نويسنده : سيد مجتبی فنائی
مقدمه: همه‌ي افراد جامعه‌ي ما بورس را نمي‌شناسند و با نحوه‌ي سرمايه‌گذاري در آن و فوايد و سودمندي‌هاي ناشي از آن آشنا نيستند. اين در حالي است كه آشنايي با بورس و فعاليت در آن مي‌تواند در زندگي اقتصادي مردم بسيار مؤثر باشد. تا همين سال‌هاي اخير، بيشتر مردم پس‌اندازهاي خود را فقط در بانك‌ها نگهداري مي‌كردند و با راه‌هاي ديگر استفاده از اندوخته‌هاي خود آشنا نبودند. اما امروزه بسيار شنيده مي‌شود كه راه ديگري هم براي استفاده از پس‌اندازها وجود دارد و آن اين است كه يك فرد عادي مي‌تواند در مالكيت واحدهاي توليدي و تجاري بزرگ مشاركت نمايد و از نتايج مشاركت و سرمايه‌گذاري خود به سادگي بهره‌مند شود. اما به راستي چگونه ممكن است يك فرد عادي با سرمايه‌اي اندك در سرمايه‌گذاري‌هاي بزرگي شريك شود در حالي كه نه شركاي خود را مي‌شناسد و نه امكان كسب اطلاع از نحوه‌ي فعاليت، ميزان هزينه‌ها، درآمدها و … دارد؛ گذشته از اين، اصلاً چنين كسي چگونه مي‌تواند از حساب و دخل و خرج اين مركز توليدي كه در آن مشاركت كرده است آگاهي پيدا كند؟
در پاسخ به اين سوال بايد گفت كه، بورس امكان هر آنچه را كه براي سرمايه‌گذاري و مشاركت در اين مراكز لازم است فراهم آورده و علاوه بر نظارت دقيق بر فعاليت‌هاي اين مراكز، مطابق قانون مدافع حقوق سرمايه‌گذاران است.
در اين مقاله سعي شده است خواننده با سازوكارهاي قانوني بورس آشنا شود و با توضيحات ساده در مورد فعاليت‌هاي مختلف آن، از جمله نحوه‌ي خريد و فروش، راه‌هاي مختلف سرمايه‌گذاري، فوايد سرمايه‌گذاري و …. آگاهي پيدا كند و اطلاعات اساسي و اوليه‌ي مورد نياز خود را كسب نمايد.
تاريخچه
———-
انديشه‌ي ايجاد بورس زماني شكل گرفت كه عده‌اي از بازرگانان اروپايي از فعاليت‌هاي تجاري خود ضرر كردند، بنابراين به فكر راه‌حلي افتادند تا به وسيله‌ي آن بتوانند جلوي اين ضرر را بگيرند و يا آن را به حداقل برسانند. نتيجه آن شد كه تعدادي از بازرگانان عده‌اي را در فعاليت‌هاي خود شريك كردند تا با اين روش سود و زيان احتمالي را با آنها تقسيم كنند. اين تجربه موفقيت‌آميز بود لذا به تدريج هر تاجري سعي مي‌كرد تا فعاليت‌هاي تجاري خود را با اين روش ادامه دهد؛ به خصوص كه اين روش براي افرادي كه فعاليت‌هاي بزرگ اقتصادي انجام مي‌دادند بسيار مطلوب‌تر بود. رفته رفته اين تجربه قانونمند شد و به تشكيل شركت‌هاي سهامي تبديل گرديد. اولين تجربه مربوط به تشكيل يك شركت سهامي در كشور روسيه بود كه در سال 1353 ميلادي تصميم گرفت كالاهايي را بدون اين كه آفريقا را دور بزند، از شمال اروپا به شرق آسيا و چين ببرد و اين كاري بود كه احتمال ضرر در آن بيشتر بود. براي انجام اين كار عده‌اي از تجار سرمايه‌ي لازم را تأمين كردند و هر كس به نسبت سرمايه‌ي خود در سود و زيان شركت شريك شد و اين كار با موفقيت صورت گرفت. بعدها با گسترش مبادلات در اروپا به سرمايه‌هاي زيادتر و شركاي بيشتري نياز شد. براي اين كار نياز به مراكزي بود تا بتوان بين سرمايه‌گذاران و سرمايه‌پذيران رابطه برقرار كرد. چنين مراكزي تأسيس شدند و بورس نام گرفتند. اولين بورس دنيا در قرن هفدهم ميلادي در شهر آمستردام هلند تشكيل شد و امروز اكثر كشورهاي جهان داراي بورس هستند. در ايران نيز در سال 1345 قانون تشكيل بورس به تصويب رسيد و از 15 بهمن‌ماه سال 1346 آغاز به كار كرد.
