خلاصه كتاب: تلخيص: مرتضی رضایی زاده زانوقی- معرفی و تاریخچه TPM: هدف نهایی از تولید ( Total Productive Mantenance ) ( نگهداری بهره ور جامع ) تولید محصول ایده آل است که در اصل مجموعه ای از روشها و شیوه هایی که بر افزایش کارایی تجهیزات تولیدی متمرکز می باشد را معرفی می کند. TPM یک تلاش جامع، متمرکز بر تجهیزات جهت بهینه سازی بهره وری تولیدات صنعتی می باشد که مبتنی بر کار تیمی است و همچنین با اتکا به کارایی کلی تجهیزات که علاوه بر تکنولوژی سیستم، پرسنل را نیز سهیم می نماید، موفقیت در سطح کلاس جهانی را میسر می سازد.
تعریف TPM
مولفان TPM تعاریف گوناگونی برای نگهداری بهره ور جامع ارائه می دهند.
• TPM به عنوان یک حرکت جامع در جهت انجام فعالیت بیشتر با منابع کمتر می باشد.
• TPM رویکرد جامع نگهداری و پشتیبانی کارخانه در طول عمر آن می باشد.
• TPM به عنوان یک روش کار تیمی، جهت افزایش بهره وری و کارایی تجهیزات می باشد.
• TPM روشی است که باعث ایجاد تغییر در جهت استفاده بهینه از منابع می گردد.
• TPM نمامی استراتژی های مورد نیاز استقرار برنامه نگهداری بی نقص را شامل می شود.
تعاریف نشان می دهد که دو رویکرد اصلی – رویکرد غربی و رویکرد ژاپنی – با مشترکات شاخص جهت معرفی TPM وجود دارد.
تعاریف ژاپنی ناکاجیما ( پدر TPM ) با 5 عنصرکلیدی شرح داده می شود.
• TPM سیستمی با هدف حداکثر نمودن کارایی تجهیزات می باشد.
• TPM سیستم کامل نگهداری پیشگیرانه را برای تمام طول عمر تجهیزات برقرار می کند.
• TPM سیستمی افقی است که توسط قسمتهای مختلف مهندسی، اپراتوری، نگهداری و مدیریت اجرا می شود.
• TPM تک تک افراد سازمان را مشارکت می دهد.
• TPM بر پایه ترویج نگهداری پیشگیرانه با ایجاد انگیزش در مدیریت و فعالیتهای گروه های کوچک مستقل بنا شده است.
رویکرد غربی ارتباط نزدیکی با رویکرد ژاپنی دارد، برای مثال ویلموت تعاریف ناکاجیما ( رویکرد ژاپنی ) را با این تفاوت که بیشتر بر کار تیمی تکیه دارد تا مشارکت تمامی پرسنل، تصدیق می کند. او برای دستیابی به اهداف عملیاتی خاص تاکید بر استفاده از تیم ها دارد.
تفاوتهای رویکرد ژاپنی و غربی در تعریف TPM به دلیل اشتراکات موجود، نامحسوس است. رویکرد ژاپنی بر نقش کار تیمی، فعالیتهای گروههای کوچک و مشارکت تمامی پرسل در فرآیند TPM به منظور دستیابی به هدف توسعه تجهیزات تاکید دارد. رویکرد غربی بر تجهیزات متمرکز است و در صورت نیاز شامل مشارکت اپراتورها می شود.
فواید پیاده سازی TPM
فعالیتهای وعملیات TPM شرکتها، نتایج حیرت آوری را بخصوص در کاهش از کار افتادگی و حداقل نمودن بیکاری و توقعات تجهیزات ( خصوصا در کارخانه های اتوماتیک ) و کاهش ضایعات کیفی و خسارت، افزایش بهره وری، تعدیل نیروی کار و هزینه ها، کاهش موجودی انبار، به صفر رساندن حوادث، افزایش مشارکت پرسنل را ارائه می دهد.
* بهره وری
*بهره وری نگهداری و تعمیرات 1/5 تا 2 برابر افزایش یافت.
*از کارافتادگی تجهیزات 0/1تا 0/004 کاهش یافت.
*بهروری کلی کارخانه 1/5 تا 2 برابر افزایش یافت.
* کیفیت
* نرخ ضایعات فرآیند تا 90% کاهش یافت.
* نارضایتی مشتری و کالای مرجوعی تا 75% کاهش یافت.
* هزینه
* هزینه های تولید تا 30% کاهش یافت.
