در سال 1945 و پس از پایان جنگ جهانی دوم کنفرانس بزرگی در لندن تشکیل گردید. در این کنفرانس نمایندگان چهل کشور شرکت نمودند. فرانسه و انگلستان به عنوان دو کشوری که بیشترین صدمات را از جنگ تحمل کرده بودند پیشنهاد نمودند که سازمان با هدف نهادینه ساختن فرهنگ صلح به معنای
واقعی کلمه تاسیس شود. از نظر آنان سازمانی جدید باید در راه « همبستگی فکری و اخلاقی بشریت » خدمت کند و مانع از وقوع جنگ دیگری شود. در همان سال نمایندگان 37 کشور اساسنامه آن را امضاء نمودند و به این ترتیب یونسکو شکل گرفت. یونسکو با ازدیاد و تقویت مناسبات آموزشی ، علمی و فرهنگی دو هدف را تعقیب می کند.
عنوان تحقیق : سازمان علمی فرهنگی ملل متحد یونسکو
گردآورنده : زینل زاده و بهرا
یونسکو
گرد آوری و تنظیم : عباس نادری قطب الدینی و حمید زنگنه
چاپ اول : 1382
شمارگان : 1000 جلد
صفحه آرایی ، طراحی ، لیتوگرافی ، چاپ و صحافی : مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه 
آشنایی با سازمان آموزشی ، علمی و فرهنگی ملل متحد
( UNESCO )
مقدمه :
در سال 1945 و پس از پایان جنگ جهانی دوم کنفرانس بزرگی در لندن تشکیل گردید. در این کنفرانس نمایندگان چهل کشور شرکت نمودند. فرانسه و انگلستان به عنوان دو کشوری که بیشترین صدمات را از جنگ تحمل کرده بودند پیشنهاد نمودند که سازمان با هدف نهادینه ساختن فرهنگ صلح به معنای واقعی کلمه تاسیس شود. از نظر آنان سازمانی جدید باید در راه « همبستگی فکری و اخلاقی بشریت » خدمت کند و مانع از وقوع جنگ دیگری شود. در همان سال نمایندگان 37 کشور اساسنامه آن را امضاء نمودند و به این ترتیب یونسکو شکل گرفت. یونسکو با ازدیاد و تقویت مناسبات آموزشی ، علمی و فرهنگی دو هدف را تعقیب می کند.
1- توسعه که ورای تقاضای ساده پیشرفت مادی ، باید به طیف گسترده ای از خواسته های انسان پاسخ گوید بدون آنکه میراث نسلهای آینده به خطر افکند.
2- برقراری فرهنگ صلح ، براساس آموزش مسئولیت شهروندی و مشارکت کامل در فرآیندهای بر پایه دموکراسی
کنفراس سانفرانسیسکو که منجر به تشکیل سازمان ملل متحد در سال 1945 شد. از دولت انگلستان دعوت کرد کنفرانسی جهت تدوین اساسنامه بین المللی فرهنگی برگزار کند. این کنفرانس در نوامبر همان سال با شرکت 43 کشور از جمله ایران در لندن برگزار گردید.
هدف اولیه کنفرانس تاسیس سازمانی صرفاً آموزشی جهت باسازی مراکز آموزشی بود ولی شرکت کنندگان در کنفرانس لندن فرهنگ را نیز به عنوان بخشی از برنامه سازمان منظور نمودند در طی این سالها کشورهای زیادی عضویت در یونسکو را پذیرفته اند و هم اکنون 190 کشور در آن عضویت دارند.
تشکیلات و رأی گیری در این سازمان
سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد – یونسکو – مانند هرنهاد تخصصی کلاسیک دارای این ارکان اصلی است:
1- کنفرانس عمومی
2- شورای اجرایی
3- دبیرخانه
1- کنفرانس عمومی
یکی از ارکان اصلی یونسکو کنفرانس عمومی است. این کنفرانس نمایندگان کلیه کشور های عضو را در بر می گیرد و هر دو سال یکبار تشکیل جلسه می دهد. برنامه ها و بودجه یونسکو توسط کنفرانس عمومی تعیین می شود.
– وظایف کنفرانس عمومی
وظایف کنفرانس عمومی یونسکو طبق اساسنامه این سازمان از این قرار است:
1- کنفرانس عمومی خط مشی و جهت کلی حرکت سازمان را تعیین و نظر خود درباره برنامه پیشنهادی شورای اجرایی ابراز می کند.
