نظریه ی مبادله

مقدمه:
همان طور که از واژه مبادله استنباط می شود، مبادله ی اعیان یا احساس های با ارزش بین افراد به عنوان مبنایی برای نظم اجتماعی توجه دارد. مبادله ی مورد نظر در اینجا تنها و اشیا ملموس . بلکه عموما درباره ی چیزهای غیر ملموس مانند تکریم، علاقه ، همکاری و تایید است. (اسکیدمور،1372،  79) نظریه مبادله از زمینه های مختلفی مانند اقتصاد،انسان شناس و روان شناس بهره گرفته و درواقع آمیخته ای است از اقتصاد سود گرایی،انسان شناس کارکردی و روان شناس رفتاری. اندیشه ی مبادله یا بده بستان، تاریخچه ی دیرین دارد و به قدمت خود انسان می رسد ولی بررسی منظم آن در سده هیجدهم هم آغاز شده است (ادیبی و انصاری،1358،ص 226)
نظریه تبادل در صدر آن است که اصول رفتار گرایی را دربرگیرد و پس از آن از درآمیختن آنها با اندیشه های دیگر در مورد مسایل مورد علاقه جامعه شناسان به کارشان بندد. گرچه نظریه تبادل سالیان داراز مطرح بوده است اما در ده 1950 و 1960 بود که با کارهای جورج هومنز یک دوره شکوفایی را به خود دید. نظریه تبادلی جورج هومنز را می توان به عنوان واکنش در برابر انگاره ی واقعیت های اجتماعی و نظریه های جامعه شناختی مربوط به آن، به ویژه کارکرد گرایی ساختاری، به شمار آورد. (ریتزر،1374،ص 414) بدیهی است «روانشناسی تجربی» و« نظریه یادگیری» اسکینز در طرح قضایای اساس نظریه مبادله در جامعه شناس نقش مهمی ایفا کرده است. (توسلی،1370،ص 382)

زمینه های نظریه مبادله
در قرن هجدهم همراه با تغییر شرایط اقتصادی و اجتماعی موج جدیدی از تفکر انتقادی درباره طبیعت نظم اجتماعی نضج گرفت. درآن زمان برای مدتی تجلرت گسترده ای بین کشورهای اروپایی وجود داشت،اما اواسط قرن هیجدهم شاهد تجدید سازمان بنگاه های اقتصادی بود که درنهایت در اقتصاد صنعتی به اوج رسید. در روای تمثیل نظم عمومی اجتماعی به بازار اقتصادی این فکر قرار داشت که تصمیم های فردی درباره خرید، فروش، معامله و حمل ونقل، مصداق های خاص تصمیمات کلی تر درباره زندگی روزمره اند. (اسکیدمور، 1372، ص80)
در سالهای 1937 تا اواخر دهه 1950 در امریکا آن گروه از جامعه شناسان که بر روابط ساختی وجمع گرایی توجه بیشتر داشتند، تسلط یافتند. در واقع در برابر فلسفه فرد گرایی افراطی به نظریه جمع گرایی قوت وشدت می گرفت وبنا برا شرایط وقت، جامعه شناسی گرایش به یکی از این دو حالت را پیدا کرد. نظریه مبادله در شکل جدید خود واکنش است در برابر نظریه های ساخت گرایی افراطی و فونکلسیونالیسم دهه های 1950 و 1960 شدت این گرایش در واقع برگشتی به اصول فردگرایی افراطی می باشد. (ادیبی وانصاری، 1358، ص 227)
نظریه جدید مبادله دینی سنگین به روانشناسی تجربی دارد. این مطلب بر رفتار مملوس افرادی خاص یا غالبا رفتار حیوانات آزمایشگاهی تاکید می کند ودیدگاهی فردگرایانه را با تاکید بر ملاحظه مفهوم انگیزه اشتیاق ظاهری افراد برای عمل به دلایل خاص خودشان تاکید کرده است. این نکته به طور تلویحی به این معناست که با دخل وتصور در محیط ها، می توان تنش های افراد را در شکل داد، برآنها نظارت کرد ودر نتیجه آنها را پیش بینی کرد.

بیان کلی اصول نظریه مبادله ی جامعه شناختی
در تمام نظریه های جامعه شناختی جدا کردن نظریه خاص از کلیات مدل نظری دشوار است. نظریه مبادله همین گونه است. در اینجا ما بیشتر به نظیات جرج هومنز وپیتر بلا می پردازیم. اما در آغاز توصیفی کلی از ابن نظریه ارائه می شود.
واحد تحلیل در نظریه مبادله: در این نظریه واحد تحلیل وموضوع اصلی در تبیین نظم، فرد است وگروه ها به عنوان ابزاری برای تحقق هدف های اعضایشان در نظر گرفته می شود. (اسکیدمور،1372، ص 83 )
انگیزه: افراد تمایلات و خواسته های شخصی دارند، ولی این خواسته ها سبب پدید آمدن هدف های مشترک نمی شود. پس انگیزه جنبه فردی وخصوصی دارد هرچند که ممکن است فرهنگ نیز در آن سهم داشته باشد. توصیه نظریه مبادله از مسئله فداکاری هم این است که این نوع فعالیت ها رضایت خاطر عاطفی ومعنوی برای فرد در بر دارد هرچند که از نظر مادی ممکن است زیانی همراه آن باشد. آنها مدعی اند که پاداش های عاطفی خسارت های مالی را جبران می کند. (ادیبی وانصاری، 1358،ص239)
سود: فرد طبق خواسته ها وامیالش در جستجوی لذت ورضایت خاطر است. اگر رضایت خاطر متقابل حاصل نشود، هیچ نوع کنش متقابل اجتماعی صورت نخواهد گرفت.
اراده گرایی: این نظریه بر نوع کنش اجتماعی مبتنی بر اراده تاکید می کند. رفتارهای روزمره نیز به صورت پاسخی فردی از نیروی انتخاب برخوردار است. (توسلی، 1372،ص390 )
تایید اجتماعی در این نظریه تایید به عنوان یک ارضا کننده ویک انگیزنده عمومی است ویکی از پایه های این نظریه است. در نظریه مبادله پاداش های کلی معینی وجود دارد که قوی ترین آنها تایید اجتماعی است.

