زنگ آغاز به کار شوراي چهارم و ضرورت آسيب شناسي کار شوراها: فعاليت شوراهاي اسلامي در يک دهه گذشته پرسش هاي متعددي را در خصوص نقاط قوت و ضعف، خواسته ها و دستاوردهاي اين نهاد قانونی به همراه داشته است. اين که آيا اساساً جايگاه شوراها با توجه به ادوار گذشته و نظام عملکردي آنها نهادينه شده يا خير، چه چالش ها و آسيب هايي در اين مسير وجود داشته و دارد و یا نقش شوراهاي اسلامي شهر درتحقق مديريت واحد شهري چیست؟ و … از راهبردي ترين سوالات است. در این میان نکته قابل ذکر این است که شوراهای شهر از اولین روزهای حیات خود در نظام مدیریت کشور مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند و به گفته بسیاری از اعضای شوراها هرگز به عنوان یکی از ارکان ساختار سیاسی و اداری ایران به رسمیت شناخته نشده‌اند. بسیاری از کارشناسان بر این باورند حتی در دولت اصلاحات که پایه‌گذار این شوراها در کشور است و رئیس جمهور آن خود را علاقمند به شوراها نشان می داد، ساختار اداری کشور شوراها را پس زده و تا آنجا که توانسته در برابر آنها مقاومت کرده است.
شوراهای اسلامی شهر به خوبی این ظرفیت را دارند تا فرصت مناسبی جهت توسعه و آبادانی هر چه بیشتر کشور فراهم نمایند و انصافاً علی رغم همه مشکلات و مسائل موجود شوراها در اکثر نقاط کشور دستاوردهای بسیار خوبی را نیز به همراه داشته است. ولی متأسفانه مقاومت در برابر قدرت گرفتن شوراها بعد از دولت اصلاحات فقط محدود به ساختار اداری نشد و حتی رده‌های بالای دولت دهم گاه در برابر شوراها وارد عمل شدند. به این موارد توجه کنید: انحلال چند شورای شهر، تحمیل شهرداران منتخب از طرف استانداری، کاستن از اختیارات شوراها، پرداخت نشدن اعتبارات مورد نیاز پارلمان های شهری، تلاش برای دست‌اندازی به اختیارات قانونی شوراها، رویارویی دولت و مدیریت شهری و … از مهمترین مصادیق بی مهری به پارلمان های شهری می باشد که در کارنامه دولت به ثبت رسیده است. خصوصاً دولتی که خود برآمده از شورا بود در نهایت نه تنها وظایفی را که روزگاری خود از دولت انتظار داشت در اختیار مدیریت شهری قرار نداد بلکه سعی کرد از وظایف شوراها هم بکاهد. و در این راستا کشور هزینه های زیادی پرداخت نمود. بر این اساس اکنون که بعد از سه دوره تجربه مدیریت شورایی عرصه ی مدیریت سازمان های محلی و شهرداری ها در کشور به تجارب ارزشمندی رسیده لازم است در آستانه آغاز به کار شوراهای چهارم موارد زیر مورد توجه قرار گیرد:
• اول: بر اساس اصل یکصدم قانون اساسی شورای شهر یک نهاد غیر سیاسی است که برای پیشبرد سریع برنامه های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و آموزشی و سایر امور شهری تشکیل می گردد. لذا در مدیریت شهر و انتخاب شهردار باید به این نکته توجه کرد که هرچند رقابت جریانات و احزاب درجریان انتخابات شورای شهر یک رقابت سیاسی است اما به محض تشکیل شورا، رقابت و فعالیت سیاسی در آن خلاف قانون اساسی است.
• دوم: کارآيي موج چهارم پارلمان شهري وابستگي مشخصي به عوامل زمينه‌اي از قبيل ثبات سياسي، يکپارچگي اجتماعي، رونق اقتصادي و نيز عوامل ديگري از قبيل مهارت و انگيزه‌هاي سياستمداران و اشخاص استفاده‌کننده از اين سياست ها دارد. بدون شک یکی از مهمترین عواملی که منجر به بروز لطمه در کارآیی شوراهای شهر می‌شود، نگرش سیاسی به انتخاب شهردار می‌باشد. برای اجتناب از این آسیب بهترین روش این است که در انتخاب شهردار، فارغ از تعلق سیاسی، نگاه ویژه ای به کارنامه اجرایی و نوع تخصص وی با توجه به نیازهای مدیریتی، اجتماعی و فرهنگی شهرگردد. میزان توانایی تعامل شهردار با اعضای شورا، جامع نگری و اهتمام وی در مسائل شهری، استفاده از نظرات کارشناسان نخبه و شناخت مسائل پیچیده ی شهری، که زائیده وجود کاستی‌هایی در ابعاد متعدد فرهنگی- اجتماعی می‌باشد، از جمله خصوصیات لازم برای شهردار می باشد.
