اشاره: تقارن ماه رحمت و میهمانی الهی با روزهای گرم، بلند و طاقت فرسای تابستان فرصت مناسبی است که کوله بار سنگین گناهان را به زمین گذاشته و زنگار عصیان، زشتی و پلیدی را که بر جسم و جان خسته مان نشسته در برابر باران رحمت الهی قرار دهیم و به قول شاعر ” دست از مس وجود چو مردان ره بشوئیم” و حق جویانه به سوی حضرت دوست پرواز کنیم.
و به راستی چه زیباست بنده ی گنهکار خدای مهربان با نفس خویش پیکار می کند، نفس را به زانو در می آورد و در دریایِ رحمتِ کریمِ شکست ناپذیر شناور می گردد. امام صادق (ع) می فرمایند: هر کس در روز بسیار گرم برای خدا روزه بگیرد و تشنه شود، خداوند هزار فرشته را می گمارد تا دست به چهره او بکشند و به وی بشارت دهند تا هنگامی که افطار کند. (الکافی، ج 4، ص64).
تقوا؛ علت اصلي روزه
انگيزه وجوب روزه از سوي خداوند متعال تمرين تقوا از سوي روزه داران است. تقوا در فرهنگ قرآنی از جایگاه ارزشی والایی برخوردار است. چنان که بسياري از احكام و پاداش ها مبتني بر اين اصل است و حتي دريافت پيام هاي وحي و قرار گرفتن در مسير هدايت الهي و بهره مندي از آن منوط به تحقق نوعي تقواي عقلاني و عقلايي است. تقوا به معناي نگه داشت و پرهيز از پلشتي ها و پليدی هاي عقلاني و شرعي است. خداوند متعال در بيان علت و انگيزه وجوب روزه برانسان ها درهمه ادیان به تقوا اشاره مي فرمايد: «خداوند به عنوان قانون بر شما روزه را نگاشت و حكم كرد چنان كه بر كساني كه پيش از شما بودند اين حكم نوشته شده تا شايد شما تقوا پيشه كنيد. (بقره آيه 183) درآيه کریمه به صراحت بيان شده است كه هدف از روزه دست يابي روزه داران به تقواست و به كارگيري واژه لعل (شايد) به اين علت است كه روزه به معناي تقوا نيست بلكه تمرين تقوايابي است. بر اين اساس است كه فعل (تتقون) آورده شده است. به بیان دیگر اموري كه در مجموعه روزه مورد توجه قرارگرفته حتي در ميان خردمندان عالم به عنوان اموري تمريني براي ايجاد تقوا و مهار نفس مطرح است و آن را برابر با تقوا نمي شمارند.
کيفيت روزه داري
خداوند ماه رمضان را ميدان مسابقه اي براي آفريدگان خود قرار داده تا با طاعتش براي خشنودي او از يکديگر پيشي گيرند. در صحف ادريس پیامبر (ع) در کیفیت روزه داری آمده است: “هر گاه وارد ماه صيام شديد، پس خويشتن را از هر پليدي و ناپاکي پاک سازيد، (درون خود را براي پذيرش عبادت ويژه خداوند پاکسازي نمائيد) و روزه بگيريد براي خداوند با قلبي خالص و نوراني و پاک از فکرهاي بد، و صداهاي نامفهوم و بيمعني و زشت، زيرا خداوند حبس مينمايد دل هاي ناپاک و نيت هاي غير خالص شما را و دهن هاي شما نبايد فقط با امساک از خوردني ها صائم و روزهدار باشد. بلکه بايد جوارح شما از گناهان نيز روزه باشد (يعني اعضاء شما هم بايد از معصيتخدا امساک نمايد) و همانا خداوند راضي نميگردد و خشنود نميشود از شما به اينکه فقط از خوردني ها پرهيز کنيد، بلکه از کل منکرات و زشتي ها بايد پرهيز نمائيد تا آنجا که تغيير حالت پيدا کنيد”.