2- در صورت لزوم کنفرانس عمومی طبق مقرراتی که خود وضع کرده است کنفرانس های بین المللی دولتها را در مورد آموزش ، علوم – مایل انسانی و یا نشر دانش ، تشکیل می دهد. کنفرانس عمومی و یا شورای اجرایی مطابق مقررات کنفرانس عمومی می تواند کنفرانس های غیر دولتی با موضوعات مشابه تشکیل دهد.
3-کنفرانس عمومی گزارشهای دو عضو به سازمان را در مورد پیگیری پیشنهاد ها و کنوانسیون های مورد نظر را دریافت و بررسی می کند.
4- کنفرانس عمومی اعضای شورای اجرایی را بر می گزیند و با معرفی شورای اجرایی کنفرانس عمومی ، مدیر کل را نیز منصوب می کنند.
ساختار کنفرانس عمومی را به چهار قسمت عمومی می توان تقسیم کرد:
1- جلسات عمومی
2- کمیسیون ها
3- کمیته ها
4- برنامه های فوق العاده – کارگاه ها – میزگردها . بازدیدها
جلسات عمومی شامل جلسه افتتاحیه ، تصویب برنامه کنفرانس ، انتخاب رئیس و معاونین اجلاس و… می باشد.
اما کنفرانس عمومی – کمیسیون های ویژه فنی و دیگر نهادها معین را که برای انجام وظایف خود لازم بداند به وجود می آورد. براین اساس کنفرانس های عمومی دارای کمیسیون های مختلفی به قرار زیر است:
1- کمیسیون یک ، با شرکت کلیه کشورهای عضو به منظور بررسی موادی از دستور کار که مستقیما به هیچ یک از کمیسیون های مربوط به پنج برنامه عمده و کمیسیون اداری مرتبط نمی شوند.
2- کمیسیون دو با مشارکت کلیه کشور های عضو به منظور بررسی برنامه عمده آموزشی
3- کمیسیون سه با مشارکت کلیه کشورهای عضو به منظور برنامه عمده علوم
4- کمیسیون چهار با مشارکت کلیه کشور های عضو به منظور بررسی برنامه عمده فرهنگ و برنامه عمده ارتباطات اطلاعات و انفورماتیک
5- کمیسیون پنج- بامشارکت کلیه کشورهای عضو به منظور بررسی برنامه عمده علوم انسانی و اجتماعی ، صلح و حقوق بشر
6-کمیسیون اداری – مالی ، با مشارکت کلیه کشورهای عضو به منظور بررسی مسایل شغلی و توزیع جغرافیایی شاغلین ، روشهای بودجه ، بدهی ، حق عضویت ، و سایر مسایل اداری – مالی
همچنین کنفرانس عمومی دارای چهار کمیته اصلی به شرح زیر است:
1- کمیته اعتبار نامه ها ، که دارای نه عضو است که با پیشنهاد رئیس موقت کنفرانس عمومی توسط کنفرانس انتخاب می شوند این کمیته ها اعتبار نامه های هیات های نمایندگی دولت های عضو ، نمایندگان سازمان ملل و نهادهای تخصصی و ناظران اعزامی از سوی کشور های غیر عضو و سایر سازمانهای بین المللی را بررسی می کند.
2- کمیته انتخابات که متشکل از روسای تمام هیات های نمایندگی در کنفرانس عمومی است رئیس یک هیات نمایندگی می تواند عضو دیگری از هیات نمایندگی خودرا به منظور شرکت در جلسات و رای دادن از سوی خود تعیین می کنند.
3- کمیته حقوق که دارای بیست و یک عضو است و از سوی کنفرانس و اجلاس قبلی و براساس توصیه کمیته انتخابات تشکیل می گردد
شورای اجرایی :
شورای اجرایی مهمترین رکن سازمان پس از کنفرانس عمومی است فعالیت های شورای اجرایی زیر نظر کنفرانس عمومی است ، شورا در مقابل اجرای برنامه های مصوبه کنفرانس عمومی مسوول است – اعضا این شورا توسط کنفرانس عمومی انتخاب می شوند. شورا هر سال دوبار در فصل های بهار و پاییز تشکیل جلسه می دهد. از سوی دیگر این شورا مسئولیت نظارت بر برنامه های مصوب کنفرانس را توسط مدیر کل بر عهده دارد. به عبارت دیگر مدیر کل نسبت اجرای مطلوب برنامه ها در مقابل شورای اجرایی مسئول و پاسخگو است.