نظریه عمومی نظم اجتماعی بر اساس بنیان های مبادله
تا اینجا از عوامل وشیوه هایی سخن گفتیم که سب برانگیختن افراد می شود، ولی غرض اصلی در جامعه شناسی یافتن روابط بین افرادودسته بندی گروهها وتحلیل ماهیت آنهاست. با درنظر گرفتن تایید اجتماعی به صورت پاداش آن، می توان پیش بینی کرد در میان افرادی که با هم معاشرت دارند، میزان ودرجه تایید اجتماعی فزون تر خواهد بود. همچنین می توان فرض کردکه تایید اجتماعی، به مثابه چیزی که از سوی کسی ارائه می شود می تواند برای جلب نظر برخی از اعضای گروه به کار رود. زیرا هر عضوی در گروه از برخی جهات مورد تایید اعضاء می باشد. بدین گونه تایید اجتماعی ویژگی هایی دارد و از نظر طرفداران نظریه مبادله تایید اجتماعی به صورت یک مجری عمومی می تواند برخی از معاشرت ها را تعیین کند. (ادیبی و انصاری، 1358،ص242)

رده بندی ورزش ها:
برای تبیین راه بندی بر حسب نظریه مبادله از مفاهیم ارزش وکلمات کم یابی استفاده می کنیم. تایید اجتماعی معمولا تنها رده بالا نیست. زیرا به آسانی می توان به ان دسترسی یافت. درحالی که دسترسی به صفات نادر مشکل تر بوده ودر جریان مبادله از ارزش فزون تری برخوردار است. نکته دیگر در فهم گروه توجه به هماهنگی است. در گروه هماهنگی منبع رضایت است واگر آنچه را که دیگران از ما انتظار دارند بدون توسل به زور انجام دهیم، همان چیزی خواهد بود که از آن با عنوان «رفتار اخلاقی»یا «فعالیت اجتماعی»نام برده می شود. (اسکیدمور 1372ص89)
فردی که بیشترین نفع را از گروه می برد از بقیه اعضاء سازش کارتر است ودر واقع شدید تر از بقیه در پی هماهنگ شدن با گروه است. البته ممکن است از درون گروه افراد دون پایه، بیش از دیگران در پی هماهنگی با گروه باشد. که در این چنین شرایطی وفاداری به گروه جای رقابت را می گیرد واعضای پایین تعهدات شدیدی دارد ودر شرایط دیگر از میزان تعهدات آن ها کاسته می شود که در این جا مسئله دگرگونی هنجارها ونوع آوری پیش می آید. (ادیبی وانصاری 1358،ص 243) روشن شد که رتبه بندی در گروه با میزان هنجارها و نوع آوری رابطه دارد. پس تبیین یک چیز فورا به تبیین چیز دیگر می انجامد. رتبه بندی از ش هماهنگ شدن وسازش با گروه و نوع آوری جدایی پذیر نیست. بدین گونه پویش ها متقابلا به هم مربوط بوده، وگروه ها خصیصه هایی دارند که کاملا نمی توان آنها را به خصیصه های فردی تقلیل داد. (توسلی، 1372،ص384)

منابع:
ریتنرز، جورج (1374). نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه ی محسن ثلاثی، چاپ سیزدهم، تهران:انتشارات علمی.
اسکیدمور، ویلیام (1372). تفکر نظری در جامعه شناس، ترجمه ی علی محمد حاضری ودیگران، چاپ اول، تهران:سفیر.
ادیبی حسین؛ انصاری، عبدالمعبود (1358). نظریه های جامعه شناسی، چاپ اول، تهران: جامعه.
توسلی، غلام عباس (1370). نظریه های جامعه شناسی، چاپ دوم، تهران: سمت.

http://www.khabaronline-sw.blogfa.com/post/559

What Is Social Exchange Theory?
By Kendra Cherry, About.com Guide

social psychology
psychology definitions
“Social exchange theory”
Social exchange theory suggest that we weigh the benefits versus the costs of relationships.

Definition:
Social exchange theory proposes that social behavior is the result of an exchange process. The purpose of this exchange is to maximize benefits and minimize costs. According to this theory, people weigh the potential benefits and risks of social relationships. When the risks outweigh the rewards, people will terminate or abandon that relationship.
Costs involves things that are seen as negatives to the individual such as having to put money, time and effort into a relationship. The benefits are thing things that the individual gets out the relationship such as fun, friendship, companionship and social support.
Social exchange theory suggests that we essentially take the benefits and minus the costs in order to determine how much a relationship is worth. Positive relationships are those in which the benefits outweigh the costs, while negative relationships occur when the costs are greater than the benefits.