چکیده: آنچه موجبات بقاء سازمانها را فراهم می آورد رعایت اصول و شیوه های صحیح انجام کارها است که سازمانها در محیط رقابتی محکوم به تمرکز و اجرای بهره وری می باشند. از این رو نیروز انسانی هر سازمان که عامل اصلی حیاتی هر سازمان بشما می آید باید مورد شناخت قرار گرفته شود. یک مهندس برق چیزهای زیادی یاد می گیرد ولی به ناچار برای کار در سازمان باید رفتار سازمانی بداند. علم رفتار سازمانی درصدد است تبیین کند که انسان در هر سازمان چرا و چگونه رفتار میکند.
واژه های کلیدی: رفتار سازمانی، اهداف سازمانی، بهره وری
مقدمه
مدیریت رفتار سازمانی به عنوان یک علم زمانی در تاریخ تفکر بشری در غرب به وجود آمد که بشر مدرن معنویات را از یاد برده بود و می کوشید با شناخت انسان و رفتار آن، او را به کنترل درآورد. که این امر سبب به وجود آمدن علم مدیریت رفتار سازمانی گردید. هدف رفتار سازمانی شناخت، پیش بینی و کنترل انسان در سازمان بوده و نه فقط به دنبال علل رفتار، بلکه با ارائه راه حل، او را هدایت می نماید. در مطالعه علم رفتار سازمانی از موضوعات تجربی – عینی و نظری و ذهنی بحث می شود. باید اذعان کرد که برای بقا در یک سازمان، پیش بینی رفتار انسان حیاتی می باشد. یک قانون نانوشته در سازمان این است که کسی که رفتار سازمانی نمی داند، وارد نشود. یک مهندس برق چیزهای زیادی یاد می گیرد ولی به ناچار برای کار در سازمان باید رفتار سازمانی بداند. علم رفتار سازمانی درصدد است تبیین کند که انسان در هر سازمان چرا و چگونه رفتار میکند. دنیای امروزی، دنیای سازمانی است و همه افراد بنحوی نقش سازمانی را ایفا می کنند؛ بنابر این درک رفتار سازمانی ضرورتی انکار ناپذیری را در جهان دارد.
اهمیت ضرورت شناخت و مطالعه رفتار سازمانی
یکی از سوالاتی که ممکن است برای افراد پیش آید این است که چرا در حال حاضر رفتار سازمانی در تمام سازمانها و ادارات به صورت جدی مورد مطالعه قرار می گیرد در حالی که در هیچ سازمانی نمودار مدیر رفتار سازمانی، معاون و یا رئیس رفتار سازمانی به مانند مدیر تولید، مدیر حسابداری و غیره دیده نمی شود.
به طور فطری هر انسانی تمایل دارد جهانی را که در آن زندگی می کند درک و پیش بینی کند. جهان امروزی، جهانی سازمانی است و همه مردان و زنان نقش سازمانی را در آن ایفا می کنند بنابر این درک و فهم رفتار سازمانی ضرورت بسیاری در جهان امروز دارد. تبیین روابط علت و معلولی به پیش بینی رفتار سازمانی کمک شایانی می کند. باید این نکته را مورد توجه قرارداد که این مدیریت در حد تبیین و پیش بینی رفتار باقی نمی ماند و بدنبال آن است که رفتار را مورد کنترل درآورد که این کنترل رفتار از هدف نهایی مطاله و بررسی علم مدیریت رفتار سازمانی می باشد.
تعارف رفتار سازمانی و شناسایی ریشه های آن
رفتار سازمانی علم مطالعه و کاربرد دانش درباره نحوه برخورد افراد در سازمانها می‌باشد. روابط بین مردم و سازمانها را در ارتباط با کل افراد، گروه ها، سازمانها را تشریح می نماید و هدف آن دستیابی به اهداف انسانی سازمانی و اجتماعی با ایجاد روابط بهتر می‌باشد.
