پيامبر اعظم(ع): الصوم فى الحر جهاد: اشاره: روزه ماه رمضان و سایر عبادات و شعایرِ دین فقط فعالیت هاى جسمى نیستند، بلکه همه این ها اعمالى هستند که از عقل و دل سرچشمه مىگیرند و در قالب حس مىریزند و با آن همراه مىشوند. از همین رو، هرگاه این اعمال بدون مشارکت و حضورِ دل و عقل انجام گیرد، بى روح، بىهدف، و تقلیدى مىشوند و درواقع: انجام مىگیرند اما تأثیرى نمىبخشند. تقارن ماه رحمت و میهمانی الهی با روزهای گرم، بلند و طاقت فرسای تابستان فرصت مناسبی است که کوله بار سنگین گناهان را به زمین گذاشته و زنگار عصیان، زشتی و پلیدی را که بر جسم و جان خسته مان نشسته در برابر باران رحمت الهی قرار دهیم و به قول شاعر ” دست از مس وجود چو مردان ره بشوئیم” و مجاهدانه و حق جویانه به سوی حضرت دوست پرواز کنیم.
روزه؛ جهاد اعتقادي
رمضان موسم تمرینِ جهاد است و آمادگى براى جنگ و ستيز با نفس اماره و آغاز بازگشت به خدا. اگر مبارزه با نفس را جهاد اكبر بدانيم روزه نوعي “مبارزه با نفس” ونوعي جهاد است كه از اعتقادات ناب اسلامي نشأت مي گيرد. روزه یك توفیق بزرگی است كه چنین عمل مشقت زایی را برای ما آسان مینماید و بوستانی از خوبیها را در اختیارمان میگذارد دل، قلب، روح و جان آدمی كانونی شریف و حساس است و آفریدگار هستی عرش خویش را دل مؤمنان قرار داده است. ولی گاهی این گوهر وجود آدمی دچار هیجانهای منفی و تشویشها و اضطرابهای بیهوده میگردد، از جمله داروهای شفابخش این تلاطمهای روحی روزه است كه تمایلات را كنترل و تعدیل مینماید. رسول اكرم(ص) روزه را به یك سپر تشبیه كردهاند. به بركت این ویژگی روزه دار مراقب است از راه حق منحرف نگردد و از كژیهای زبانی، رفتاری و كرداری پرهیز میكند و با زبان حال خویش میگوید این نفس اماره میخواهد چنین پاسبان قوی را كه وجودم را تحت نظارت گرفته و این نگهبان مفید و مهربان را كه قوای رذیلت و نكوهش شده را به زندان افكند از بین ببرد امّا دستش كوتاه است و به بركت معنویت روزه قادر نیست مرا از صراط حق منحرف كند.
انگيزه وجوب روزه از سوي خداوند متعال تمرين تقوا از سوي روزه داران است. خداوند متعال در بيان علت و انگيزه وجوب روزه برانسان ها به تقوا اشاره مي فرمايد: «خداوند به عنوان قانون بر شما روزه را نگاشت و حكم كرد چنان كه بر كساني كه پيش از شما بودند اين حكم نوشته شده تا شايد شما تقوا پيشه كنيد. (بقره آيه 183) درآيه کریمه به صراحت بيان شده است كه هدف از روزه دست يابي روزه داران به تقواست و به كارگيري واژه لعل (شايد) به اين علت است كه روزه به معناي تقوا نيست بلكه تمرين تقوايابي است. بر اين اساس است كه فعل (تتقون) آورده شده است. به بیان دیگر اموري كه در مجموعه روزه مورد توجه قرارگرفته حتي در ميان خردمندان عالم به عنوان اموري تمريني براي ايجاد تقوا و مهار نفس مطرح است و آن را برابر با تقوا نمي شمارند.