– ترکیب شورای اجرایی
طبق اساسنامه و یونسکو – شورای اجرایی از 58 دولت عضو منتخب کنفرانس عمومی تشکیل می شود. رئیس کنفرانس عمومی با رای مشورتی ، همین مقام را در شورای اجرایی نیز دارد. برای آنکه در کارها وقفه ای پیش نیاید هر نماینده برای تمام دوره عضویت در شورای اجرایی عضو خواهد بود. و تنها در شرایط استثنایی قابل تعویض است.
– وظایف عمده شورای اجرایی
شورای اجرایی ، دستور کار اجلاس های کنفرانس عمومی را تهیه می کند و به بررسی برنامه کار سازمان و پیش بینی بودجه دریافتی از مدیر کل طبق بندی ماده شش می پردازدو سپس آن را همراه با تمامی پیشنهادهای مناسب به کنفرانس عمومی تسلیم میکند.
– دبیرخانه و مدیر کل
سومین رکن اصلی یونسکو- دبیرخانه آن است که مرکب از مدیر کل و تعداد زیادی از کارمندان بین المللی است.
دبیرخانه یونسکو وظیفه تدوین ، پیش نویس ، برنامه و بودجه و پیاده کردن برنامه مصوب بر عهده دارد. دبیرخانه تحت نظارت مدیر کل انجام وظیفه می نماید و مدیر کل نیز توسط کنفرانس عمومی برای مدت شش سال انتخاب می گردد. مدیر کل وظیفه اجرای برنامه های مصوب کنفرانس عمومی را بر عهده دارد.
مقر اصلی دبیرخانه در شهر پاریس است وجهت تمرکز زدایی دفتر منظقه ای عموم در کشورهای هند و تایلند تاسیس شده است به علاوه مرکز فرهنگی آسیا که یک مرکز ملی است و در کشور ژاپن نیز قرار دارد نیز تأسیس گردیده و در سال های اخیر سهم فزاینده ای در برنامه های یونسکو داشته است.
– زبان کاری و رسمی سازمان یونسکو
در هر سه رکن سازمان یونسکو یعنی دبیرخانه ، کنفرانس عمومی ، شورای اجرایی ، زبان های فرانسه و انگلیسی به عنوان زبان کاری مطرح هستند. علاوه بر این ، در کنفرانس عمومی از سال 1950 زبان اسپانیولی ، از سال 1945 به بعد زبان های روسی و عربی و چینی به عنوان زبان کاری مطرح شدند.
– بودجه یونسکو
به طور کلی کشورهای عضو یک سازمان بین المللی مخارج و هزینه های تعیین شده از سوی سازمان های بین المللی را اجباراً می پردازند و قاعدتاً درآمد یک سازمان باید از هزینه های آن تبعیت کند.
بررسی اهداف و حوزه فعالیت های یونسکو
– بررسی اهداف سازمان یونسکو
اصولاً هر سازمان بین المللی برای دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده ای پا به عرصه وجود می گذارد ، و اساساً فلسفه تشکیل یک سازمان بین المللی از این امر ناشی میگردد. این اهداف ، معمولاً خط مشی ها و مسیر فعالیت های آن سازمان را ترسیم می نمایند و همین اهداف موجب گرایش اعضای بیشتری از جامعه بین المللی به آن سازمان می شود.
براساس ماده یک اساسنامه یونسکو اهداف این سازمان را می توان به شرح زیر بیان کرد:
1- سازمان بر آن است تا با نزدیکتر کردن همکاری بین ملل از طریق آموزش ، علم و فرهنگ در حفظ صلح و امنیت مشارکت داشته باشد . و به این ترتیب احترام به عدالت ، قانون و حقوق بشر و آزادیهای اساسی برای همگان پیش بینی شده در منشور ملل متحد را بدون در نظر گرفتن نژاد ، جنسیت ، زبان یا مذهب تضمین کند.
2- برای نیل به این اهداف ، سازمان :
الف- آشنایی و درک متقابل ملل را بایاری وسایل اطلاع رسانی جمعی تشویق می کند.
ب- برای آموزش همگان و اشاعه فرهنگ به شدت می کوشد.
ج- به حفظ و پیشبرد و انتشارات دانش کمک می کند
3- با توجه به اهمیت فراوانی که سازمان برای استقلال ، تمامیت و گوناگونی پربار فرهنگ ها و نظام های آموزشی هریک از اعضا قایل است ، هرگونه مداخله ای را که اساساً به نظام حقوقی داخلی آن ها مربوط می شود برخورد ممنوع کرده است.
