گردشگران ژاپني عادت‌هاي خاصي براي سفر دارند، آن‌ها معمولا در ميان‌سالي تصميم به سفر مي‌گيرند و در مقايسه با گردشگران اروپايي كه ايران بيشترين گردشگران خود را از آن كشورها دارد، سليقه متفاوتي براي سفر و انتخاب مقصد دارند.
حساسيت بيش از حد و انضباط گردشگران ژاپني همواره از نظر راهنمايان تور مورد توجه بوده است بنابراين به‌طور قطع تبليغاتي كه از ايران مي‌شود، شرايط و امكانات كشور در تصميم اين گردشگران حساس و منضبط براي سفر به ايران تأثير دارد.
به گفته راهنمايان تور ، گردشگران ژاپني وضعيت امكانات و خدمات را در ايران پذيرفته‌اند البته گاهي حساسيتي نسبت به شرايط هتل‌هاي به اصطلاح پنج ستاره ايران نشان مي‌دهند اما در كل، آن‌ها با وضعيت حمل‌ونقل ، هتل‌ها ، رستوران‌هاي ايراني كه تنوع غذايي كمي دارند و تأخيرهايي كه براي ما عادي شده‌اند، كنار آمده‌اند ولي اكنون موضوع مهم براي جذب گردشگران ژاپني ، مانند گردشگران كشورهاي ديگر، تبليغات و بازاريابي است.
به نظر مي‌رسد، در ژاپني كه روزگاري ايراني‌هاي زيادي براي كار به آن سفر مي‌كردند ، تبليغات خاصي از ايران نمي‌شود كه ذهنيت مردم اين كشور را درباره ايران بسازد يا حتي تغيير دهد.
به گفته مديران آژانس‌هايي كه در بازار ژاپن كار مي‌كنند، گردشگران ژاپني كه اكنون به ايران مي‌آيند، تحت تأثير فعاليت ديرينه چند آژانس ايراني و طرف ژاپني آن‌ها قرار دارند ، وگرنه تبليغات و رايزني در سطح مسئولان رسمي دو كشور نشده است و ژاپني‌هاي ميان‌سالي كه تصميم دارند، كشوري فرهنگي را ببينند ، براساس برنامه آن آژانس‌ها، ايران را انتخاب مي‌كنند.
اگرچه ايران حدود هفت – هشت سالي است كه در نمايشگاه گردشگري ژاپن منسجم و غيرمنسجم شركت مي‌كند، اما دستاوردهاي اين حضورها هنوز كاملا مشخص نيستند. با اين حال، شركت در نمايشگاه‌ها هيچگاه بي‌تأثير نبوده است و در شرايطي كه تبليغاتي صورت نمي‌گيرد، حتي پاسخگوي بخشي از نياز بازار هدف مي‌تواند باشد اما به گفته‌ي مسعود منتظري شاه‌توري يكي از تورگردانان فعال در ژاپن اين بازار چندسالي است كه متلاطم شده است و وضعيت اقتصادي مردم اين كشور، مانند ديگر نقاط دنيا چندان خوب نيست.
علاوه بر اين، انحصارهايي كه توسط برخي شركت‌هاي ژاپني و ايراني صورت گرفته، براي ورود بيش‌تر آژانس‌هاي ايراني به اين بازار مانع شده‌اند و فعاليت بسياري از اين دفاتر حتا قديمي‌ها را بدون نتيجه دلخواه گذاشته‌اند.
منتظري شاه‌توري با اشاره به وضعيت بازار گردشگري ژاپن، گفت: فعاليت انحصاري نمايندگي ايران‌اير در ژاپن، اين بازار را خشك كرده و موجب شده است، ديگران به‌راحتي به اين بازار وارد نشوند. در اين كشور چند كارگزار ژاپني وجود دارند كه اختاپوسي اين بازار را تحت تصرف قرار داده‌اند. براي نمونه، تمام آژانس‌هاي خاورميانه با يك توراپراتور ژاپني كار مي‌كنند و اين كارگزار، انحصار بليت پروازي ايران را نيز دارد.
او در توضيح اين انحصار، گفت: اين كارگزار ژاپني تا آگوست آينده تمام بليت‌هاي پرواز ايران را با قيمت نازل و حتي گاهي بيش‌تر از قيمت اصلي از نمايندگي هواپيمايي ايران در توكيو پيش‌خريد مي‌كند، درحالي‌كه اين شيوه اصلا قانوني نيست بنابراين آژانس‌هاي ژاپني ديگر با ايران نمي‌توانند مستقيم كار كنند و مجبورند، تورهاي خود را به سمت اين كارگزار هدايت كنند.
شاه‌توري يادآور شد: فقط يك خط پروازي بين تهران و توكيو وجود دارد،البته اين اواخر امارات و قطر پروازهايي را به برخي شهرستان‌هاي ژاپن برقرار كرده‌اند اما چون مسافر هنگام استفاده از اين خطوط پروازي مجبور است، چندبار مسير خود را تغيير دهد، بنابراين ترجيح مي‌دهد، از پرواز مستقيم براي سفر به ايران استفاده كند. آن كارگزار ژاپني نيز از اين شرايط به نفع خود سوء‌استفاده مي‌كند.
وي تأكيد كرد: فعاليت انحصاري اين كارگزار ژاپني و نمايندگي هواپيمايي ايران در ژاپن موجب شده است، آژانس‌هاي زيادي به اين بازار وارد نشوند و فعاليت‌هاي شركت‌هاي ايراني در ژاپن گسترده نباشند.
