|
ارکان اساسی تعلیم و تربیت |
||
|
ردیف |
ارکان |
توضیحات |
|
1 |
مبانی تعلیم و تربیت |
در آن دو موضوع؛ اهداف مطلق و نسبی (که غرض و غایت تعلیم و تربیت است) و اصول و قواعد ضروری تعلیم و تربیت مورد بررسی قرار می گیرد. |
|
2 |
مربی و معلم |
سخن اساسی در رکن دوم آنست که معلم و مربی باید آن چه را كه می خواهد تعلیم دهد، خود دارا باشد. یعنی مربی نباید بدون علم، به تعلیم افراد بپردازد. |
|
3 |
انسانِ مورد تعلیم و تربیت |
بر این اساس انسان تنها موجودی است كه تحول و دگرگونی بسیار می پذیرد. از این رو معلمان و مربیان باید به اصول حاكم برتعلیم و تربیت انسان توجه لازم و كافی داشته باشند. |
|
4 |
مواد تعلیم و تربیت |
شامل مواردی همچون؛ تعقل، خلاقیت، دانش، تماس با اندیشه های مهم، ارزش های معنوی، مهارت، سازگاری با زندگی، سلامت بدنی و روانی، تغییر شخصیت و… می باشد. |
مواد مذكور، كلیاتی هستند كه مطلوبیت آن ها مورد تردید نیست، اما آن چه كه می بایست مورد بررسی قرارگیرد، بیان ملاك ها و اصول و انگیزه های آن مواد می باشد. مثلاً هر چند تعقل و تقویتِ آن از مواد مهم تربیتی هستند، اما این سؤال مطرح است كه چگونه باید تعقل را در افراد پرورش داد؟ جلوه های معلمی در دو حالت بررسی می گیرد. در حالت اول به صورت «اخلاقی، رفتاری، ارتباطی، علمی و اجتماعی» در چارچوب یک نظام ارزشی که به رفتار معلم جهت می دهد به شرح نمودار زیر ارائه می گردد:
و در حالت دوم به صورت نظریه ها، راهبردها و راهکارهای عملیاتی مطرح می شود. با عنایت به ارکان ذکر شده برای آن که نظام تعلیم و تربیت در کشور کاربردی و متناسب با گفتمان پیشرفت اسلامی، گام دوم بیانیه انقلاب، سند بنیادین تحول آموزش و پرورش و نیازهای اساسی جامعه باشد می بایست راهبردهای زیر مورد توجه قرار گیرد:
|
جلوه های معلمی «نظریه ها، راهبردها و راهکارهای عملیاتی نظام تعلیم و تربیت متناسب با نیازهای اساسی جامعه و گفتمان پیشرفت» |
||||
|
مبنای نظری: معلمان افسران پیشرفت اسلام و کشور هستند. برای نشان دادن جلوه های معلمی سه سطح معلم، وزارت آموزش و پرورش و دستگاه‌های تبلیغی و ترویجی تعیین می گردند. (مقام معظم رهبری) |
||||
|
ردیف |
جلوه ها |
ملعم |
وزارت آموزش و پرورش |
دستگاه های تبلیغی و ترویجی |
|
1 |
یادگیری به عنوان امری مستمر |
* طراحی کاراهه مهارتی، مشارکتی و کارجویی و انتقال آن به دانش آموزان * تدوین سیر مطالعاتی دانش آموزان بر اساس منابع معتبر و مناسب آموزشی |
* طراحی و استقرار نظام آموزشی جامع، به صورتی که فرآیند یادگیری به عنوان امری مسمتر از تولد تا مرگ تبیین گردد. |
* پرورش انسان مقدمه ایجاد هر تغییری در جوامع است. * انسان ها سازنده همه تحولات عرصه های اجتماعی هستند. |
|
2 |
شفاف سازی نقش نهادهای متولی امر تعلیم و تربیت |
* هدایت دانش آموزان در بهره گیری از ظرفیت های اجتماعی و رسانه ای متناسب با نیازها و شرایط آن ها * اول خوب زندگى کردن سپس خوب درس خواندن |
* توسعه عرصه های ارتباطی و اجتماعی شامل؛ خانواده، مدرسه، دانشگاه، مساجد، حوزه علمیه، رسانه ها (دیداری، شنیداری، دیجیتال و مکتوب) |
* شفاف سازی نقش نهادهای متولی تعلیم و تربیت درفرایند یادگیری مستمر * درک وظیفه خود و ایفای نقش در این سیستم یکپارچه. |
|
3 |
جایگزینی الگوی تلفیقی تعلیم و تربیت با الگوی آموزشی حافظه مدار |
* بهره گیری از ابزارهای آموزشی با رویکرد توسعه ادراکی دانش آموزان * بهره گیری از بازی های آموزشی و ایفای نقش جهت توسعه خلاقیت * ارزیابی عملی به جای ارزیابی نظری * توسعه مهارت دانش آموزان |
