عکس العمل آدمها در رابطه با شکست و پیروزیهایشان و نوع نگرش و تصمیم گیریهایشان بسیار متفاوت است و این ناشی از اسناد سازی آنهاست که امروز به آن می پردازیم.
ما آدمها عادت داریم که برای هر چیزی یک علتی، فرض می کنیم و بنا بر آن فرضمان ، استراتژی و تصمیمی اتخاذ می کنیم تا به اهدافمان برسیم.
دو مثال در مورد اسناد سازی و علت یابی افراد :
الف ) شاید افرادی را دیده اید که در صورت شکست ( مثلا شکست در کنکور) اینگونه علت یابی می کنند :
” علت شکستم خودم هستم ، و من هم توانائی آن را ندارم که بخواهم از شکستم جلوگیری کنم ، و زندگی من با شکست گره خورده است و هیچ موقع من در زندگی شانس نیاورده ام ، همیشه و در همه جا من و شکست در زندگی شریک هم بستر بوده ایم .”
ب ) افرادی را هم در اطراف خود می بینیم که شکست خود را اینگونه تبیین و علت یابی می کنند:
اگرچه مقداری کوتاهی کردم و بدون برنامه ریزی عمل کردم ، ولی می توانم با رفع نقاط ضعفم و اصلاح برنامه ام موفقیت را که در چند قدمی من است در آغوش کشم ، شکست لازمه پیروزی است و من باید شکست را نیز جزء تجارب زندگی ام به حساب آورم و مانند سایر قسمتهای زندگی به دنبال موفقیت باشم. من در این مورد به خصوص شکست خورده ام و باید این نقطه ضعفم را به درایت و تدبیر و مشورت به پیروزی تبدیل کنم . و در برنامه ام باید انعطاف لازم را بدهم.”
بطور کلی ما ؛ به 4 جنبه متفاوت در علت تراشی و اسناد سازی هایمان توجه می کنیم ( این 4 جنبه را روی مثال کنکور توضیح می دهیم – در سایر اعمال و رفتار آدمی هم صادق است که خودتان آن را تعمیم دهید)
1 – درونی – بیرونی
مثلا آیا علت موفقیت یا شکست شما در کنکور خودتان بوده اید یا عوامل بیرونی تعیین کننده بوده است ؟ هر کدام را انتخاب کنید یا هر دو را انتخاب کنید ، نشان دهنده نوع اسناد سازی شما در این بخش است.
2 – کنترل پذیر – کنترل ناپذیر
آیا اینکه در کنکور پذیرفته یا رد شده اید در اختیار شما بوده است و پیرو این نظریه هستید که ما حاکم بر سرنوشت خود هستیم ؟ آیا عقیده دارید که شما یک مهره ای هستید که تقدیر روزگار به هرسمت سویی حرکتش می دهد ؟ و تکیه بر شانس و اقبال می کنید.؟
3 – پایدار – نا پایدار
آیا موفقیت یا شکست خود را قابل تغییر می دانید و یا فکر می کنید آنها تغییر ناپذیرند ( آیا حکم اعدام یا آزادی شما تجدید نظر می شود ؟ )
4 – اختصاصی – کلی
آیا با شکست خوردن ، اینگونه فکر می کنید که شما فردی هستید که همیشه و همه جا شکست می خورید یا با پیروز شدنتان آن را کلی می دانید؟
تا یادداشت بعدی بیندیشید که :
1 – شما وقتی به علل موفقیت و شکستتان می اندیشید در هر کدام از جنبه های 4 گانه فوق چگونه آن را اسناد سازی می کنید؟
2 – ما در هر یک از موارد بالا ، کدامیک از دو گزینه آن را برای اسناد سازی انتخاب کنیم تا به آرامش برسیم و در زندگی نیز موفق و پیروز باشیم..