اين تورگردان در ادامه به رفتار برخي آژانس‌هاي ايراني در اين بازار كه قيمت‌هاي غيرواقعي را براي جذب تور مي‌دهند، اشاره كرد و افزود: برخي شركت‌هاي گردشگري ايراني وابسته به بخش دولتي با استفاده از امكاناتي كه در اختيار دارند، قيمت‌هايي را مي‌دهند كه به نظر آژانس‌هاي ديگر غيرواقعي هستند.
شاه‌توري بيان كرد: سال 1386 درحالي‌كه براي تور ايران با در نظر گرفتن تمام تخفيف‌ها، 920 دلار قيمت داديم، آژانس‌هاي دولتي، تور ايران را با قيمت حدود 430 دلار عرضه كردند. درحالي‌كه اگر هزينه اقامت، حمل‌ونقل، غذا و راهنماي تور در ايران را در نظر بگيريم، اصلا اين قيمت نمي‌شود. با اين كار آژانس‌هاي دولتي، رقابت ناسالمي در بازار ايجاد شده است.
اين تورگردان گفت: وقتي يك‌باره قيمتي شكسته مي‌شود، آژانس‌هاي ديگر نمي‌توانند رقابت كنند. همه آژانس‌ها در ايران معمولا از يك خدمات استفاده مي‌كنند كه شايد قيمت تورهاي آن‌ها با يكديگر حدود 30 تا 40 دلار تفاوت داشته باشد، نه اين‌كه قيمت نصف شود. به نظر مي‌رسد، هيچ كسي با اين رفتارها و فعاليت‌هاي انحصاري كاري ندارد.
محمود بنكدارنيا راهنماي ژاپني‌زبان كه سالهاي زيادي در بازار ژاپن فعاليت كرده است، درباره روابط گردشگري ايران و ژاپن اظهار كرد: در سالهاي شكوفايي گردشگري ايران، يعني اواخر دهه‌ي 70، 10هزار گردشگر از ژاپن به ايران سفر كردند و بايد بررسي شود، چرا فقط اين تعداد گردشگر را از بازار 18ميليون گردشگري ژاپن جذب كرديم؟!
او در پاسخ به اين پرسش خود، گفت: كيفيت تور و زيرساخت‌هاي ايران از هتل تا حمل‌ونقل، با بسياري از كشورهاي گردشگرپذير متفاوت است. در واقع ما آدم‌هاي كم‌تجربه‌اي هستيم كه مي‌خواهيم به گردشگراني حرفه‌يي خدمات دهيم.
بنكدارنيا با اشاره به رقابت‌هاي منفي موجود در بازار ژاپن، ادامه داد: فعاليت تعدادي از شركت‌هاي ژاپني در بازار اين كشور تأثير گذاشته و رقابت را يك‌طرفه كرده است. با توجه به اين وضعيت، اگر در سالهاي گذشته با ژاپن كم كار كرده باشيم، ناراحت نمي‌شويم، چون اگر هم بخواهيم در اين بازار كار كنيم، مجبوريم تحت تأثير اين شرايط انحصاري و رقابت ناسالم، تورها را با قيمت خيلي ارزان بفروشيم.
اين تورگردان با بيان اين‌كه روابط غيررسمي در صنعت گردشگري ايران حكم‌فرماست، به فعاليت نمايندگي هواپيمايي ايران در توكيوي ژاپن اشاره كرد و گفت: نوع فعاليت اين نمايندگي، بيشترين ضربه را به روابط گردشگري ايران و ژاپن وارد كرده است. نمايندگي ايران‌اير بليت‌هاي خود را به يك شركت ژاپني، ارزان‌تر پيش‌فروش مي‌كند و اين شركت نيز آن بليت‌ها را با قيمت بيش‌تر به ما (شركت‌هاي ايراني) و مسافران ايران مي‌فروشد.
وي اظهار داشت: نماينده ايران و ژاپن در اين كشور در واقع يك جايگاه دارند اما نمايندگي ايران‌اير بليت 1500 دلاري را به شركت ژاپني 1100 دلار مي‌فروشد بنابراين تمام مسافران ناخودآگاه به سمت اين شركت هدايت مي‌شوند. اين اقدام علاوه بر اين‌كه فعاليت در اين بازار را براي آژانس‌هاي ايراني دشوار كرده، به ضرر نمايندگي ايران‌اير نيز تمام شده است.
بنكدارنيا بيان كرد: در اسپانيا نيز اين اتفاق افتاده، يعني فعاليت‌هاي انحصاري برخي شركت‌هاي هواپيمايي و آژانس هاي ايراني به مرگ بازار اسپانيا منجر شده است.اين راهنماي ژاپني‌زبان درباره نحوه جذب گردشگران ژاپني، گفت: ما در واقع هيچ كاري در ژاپن براي جذب گردشگر انجام نمي‌دهيم، البته سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در يكي از شهرستان‌هاي ژاپن، نماينده‌اي دارد كه بسيار جوان است و نمي‌تواند كاري انجام دهد.
بنكدارنيا با بيان اين‌كه ژاپني‌ها در هر صورت شرايط ايران را پذيرفته‌اند، درباره تأثير حضور ايران در نمايشگاه‌هاي اين كشور، اضافه كرد: به هر حال، تأثير نمايشگاه‌ها در توسعه گردشگري را نبايد منكر شد اما بايد به اين موضوع توجه كرد كه برخلاف گفته‌هاي مسؤولان، معمولا در هيچ نمايشگاهي قراردادي امضا نمي‌شود. ما در اين نمايشگاه‌ها تلاش مي‌كنيم، شركت‌ها را جذب كنيم و اگر بتوان شركتي را راضي كرد كه دست كم دو گردشگر به ايران بفرستد و در صورتي كه خدمات ما به آن‌ها راضي‌كننده باشد، مي‌توان قراردادي را با آن‌ها بست.