بورس چيست؟
—————–
براي شناخت بورس و آشنايي بيشتر با آن بهتر است از “بازار ” و تعريف آن شروع كنيم. در يك تعريف ساده، مي‌توان گفت كه، بازار مكاني است كه در آن خريد و فروش صورت مي‌گيرد؛ و ساده‌تر اين است كه بگوييم هرگاه شرايطي فراهم شود كه بين خريدار و فروشنده رابطه برقرار شود و معامله‌اي صورت پذيرد بازار تشكيل شده است. اين شرايط مي‌تواند مكان خاصي باشد يا شبكه‌اي ارتباطي مثل اينترنت.
در بازارها به طور كلي دو نوع دارايي، دارايي‌هاي واقعي و دارايي‌هاي مالي، مورد معامله قرار مي‌گيرند. دارايي‌هاي واقعي همان دارايي‌هاي فيزيكي هستند مثل زمين، ساختمان و انواع كالا مانند ماشين، لوازم خانگي و …. اما دارايي‌هاي مالي دارايي‌هاي كاغذي و بهتر بگوييم اسنادي هستند، مثل سهام و اوراق مشاركت. بورس بازاري است كه در آن دارايي‌هاي مختلف مورد معامله قرار مي‌گيرد. از اين رو، انواع بورس‌ها را مي‌توان به سه دسته‌ي كلي بورس كالا، بورس ارز و بورس اوراق بهادار طبقه‌بندي كرد.
1. بورس كالا: بازاري كه در آن خريد و فروش كالاهاي معين صورت مي‌گيرد و به طور منظم و دائم فعال است بورس كالا نام دارد. در بورس كالا معمولاً مواد خام و مواد اوليه مورد معامله قرار مي‌گيرد. هر بورس كالايي را با نام همان كالايي كه مورد معامله قرار مي‌گيرد نام‌گذاري ميكنند. مثلاً بورس نفت و بورس گندم.
2. بورس ارز: در بورس ارز، همان طور كه از نام آن مشخص است، كار خريد و فروش پول‌هاي خارجي انجام مي‌گيرد. اين بورس در كشور ما فعال نيست اما در كشورهاي پيشرفته فعاليت چشم‌گيري دارد.
3. بورس اوراق بهادار: در بورس اوراق بهادار دارايي‌هاي مالي از قبيل سهام، اوراق مشاركت و …….. مورد معامله قرار مي‌گيرد. در ايران، به بازار خريد و فروش اوراق بهادار كه به طور رسمي و دائمي در محل معيني تشكيل مي‌شود “بورس اوراق بهادار ” مي‌گويند ولي ما در اين نوشته براي اختصار آن را بورس يا بورس اوراق بهادار مي‌گوييم.
بورس اوراق بهادار چه مي‌كند؟
———————————–
كار اصلي بورس اوراق بهادار اين است كه زمينه‌اي فراهم مي‌آورد تا دو گروه از مردم، به طور قانوني، در يك فعاليت اقتصادي شريك و علاوه بر تأمين نيازهاي يكديگر، از منفعت و سود اين فعاليت بهره‌مند شوند. اين دو گروه سرمايه‌گذاران و سرمايه‌پذيران مي‌باشند.
اصولاً در يك تقسيم‌بندي ساده، افراد جامعه را مي‌توان به دو گروه تقسيم كرد؛ يك گروه كساني كه پول، سرمايه و يا پس‌انداز دارند اما نمي‌توانند با آن كار كنند و گروه دوم كساني كه توانايي انجام فعاليت‌هاي اقتصادي دارند اما سرمايه و پول كافي ندارند. اين دو گروه علاوه بر اين كه يكديگر را نمي‌شناسند و تعداد آنها نيز كم نيست داراي ويژگي‌هاي مختلفي هستند. به عنوان مثال، همه‌ي سرمايه‌گذاران به يك اندازه پس‌انداز ندارند. برخي داراي مبالغ اندك و برخي صاحب مبالغ كلان مي‌باشند، سليقه‌ي اين افراد هم براي سرمايه‌گذاري متفاوت است، مثلاً عده‌اي تمايل به سود كم در كوتاه‌مدت دارند و عده‌اي به دنبال سود بيشتر ولي در درازمدت‌اند و ده‌ها ويژگي ديگر.