راستی شما چقدر توانائی داريد؟
توانائی هایت چقدره ؟
قبل از خواندن این یادداشت چند لحظه به این فکر کن که شما چقدر توانائی بالقوه داری ؟ اگر ناگزیر شوی ، چه کارهایی می توانی انجام دهی؟
هر چقدر هم خود را دست بالا بگیری باز هم ، خودت را کم به حساب آورده ای و مطلب زیر از ویلیام جیمز در موردت صدق می کند که می گوید:
” اغلب آدم ها به لحاظ جسمی ، ذهنی یا اخـــــــلاقی در دایره بسیار باریکی از وجود بالقوه خود زنـدگی می کنند، تنها از جزئی از آگاهی احتمالی و منــابع روح و روان خود بهره می گیرند. کارشان به رفتار کسی می ماند که از مجموعه اندامهای زنده جســــم خود ، عادت کند که تنهــــا انگشت کوچکش را تکان دهد.
حوادث غیر منتظره و بحرانهای بزرگ نشان می دهند که منابع حیاتی ما چقـــدر از آنچه می پنداریم بزرگتر و عظیم تر است.”
چه نوع اسناد سازی کنیم تا به موفقیت ما ختم شود ؟
نکاتی که روانشناسی کاربردی در اخیتار ما می گذارد تا به نتیجه آرامش بخش و موفقیت آمیز برسیم به شرح ذیل است:
یکم :
ذهن و مغز باید انعطاف داشته باشد و بسته به هر مسئله ای ، نوع اسناد سازی را تغییر دهیم ( سازگاری شخصیت ).
دوم :
نوعی از اسناد سازی مطلوب است که منجر به موفقیت شده و فرد را به سوی هدفش سوق دهد . حتی ممکن است این اسناد سازی درست هم نباشد ولی ما را به موفقیت روبرو سازد .
به مثالی توجه کنید که دو نوع اسناد سازی درمورد نتایج کنکور صورت می گیرد.
الف ) اسناد سازی نامطلوب : ( ایجاد افسردگی )
– سئوالات کنکور امسال بسیار مشکل بود ( اسناد بیرونی )
– سختی و سادگی سئوالات هم در اختیار ما نیست ( کنترل ناپذیر)
– من همیشه و همه جا ، گرفتاری دارم و این تمامی ندارد ( پایدار و کلی )
نتیجه >>> اسناد سازی با عاملی بیرونی ، کنترل ناپذیر ، پایدار و کلی موجب
می شود :
1 – نامیدی
2 – انتظار عدم موفقیت بعدی
3 – رفتار انفعالی
و اینها همه منجر به احساس شکست در ما می شود.
ب ) اسناد سازی مطلوب :
– اگر چه سئوالات کنکور مشکل بود ولی این مسئله برای همه داوطلبان مطرح بود و عامل اصلی ، کمی فعالیت و بی برنامگی من بوده است ( عامل درونی )
– برنامه ریزی و مطالعه کافی و استفاده از نظرات مشاورین و تجربه پذیرفته شدگان می تواند منجر به موفقیت من شود ( کنترل پذیر)
– مشکلات من دائمی نیست ( ناپایدار)
– من در سایر زمینه ها استعداد دارم و در جوانب مختلف شایستگی های زیادی از خود نشان داده ام ( اسناد سازی اختصاصی )
نتیجه >>> اسناد سازی با عامل درونی ، کنترل پذیر ، پایدار و اختصاصی موجب
می شود :
1 – امیدواری
2 – انتظار موفقیت بعدی
3 – رفتار فعال در جهت هدف
و اینها همه منجر به احساس موفقیت و انرژی جهت حرکت به سوی اهداف ميشود.
نتیجه گیری :
1 ) نوع تفکر و اسناد سازی شما منجر به انتظاراتی در شما می شود و بر مبنای
آن روشهایی را اتخاذ می کنید که ممکن است به احساس شکست یا موفقیت بیانجامد .
2 ) دقت کنید :
– استراتژی و روش مناسب انتخاب کنید ( دقت به بحث اسناد سازی )
– بر مبنای اسناد سازی خود تلاش کنید.
– در تلاش خود استقامت کافی نشان دهید