باید این مهم را مورد توجه قرارداد که این علم تحت تاثیر علوم مختلفی بوده و آنها در شکل گیری و شکوفایی آن نقش داشته اند. در این بین علومی چون روان شناسی، جامعه شناسی، اقتصاد، مردم شناسی تاثیر بیشتری داشته و علومی چون پزشکی و علوم فنی نیز تا حدی در تکوین رفتار سازمانی نقش داشته اند.
• روانشناسی. روانشناسان در مطالعه رفتار انسان به دنبال درک روان انسانند و در تبیین مفاهیم رفتار سازمانی همچون یادگیری، شخصیت، احساس، ادارک و غیره کمک شایانی را به مطالعه رفتار انسان نموده اند.
• جامعه شناسی. برخلاف روانشناسان که به جنبه فردی رفتار تاکید دارد، جامعه شناسی به جنبه گروهی و اجتماهی تاکید دارد. رفتار گروهها در اجتماعات از دیرباز مورد توجه جامعه شناسان بوده و رفتار سازمانی مفاهیم کار تیمی، ساختار، ارتباطات و خیلی از معانی گروهی را از جامعه شناسان به عاریت گرفته است.
• اقتصاد. رفتار شناسان معتقدند که مسائل اقتصادی موجب ایجاد نگرشهای خاصی و باعث بروز رفتارهای مختلفی در سازمانها می شود. افراد موفقیت پیشرفت خود را بر اساس پولی که میگیرند محاسبه می کنند حتی افرادی که به روح کار توجه نموده و برای پول ارزش چندانی قائل نیستند نیز از میزان پولی که میگیرند به عنوان یک بازخور استفاده می کنند.
• مردم شناسی. دانشمندان این عرضه علاقمندند که رفتار انسان را در بطن جامعه و تاریخ گذشته مورد مطالعه قرار دهند. مقایسه مفاهیم، الگوها و مضامین فرهنگی در بین جوامع برای مردم شناسان جالب توجه بوده و ریشه تفکرات فرهنگ سازمانی در رفتار سازمانی به کارهای مردم شناسان بر می گردد.
ملاحظه می شود رشته های مختلفی در شکل گیری و تکامل رفتار سازمانی نقش داشته اند و این مسئله ایست که می تواند در مورد بسیاری از حوزه های مطالعاتی علم مدیریت صادق باشد.
بهبود و ارتقای رفتار سازمانی
برای بهبود و ارتقاء رفتار سازمانی ابتدا باید متغییر های تاثیر گذار بر آن را شناسایی کرد. به طور کلی دو دسته متغییر در رفتار سازمانی مورد مطالعه قرار می گیرند که عبارتند از متغییر های وابسته و مستقل.
متغییر های وابسته متغییر هایی هستند که تحت تاثیر متغییرهای مستقل اند؛ همه تلاشهای محققان رفتار سازمانی در نهایت در جهت مداخله در این متغییرهاست. تبیین و شناسایی این متغییرها از اهمیت بسزایی برخوردار است. افزایش رضایت شغلی،ارتقاء بهره وری، کاهش غیبت و جابجایی، تقویت رفتار شهروندی سازمانی و وفاداری سازمانی و عجین شدن با شغل هدف غایی مدیریت رفتار سازمانی است که شناسایی هر کدام از آنها بنحوی باعث بهبود و ارتقا رفتار سازمانی خواهد بود.
روشهای تغییر و بهبود رفتا سازمانی:
• آموزش: تغییر رفتار در یک سازمان از مهم ترین برنامه های آموزش عمومی و از مهمترین روشهای تغییر و بهبود رفتار سازمانی است. بطور کلی آموزش یک روش اساسی ایجاد تحول و تغییر در سازمان است. آموزش و بهبود رفتار مدیران در اکثر سازمانها مورد توجه بیشتری نسبت به سایر افراد محور فعالیت بوده است.
• تغییر افراد کلیدی: اگر در سازمان افراد مورد نظر در پست های کلیدی رفتار سازمانیمطلوب و مناسبی داشته باشند با تغییر و انتصاب آنها در پست های مختلف منجر به انتقال مفاهیم، تجربیات، ارزشها و همچنین کسب معرفت شده و موجب بهبود و ارتقاء رفتار سازمانی می شود.