سرمايه‌پذيران نيز از ويژگي‌هاي مختلف برخوردارند، براي مثال، هر گروه در زمينه‌ي خاصي فعاليت ميكنند، با توجه به نوع فعاليت‌شان سودهاي متفاوتي پرداخت ميكنند، در اداره‌ي مراكز توليدي خود سليقه‌ي متفاوت دارند و…… حال با اين همه ويژگي‌هاي متفاوت چگونه مي‌توان بين اين دو گروه رابطه برقرار كرد تا همه‌ي آنها ضمن قبول شرايط يكديگر حاضر به شراكت شوند؟ يكي از كارهاي اساسي بورس همين است كه با ايجاد يك فضاي مناسب و قانونمند زمينه‌اي فراهم آورد تا از طريق آن برآوردن تمامي خواسته‌هاي قانوني طرفين با حفظ حقوق آنها ميسر شود. بورس يك مشكل بسيار بزرگ ديگر را نيز حل كرده است، به طوري كه مي‌توان ادعا كرد حل اين مشكل باعث گسترش سرمايه‌گذاري و در نتيجه توسعه‌يافتگي و پيشرفت سريع‌تر كشورهاي جهان شده است. آن مشكل اين است كه اگر افراد مختلفي كه با سرمايه‌هاي متفاوت وارد بورس شده و در فعاليت‌هاي اقتصادي بزرگ شريك مي‌شوند، بخواهند، در هر زمان كه تصميم بگيرند، سهم و سرمايه‌ي خود را به قيمت مناسب بفروشند، بايد چه كار كنند؟ به عنوان مثال اگر فردي 100 سهم از 125 ميليون سهم يك كارخانه‌ي سيمان را دارا باشد و تصميم بگيرد آن را همين امروز بفروشد چگونه مي‌تواند قيمت سهام خود را مشخص كند؟ چطور مي‌تواند قيمت كارخانه را محاسبه نمايد تا براساس آن قيمت سهم خود را مشخص كند؟ چه قدر زمان، چه تعداد افراد و چقدر هزينه براي اين كار لازم است؟ و… بورس اين مشكل را حل كرده و سازوكاري را طراحي كرده است كه هر فرد با هر ميزان سهم، در هر روز تصميم به فروش سهامش بگيرد بتواند از قيمت سهام خود آگاه شود و يا حتي اگر تصميم به فروش نداشته باشد قيمت روز سهام خود را بداند.
قيمت سهام در بورس چگونه مشخص مي‌شود؟
—————————————————–
نظام قيمت‌گذاري در بورس به گونه‌اي طراحي شده است كه هيچ كس نمي‌تواند در قيمت‌گذاري دخالت كند؛ به اين ترتيب كه در بورس افراد نمي‌توانند شخصاً اقدام به خريد و يا فروش سهام بنمايند و اين كار بايد از طريق كارگزاري‌هاي بورس و كارگزاران آن انجام شود. كارگزاران افرادي خوش‌نام و مطمئن هستند كه علاوه بر اين كه سابقه‌ي تخلفات مالي ندارند مجوز فعاليت خود را از سازمان بورس دريافت كرده‌اند؛ يعني فعاليت‌هاي آنها تحت نظارت بورس انجام مي‌پذيرد.