* تحویل
* قطعات آماده تحویل و قطعات در جریان کار 50% کاهش یافت.
* ایمنی
*حذف حوادث
* حذف وقایع آلاینده
*انگیزه
* پیشنهادات بهبود پرسنل 5 تا10 برابر افزایش یافت.
ارکان TPM
فعالیتهای اصلی TPM به صورت ارکانی سازماندهی شده است ، که مدل پذیرفته شده کلی بر مبنای 8 رکن ناکاجیما می باشد که عبارتند از:
1: رکن بهبود متمرکز
2: رکن نگهداری خودگردان
3: رکن نگهداری پیشگیرانه
4: رکن آموزش
5: رکن پیشگیری از نگهداری
6: رکن نگهداری کیفی
7: رکن TMPستادی
8: رکن ایمنی و محیط
* رکن بهبود متمرکز
بهبود متمرکز شامل تمامی فعالیتهایی است که کارایی کلی تجهیزات ، فرآیندها و کارخانه را از طریق بهبود عملکرد و حذف اتلافهای اساسی ( اتلاف عملکرد – ناکارایی تجهیز در اجرای فعالیت – کاهش عملکرد – ظرفیت کاهش یافته یک فعالیت بدون اتلاف کامل ) حداکثر می نماید. فکر محرک در بهبود متمرکز ” اتلاف صفر ” می باشد . هدف بهبود متمرکز این است که تجهیزات همیشه در وضعیتی قرار گیرند که بهترین کارایی ممکن را داشته باشند. بهبود متمرکز شامل سه فعالیت بهبود و پایه ای می باشد.
1) تجهیزات در شرایط بهینه نگهداری شوند.
2) عوامل اتلاف کارایی تجهیزات تعیین و حذف شوند.
3) یادگیری و آمزشی که در صول تعمیر و حذف اتلافها حاصل می شود شرایط بهینه تجهیزات را برای TPM ارائه می دهد که در تمام طول عمر تجهیزات خفظ جواهد شد و بهبود خواهد یافت. بازسازی تجهیزات اولین گام حساس در بهبود متمرکز می باشد.
کمیته بهبود متمرکز
در شرکتهای بزرگ این کمیته مشتمل بر 7 الی 8 نفر می باشد. نماینده سرپرست های واحدهای مختلف، رئیس هیات مدیره ( مدیر عامل ) این کمیته را تشکیل می دهند.
نقش کمیته
• ثبت، طبقه بندی و آنالیز اتلافها
• محاسبه و آنالیز OEE و تعیین هدف برای دوره بعدی
• شناسایی گلوگاهها، هدف گذاری و تعیین اولویت بندی
• انجام اقدامات لازم جهت انجام پروژه های نمونه توسط تیم های پروژه
• برانگیختن کارکنان جهت انجام کایزن
* رکن نگهداری خودگردان
نگهداری خودگردان فرآیندی است که کاربران تجهیزات به منظور کارایی و بهبود تجهیزات در مسئولیت آن سهیم می شوند.
خط مشی محرک نگهداری خودگردان (AM) ، خلق کاربران ماهر تجهیزات به منظور حفاظت از تجهیزات خودشان می باشد . نگهداری خودگردان اساس و بنیاد فعالیتهای TPM است. این رکن به تغییر و تحول در درک و آگاهی کاربران از « من با تجهیزات کار می کنم ، واحد نگهداری آنها را تعمیر می کند » به « من مالک سطح کارایی و عملکرد این تجهیزات می باشم » اشاره می کند.
بواسطه فعالیتهای خودگردان ، که کاربران در عملیات بازرسی و تمیزکاری روزانه تجهیزاتشان مشارکت می نمایند ، شرکتها درمیابند که مهمترین دارایی جهت دستیابی به بهبود مستمر، پرسنل هستند.
نگهداری خودگردان دو هدف دارد :
1- پرورش دانش و آگاهی کاربران تجهیزات
2- تاسیس کارگاهی منظم که کاربران ، انحراف از شرایط بهینه را به آسانی پیدا نمایند.
نگهداری خودگردان به کاربران تجهیزات این امکان را می دهد که در حوزه فعالیتهای تولیدی ، خود
مدیران لایقی باشند و بتوانند :
# علایم اتلافهای بهره وری را شناسایی کنند .
# نشانه های غیر عادی را شناسایی کنند.
# در خصوص موارد مشاهده شده عکس العمل نشان دهند.
چهار عنصر موثر نگهداری خودگردان:
• تمیز کاری ابتدایی
پاکیزگی تجهیزات اولین فاز نگهداری خودگردان می باشد. پاکیزگی تجهیزات در یک برنامه نگهداری خودگردان در واقع به معنی بازرسی تجهیزات می باشد. در فرآیند تمیز کاری، کاربران موارد غیر عادی را شناسایی می نمایند.