یونسکو برای اجرای اهداف خود از ابزارهای گوناگونی استفاده می کند که اهم آنها عبارتند از:
– تدوین کنوانسیون ها ، توصیه نامه ها و معامده های بین المللی و منطقه ای ،
– برقراری رابطه با مرکز ونهادهای ملی کشور ها از طریق کمیسیون های ملی ،
– برقراری رابطه با موسسات تخصصی بین المللی و منطقه ای غیر دولتی ،
– ابلاغ پیام و دستاورد های سازمان به عموم مردم که شامل انتشار کتب و نشرهاست عموماً مانند پیام یونسکو و همچنین مطالب تخصصی مانند فصلنامه و علوم اجتماعی – فصلنامه بین المللی موزه ها و ده ها نشریه ، خبرنامه و گزارشهای گوناگون برای مخاطبین ویژه نظیر سیاست گذاران و متخصصین است.
– حوزه فعالیت های یونسکو
فعالیت های یونسکو به دو صورت انجام می شود :
1- فعالیتهای اساسی و دایمی که مربوط به تمام کشورهای عضو است این فعالیت ها شامل تحقیقات ، مطالعات ، مبادله اطلاعات و مدارک آموزش و برگزاری کنفرانس ها و تهیه میثاق های بین المللی و سایر فعالیتهایی است که می تواند موجب افزایش اطلاعات و همکاری های بین المللی شود.
2- برنامه های عملیاتی که شامل طرح هایی است که به منظور پاسخ گویی به مشکلات کشورهای در حال توسعه و ایجاد خوداتکایی در این کشورها در زمینه آموزش ، علوم ، فرهنگ و ارتباطات صورت می گیرد.
اما قلمرو و فعالیت های این سازمان درقالب بخش های پنج گانه زیر قابل مطالعه است :
1- آموزش
2- علوم طبیعی
3- فرهنگ
4- ارتباطات و اطلاع رسانی
5- علوم انسانی و اجتماعی
1- آموزش : آموزش از جمله بخش های مهم یونسکو است که از آغاز تأسیس این سازمان مورد توجه بوده است. در نخستین ملاقات هایی که هسته اصلی این سازمان را تشکیل داد ، وزرای آموزش کشور های اروپایی فکر برپایی یک تشکیلات بین المللی بر اساس روح همبستگی و برای پیشبرد صلح را عنوان نمودند. به باور این افراد – همان طور که جنگ در ذهن افراد به وجود می آید ، دفاع از صلح نیز باید در ذهن افراد ایجاد شودو لازمه انجام این کار توجه جدی به امر آموزش است.
2- علوم طبیعی : فعالیت های علمی بین المللی برای بشریت دارای اهمیت فراوانی است . به همین دلیل بنابر مفاد تصمیمات کنفرانس عمومی 1964 یونسکو ، علوم نیز همانند آموزش در برنامه های سازمان اولویتی ویژه دارد. اجرای پروژه های تحقیقات علمی بین المللی در زمینه های آب شناسی ، برنامه انسان و کره مسکون ، اقیانوس نگاری و زمین شناسی از فعالیت های علمی شاخص یونسکو بوده است.
3- فرهنگ : فعالیت های فرهنگی یونسکو طی سالهایی که از حیات این یگانه نهاد بین المللی فرهنگی در نظام ملل متحد می گذرد، هم از نظر دامنه گسترش چشم گیری داشته است. یونسکو که زمانی با اقدامات بین المللی مربوط به حفظ میراث فرهنگی و انتشار مجموعه آثار ادبی برگزیده جهان شهرت یافته بود. اکنون با مفاهیم اساسی تری از حیات بشری فرهنگ و توسعه پایدار سروکار دارد.
4- ارتباطات و اطلاع رسانی : موضوع ارتباطات به مفهوم رسانه های همگانی در کنار موضوعات اطلاع رسانی و انفورماتیک تشکیل دهنده یکی از پنج برنامه اصلی یونسکو هستند و تشکیلاتی با عنوان «ارتباطات » در یونسکو ، هماهنگ کننده و مباحث مربوط به این سه موضوع است. سه برنامه مهم « توسعه بین المللی ارتباطات » ، « برنامه بین الدول انفورماتیک » و « برنامه بین الدول اطلاع رسانی » پشتیبان کننده این موضوعات هستند.