ورود به بورس بدين طريق است كه، چه فروشندگان و چه خريداران سهام در اولين قدم تقاضاي خود را به كارگزاران بورس تحويل مي‌دهند. كارگزاران هر روز به جز روزهاي پنج‌شنبه و ايام تعطيل از ساعت 9 صبح الي 12 ظهر در تالار بورس حاضر شده و تمامي تقاضاهاي خريد و فروش را وارد سيستم معاملات ميكنند. پس از وارد شدن ليست تقاضاها در سيستم معاملات، تقاضاها در دو صف؛ صف خريد و صف فروش، براساس قيمت و زمان ورود، اولويت‌بندي مي‌شود. اين سيستم به گونه‌اي طراحي شده است كه قيمت‌هايي را كه براي فروش ارزان‌تر است و تقاضاهاي خريدي را كه قيمت بالاتري دارند در رديف اول قرار مي‌دهد. بدين ترتيب هر كس كه به ارزان‌ترين قيمت بفروشد در اول صف فروش و هر كس گه به گران‌ترين قيمت بخرد در اول صف خريد قرار مي‌گيرد و بنابراين قبل از ديگران معامله خواهد كرد. البته در صورتي كه دو تقاضا با يك قيمت وارد سيستم شود، سيستم اولويت را به تقاضايي مي‌دهد كه زودتر وارد سيستم معاملات شده باشد. اين عملكرد سيستم بيانگر آن است كه روند معاملات و قيمت سهام براساس عرضه و تقاضا مشخص مي‌شود و امكان دخالت افراد در آن وجود ندارد.
چرا در بورس سرمايه‌گذاري كنيم؟
—————————————
سرمايه‌گذاران در هر كجا كه سرمايه‌گذاري ميكنند علاوه بر اين كه به دنبال كسب سود هستند، در انتخاب نوع سرمايه‌گذاري نيز به دنبال جايي مي‌گردند كه سود بيشتري بدهد، مورد اطمينان و قانوني باشد، هر زمان كه بخواهند بتوانند از وضعيت سرمايه‌گذاري خود مطلع شوند، هر وقت كه بخواهند بتوانند سرمايه‌ي خود را نقد كنند و…… برخي نيز علاوه بر اين، معيارهاي متعالي‌تري دارند. به عنوان مثال، به دنبال سرمايه‌گذاري در كاري هستند كه علاوه بر خودشان، جامعه نيز از آن بهره‌مند شود. مثلاً ايجاد اشتغال بكند و….. بورس از جمله مراكزي است كه جميع اين ويژگي‌ها را داراست.پس سرمايه‌گذاري در بورس نه تنها براي سرمايه‌گذاران و سرمايه‌پذيران سودمند است بلكه براي كل جامعه نيز فوايد قابل توجهي دارد. در ادامه به برخي از تأثيرات بورس براي سرمايه‌گذاران اشاره مي‌كنيم.
فوايد بورس براي سرمايه‌گذاران
………………………………….
1.درآمد :
مهم‌ترين هدف هر فرد از سرمايه‌گذاري كسب درآمد است. سرمايه‌گذاري در بورس مي‌تواند از دو راه اين خواسته را محقق سازد. نخست از طريق پرداخت سود ناشي از فعاليت كارخانه‌ها و شركت‌ها؛ بدين ترتيب كه، كارخانه‌ها يا شركت‌هايي كه سهامشان در بورس عرضه شده است بخشي از سودي را كه از فروش كالاها و خدماتشان حاصل مي‌شود بين سهامداران تقسيم ميكنند. بدين ترتيب كساني كه با خريد سهام شركت‌ها و يا كارخانه‌هاي بورسي در اين مراكز شريك شده‌اند از اين طريق كسب درآمد ميكنند. راه دوم كسب درآمد سهامداران بورس، ناشي از فعاليت‌هاي مفيد و مؤثر مديران شركت‌هاي مربوطه است كه باعث افزايش قيمت سهام شركت‌ها مي‌شود كه اين به معني افزوده‌شدن بر دارايي سهامداران است.
2.قابليت نقدشوندگي :
كساني كه در بورس سرمايه‌گذاري ميكنند اگر به پولشان نياز پيدا كنند بسيار سريع‌تر از بسياري از سرمايه‌گذاري‌هاي ديگر مي‌توانند سهام خود را به پول نقد تبديل كنند. براي اين كار كافي است به اولين كارگزار بورس مراجعه نمايند و فرم تقاضاي فروش سهامشان را تحويل دهند. سهولت فروش سهام طوري است كه حتي در سخت‌ترين شرايط هم، درصورتي كه فرد سهام خود را اندكي كم‌تر از قيمت روز بازار ارائه نمايد، در كم‌ترين زمان سرمايه‌اش نقد خواهد شد. اين در حالي است كه بسياري از سرمايه‌گذاري‌هاي ديگر فاقد اين ويژگي مي‌باشند. به عنوان مثال، فرض كنيد فردي در خريد ماشين، زمين يا منزل مسكوني سرمايه‌گذاري كرده و حالا نيازمند پول شده است. روشن است كه تبديل هر يك از موارد ذكر شده به پول نقد به مراتب مشكل‌تر از فروش سهام شركت‌هاي بورسي خواهد بود.