فوايد روزه در آیات و روایات
از نگاه آيات و روايات، روزه‌داراي آثار و فضايل زيادي دارد. برخي از مهم ترين آن عبارتند از:
1- سلامت جسم و بدن: پيامبر اكرم(ص) مي فرمايند: صوموا تصحّوا؛ روزه بگيريد تا تندرست بمانيد (شويد). يكي از پزشكان روسي به نام الكسي سوفورين روزه طبي (يعني فرد 40 روز فقط آب بخورد) براي تجويز بيماري‌هاي صعب‌العلاج تجربه كرده و نتايج موفقيت‌‌آميزي از آن به دست آورده بود كه استدلال اين طبيب بدين شرح است: انواع بيماري‌ها از غذاهاي زايد و اضافي كه از معده مي‌گذرد و به تصرف بدن نمي‌رسد، سرچشمه مي‌گيرد. اين مواد غذايي اضافه، توليد عفونت‌هايي مي‌كند كه بهترين شرايط را براي نشو و نماي ميكروب‌ها و باكتري‌ها فراهم مي‌سازد. بنابراين، اساس درمان همه آنها نيز مصرف‌كردن و نابود ساختن آن مواد اضافي از طريق گرسنگي و امساك از غذاست. اين دو اصل همان است كه در عبارت كوتاه و پرمعني از يك حديث مشهور كه از پيغمبر اكرم (ص) نقل شده، صريحاً آمده است: المعدةُ بيتُ كلّ داءٍ، و الحمئة رأس كل دواء؛ (بحارالانوار، ج 14) معده خانه تمام دردهاست و امساك بالاترين داروهاست.
2- تعادل اقتصادي: امام صادق (ع) مي‌فرمايد: به راستي خداوند روزه را واجب كرده تا به وسيله او بين اغنيا و فقرا مساوات و برابري وجود آيد و اين براي آن است كه ثروتمنداني كه هرگز درد گرسنگي را احساس نكرده‌اند، به فقرا ترحم كنند. زيرا اغنيا هرگاه (خوردن و آشاميدني) اراده كردند (و هوس هر نوع مأكولات و مشروبات كردند) برايشان ميسر است. پس خداوند تبارك و تعالي (روزه را واجب كرد) كه بين بندگانش از فقير و غني، برابري به وجود آورد و اينكه سرمايه‌داران مسلمان درد گرسنگي را لمس كنند تا بر ضعفاء رقّت آورند و بر گرسنگان عالم ترحم كنند.
3- مهار شهوت جنسي (عفاف): روزه يكي از راه‌هاي مهار طغيان شهوت جنسي است، بنابراين ميان عفت و روزه، رابطه مستقيم وجود دارد، پيامبر اكرم (ص) مي‌فرمايد: اي گروه جوانان! كسي كه از شما توانايي بر ازدواج داشته باشد، ازدواج كند، زيرا ازدواج سبب مي‌شود كه از نواميس مردم چشم فرو بندد و دامان خويش را از آلودگي به بي‌عفتي حفظ كند و كسي كه توانايي بر ازدواج ندارد، روزه بگيرد.
4- اخلاص: حضرت فاطمه (س) مي فرمايند: خداوند روزه را به خاطر تثبيت اخلاص واجب فرموده است.
5-آرامش قلب: امام باقر (ع) فرمود: الصيام و الحج تسكين القلوب: روزه و حجّ آرامش‌دهنده قلوب آدميان است.
6- ورود به بهشت: قال رسول‌الله: انّ الجنّه باباً يدعي الدّيان لا يدخل منه الّا صائمون: براي بهشت دري است به نام ريّان كه فقط روزه‌داران از آن در داخل مي‌شوند.
7- دعاي ملائك: رسول اكرم (ص) مي‌فرمايد:: انّ الله وكّلَ ملائكة بالدّعاء للصّائمين:خداوند ملائكه‌اي را مأمور كرده است تا به روزه‌داران دعا كنند.