هدف تمیز کاری ابتدایی عبارت است از :
1. گروههای کوچک کاری می توانند جهت دستیابی به یک هدف مشترک – تمیز نمودن یک تجهیز یا ناحیه خاص – به یکدیگر ملحق شوند.
2. درک و آشنایی بهتر تجهیزات یا مکان فرآیند گسترش یابد.
3. کشف ضایعات پنهان که پس از اصلاح، اثر مثبتی در عملکرد تجهیزات دارند.
• S5
S5 روشی سیستمی جهت مرتب کردن، منظم کردن، تمیز کردن م استاندارد کردن محیط کاری می باشد. S5 بر پایه یک رویکرد ژاپنی به منظور ایجاد و نگهداری یک مکان کاری سازمان یافته و موثر بنا شده است.
عناصر S5 عبارتند از:
# ساماندهی
# نظم و ترتیب
# نظافت
# استاندارد سازی
# انضباط
• مدل مدیریت و تیم کاری
نگهداری خودگردان، در قالب مدل مدیریت و تیم های رهبری بسط و توسعه می یابد. مدل مدیریت و تیم های رهبری، مهارتهای نگهداری خودگردان منفرد را توسعه می دهد، همچنین رهبران را برای تیم های نگهداری خودگردان آموزش می دهد، بهره وری اجرای نگهداری خودگردان را شرح می دهد و فرآیند اجرای نگهداری خودگردان را تصحیح می کند.
• کنترل بصری
کنترل بصری می تواند با روش های بصری یا اتوماتیک که نمایانگر انحراف از شرایط بهینه است، تعریف گردد که بیانگر موارد ذیل می باشد :
& چه کاری در مرحله بعد باید انجام شود.
& نمایش شاخص های عملکرد بحرانی
& کنترل حرکت و موقعیت محصولات یا بهره برداری موجودیها
* رکن نگهداری پیشگیرانه ( برنامه ریزی شده)
هدف نگهداری برنامه ریزی شده برقراری و نگهداری فرآیندها و تجهیزات در شرایط بهینه می باشد.
تهیه یک سیستم نگهداری پیشگیرانه به معنی افزودن خروجی – بدون شکست ، بدون ضایعات – و بهبود کیفیت کار متخصصین نگهداری ( از طریق افزایش قابلیت دسترسی ماشین آلات ) می باشد . اجرای موثر این فعالیتها ورودی فعالیتهای نگهداری را کاهش می دهد و یک سیستم جامع روان را ایجاد می نماید که شامل موضوعات زیر می باشد :
# نگهداری پیشگیرانه منظم برای جلوگیری از شکست .
# نگهداری اصلاحی و پیشگیری از نگهداری به صورت روزانه به منظور پایین آمدن خطرات شکست.
# تعمیرات اضطراری به منظور به حالت اولیه برگرداندن ماشین ها بعد از شکست در کوچکترین زمان ممکن.
# استفاده موثر از نگهداری خودگردان.
همانند بهبود متمرکز ، نگهداری برنامه ریزی شده مفهوم شکست صفر را بیان می کند.
انواع روش های نگهداری:
1) تعمیرات اضطراری
2) نگهداری مبتنی بر زمان
3) نگهداری مبتنی بر کاربرد
4) نگهداری مبتنی بر شرایط
5) نگهداری پیشگویانه
6) نگهداری اصلاحی
* رکن آموزش
به منظور پیاده سازی موفقیت آمیز TPM، شرکت ها نیاز به پرسنل ماهر در موضوعات نگهداری و تعمیرات و ماشین آلات و تجهیزات دارند.اپراتورها یعنی کارگران خط تولید باید به طور کامل با ماشین آلات خط تولید آشنایی حاصل نموده و مهارت و تخصص خود را در نحوه نگهداری و تعمیرات و همچنین بهره برداری از ماشین آلات ،توسعه و تکامل بخشند. در عین حال لازم است که کارکنان بخش نت نیز به یادگیری و کسب مهارتها و تخصص های پیشرفته و کاربرد آنها به منظور مقابله با مسائل فنی ماشین آلات تلاش نمایند. از این رو آموزش به عنوان یکی از ارکان هشتگانه TPM در نظر گرفته شد که همواره باید در جهت توسعه و گسترش آن کوشید.