3.مشاركت در تصميم‌گيري‌ها :
تصميم‌گيري براي اداره‌ي شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس با نظر صاحبان سرمايه انجام مي‌پذيرد. افرادي كه سهام شركت‌هاي بورسي را خريداري ميكنند مطابق قانون مي‌توانند در مجامع شركت مربوطه حضور پيدا كنند و با شنيدن گزارش فعاليت‌ها از گردش كار شركت آگاه شوند و همچنين با حق رأي خود نسبت به انتخاب هيئت مديره، طرح‌هاي مورد نظر و ميزان سود تقسيمي به سهامداران شركت اظهارنظر نمايند. اين مزيت شركت‌هاي بورسي سبب شده است كه سهامداران بتوانند هم از فعاليت‌هاي شركت آگاه شوند و هم در تصميم‌گيري‌ها مشاركت داشته باشند.
4.اطمينان از مكان سرمايه‌گذاري :
بورس مكاني بسيار امن براي سرمايه‌گذاري است. براي اثبات اين مدعا كافي است به قانون حاكم بر بورس توجه كنيم. بورس براساس قانون بازار اوراق بهادار تأسيس شده است و مطابق آن فعاليت مي‌كند. در قانون علاوه بر اين كه كليه‌ي فعاليت‌هاي بورس مشخص شده است و هر نوع فعاليتي با اخذ مجوز قانوني صورت مي‌گيرد يك نهاد ناظر به نام “سازمان بورس ” نيز در نظر گرفته شده تا بر تمامي فعاليت‌هايي كه انجام مي‌شود نظارت كند. نكته‌ي ديگر اين كه شركت‌هاي بورسي براساس قانون موظف‌اند اطلاعات مجاز مربوط به خود را به طور مرتب در اختيار خريداران و فروشندگان قرار دهند. اين كار باعث شفاف شدن بازار مي‌شود و بدين ترتيب هر كس كه اطلاعات لازم را براي خريد و فروش در اختيار داشته باشد مي‌تواند با اطمينان اقدام به معامله كند. نتيجه اين كه، قانون حاكم بر بورس و سازوكارهاي پيش‌بيني شده مكاني مطمئن براي سرمايه‌گذاري فراهم آورده است.
چگونه مي‌توان در بورس سرمايه‌گذاري كرد؟
————————————————–
انجام هر فعاليتي تابع آداب و مقرراتي است. سرمايه‌گذاري در بورس نيز تابع مقررات و آداب خاص خود است. اولين كاري كه براي سرمايه‌گذاري در بورس بايد انجام داد گرفتن “كد معاملاتي ” است. اين كد به منظور راحت‌تر شدن و سرعت يافتن بيشتر كار به افراد داده مي‌شود؛ همان طور كه بانك به مشتري خود شماره حسابي مي‌دهد كه مشتري با آن شماره شناخته مي‌شود. بنابراين، سيستم معاملاتي بورس افراد را به وسيله‌ي كد معاملاتي آنها شناسايي مي‌كند. براي گرفتن كد معاملاتي، فرد مي‌تواند با مراجعه به يكي از كارگزاري‌ها و ارايه‌ي فتوكپي شناسنامه يا كارت ملي خود كد مربوط به خود را دريافت دارد. كد معاملاتي شامل سه حرف اول نام‌خانوادگي به همراه يك عدد ثابت مي‌باشد. به عنوان مثال، كد معاملاتي كسي كه نام‌خانوادگي او فخرآبادي است مي‌تواند “فخر 00101 ” باشد.