روزه در آیات و روایات
1- پايههاى اسلام: اسلام بر پنج چيز استوار است: نماز، زكات، حج، روزه و ولايت. (امام باقر .ع.)
2- فلسفه روزه: خداوند روزه را واجب كرده تا بدين وسيله دارا و ندار مساوى گردند. (امام صادق .ع.)
3- يادآور قيامت: مردم به انجام روزه امر شده‌اند تا درد گرسنگى و تشنگى را بفهمند و به واسطه آن فقر و بيچارگى آخرت را بيابند.(امام رضا .ع.)
4- زكات بدن: براى هر چيزى زكاتى است و زكات بدن ها روزه است. (پیامبر .ص.)
5- سپرآتش: روزه سپر آتش (جهنم) است. (پیامبر .ص.)
6- برترين روزه: روزه قلب بهتر از روزه زبان است و روزه زبان بهتر از روزه شكم است.(امام علی .ع.)
7- روزه چشم وگوش: آنگاه كه روزه مىگيرى بايد چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزهدارباشند.«يعنى از گناهان پرهيز كند.» (امام صادق .ع.)
8- روزه اعضاو جوارح: روزهدارى كه زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نكرده روزهاش به چه كارش خواهد آمد. (حضرت زهرا .س.)
9- بهشت و روزهدارن: براى بهشت درى استبنام (ريان) كه از آن فقط روزه داران واردمىشوند. (پیامبر .ص.)
10- روزه خوارى: هر كس يك روز ماه رمضان را (بدون عذر)، بخورد روح ايمان از او جدامىشود. (امام صادق .ع.)
11- ماه رحمت: رمضان ماهى است كه ابتدايش رحمت است و ميانهاش مغفرت و پايانش آزادى از آتش جهنم. (پیامبر .ص.)
12- ماه قرآن: هر كس ماه رمضان يك آيه از كتاب خدا را قرائت كند مثل اينست كه درماههاى ديگر تمام قرآن را بخواند.(امام رضا .ع.)
ادای حق روزه
در کلام برزگان دین آمده است: حق روزه را ادا نکرده فردی که زبان و گوش و چشم و جوارحش را از محرمات حفظ نکرده باشد. يعني روزه در معنای واقعي حفظ شکم از کل خوردني ها و نوشيدني ها و مبطلات ديگر وخلاصهاي از اجتناب از گناهان و معصيتخداوند ميباشد، زيرا روزهدار بدون پرهيز از تمامي محرمات روزه واقعي را تحقق نبخشيده است. نقل است از پیامبر اعظم (ص) که می فرمایند: پنجخصلت موجب افطار روزه و بطلان وضوء می شود: «خمس خصال يفطرن الصائم، و ينقضن الوضوء الکذب، و الغيبة و النميمة، و النظر بشهوة، و اليمين الکاذبة» پنج صفت است که روزه را باطل و وضوء را ميشکند؛ دروغ و غيبت و سخن چيني و نظر شهوت انگيز، و قسم دروغ.
سخن پایانی
با شروع میهمانی خدا و طلوع ماه مبارک رمضان آسمان لبخند می زند و در های آن در شب اول ماه گشوده می گردد و تا آخرین شب بسته نمی شود. و چه زیباست در این روزهای بلند عشق بازی بنده با مهرِ ثابت و عشقِ پایدار؛ “خدای مهربان”. رسول خدا (ص) فرمود: روزه گرفتن در گرما، جهاد است.(بحارالانوار، ج 96، ص 257). سفره رحمت و مغفرت پهن می شود و همه می توانند (یعنی باید بتوانند) در این ماه خود را از بند نفس رهایی ببخشند و لغزش های گذشته را جبران کنند تا مورد آمرزش الهی قرار گیرند. و فرمایش رسول گرامیِ حق تکلیف را بر مؤمنان روشن می نماید: « بدبخت واقعي کسي است که اين ماه را پشت سر گذارد و گناهانش آمرزيده نشود »
