گفتمان نحوه گفت و گوي معنادار درباره يك مضمون و دليل و برهان تراشيدن براي آن را تعيين مي كند. به بیان دیگر گفتمان بر نحوه اي كه ايده ها بصورت رويه يا عمل درمی آيند و براي تنظيم رفتار و عملكرد ديگران به كار گرفته مي شوند، تاثير مي گذارد. گفتمان شيوه خاص بازنمايي خود، ديگران و روابط بين آنهاست. بر این اساس با توجه به اینکه بنا بر نظر مقام معظم رهبری؛ “آرمان های انقلاب اسلامی و اهداف کلان جمهوری اسلامی تنها از راه تبدیل شدن به «گفتمان» محقق می شوند.” لذا برای تحقق این امر نیازمند گفتمان سازی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت هستیم. که در این راستا برخی از مهمترین پیش نیازهای آن عبارتند از:
1- در نظر گرفتن نیازهای اساسی جامعه: گفتمان‌ها باید در جهت فراهم‌سازی پاسخ به نیازهای اساسی جامعه باشد. به بیان دیگر گفتمان سازی در فضای جامعه و ایجاد فضای گفتمان و تعامل فکرها، باید به گونه ای باشد که در جهت پاسخگویی به نیازهای اساسی جامعه باشد. در غیر این صورت گفتمان‌ها به سنتی گرایش پیدا می‌کنند که نیاز محور نمی باشند و لذا نمی‌توان انتظار داشت که جامعه نیز به چنین گفتمان‌هایی توجه کند.
2- توجه به مطالعات انسان شناسی: مقام معظم رهبری در تبیین مفهوم الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت “انسان شناسی” را به عنوان مهمترین تفاوت این الگو با سایر الگوها دانسته و فرمودند: «اسلام انسان را یک موجود دو ساحتی می‌‌داند؛ دارای دنیا و آخرت؛ این پایه همه مطالبی است که در باب پیشرفت باید در نظر گرفته شود؛ شاخص عمده این است، فارق عمده این است». بر این اساس در فرآیند گفتمان سازی باید به این نکته توجه کرد که الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت شامل مواردی از قبیل انسان شناسی، جامعه شناسی و هستی شناسی می شود که در این میان انسان شناسی ارتباط تنگاتنگی با این موضوع دارد. زیرا انسان شناسی در یک نگاه جامع سایر مفاهیم جامعه شناسی و هستی شناسی را در بر می گیرد.
3- اقناع فطری افراد و پرهیز از رفتارهای دستوری: گفتمان سازی، مثل هر امر اجتماعی دیگر قواعد خاصی دارد. یکی از مهم ترین این قواعد، دوری از رفتارهای دستوری و کنش های مبتنی بر اجبار است. نباید تصور کرد که با صدور چند بخشنامه می توان گفتمان سازی کرد. برای گفتمان سازی باید بر اساس روش های “اقناع فطری افراد” عمل کرد. چرا که این پدیده یک فعالیت فرهنگی است که با روشهای مدیریتی و سیاسی محقق نخواهد شد.
4- برنامه ریزی منسجم و کار پیوسته: گفتمان سازی با کارهای جزیره ای، بدون برنامه و ناپیوسته محقق نخواهد شد. این کار احتیاج به برنامه ریزی منسجم و کارِ فعال و پیوسته دارد.
5- توجه به کیفیت به جای کمیت: با توجه به اینکه اکثر فعالیت های فرهنگی گرفتار نتیجه گرایی بر اساس “بیلان سالاری و گزارشات آماری” می گردد باید به این نکته اشاره کرد در فرآیند گفتمان سازی باید مأمور به تکلیف باشیم نه نتیجه. به بیان دیگر همیشه فرآیند گفتمان سازی مطابق برنامه از پیش تعیین شده پیش نمی رود لذا باید مراقبت کرد در این میان کیفیت فدای کمیت نشود.
6- فرآیند محوری: برای گفتمان سازی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، نباید تصور شود که این کار در یک مقطع کوتاه و مشخص به اهدافش خواهد رسید؛ زیرا این امر مثل هر پدیده ی فرهنگی- اجتماعی دیگر زمان بر است. لذا این ویژگی اقتضا می کند امر گفتمان سازی مبتنی بر نگاه فرآیندی باشد.
7- تبلور یافتن در شیوه زندگی: برای گفتمان سازی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت باید آرمان ها و ارزشهای اسلامی و انقلابی تبدیل به روح کلی اقشار مختلف جامعه شود و در شیوه زندگی مردم متبلور گردد که این مهم مستلزم جریان یافتن آن در سراسر مویرگ های حیات اجتماعی است.
8- پرهیز از شتاب زدگی و بهره گیری از تجربه های جدید: بر اساس تعبیر مقام معظم رهبری “در گفتمان سازی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بايد ضمن پرهيز از هرگونه شتاب‌زدگي، تجربه‌هاي جديد و استعدادهاي جوان مورد استفاده قرار گیرد” تا موتور حركت، هيچ‌گاه خاموش نشود.
9- تبلیغات جریان ساز و گفتمان ساز: “گفتمان” یعنی؛ یک مفهوم و یا معرفت در برهه ای از زمان در یک جامعه همه گیر شود. بر این اساس نسبت به آن مفاهیم و موضوعات باید تبلیغاتی صورت پذیرد که اولاً جریان ساز باشند و ثانیاً این تبلیغات فضای خاصی بوجود آورده و گفتمان سازی کنند.
سخن آخر اینکه پیشرفت، فرايندي است که طي آن، استعدادهاي انسان در جهت دستیابی به کمال حقيقي (قرب الهي) از طريق تأمين نيازهاي واقعي به فعليت مي‌رسد که با تشکیل جامعه مطلوب مبتنی بر حیات طیبه و نگاه توحیدی امکان‌پذیر است. لذا علاوه بر آنچه در مطالب فوق بدان اشاره گردید باید این نکته را در فرآیند گفتمان سازی در نظر داشت که انسان موجودی اجتماعی و جامعه بستر پیشرفت اوست که شکوفایی استعدادهایش در گرو زندگی جمعی است. بنابراین انسان باید جامعه را بسازد تا زمینه‌های رشد و کمال وی نیز در بستر آن فراهم شود.
http://www.khorasannews.com/News.aspx?id=4812046
خراسان – مورخ سه‌شنبه 1392/01/27 شماره انتشار 18379
