اجتماعی خود به یکدیگر با مهربانی و عطوفت برخورد نموده و عوض آن مقابل دشمنان و کفار سر سختی نشان داده تا آنها به خود اجازه ندهند پای خود را از حریم خود درازتر کنند همانگونه که در ابتدای آیه شریفه 29 سوره فتح آمده است که :
مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاء عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاء بَيْنَهُمْ
محمد فرستاده خدا است و كساني كه با او هستند در برابر كفار سرسخت و شديد، و در ميان خود مهربانند!
پس از این آیه حدود و وسعت مهربانی برای پیروان حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله مشخص گردیده و ضمن اینکه رفتار با کفار را نیز متذکر شده است. ضمن اینکه تمامی ائمه معصوم ما به مهربانی و عطوفت نسبت به هم نوع تاکیدات فروانی داشته اند و هر کدام در الفاظ جداگانه ولی هم معنی شیعیان و محبین خود را به مهربانی نسبت به هم دعوت می کنند. حال که مجالی پیدا شده است بسیار شایسته خواهد بود, با توجه به همجواری و همسایگی ما نسبت به حضرت سریر الرتضاء علی ابن موسی الرضا علیه السلام ابعاد مهربانی وعلت, چرا و چگونگی مهربانی از منظر علی ابن موسی الرضا بپردازیم.
الامام الرئوف علی ابن موسی الرضاعلیه اسلام
علی ابن موسی الرضا مظهر و نماد مهربانی و لطف است چه نسبت به دوستان و چه مخالفانش همانگونه که از فرزندش امام جواد سئوال شد :
چرا در اين ميان اهل بیت(ع)، تنها پدر شما را رضا ناميدند؟
فرمود:
چون همان گونه که همسويان و دوستانش از او خرسند بودند، دشمنان و مخالفانش هم از وي رضايت داشتند؛ و اين وضعيت براي هيچ يک از نياکان ايشان رخ نداده بود؛ از همين رو تنها او را «رضا» ناميده‌اند.( عيون اخبار الرضا(ع))
و طبق همین حدیث شریف می توانیم بگوییم که ولی نعمتمان علی ابن موسی الرضا در این در حد مهربانی را روا می دانند و از آن بذل و بخشش می نمایند و پیروان و دوستان خود را به این سیره نیکو سفارش کرده و در جایی مهرورزی به مردم را نیم از خردمندی و عقل می دانند(بحارالانوار ج 78 ص 335)
مصادیق مهرورزی از منظر علی ابن موسی الرضا علیه در حدیثی ارزشمند آمده است و ایشان می فرمایند:
اجل الخلائق واكرمهااصطناع المعروف واغاثه الملهوف و تحقيق امل الامل و تصديق رجا الراجي والاستكثار من الاصدقا في الحياه والباكين بعد الوفاه (علامه مجلسي بحارالانوار ج 78 ص 355 )
بزرگ ترين و گرامي ترين صفت ها نيكي كردن به ديگران و پناه دادن به بي پناهان و فريادرسي غمديدگان و رنجديدگان و تحقق بخشيدن آرزوي آرزومندان و اميد اميدواران و افزون ساختن دوستان در زندگي و گريه كنندگان پس از مرگ است و با استناد به همین حدیث شریف می توانیم مصادیق مهرورزی و مهربانی را اینگونه بر شماریم:
پیروان راستین حضرتش در پناه دادن به بی پناهان پیشی گرفته و با تاسی به همین حدیث شریف به غم زدگان و رنجدیدگان کمک نموده و سعی در رفع حاجت و آرزوی دوست و هم کیش خود هستند که این چنین فرد با محبتی است که دوستان خود را در زندگی زیاد می کند و گریه کنندگان بسیاری پس از مرگ شان خواهند داشت چرا که برای از دست دادن انسان مهربان است که قصه می خورند و کسی جای محبت های او را نمی گیرد و این رمز موفقیت انسان های مهربان است.