5- علوم انسانی و اجتماعی : یونسکو از بدو تأسیس تاکنون همواره کوشیده است در حل معضلات و مسایل حاد جهانی و دستیابی به رهیافت های واقع بینانه و سازگار با توسعه پایدار انسانی در کشور های مختلف ، علوم اجتماعی و انسانی را ارتقاء بخشد و جایگاه آن را در سیاست گذاری ها و برنامه ریزهای تحکیم بخشد. نگاهی به روند فعالیت های یونسکو در حوزه علوم اجتماعی و انسانی بیانگر تحول مضاعف و دوگانه است این سازمان در عین مساعدت به پیشرفت کمی و کیفی این حوزه از معرفت و شناخت و تلاش در حفظ استقلال آن ، با ابتکار قرار دادن علوم اجتماعی و انسانی در کنار سایر علوم و با استفاده از رویکردهای چند رشته ای و میان رشته ای نقش در خور اهمیتی را در شناخت ، درک و تحلیل دگرگونی های سریع و پیچیده اجتماعی فرهنگی و تکنولوژیکی و اتخاذ سیاست های موثر و کارا ایفا نماید.
– اهمیت انتشار در فعالیت های یونسکو
اهمیت انتشار در همراهی با وجوه چندگانه فعالیت های یونسکو را می توان در اساس شکل گیری این سازمان و هدفهای آن جست و جو کرد. برای آنکه رسالت اخلاقی و معنوی یونسکو که با روح انسان سر وکار دارد تحقق یابد، نشریاتی چون کتب و مطبوعات برای تغذیه معنوی جامعه ضروری است.
پنج وظیفه اصلی یونسکو ، یعنی مطالعات آینده نگرانه ، پیشبرد انتقال و سهیم شدن در دانش ، تعیین معیار ارایه کارشناسی و مبادله اطلاعات تخصصی ، همگی حاکی از نقش بسیار مهم و اساسی انتشارات است از این رو با قاطعایت می توان گفت که انتشارات جزئی جدایی ناپذیر از پیکره اصلی یونسکو است.
انتشارات یونسکو از بدو تاسیس سازمان تاکنون بازتاب پرتوان فعالیت های گوناگون آن بوده است. نگاهی کوتاه به کارنامه انتشارات یونسکو ، دستاوردهایی عظیم را نشان می دهد که تنها با همکاری جمعی ملت ها امکان پذیر بوده است در فاصله زمانی سال 1946 تا سال 2000 ، بیش از ده هزار عنوان نشریه به صورت مستقیم و یا با کمک یونسکو منتشر شده است.
– پایگاه های اطلاع رسانی یونسکو
همانند دیگر نهادهای تخصصی ملل متحد ، یونسکو نیز به جمع آوری و انتشار اسناد و اطلاعاتی می پردازد که به طرق گوناگون در نظام ها اطلاعاتی آن ذخیره می شود. از این رو در سال 1992 ، مرکز « دریافت ، سازماندهی و توزیع اطلاعات » به منظور تسریع در سازماندهی و نشر اطلاعات ذخیره شده و برقراری ارتباط در زمینه های اطلاعاتی مورد نیاز کشورهای عضو و ایجاد تسهیلاتی برای دسترسی مستقیم یا غیر مستقیم به اطلاعات یاد شده تأسیس گردید.
مهمترین پایگاه های اطلاع رسانی یونسکو عبارتند از:
– کتابخانه مرکز یونسکو
– آرشیو یونسکو
– مرکز اسناد آموزشی
– مرکز اطلاعاتی دفاتر منطقه ای
و….
برنامه اهدای جوایز
سازمان یونسکو به منظور تشویق پژوهشگران ، محققان و اندیشمندانی که در چهارچوب موضوعات کاری سازمان فعالیت می کنند ، هرساله جوایزی به افراد و یا نهادهای علمی ، پژوهشی و اجرایی اعطا می کند ، که در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود :
– جایزه کالینگا : این جایزه که توسط آقای « پانتیک » از صاحبان ضایع هند در سال 1950 تخصیص یافت ،هر سال از سوی یونسکو برای تعمیم علوم اهدا می شود. نخستین بار « لوی دو بروگلی» این جایزه را به خود اختصاص داد.
