اگر آموزه های بنیان گذار انقلاب اسلامی را مروری مجدد داشته باشیم در می یابیم که در قاموس اندیشه ی کشور ما توجه به دوران دانش آموزی اهمیت بسیاری دارد. جملات مشهوری همچون؛ «دبستان را دریابید دانشگاه دیر است» و یا؛ «امید من به شما دبستانی هاست که انشاءالله مقدرات کشور ما بعد از این در دست شماها باشد و شماها وارث این کشور باشید» حکایت از این امر مهم دارد که توجه به این دوران و تهدیدهایی که در کمین نونهالان، نوجوانان و آینده سازان این کشور قرار دارد از ضرورت هایی است که نباید از آن غافل شد. زمانی که خانواده ای حاصل عمر خود را با هزاران امید و آرزو به مدرسه، کلاس درس و محیط مقدس آموزش و پرورش می فرستد بی گمان بزرگترین خواسته اش این است که فارغ از هرگونه دغدغه ای فرزندش در محیطی امن از لحاظ روحی، روانی و آموزشی پرورش یافته و به قله های ایمان، اخلاق، علم و ترقی دسترسی پیدا کند. حال اگر در این مسیر خللی ایجاد شود هم آرامش روانی خانواده مختل می گردد و هم کشور در ارتباط با سرمایه های خود با مشکل جدی مواجه خواهد شد. در حوزه آسیب های اجتماعی موارد فراوانی دانش آموزان را تهدید می کند. آن ها با موضوعات مختلفی همچون گروه‌های خلافکار، خشونت، مصرف الکل، دارو و مواد مخدر، مشکلات جنسی و دیگر رفتارهای پرخطر و بالقوه ی آسیب‌زا درگیر هستند. علاوه بر این دانش آموزان در زندگی روزمره با عوامل استرس آفرین محیطی مانند؛ از دست دادن والدین در اثر طلاق، خشونت در خانواده، مصرف الکل و مواد مخدر توسط والدین یا یکی از اعضای خانواده، آزار جسمی و جنسی و طردشدگی مواجه هستند. که هر یک از این موارد می بایست به صورت جدی شناسایی و کنترل گردند.
هدف عمده مداخله‌های مبتنی بر مدرسه
هدف عمده مداخله‌های مبتنی بر مدرسه در حوزه کنترل و مدیریت آسیب های اجتماعی، فراهم آوردن موقعیتی است که در بستر آن توانایی‌ها و شایستگی‌های مقابله‌ای و مدیریتی کودکان در مواجهه با پیچیدگی‌های محیط و شرایط نامساعد زندگی روزمره افزایش یابد. بی شک گسترش روز افزون آسیب های اجتماعی به ویژه در سال های اخیر در بین دانش آموزان و همچنین شیوع مفسده های آشكار و پنهان، افزایش قابل توجه بزهكاری ها وكژروی های اجتماعی و آلودگی به مواد مخدر، به ویژه در میان جوانان و نوجوانان جامعه مستلزم تعمق و چاره اندیشی اساسی است. در همین راستا برنامه‌های نوین بهداشت روان و مداخلات پیشگیرانه مدرسه‌محور می توانند به نتایج متنوعی از قبیل افزایش حضور در مدرسه، بهبود عملکرد تحصیلی، کاهش ترک تحصیل و کاهش رفتارهای ضد اجتماعی و مصرف دارو، الکل و مواد منجر شوند.
راه کارهای مقابله با آسیب های اجتماعی در مدرسه
دسترسی ساده و گسترده کودکان و نوجوانان به منابع کسب خبر، برقراری ارتباط و دوستی با سایر همسالان و شیوه ی گذران اوقات فراغت ایشان در فضاهای تعامل مجازی سبب گردیده که والدین و اولیای مدرسه چندان شناخت عمیقی نسبت به آن ها نداشته و در نتیجه نسبت به گذشته امکانات کم تری برای تاثیرگذاری بر دانش آموزان در اختیار داشته باشند. لذا طبیعی است که عدم شناخت و نبود اشراف کافی و ناآگاهی می تواند ترس و نگرانی و دغدغه ایجاد کند. متخصصان روانشناسی و جامعه شناسان در مسیر پیشگیری از آسیب های اجتماعی مدارس راه کارهای اساسی ارائه می دهند که برخی از مهمترن آن ها عبارتند از:
تبیین راه های ارتقای مهارت های عمومی و اجتماعی دانش آموزان
تدوین سرفصل های آموزشی با موضوع افزایش مهارت های اجتماعی
تقویت عزت نفس و احترام دانش آموزان توسط نظام آموزشی
آموزش نه گفتن از كودكی در خانواده ها
آموزش مهارت های زندگی نظیر دوست یابی و خود شناسی و كشف خود در محتوای آموزشی
تقویت ارزش های دینی دانش آموزان توسط دبیران و معلمان
تقویت ارزش های دینی در خانواده
شفاف سازی اثرات مخرب دوستان نالایق و ناشایست به دانش آموزان و چگونگی قطع ارتباط با آنان
اجا زه ی ابراز وجود به دانش آموزان ا ز طریق دادن مسئولیت و استفاده از دیدگاه های آنان در مدرسه
نتیجه گیری
ویژگی های عصری که در آن به سر می بریم به گونه ای است که سبک های زندگی متنوع و رفتارهای متکثر و فزاینده در نتیجه ی عواملی همچون؛ “مهاجرت گسترده از روستاها به شهر، رشد حاشیه نشینی، توسعه ارتباطات و افزایش سرعت تبادل اطلاعات و فناوری های نوین، محتوای وسیع و کنترل شده و کنترل نشده ای که با سرعت و در گستره وسیعی دست به دست می گردد و…” ایجاد گردیده است. عواملی که همه در کنار هم باعث ایجاد سطحی از تغییرات گسترده شده که به دنبال آن آمادگی و آگاهی والدین، مسئولان، سیاست گذاران، اولیای مدرسه و… با آن همگام نشده اند. لذا آن ها نسبت به فرزندان خود از سواد رسانه ای، تسلط و قدرت اعمال کنترل کمتری برخوردارند که این امر خود زمینه ساز بسیاری از آسیب های اجتماعی می گردد. به بیان دیگر “شکاف بین نسلی دیجیتال” سبب نوعی همزمانی فرهنگ ارتباطی بین والدین، اولیا مدرسه و دانش آموزان گردیده است. امری که باعث می شود دانش آموزان محتواهای جذاب و البته کنترل نشده را از مراجع نامطمئن دریافت نمایند. و آن را در بین همکلاسی ها، دوستان و سایر همسالان خود به صورت گسترده نشر دهند. در صورتی که گسترش شناخت نسبت به تحولات فرهنگی و اجتماعی، آموزش های لازم و تدبیر در جهت بستر سازی برای مواجهه با شرایط جدید فرهنگی و تکنولوژیکی و انطباق بهتر با آن می تواند جایگاه مناسب تر تأثیرگذاری مطلوب در جهت هماهنگی و وفاق و انسجام اجتماعی بیشتر نسل های جدید را برای مسوولان نهادهای آموزشی و پرورشی فراهم آورد. شاید اولین گام برای مقابله با آسیب های اجتماعی مدارس تغییر نگاه به دانش آموزان است. دانش آموز امروز فردی با هوش بیشتر، امکانات وسیع تر، سطح کنجکاوی بالاتر است که قبل از هر نوع سیاست قهری و کنترلی نیاز به آگاهی دارد.
منبع:
روزنامه رسالت مورخ دوشنبه 18 بهمن 1395 شماره8869
http://www.resalat-news.com/Fa/?code=251211
