ماجرای تعیین صلاحیت
تمام ماجرای پر سر و صدای تعیین صلاحیت مدیران عامل بانك‌ها توسط بانك مركزی از قرار گرفتن یك لینك جدید در صفحه نخست سایت تازه تغییر چهره داده ی بانك مركزی به نام “نظارت بانكی” شروع شد. این لینك چهار بخش دارد که “مدیران دارای تاییدیه صلاحیت از سوی بانك مركزی” گزینه آخر است و تبدیل به پاشنه آشیلی شده که این همه سروصدا به پا کرده و كلیك بر روی این گزینه كاربر را به توضیحی می رساند كه می گوید: در این قسمت اسامی مدیران عامل و اعضای هیات مدیره شبكه بانكی كشور كه تاییدیه صلاحیت فردی و تخصصی خود را از بانك مركزی دریافت نموده‌اند ، اعلام می گردد. به گزارش تبیان مطابق ضوابط و مقررات مربوط لازم است صلاحیت مدیرعامل و اعضای هیات مدیره پیشنهادی بانك ها و موسسات اعتباری توسط بانك مركزی مورد تایید قرار گیرد.
سایت بانك مركزی سپس فهرست مدیران عامل و اعضای هیات مدیره شبكه بانكی كشور كه موفق به اخذ تاییدیه صلاحیت شده‌اند را به تفكیك هر بانك یا موسسه اعتباری اعلام می كند. در یادداشت آغازیه این فهرست تذكر داده شده است كه نام مدیران بانك هایی كه تاكنون برای اخذ تاییدیه صلاحیت به بانك مركزی مراجعه ننموده و گواهی یاد شده برای آنها توسط بانك مركزی صادر نشده در فهرست ذكر نشده است. این یادداشت به این معنی است كه مدیران بانكی غایب در این فهرست یا دارای صلاحیت نیستند و یا اصولا حاضر به بررسی صلاحیت خود توسط بانك مركزی با دلایلی كه دارند، نشده‌اند.
فهرست بانك مركزی درباره مدیران دارای تاییدیه صلاحیت حاوی نام ۲۵ بانك دولتی خصوصی و موسسه مالی ـ اعتباری دارای مجوز است. با كلیك روی نام هر بانك می توان نام مدیران دارای گواهی صلاحیت از بانك مركزی را درون فایل مخصوص آن مشاهده كرد. مروری در این فهرست نشان می دهد كه بانك‌های ملی، سپه، مسكن، كشاورزی، صادرات، رفاه كارگران، توسعه تعاون، شركت دولتی پست بانك، مجموعا ۸ بانك دارای هیچ مدیر تایید صلاحیت شده‌ای از نظر بانك مركزی نیستند یا شاید مدیران عامل و اعضای هیات مدیره شان اصولا با بی اعتقادی نسبت به وجود زمینه قانونی برای این نظارت، از مراجعه به بانك مركزی خودداری كرده‌اند. اما برخی بانك های دولتی چون توسعه صادرات و صنعت و معدن دارای اسامی تایید صلاحیت شده‌ای هستند و این مساله درباره بانك‌ها و موسسات مالی و اعتباری خصوصی تا حد زیادی صدق می‌كند، چرا كه در فایل این بانك‌ها نام اكثر مدیران عامل به همراه اعضای هیات مدیره به چشم می‌خورد.
قدرت‌نمایی بانك مركزی در حوزه نظارت ؟
شاید اگر ماجرای صلاحیت‌ها با موضع گیری ریش‌سفیدانه مدیران ارشد این بانک ویا وزارت اقتصاد همراه می شد، قضیه خیلی زود فیصله پیدا می کرد؛ ولی وزارت امور اقتصادی و دارایی درباره تایید نشدن صلاحیت بسیاری از اعضای هیات مدیره بانك‌های دولتی یا بانك هایی كه دولت در آنها سهام دار است سكوت پیشه كرد تا قضیه بیش از پیش طولانی شود.
درحالی که از نظر بانك مركزی هیچ كدام از اعضای هیات مدیره بانك‌های ملی، سپه، رفاه كارگران، صادرات، كشاورزی، مسكن، توسعه تعاون و پست‌بانك تایید صلاحیت نشده‌اند و در مورد برخی از بانك‌ها هم فقط نام چند تن از اعضای هیات‌مدیره به چشم می خورد، البته بانك مركزی در بندی از مطلب خود تاكید كرده است كه “نام مدیران بانک‌هایی که تاکنون برای اخذ تاییدیه صلاحیت به این بانک مراجعه نكرده و گواهی صلاحیت آنها از سوی این بانک صادر نشده، در فهرست درج نشده است.” در همین باره حمید تهرانفر ـ مدیركل سابق نظارت بر بانك‌ها و موسسات اعتباری بانك مركزی ـ هم گفته است: ” این گونه نبوده كه با مدیرانی كه نام آنها در لیست نیست مصاحبه ای انجام شود و رد صلاحیت شوند.”
در حالی كه در بندهای بالاتر اطلاعیه بانك مركزی عوامل تایید نشدن صلاحیت مواردی مثل محکومیت به سرقت، ارتشاء، اختلاس، خیانت در امانت، کلاهبرداری، جعل و تزویر، صدور چک بی محل، ورشکستگی به تقصیر یا تقلب، اعم از اینکه حکم از دادگاه‌های داخلی یا خارج از کشور صادر شده یا محکوم مجرم اصلی یا شریک یا معاون جرم عنوان شده چیست؟ تهرانفر این امر را اتفاق و ناشی از “كج سلیقگی تنظیم كنندگان مطلب” عنوان می كند.