• سوم: امروزه بحث عدم تمرکز در ساختار حکومت ها و به دنبال آن رشد، توسعه و استقلال سازمان های محلی، شوراهای شهری و شهرداری ها در شیوه ی اداره کشورها از اهمیت زیادی برخوردار گردیده است. در واقع رشد سازمان های محلی و شهرداری ها و شوراهای تصمیم گیری شهری نشانه ای مناسب برای افزایش مشارکت مردم در فرآیند تصمیم گیری دموکراتیک است. به موازات این حرکت لزوم نهادینه شدن اصول علمی مدیریت شهری برای بهره برداری حداکثری از منافع فعالیت های منطقه ای با در نظر داشتن نگاه ملی اهمیت بیشتری می یابد.
• چهارم: پارلمان شهري يكي از پدیده هایی است كه امروزه شهرها با آن دست به گريبان هستند. بر این اساس مديريت مطلوب مي تواند شهرها را به سوي رشد فرا خواند و آسايش ساكنان آن را فراهم سازد. نظام تصميم‌گيري شهري به‌عنوان يک سيستم باز براي خود اهداف، محيط، منابع و شيوه‌هاي خاص اجرايي را داراست و چنانچه هريک از اين عوامل به‌عللي به رکود کشيده شود سيستم دچار اختلال گرديده و نمي‌تواند به عملکرد بهينه خود بپردازد و لذا ضروري است که؛ همواره ديدگاه سيستمي به نظام مديريت شهري تسري داده شود، تعامل مناسب با استانداری، فرمانداری و سایر ارگان های دولتی برقرار شود، به نقش مردم و مشارکت آنها در مديريت شهري اهميت داده شود و ارتباطات درون سيستمي و برون سيستمي به‌گونه‌اي برقرار گردد که حداکثر بازدهي را براي اهداف سيستم ارائه دهد.
• پنجم: آن چه امروزه در اكثر كشورهاي توسعه يافته مشاهده مي شود نظام مديريت واحد شهري است كه از طريق اعمال آن كليه ي فعاليت هاي سازمان هاي محلي بصورت سيستماتيك و وابسته به هم اداره مي گردد. در واقع شهرداري ها و سازمان هاي اداره ي شهر سه دوره ي تكاملي را طي كرده اند: دوره ي اول زماني بود كه شهرداري ها به عنوان نهادهاي صرفاً خدماتي شناخته مي شدند. سپس شهرداري ها در دوره ي دوم حيات خود ماهيت عمراني و فني پيدا كردند و امروزه در كامل ترين حالت و در دوره ي سوم ضمن حفظ ويژگي هاي قبلي كاركردهاي فرهنگي و اجتماعي نيز دارند. لذا با توجه به اینکه شهر؛ تولیدکنندة فرهنگ است شوراها باید با مطالعه علمی و دقیق واقعیت های اجتماعی را از سه جنبه ریخت شناسی ساختاری و فرهنگی و روانی در اداره شهر مد نظر قرار دهند و به عنوان اصلی ترین پایه “نظام مدیریت واحد شهری” زمینه تحقق آن را در مرور زمان فراهم سازند.
هرچند باید به این نکته اشاره کرد که تا مدیریت شورایی به معنای واقعی آن فاصله ی بسیار زیادی داریم. اما از این رهگذر باید نقاط منفی و مثبت عملکرد شوراها به خوبی مطالعه و روشن گردد تا در دوره ی چهارم پارلمان شهری شاهد پیشرفت فرآیند اداره شهر باشیم. زنگ آغاز به کار چهارمین دوره شوراهای اسلامی شهرو روستا به صدا درآمد و برگزیدگان مردم بعد از طی مراحل قانونی بر کرسی های شوراهای اسلامی تکیه زده و اداره ی امور شهر را در دست می گیرند. عملکرد شوراها از آن جهت حایز اهمیت است که اولاً شهرداری ها بزرگترین و ثروتمندترین سازمان ها می باشند که مستقیماً با پول مردم اداره می شوند و ثانیاً نتیجه عملکرد شهرداری ها بسیار سریع بر زندگی مردم اثر گذاشته و در منظر عموم قابل مشاهده و قضاوت است لذا شورای اسلامی شهر با رعایت نکات فوق باید به گونه ای شهر را مدیریت نماید که نشاط اجتماعی و به تبع آن رضایتمندی مردم از زندگی افزایش یابد.
* سرمقاله – خراسان – مورخ چهارشنبه 1392/06/13 شماره انتشار 18493
به قلم مهدی یاراحمدی خراسانی
http://www.khorasannews.com/News.aspx?type=1&year=1392&month=6&day=13&id=5071991