آموزش زمانی اثربخش خواهد بود که نیاز به آن کاملا درک گردد و همچون فراگیران، نیازهای آموزشی و زمان موثر فراگیری طبقه بندی گردند.
گامهای موفق یک برنامه آموزشی
” کسب تعهد مدیریت کارخانه، تولید و نگهداری
” برقرار نمودن مرز نهایی به منظور ردیابی موفقیت یا عدم موفقعیت آموزش
” انجام ارزیابی سطح سواد
” تحلیل یک وظیفه
” توسعه و بهبود ارزیابی مهارتها
” مشخص نمودن برنامه های آموزشی
” بازنگری نتایج ارزیابی
* رکن پیشگیری از نگهداری
پیشگیری از نگهداری به طراحی مجدد فعالیتهای اجرا شده در طول برنامه ریزی و ساخت تجهیزات جدید اشاره می کند که تجهیزات را از درجه بالایی از قابلیت اعتماد، نگهداشت پذیری، صرفه اقتصادی، کارایی، ایمنی و انعطاف پذیری با توجه به اطلاعات نگهداری و تکنولوژیهای جدید بهره مند می سازد تا به موجب آن، اتلافها و هزینه نگهداری را کاهش دهد. پیشگیری از نگهداری همچنین به عنوان مدیریت اولیه، اولین فاز مدیریت و اولین کنترل جریان، شناخته شده است.
هدف عالی پیشگیری از نگهداری، به حداقل رساندن هزینه طول عمر تجهیزات می باشد. پیشگیری از نگهداری به منظور انجام صحیح کار بدون از کار افتادگی و نگهداری آسان و همچنین با جلوگیری از هر نوع اتلاف ممکن که مانع بهره وری سیستم تولیدی و در نتیجه بهبود نهایی سیستم می شود، در TPM گسترش یافته است.
* رکن نگهداری کیفی
نگهداری کیفی بطور خلاصه استقرار شرایطی است که مانع وقوع ضایعات می شود وشرایط را در جهت حرکت به سمت ضایعات صفر کنترل می کند. مفهوم کلیدی نگهداری کیفی را می توان اینطور بیان نمود که تمرکز و تاکید بر پیشگیری قبل از وقوع ( رویکرد علت گرا ) نسبت به اندازه گیریهای واکنشی بعد از رخداد (رویکرد نتیجه گرا) ارجحیت دارد.
نگهداری کیفی یکی از اهداف کلیدی TPM می باشد و همچنین تضمین می کند تجهیزات / فرآینها به قدری قابل اعتماد هستند که همیشه عملکرد و کارکردشان به طور کامل می باشد.
مفهوم اصلی نگهداری کیفی ، تکمیل و اجرای ساختارها و شیوه هایی است که در قالب بهبود متمرکز ، نگهداری خودگردان ، نگهداری برنامه ریزی شده و پیشگیری از نگهداری ایجاد شده اند.
شرط ابتدایی برای پیاده سازی نگهداری کیفی این است که تجهیزات و ابزارها را برای تامین کیفیت بالا در فرآیند تولید همانند شرایط پردازش عمل کرد، مهارتهای افراد و کاربرد روش ها در حالت مطلوب قرار دهد.شرط لازم برای اجرای موفقیت آمیز نگهداری کیفی شامل از میان بردن زوال های پرشتاب تجهیزات، حذف مشکلات فرآیند و ارتقاء سطح مهارت کاربران می باشد.
*رکن TPM ستادی
TPM ستادی ، فعالیتهای TPM را در جهت بهبود مستمر کارایی و اثر بخشی فعالیتهای اداری و پشتیبانی به کار می برد .بخش تدارکات و پشتیبانی ممکن است تاثیر معنی داری روی عملکرد عملیات تولیدی داشته باشد .صنعت یک فعالیت تنها ایستا نیست بلکه بصورت یکپارچه از فعالیتهای پشتیبانی و وابستگی های آن تشکیل شده است و TPM باید شرکت را به طور کامل ( ستادی و واحدهای پشتیبانی ) و سازگار با چشم انداز سیستم تولیدی فراگیرد.این واحدها بهره وری خود را به وسیله سیستم های ستادی و کاهش ضایعات و افت ، افزایش می دهند .