– جایزه بین المللی پیردوکو برن در باره بازی عادلانه : این جایزه برای تشویق و روحیه ورزشکاری و رعایت انصاف در ورزش ابداع شد. این جایزه نخستین بار به « یوجنیو مونتی » سورتمه باز ایتالیایی تعلق گرفت
– جایزه نادژدا کروپسکایا : این جایزه از سال 1969 توسط اتحاد جماهیر شوروی برای پیشبرد برنامه پیکار با بیسوادی یونسکو برقرار شد.
– جایزه یونسکو برای آموزشی حقوق بشر : که هر دوسال یکبار اهدا می شود.
بررسی اهم اقدامات یونسکو
– یونسکو و بهبود وضعیت زنان
– اقدامات کمیسیون بین الدول اقیانوس شناسی یونسکو
– یونسکو و حفاظت از میراث فرهنگی
– یونسکو و موضوع ژنوم انسانی
– برنامه بین المللی آب شناسی یونسکو
– توجه یونسکو به جوانان
– یونسکو و نظم نوین اطلاعاتی و ارتباطی
– یونسکو و آموزش حقوق بشر
کمیسیون ملی یونسکو در ایران : تاریخچه – ارکان ، اهداف و وظایف
– کمیسیون ملی یونسکو در ایران
در سال 1327 پس از تصویب مجلس ، ایران به عضویت یونسکو درآمد و فعالیت رسمی خود را آغاز نمود اولین اساسنامه کمیسیون ملی توسط وزارت علوم ، در سال 1328 تدوین و تصویب گردید. و آخرین اصلاحیه آن نیز در سال 1366 انجام و در نهایت به تصویب هیات دولت رسید.
اهداف کمیسیون ملی یونسکو در ایران
1- تلاش برای برقراری ، حفظ و بسط عدالت ، آزادی و حقوق انسانی با الهام از اصول اسلامی
2- مشارکت در فعالیت های یونسکو
3- تعمیم آموزش و مبارزه با بیسوادی
4- شناخت فرهنگ های گوناگون جوامع و معرفی فرهنگ ایرانی و اسلامی
5- ایجاد ارتباط بین یونسکو و سازمانهای دولتی و غیر دولتی در زمینه آموزشی ، علمی و فرهنگی
6- تسهیل و توسعه ارتباط کمیسیون های ملی یونسکو در کشورهای دیگر بویژه کشور های منطقه
ارکان کمیسیون ملی یونسکو در ایران
کمیسیون ملی یونسکو دارای سه رکن اصلی است:
شورای عالی – شورای اجرایی و دبیرخانه که عیناً متناظر با ارکان یونسکو یعنی کنفرانس عمومی به شورای اجرایی و دبیرخانه است. ریاست کمیسیون ملی یونسکو در ایران به عهده وزیر علوم تحقیقات و فناوری است و شورای عالی از ترکیب وزارت علوم – امورخارجه ، فرهنگ و ارشاد اسلامی ، آموزش و پرورش ، روسای سازمانهای صدا و سیما و حفاظت محیط زیست و 7 نفر از شخصیتهای علمی و فرهنگی کشور تشکیل می گردد. به منظور تهیه طرح های اجرایی برنامه کمیسیون ملی یونسکو و مصوبات شورای عالی و پیگیری آنها شورای اجرایی با ترکیب وزیر علوم و دبیر کل کمیسیون و نمایندگان تمام الاختیار اعضا شورای عالی و 7 شخصیت علمی و فرهنگی هرماه یکبار تشکیل می گردد.
دبیرخانه کمیسیون زیر نظر دبیر کل انجام وظیفه می نماید و یکی از سازمانهای وابسته به وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری است. دبیر کل از بین شخصیت های علمی و فرهنگی به پیشنهاد وزیر علوم و تایید هیأت دولت و با حکم وزیر منصوب می شود.
تشکیلات دبیر خانه کمیسیون ملی یونسکو در ایران
در اساسنامه کمیسیون 5 گروه یا اداره تخصصی شامل گروه های آموزشی ، علوم اجتماعی و انسانی ، ارتباطات و فرهنگ پیش بینی شده است. هریک از این گروه ها دارای کمیته ای تخصصی هستند و بازوی فکری گروه ها محسوب می گردند.