عصبانیت مدیران بانکی
انتشار لیست افراد دارای صلاحیت مدیران عامل بانک‌ها به خصوص مدیرعامل بانك ملی را به گونه ای كم سابقه به خشم آورد، تاجایی که در نشستی با خبرنگاران گفت: “اگر مصالح اجتماعی را در نظر نمی گرفتیم، این اقدام خلاف قانون بانك مركزی را به گونه ای دیگر پاسخ می دادیم.”
خاوری كه معمولا كم به خشم می‌آید و با حوصله است تاكید كرده است: “دوستان در بانك مركزی اگر به دنبال استقلال بانك هستند، این كار نشان دهنده ضعف این بانك است.” وی با تاكید بر این كه خواهان آرامش در شرایط كنونی است، اظهار كرده است: “این كار نه برازنده بانك مركزی و نه به مصلحت كشور است و درواقع توهین به مجمع عمومی بانك هاست. به استقلال و قاطعیت بانك مركزی اعتقاد راسخ دارم و نباید این نهاد را تضعیف كرد اما از بین تمام مشكلاتی كه این بانك دارد، آیا مدیران عامل بانك‌ها اكنون مشكل شده‌اند؟”
خاوری در پاسخ به این سوال كه آیا در مقابل این اتهام، رفع اتهام خواهید كرد یا نه؟ تصریح می كند: “این اتهام نیست، افتراست.”
اما درحالی که ماجرای تعیین لیست بانک مرکزی و دیگر بانک‌ها را روبروی هم قرار داده است، هر دوطرف درباره نحوه تعین صلاحیت به قانون استناد می كنند. خاوری می‌گوید: “بعد از ملی شدن بانك ها در آبان سال ۱۳۵۸، طبق یك لایحه قانونی كه به تصویب شورای انقلاب نیز رسیده است، نحوه اداره بانك ها مشخص شده است؛ در این قانون اركان بانك‌ها را مجمع عمومی (وزیر و معاون برنامه ریزی رییس جمهور)، شورای عالی بانك ها، هیات مدیره و مدیرعامل و بازرس و حسابرس تشكیل می داد. در این قانون شورای عالی بانك ها اعضای هیات مدیره را پیشنهاد مجمع تایید و وزیر اقتصاد حكم را صادر می كرده است، در مورد مدیران عامل، شورای عالی بانك‌ها نظر مشورتی می داد، مجمع تایید و وزیر اقتصاد حكم صادر می كرده است.” وی می‌افزاید: با توجه به نص صریح قانون ” تسهیل اعطاء تسهیلات”، انتصاب مدیران عامل و اعضاء هیات مدیره بانك های دولتی، هیچ گاه در حیطه صلاحیت و اختیار بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران نبوده است و نباید حضور رییس‌كل بانك مركزی در این شورا موجب این تصور غلط شود كه شورا جزئی از بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران بوده است.”
در مقابل مدیركل سابق نظارت بر بانك‌ها و موسسات اعتباری بانك مركزی پاسخ می دهد: “براساس قانون پولی بانكی و مقررات جاری بانك مركزی، طبیعی است كه كلیه مدیران بانك ها كه قرار است تصدی امور بانكی كشور را بر عهده گیرند باید با بانك مركزی مصاحبه و این بانك آن ها را تایید صلاحیت كند.”
وی می گوید: “بانك مركزی افرادی كه قرار است به عنوان مدیر بانكی فعالیت كنند را با احترام دعوت كرده، با آنها مصاحبه و عملكرد و صلاحیت حرفه ای‌شان را تایید می كند و مدیران صلاحیت دار را اعلام می كند. تبیان می نویسد، حالا بانك مركزی قصد كرده كه اسم این مدیران را اعلام كند تا مردم هم از این اسامی آگاه شوند. به هر حال در این مصاحبه‌ها ممكن است برخی هم تایید صلاحیت نشده و به صلاحیت حرفه‌ای نرسند. اعضای هیات‌مدیره بانك‌های دولتی كه نام آنها به عنوان مدیر صلاحیت‌دار اعلام نشده در مصاحبه‌ها حضور پیدا نكرده و به دعوت بانك مركزی پاسخ نگفته اند.” این مقام بانك مركزی در مقابل عصبانیت مدیرعامل بانك ملی تاكید می كند: “دوستان بهتر است به جای برخوردهای تند به قانون تمكین كرده و نظارت مقام ناظر را بپذیرند.” تهرانفر دلیل حضور نیافتن مدیران بانكی دولتی در مصاحبه‌های تایید صلاحیت بانك مركزی را هم این طور عنوان می كند: “اعضای هیات‌مدیره بانك‌های دولتی به دلیل این‌كه از سوی وزارت اقتصاد منصوب می شوند خود را احتمالا در حد مصاحبه‌ها ندیده‌اند.”
در نهایت به نظر می رسد بانك مركزی یك اخطار جدی به مدیران منصوب وزارت امور اقتصادی و دارایی در عدم تمكین از این بانك داده است و موضوع صلاحیت‌ها شاید یك بهانه باشد چون مشخص است افرادی مثل خاوری و پاشایی فام یا جهرمی اگر شكسته نفسی كنند! و در این مصاحبه‌ها حضور پیدا كنند قطعا تایید صلاحیت می شوند. بنابراین باید دید كه آیا این موضوع مربوط به قدرت نمایی بانك مركزی در حوزه نظارتی می شود یا بحث دیگری در پیش است؟