8- استجابت دعا: امام رضا (ع) مي‌فرمايد: دعوةالصائم تستجاب عند افطاره: دعاي روزه‌دار هنگام افطار به اجابت مي‌رسد.
9- دور كردن شيطان از انسان: از آثار ديگر روزه در روايات، مي‌توان به دور كردن شيطان از انسان و قبولي اعمال و شفاعتش نام برد.
10- يادآور قيامت: مردم به انجام روزه امر شده‌اند تا درد گرسنگى و تشنگى را بفهمند و به واسطه آن فقر و بيچارگى آخرت را بيابند.(امام رضا .ع.)
11- زكات بدن: براى هر چيزى زكاتى است و زكات بدن ها روزه است. (پیامبر .ص.)
12- سپرآتش: روزه سپر آتش (جهنم) است. (پیامبر .ص.)
روزه در امت هاي پيشين
وقتى از حضرت امام رضا (ع) درباره فلسفه روزه مى پرسند، ایشان مى فرمايند: همانا مردم مأمور به روزه گرفتن شدند تا درد و ناگواريهاى گرسنگى و تشنگى را دريابند و آنگاه استدلال کنند بر سختي هاى گرسنگى و تشنگى و فقر آخرت که پيامبر اکرم (ص) در خطبه شعبانيه فرمودند؛ به وسيله گرسنگي و تشنگى از روزه داريتان، گرسنگي ها و تشنگي هاى روز قيامت را به ياد آوريد، که اين يادآوري انسان را به فکر تدارک براى قيامت مى اندازد تا جد و جهد بيشترى در کسب رضاى خدا بنمايد .قرآن کریم به وجود روزه در امت های گذشته تصریح می کند: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ»مفسرین نیز معتقدند اصل روزه در تمام ادیان آسمانی بوده است و حتی از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده که از زمان آدم روزه واجب بوده است. اما در کیفیت و کمیت آن در ادوار گذشته تفاوت داشت. در برخی ادیان، روزه به معنای خودداری از بعضی از امور چون خوردن گوشت و سخن نگفتن آمده است. گاهی ایام روزه چهل روز بوده است.گاهی شب و روز را روزه می گرفتند و گاهی دو روز را به هم متصل می کردند که به آن، روزه وصال می گفتند
سخن پایانی
مؤمناني كه درماه خدا روزه مي گيرند و ميهمان حضرت رحمان مي گردند در دايره كرامت الهي قرار گرفته و از سفره ي رحمت او مستفيض مي گردند كه اين وعده ي خداست و خدا خُلف وعده نمىکند. به راستی چه زیباست بنده ی گنهکار خدای مهربان با نفس خویش پیکار می کند، نفس را به زانو در می آورد و در دریایِ رحمتِ کریمِ شکست ناپذیر شناور می گردد. امام صادق (ع) می فرمایند: هر کس در روز بسیار گرم برای خدا روزه بگیرد و تشنه شود، خداوند هزار فرشته را می گمارد تا دست به چهره او بکشند و به وی بشارت دهند تا هنگامی که افطار کند. (الکافی، ج 4، ص64). سفره رحمت و مغفرت پهن می شود و همه می توانند (یعنی باید بتوانند) در این ماه خود را از بند نفس رهایی ببخشند و لغزش های گذشته را جبران کنند تا مورد آمرزش الهی قرار گیرند. و فرمایش رسول گرامیِ حق تکلیف را بر مؤمنان روشن می نماید: « بدبخت واقعي کسي است که اين ماه را پشت سر گذارد و گناهانش آمرزيده نشود ». در راه مهر ثابت و عشق پايان “خداي مهربان” و بر مبناي اعتقادات قلبي خويش با نفس اماره و وسواس خناس مبارزه مي كنيم و خدا راياري مي دهيم و خوب مي دانيم كه؛ “خدا هر کس را که یاریش کند، یارى مىکند.”
منو