• توسعه نظام مشارکتی: یکی از روشهای بهبود و ارتقاء رفتار سازمانی، ایجاد توسعه نظام مشارکتی در سازمان است. در این نظام از آنجا که فکر و نظریات افراد مورد توجه قرار دارد، منجر به پرورش حس وفاداری، همکاری و تعهد افراد نسبت به سازمان می شود.
• نظام ارزشیابی عملکرد: معیارهای ارزشیابی عملکرد مدیران و سایر کارکنان می تواند به ترویج رفتار سازمانی کمک شایانی کند. در واقع در این نظام به کیفیت و کمیت کار نباید توجه نمود بلکه بر اساس ارزش های رفتار سازمانی، معیارهایی تدوین گشته که به بهبود و ارتقا رفتار سازمانی بیانجامد.
نقش مدیران و رهبران در بهبود و ارتقای رفتار سازمانی
مدیران ارشد و رهبران، مسئول مدیریت رفتار سازمانی برای دستیابی به اهداف آینده سازمان هستند. بازبینی، تصحیح، بهبود و تطابق رفتار سازمانی، از نقش های اساسی و مهم رهبران در سازمان است. اگر رهبر می خواهد سازمان را به سوی آینده مطلوب رهنمایی نماید، در نخستین قدم باید اطمینان حاصل نماید که رفتار سازمانی با او همراهی نماید و بعد از آن اینکه بخش ها ، افراد و گروهها نیز بر سر موضوع با یکدیگر توافق داخلی دارند. یک مدیر باید همواره رفتار سازمانی را مورد بررسی و بازبینی قرار دهد تا بتواند مواردی که احتمال عدم موفقیت در آن وجود دارد را شناسایی قرار دهد. برنامه آموزشی تدارک دیده و به کنترل های مالی و از همه مهمتر به خلاقیت افراد توجه کرده و سنتها و اقدامهای که مانع پیشرفت می شوند را شناسایی کنند.
تاثیر فناوری اطلاعات بر رفتار سازمانی
اهميت و نقش فناوري اطلاعات و ارتباطات در اصلاح و بهبود رفتار سازماني كه به افزايش بهره وري سازمان مي انجامد امري انكار ناپذير است. اینترنت و انواع دیگر فناوری اطلاعات زندگی را متحول نموده است. هر فرد در هر سازمان می تواند با تمام نقاط دنیا ارتباط برقرار نماید. در دورن سازمانها ارتباطات سهولت پیدا کرده و در بیرون از سازمانها، مرزهای جغرافیایی از بین رفته است. مسلماً چنین وضعیتی تاثیر عمیق بر رفتار سازمانی داشته و کیفیت ارتباطات را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد. بعنوان مثال می توان کار از راه دور را مثال آورد که نیاز به ایاب و ذهاب را از بین برده و افراد از طریق منزل و با یک رایانه شخصی کارهای اداری را انجام می دهند و از بسیاری از هزینه های اضافی جلوگیری خواهد شد.
نتیجه:
دنیای امروزی، دنیای سازمانی است و همه افراد بنحوی نقش سازمانی را ایفا می کنند؛ بنابراین درک رفتار سازمانی ضرورتی انکار ناپذیر را در جهان داشته دارد و از سویی مدیران و افراد امروزه با چالشهای متعددی در محیطهای کاری روبه برو هستند که در صورت آگاهی از رفتار سازمانی مناسب می توانند با ابراز رفتار مناسب در سازمان باعث حفظ جایگاه و منزلت سازممان باشند.
منابع:
قلی پور آرین 1380. جامعه شناسی سازمانها: رویکرد جامعه شناختی به سازمان و مدیریت، سمت، چاپ هفتم، شماره 53
قلی پور آرین 1388. مدیریت رفتار سازمانی: رفتار فردی، سمت، چاپ دوم
موضوع: بررسی و شناخت عوامل موثر بر بهبود و ارتقاء رفتار سازمانی
• نویسنده: موسی رضایی قشمی
• دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی (گرایش تحول) دانشگاه آزاد اسلامی واحد قشم
• استاد راهنما: جناب آقای دکتر شهباز براهویی