و در جایی دیگر ایشان یکی دیگر از مصادیق مهربانی را کمک و یاری به ناتوان می دانند و می فرمایند:
عونك للضعيف افضل من الصدقه (عيون اخبار الرضا عليه السلام ج 2 ص 31 و ص 32 ) . كمك توبه ضعيف وياري ناتوان بهتر از صدقه است
ارزش مهربانی و عطوفت به قدری است که در حدیث شریفی ایشان پیروان خود را حریص در رفع حوائج مومنان دیگر و خوشحال نمودن آنها می خواند و سفارش می کند:
احرصوا علي قضا حوائج المومنين وادخال السرور عليهم و دفع المكروه عنهم (علامه مجلسي بحارالانوار ج 78 ص 347)
بر قضاي حوائج مومنان و خوشحال نمودن آنان و برطرف نمودن مكروه و بدي از آنان حريص باشيد.
حرص و طمع به یک معنا بسیار زشت و نکوهیده است ولی در جایی و برای رفع مشکل از مومنان دیگر این حرص و طمع بسیار ارزشمند است چرا که خیر دنیا وآخرت در این حرص نسبت به رفع حوائج مومنان می باشد.و خصلت یک انسان حریص این است که هر چقدر که بدنبال خواسته و رسیدن به هدفش تلاش کند خسته نمی شود هیچ گاه به کم راضی نیست و هر چند هم که منبع و ذخیره ارزشمندی را برای خود فراهم کرده باشد باز هم راضی نمی شود و چه حرص و طمعی بهتر از حریص بودن نسبت به رفع حوائج مومنان که چه ذخیره ایی بهتر از این در دنیا و آخرت به طوری که امام رضا عليه السلام یکی از مصادیق کمال عقل دانسته و می فرماید:
لايتم عقل امر مسلم حتي تكون فيه عشرخصال : … لايسام من طلب الحوائج اليه (علامه مجلسي بحارالانوار ج 78 ص 336) . عقل انسان مسلم كامل نمي شود تا اين كه ده خصلت در او باشد : … از حاجت خواستن مردم از او ناراحت و خسته نگردد.
و در پایان می توان متذکر شد که یک انسان بالغ و عاقل است که به زیباترین شکا مهرورزی می کند و هر چه عقل وکمال انسان بیشتر باشد نسبت به مهربانی و عطوفت به هم نوعان پیش دستی خواهد کرد و این مهربانی و عطوفت بقدری ارزشمند و مهم است که امام رضا (ع) می فرماید:
راس العقل بعدالايمان بالله التودد الي الناس و اصطناع الخيرالي كل بروفاجر(عيون اخبار الرضا عليه السلام ج 2 ص 35 ) . سرعقل پس از ايمان به خدا, مهرباني نمودن به مردم و نيكي و دوستي و خيرخواهي براي هر نيكوكار و بدكاراست. و این چنین است که امام مهربانی ها ما را به مهربانی و عطوفت چه با نکوکار و چه بدکار دعوت می کند و همین حدیث شریف اوج مهربانی و محبت را به هم نوع می رساند و در پایان فقط می توان گفت :
السلام علیک یا معینَ الضُعفا و الفقرا السلام علیک یا شمسُ الشموس و انیسَ النفوس
لطف ها داری ای خاک درت تاج سرم!
و به مهربانی مهربان ترین مهربانام پناه آورده ام….
بخشی از نیایش امام رضا (ع)
* پایگاه اطلاع رسانی آستان قدس رضوی
http://news.aqr.ir/Portal/Home/ShowPage.aspx?Object=NEWS&ID=3a93d4ad-36df-4aec-8969-a6ce9ac5086d&WebPartID=82a9b31f-8f22-4aab-949c-e1d863af6e97&CategoryID=29384c5e-15d2-403f-bc93-c6e6517c6ca9