* الگوی آموزشی حافظهمدار با الگوی تلفیقی مشتمل بر آموزش، تربیت، پژوهش، ادراک و مهارت جایگزین شود و همه ردههای تحصیلی را فرا گیرد. |
* تحولات نظام آموزش و پرورش کشور به گونه ای است که دیگر سامانه ها و فرآیندهای سنتی پاسخگوی نیازهای جامعه نیست. * مشارکت نهادهای ترویجی و تبلیغی در توسعه آموزش های کاربردی |
|
4 |
تسری فرآیند تعلیم وتربیت |
* آموزش های سبک زندگی خانوادگی و اجتماعی به دانش آموزان * برگزاری کارگاه های عملی متناسب با نیازهای حرفه ای، اجتماعی و خانوادگی دانش آموزان در کلاس درس یا محیط های مناسب دیگر |
* آرمان و غایت تعلیم و تربیت کمال یافته تعالی انسانها، تربیت دینی، پرورش نخبگان و تعلیم نیازهای واقعی زندگی اجتماعی به افراد است. که باید به عنوان راهبرد اساسی مد نظر قرار گیرد. |
* فرآیند تعلیم و تربیت به تمام ساحتها از جمله؛ تعلیم و تربیت اعتقادی و اخلاقی، علمی و فناورانه، اقتصادی و حرفهای، اجتماعی و سیاسی، زیستی و بدنی و همچنین زیباشناختی و هنری تسری یابد. |
|
5 |
نگاه اقتضایی به محتوای آموزشی |
* محتوای آموزش عنصر کلیدی در فرآیند تعلیم و تربیت است. * متناسب سازی فرایند تعلیم و تربیت با نیازهای ضروری جامعه. * توجه اختصاصی به نیازمندی های گوناگون هر دانش آموز. |
* بهره گیری از خلاقیت در تدوین محتوای آموزشی * توجه بیشتر به نیازسنجی و اثربخشی آموزشی * نظارت عمیق و جامع بر محتوای تعلیمشده به دانشآموزان |
* توسعه آموزش های اقتضایی بومی رسانه ها و سازمان های استانی و محلی * ترویج و تبلیغ سبک زندگی فردی و اجتماعی مطلوب برای دانش آموزان در تکمیل آموزش های مدرسه |
|
6 |
تعلیم و تربیت مطابق با گفتمان پیشرفت و نیاز روز جامعه |
* اقدامات تعليمی و تربیتی برای رسیدن به سجایای اخلاقی و انسانی * ترجمان پیشرفت دانش آموزی توسط معلمان * ایجاد دغدغه پیشرفت در دانش آموز |
* اصلاح پیش فرض نادرستی که راه ایجاد یک نظام عادلانه را یکسان سازی می داند و به نیازمندی های مختلف زمانی، مکانی، جنسیتی، جغرافیائی و… توجه نمی کند. |
* همسان سازی برنامه های تبلیغی و ترویجی با گفتمان پیشرفت، اقتضائات روز و نیازهای جامعه در سطح سازمان های تبلیغی و ترویجی. * ارتقا منزلت اجتماعی معلمان |
بی شک مهمترین عنصر و عامل در فرآیند تعلیم و تربیت معلمان هستند. لذا از مهمترین و ضروری ترین کارها در این راستا ارتقای منزلت اجتماعی معلمان و فراهم ساختن زمینه زندگی متناسب با شأن آن هاست. رفع مشکلات معیشتی معلمان، شناسایی و جذب متخصصان و افراد توانمند برای ورود به این شغل، ایجاد زمینه های بروز خلاقیت و نوآوری معلمان در فرآیند تدریس و نقش آفرینی آن ها در برنامه ریزی ها و تصمیم گیری های آموزشی از مهمترین مصادیق این امر می باشد. «معلمی» در معنای واقعی کلمه وقتی تحقق می یابد که به عنوان یک وظیفه ی دینی به آن نگریسته شود. به بیان دیگر زمانی که می گویند؛ «معلمی شغل انبیاست» یعنی معلم، تدریس را به عنوان عبادت و وظیفة معنوی انجام می دهد و مدرس معنوی است نه مدرس شغلی. معلم درس می دهد تا فرزندان چیزی فراگرفته و جامعه را از تباهی و ظلمت نجات دهند و خودش نیز ارشاد گردد. زمانی که این چنین آموزگاری درس می دهد کاملاً از کیفیت تدریس و حرکات او می توان چنین حسی را درک کرد. زیرا فطرت انسان ها خدایی است، پس فطرتِ خدایی شنونده، با حالت معنوی گوینده، هم جنس هستند و یکدیگر را جذب می کنند. برهمین اساس «جلوه های معلمی» همچون جریان نوری مسیر زندگی انسان را روشن می کند و هیچگاه نمی توان آن را پنهان کرد چرا که؛ «پری رو تاب مستوری ندارد!..(جامی)»
منبع: فصلنامه آموزشی، تحلیلی و اطلاع رسانی رشد مشاور مدرسه، دوره هفدهم، شماره 4، تابستان 1401
