معلمی تعاملی

«تَواضَعُوا لِمَن طَلَبتُم مِنهُ العِلمَ؛ در پيشگاه كسى كه از او دانش مى آموزيد، فروتن باشيد» در برابر مقام معلم و عظمت خدمات او تواضع و خشوع دارند. اما نکته ی مهمی که در این راستا باید مورد توجه قرار گیرد انجام وظیفه معلمی بر اساس نیازهای روز، اقتضائات محیطی و شرایط ویژه ی نسل جدید است که هر روز پیچیده تر، سخت تر و با قابلیت کنترل و هدایت کمتری همراه است. پیچیدگی وظیفه ی معلمی از آن جهت بیشتر به چشم می آید که به یاد آوریم فرایندهای تعلیم و تربیت مجموعه فعالیت ها و اقداماتی است که برای «آگاهی سازی، مهارت افزایی و آماده سازی» فرزندان آدمی برای اتفاقات و رخدادهای فردایِ غیرقابل پیش بینی و پرآشوب رخ می دهد. پس نیازمند رویکردها و ابزارهایی فرامدرن است که پاسخگوی آن نیازها باشد.

معلمی تعاملی و فرایند آموزش و پرورش:

معلمی تعاملی مثلثی است که از سه ضلع تعاملات، پروش و آموزش تحصیلی به شرح زیر تشکیل شده است:

• اول؛ تعاملات (معلمی تعاملی): ملعمی تعاملی قبل از هر چیز نوعی نگرش است که بر اساس آن فرایند آموزش و پرورش یک سویه نبوده و ابعاد مختلفی از نظام های ارتباطی و مناسبات بین معلمان و دانش آموزان را در بر می گیرد. این تعاملات عمدتاً شامل: «تیم سازی، ارتباطات بازخورد مدار، رهبری و انگیزش، حل مسأله و انتقال تجربه» می باشد.
• دوم؛ پرورش دانش آموز: در دیدگاه تعاملی پرورش دانش آموز اهمیتی دوچندان دارد و ابعادی همچون: «خط مشی های دانش آموزی، رهبری و انگیزش، کیفیت زندگی تحصیلی و ارزیابی های مستمر» را شامل می شود.
• سوم؛ آموزش دانش آموز: در فرایند آموزش تعاملی دانش آموزان ضمن حفظ و تأکید شیوه ها و جلوه های معلمی ابعادی مانند: «مدیریت دانش، فناوری آموزشی، نظریه های نوین یادگیری و ارتباطات بازخورد مدار» مورد توجه قرار می گیرد.

نظام آموزشی تعاملی:

«معلمی تعاملی» در بستر «نظام آموزشی تعاملی» رخ می دهد. یعنی سامانه ای منسجم و یکپارچه که مبتنی بر ارتباطات چند جانبه و تحول آفرین بوده که از عناصر زیر تشکیل گردیده است:

راهکارها و راهبردهای افزایش کیفیت معلمی تعاملی:

«معلمی تعاملی» در بستر مدیریت و رهبری آموزشی «تحول گرا» و «تعامل گرا» شکل می گیرد. امری که بر اساس «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» باید بر اساس «نیازهای روز» و «مطالبات منطقی و به حق خانواده و جامعه» سامان یابد. اگر قرار است بر اساس آن چه در بیانیه گام دوم انقلاب آمده است نسل دانش آموزان امروز به عنوان وارثان اصیل و امین آموزه های انقلابی و اسلامی آینده کشور را رقم بزنند باید پنج اقدام بنیادین «بازآفرینی به هنگام و هوشمندانه، سازگاری فعالانه با تغییرات محیطی، بهسازی روندها و فرایندها، همسازی با فناوری های روز و اصلاح جهت نظام آموزشی به سمت تعامل گرایی و مهارت محوری» مورد توجه قرار گیرد. بر همین اساس مهم ترین راهکارها و راهبردهای عملیاتی افزایش کیفیت معلمی به شرح زیر موضوعیت می یابد:

سخن پایانی:

«معلمی تعاملی» یک دیدگاه و روش است که به عنوان ضرورتی انکار ناپذیر نظام تعلیم و تربیت جهانی را در هزاره سوم تحت تأثیر قرار داده است. اکنون به خوبی نمایان است که فرایند آموزش و پرورش با اقدامات سنتی و یک سویه معلمان از اثربخشی لازم برخوردار نخواهد بود. باید باور کرد و پذیرفت نسل جدید که قرار است زمام امور فردای جامعه را در دست بگیرد هر چند از نظر «مسئولیت پذیری» و «تحرک» کمی افت کرده و به بیان عامیانه تر کم کار و تنبل است اما از حیث هوش، درک، قدرت آنالیز پدیده ها، درک پیچیدگی ها، قدرت انتقاد و تفکر و سرعت پردازش داده ها به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با فناوری، رسانه ها و داده پردازها دارد از قدرت و توانایی فراوانی بهره مند گردیده است. پس این که توقع فرمانبرداری محض یا ضبط و پذیرش داده ها بدون نقد و اعمال نظر را داشته باشیم سبب بروز چالش در فرایند آموزش و عقب ماندگی نظام آموزش ابتدایی کشور می گردد.

منبع: نشریه رشد معلم، وزارت آموزش و پرورش، دوره 40، شماره 5، بهمن 1400