برنامه عملی کمیسیون ملی
– برگزاری کارگاه زیر منطقه ای آموزش علوم و فنون
– برگزاری گردهمایی نظام جدید نظارت و ارزشیابی در آموزش و پرورش
– برگزاری سمینار و کارگاه در خصوص تضمین کیفیت در آموزش عالی
– ترجمه و انتشار مجله آموزشی با همکاری آموزش و پرورش
– چاپ و انتشار کتاب مدیریت مدرسه محور
– انجام فعالیت های اطلاع رسانی
– ترجمه حداقل یک کتاب مرتبط با مسایل آموزشی کشور از انتشارات یونسکو
دانشمندان و پژوهشگران می توانند درخواست ها و طرح های خود را در زمینه های تخصصی مورد نظر به کمیته های تخصصی کمیسیون ملی در ایران ارائه نمایند. کمیته ها پس از بررسی و کارشناسی لازم طرح ها را جهت تصویب و تأمین هزینه ها به یونسکو ارسال می نماید ، همچنین در خصوصی فعالیتهای مورد تایید یونسکو قرار گرفته باشد و باعث ایجاد تغییرات مثبت در حوزه های مختلف علوم فرهنگ و هنر و… شده باشند هدایایی از سوی یونسکو تعلق می گیرد. ایران طی سالهای گذشته در چند مرحله موفق به دریافت جایزه یونسکو به واسطه تلاشهای جدی در ریشه کنی بی سوادی گردیده است.
از اقدامات علمی که در طی سالهای گذشته در ایران توسط یونسکو انجام گردیده است می توان به حمایت های مالی یونسکو در حفظ میراث تاریخی ایران از جمله بازسازی ارگ بم ، انتخاب شهر همدان به عنوان پایلوت گردشگری ایران ثبت آثار تاریخی کشورمان در فهرست آثار جهانی از جمله میدان نقش جهان اصفهان اشاره نمود. همچنین کرسی علمی حقوق بشر ، صلح و دموکراسی توسط دانشگاه شهید بهشتی و کرسی علمی یونسکو توسط موسسه بیو شیمی و بیو فیزیک دانشگاه تهران شکل یافته است.
همچنین جایزه ابن سینا برای اخلاق علمی که هر دوسال یکبار اعطا می شوداز سال 2003 به ابتکار جمهوری اسلامی ایران و با همکاری یونسکو آغاز شده است. این جایزه به فعالیتهای افراد و گروهایی تقدیم می گردد که در زمینه اخلاق در علم و فناوری موفق به پژوهشهای علمی ارزشمند شده باشند و هدف از اعطای آن نشان دادن اهمیت اخلاق در علم و همچنین معطوف نمودن دانشمندان به این موضوع است. این جایزه مرکب از مدال طلای ابن سینا به همراه گواهی و همچنین یک هفته سفر علمی به ایران و ده هزار دلار خواهد بود. برنده این جایزه بر اساس پیشنهادای یک گروه داوری بین المللی مرکب از 3 عضو از ملیتهای مختلف می باشد، انتخاب می گردد. پس از انتخاب برنده ، جایزه توسط مدیر کل یونسکو و در کشور ایران اهدا می شود. اولین جایزه ابن سینا به خانم « مارکارت سامرویل » استاد حقوق دانشگاه مک کیل که گامهای مهمی در نهادینه شدن موضوع اخلاق در علم برداشته اهداء گردیده است.
– راهبردهای جمهوری اسلامی ایران در یونسکو
1- انعکاس و دفاع از مواضع جمهوری اسلامی ایران
یونسکو از آن رو که عمدتاً با مسایل و مباحث فرهنگی و تربیتی و علمی سروکار دارد در مقایسه با سایر سازمانهای بین المللی ، به کشورهای جهان سوم مجال نسبتاً وسیع تری برای اظهار نظر و عرصه خصوصیات فرهنگی مستقل آنها عرضه می کند و همین خصوصیات ایجاب می کند جمهوری اسلامی ایران در آن حضور منظم و مستمر داشته باشد. تا بتواند پیام فرهنگ مستقل اسلامی خود را از این طریق نیز منتشر سازد و ارزش های معنوی اسلام را به دیگران عرضه دارد. ارتباط با یونسکو می تواند موجبات شناخت بهتر فرهنگ و تمدن سایر ملت ها را برای ما فراهم آورد و زمینه هم سخنی با ملتهای دیگر را برای ما هموار سازد. در این راستا راهکارهای ذیل دنبال شده است:
– حضور فعال در تمامی عرصه های یونسکو
– پیش بینی تمهیدات خاص برای شرکت در نشست های کنفرانس عمومی یونسکو
– دعوت از محققان و اندیشمندان برای بررسی کارشناسانه موضوعات مطروحه در یونسکو
– برقراری ارتباط سازمان ها و انجمن ها غیر دولتی ایران با یونسکو
– و… .