TPM ستادی مشابه ابزار بهبود موثر روی تشخیص و حذف فعالیتهای ناکارای ستادی تمرکز می کند.
* رکن ایمنی و محیط
گرچه رکن ایمنی و محیط بعنوان آخرین رکن نشان داده شده است لیکن اهمیت این رکن از دیگر ارکان کمتر نمی باشد. ایمنی به مانند نگهداری از آرامش ذهن است . هیچ برنامه TPM بدون تمرکز اکید بر وابستگی ایمنی و محیط معنی دار نمی باشد .کلید تفکر TPM ضمانت قابلیت اعتماد تجهیزات ،جلوگیری از خطای انسانی و حذف حوادث و آلودگی می باشد .
شکست یا نامطمئن بودن تجهیزات، یک منبع خطر برای اپراتور و محیط می باشد. هدف TPM رسیدن به شکست صفر و ضایعات صفر می باشد که مستقیما با صفر شدن حوادث در ارتباط می باشد.
نگهداری خودگردان به اپراتورهای تجهیزات آموزش می دهد که چگونه بطور مناسب با تجهیزات کار کنند و یک محیط کاری تمیز و سازمان یافته را نگهداری کنند و نیز فعالیت 5S چگونگی حذف شرایط ناامن در محیط کار را بیان می کند.
کاربران آموزش دیده TPM درک بهتری از تجهیزات و فرآیندها دارند و قادرند به سرعت ناهنجاریهایی را که منجر به شرایط ناامن می شوند، شناسایی و حل نمایند.
با گسترش موثر TPM از اپراتورهای فاقد صلاحیت استفاده نمی شود.
اپراتورها مسئولیت ایمنی و نگهداری محیط در ایستگاه کاری خود را قبول می کنند.
استانداردهای حفظ محیط و ایمنی بهبود یافته است و به عنوان قسمتی از رکن نگهداری کیفی TPM می باشد.
فرآیند پیاده سازی TPM
برای اجرای پروژه TPM همواره چهار فاز کلیدی وجود دارد که عبارتند از:
1- آماده سازی – شرایط و محیط
2- معرفی
3- پیاده سازی
4- تثبیت و نگهداری
اجرای این چهار فاز نیا به گامهایی دارد که الزامات اجرایی هر فاز را بیان می کند. برای کسب موفقیت پیاده سازی TPM اجرای تمامی گامهای پیشنهادی ضروری است.
کارایی کلی تجهیزات
پیدایش OEE به زمان انقلاب کیفی ژاپن در سال های 1950 و 1960 برمی گردد، پس از زمانی که TPM به آمریکا رسید، OEE به عنوان یکی از مهمترین معیارهای اندازه گیری و تعیین کیفیت تجهیزات اصلی و یک معیار TPM برای تعیین نرخ اثر بخشی تجهیزات بکار رفته است.
تفاوت در اندازه گیری OEE در نوع استفاده آن است گرچه همگی در شناسایی سه عنصر اصلی OEE مشترک می باشند.
قابلیت دسترسی : اثر بخشی عملکرد، تجهیزات را جهت انجام فعالیت تولیدی قابل دسترس نگه می دارد.
سطح کارایی : اثر بخشی عملکرد، فعالیت تولیدی را در دوره زمانی اجرا می کند که تجهیزات قابل دسترس هستند و توانایی انجام فعالیتها را دارند.
کیفیت: اثر بخشی عملکرد، واحد های سازگار با معیارهای کیفی محصول را در دوره زمانی بوجود می آورند که تجهیزات در حال انجام فعالیت تولیدی می باشد.
نکته مهم در محاسبه OEE حذف زمان عدم تولید از مخارج کسر برای حاسبه قابلیت دسترسی می باشد. در نتیجه، اتلاف عدم تولید از محاسبه OEE حذف می گردد. یکی از اهداف اصلی OEE حذف ضایعات بزرگ و اتلافات اصلی می باشد که علل مشترک فقدان کارآیی در کارخانجات است که در بعضی متون از آنها 6 ضایعه بزرگ یاد میشود، اما بطور کلی 11 اتلاف اصلی را می توان ذکر کرد که به شرح زیر می باشد:
1) اتلاف قابلیت دسترس
2) اتلاف توقف
3) اتلاف کیفی
4) از کار افتادگی ها
5) نصب و تنظیمات
6) توقفات کوچک
7) کاهش سرعت
8) عدم قبول شروع کار
9) مردود شدن
10) اتلاف زمان توقف
11) دوباره کاری