2- بهره برداری از امکانات تخصصی یونسکو
امکانات و منابع ، کتب و نشریات ، کنفرانس ها و همایش های یونسکو در زمینه های آموزشی ، علمی ، فرهنگی برای پژوهشگران و متخصصان ایران بسیار ارزنده است. در بعضی موارد و زمینه ها ، مشورت های کارشناسی متخصصین شاغل در یونسکو و یا متخصصین کشورهای مختلف که با یونسکو در اجرای برنامه های آموزشی ، علمی و فرهنگی همکاری می نمایند ، مورد نیاز سازمان ها و نهادهای مختلف کشور قرار می گیرد. هم چنین استفاده از یونسکو به عنوان واسطی برای دریافت تجهیزات پیشرفته میسر است . در این راستا راهکارهای ذیل دنبال شده است.
– اطللاع رسانی در زمینه امکانات و منابع یونسکو
– تسهیل شرکت افراد واجد شرایط در دوره ها ، کنفرانس ها و سمینار های یونسکو
– استفاده از مشورت های کارشناسی یونسکو
– و… .
3- استفاد از یونسکو برای گسترش روابط علمی ، فرهنگی ، اقتصادی و سیاسی با دیگر کشور ها
برقراری روابط علمی ، فرهنگی ، اقتصادی و سیاسی با تمام کشورهای جهان بر مبنای احترام متقابل ، یکی از اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. منافع ملی جمهوری اسلامی ، استفاده از تمام امکانات متعارف از جمله سازمان های بین المللی را برای گسترش روابط با کشورهای دیگر ایجاب می نماید. با توجه به زمینه های فعالیت یونسکو و با توجه به حساسیت های سیاسی کمتر آن ، این سازمان از ظرفیت بالایی برای مبادلات علمی ، فرهنگی ، اقتصادی و سیاسی با دیگر کشورها برخوردار است. مسئولین امر تلاش کرده اند تا از این ظرفیت ها به صورت مناسب برای تأمین منافع ملی بهره برداری کنند.
منابع :
کتب :
– گاستون میالاره و یال ژان ، تاریخ جهانی آموزش و پرورش ، ترجمه محمد رضا شجاع رضوی ، مشهد : مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی ، 1371 ، جلد دوم.
– محمد رضا ضیایی بیگدلی ، حقوق بین الملل عمومی ، تهران : انتشارات پیام ، 1362 ، چاپ دوم.
– هانس جی ، مورگنتا ، سیاست میان ملت ها ، ترجمه حمیرا مشیر زاده ، تهران : مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه ، 1374 ، چاپ اول.
– علی اکبر مشیر سلیمی ، کمیسیون ملی یونسکو در ایران و خدمات فرهنگی آن ، تهران : انتشارات کمیسیون ملی یونسکو در ایران ، اردیبهشت 1337 .
– مهوش عمرانی و سهیل خاکپور ، نگرشی بر عملکرد یونسکو ، تهران : مرکز آمار و برنامه ریزی پژوهش های فرهنگی و هنی ، 1372 .
– حسین شیخ زین العابدین ، نقش اداره اطلاعات عمومی سازمان ملل متحد ، تهران : مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه ، 1372 ، چاپ اول.
– نسرین مصفا و دیگران ، راهنمای سازمان ملل متحد ، مؤسسات تخصصی و وابسته و رابطه ج.ا.ا با آن ها ، تهران : مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت خارجه ، جلد دوم ، 1374 ، چاپ اول.
– جیمز دوئرتی و رابرت فالتزگراف ، نظریه های متعارض در روابط بین الملل ، ترجمه علی رضا طیب و وحید بزرگی ، تهران : نشر قومس ، جلد اول ، سال ؟ ، چاپ اول.
– شن مک براید ( ویرایش ) ، یک جهان ، چندین صدا ، ترجمه ایرج پاد ، تهران ، انتشارات سروش ، 1369 ، چاپ اول.
– رضا موسی زاده ، سازمان های بین المللی ، تهران ، نشر میزان و نشر دادگستر ، چاپ اول ، سال 1387 .
Normal 0 false false false EN-US X-NONE FA MicrosoftInternetExplorer4
سازمان علمی فرهنگی ملل متحد یونسکو