خريد سهام
—————-
خريدار سهام براي خريد بايد به يكي از كارگزاري‌هاي بورس مراجعه و از كارگزار تقاضاي فرم درخواست خريد كند. كارگزار فرمي را در اختيار او قرار مي‌دهد و او علاوه بر تكميل فرم بايد مبلغي را كه مي‌خواهد سرمايه‌گذاري كند به حساب كارگزار واريز و فيش آن را به همراه فرم تكميل شده تحويل كارگزار نمايد و رسيد بگيرد.طي زمان معيني، پس از آماده شدن اوراق سهام، مشتري با تحويل رسيد قبلي به كارگزار اوراق سهام خود را دريافت مي‌دارد. علاوه بر خريد حضوري، اشخاص مي‌توانند از طريق اينترنت نيز اقدام به خريد كنند و پس از انجام هر عمليات پرينت آن را به عنوان رسيد دريافت نمايند. در فرم درخواست خريد، مواردي از قبيل مشخصات خريدار، تعداد سهام مورد تقاضا، مبلغ سرمايه‌گذاري و ……. گنجانده شده است. از جمله مواردي كه خريدار در فرم درخواست خريد بايد مشخص كند قيمت و نوع سهم مورد نظر خود مي‌باشد. براي اين كار، خريدار چند راه در پيش‌رو دارد:
راه اول اين كه خريدار، چون اطلاع چنداني از سهام و اوراق موجود در بورس ندارد، مبلغي را كه مي‌خواهد در بورس سرمايه‌گذاري كند در اختيار كارگزار مي‌گذارد و از او مي‌خواهد كه به انتخاب خودش بهترين سهام را براي او خريداري كند، ضمن آن كه مي‌تواند اولويت‌هاي مورد نظر خود را به كارگزار اطلاع دهد.
راه دوم اين است كه خريدار، اگر خريد سهام خاصي را در نظر دارد آن را به كارگزار مي‌گويد، مثلاً مي‌گويد “اگر سهام فلان كارخانه عرضه شد براي من خريداري كنيد. ” در اين حالت، چون قيمت سهم وسط خريدار اعلام نشده است كارگزار اختيار دارد كه به هر قيمتي كه سهم مورد نظر مشتري عرضه شد آن را خريداري نمايد. لازم به ذكر است كه كارگزاران غالباً مسئوليت‌پذيري و تعهد اخلاقي لازم را دارند و سعي ميكنند به بهترين قيمت ممكن سهام مورد نظر مشتري را براي او خريداري نمايند. در هر صورت كارگزار اطلاعات مشورتي خود را در اختيار خريدار قرار مي‌دهد و در تصميم‌گيري و انتخاب به او كمك مي‌كند.
و بالاخره راه سوم خريد سهام اين است كه خريدار از كارگزار تقاضاي خريد سهم معيني را با قيمت معين مي‌كند و كارگزار نيز مطابق درخواست مشتري اقدام به خريد مي‌نمايد.
فروش سهام
—————-
براي فروش سهام نيز، همچون خريد، فروشنده بايد به كارگزار مراجعه و فرم درخواست فروش را تكميل كند. براي اين كار فروشنده دو راه در پيش رو دارد:
راه اول اين كه به كارگزار اختيار مي‌دهد تا سهامش را به قيمت بازار بفروشد؛ در اين حالت كارگزار موظف است تا سهام مشتري را به بالاترين قيمت پيشنهادي روز بفروشد.
راه دوم اين كه فروشنده در فرم فروش قيد مي‌كند چنانچه قيمت سهام او در بورس تا حد معيني افزايش يافت اقدام به فروش كند. به عنوان مثال به كارگزار مي‌گويد كه هر سهم او را زير قيمت 200 تومان نفروشد. در اين صورت كارگزار منتظر مي‌ماند تا قيمت سهم به حد مورد نظر برسد و سپس اقدام به فروش مي‌كند. بديهي است كه در اين صورت نيز كارگزار مشاوره‌ي لازم را به فروشنده مي‌دهد. به عنوان مثال اگر قيمت پيشنهادي فروشنده پايين‌تر از قيمت روز بازار باشد ولي خودش نداند، كارگزار او را راهنمايي مي‌كند و به وي يادآور مي‌شود كه مي‌توان سهم را به قيمت بالاتر نيز فروخت، بر عكس هم، و اگر قيمت پيشنهادي مشتري بالا باشد به او يادآور مي‌شود كه در اين قيمت امكان فروش سهم وجود ندارد.
معاوضه‌ي سهام
———————
علاوه بر خريد و فروش سهام راه ديگري براي معامله‌ي سهام وجود دارد و آن معاوضه‌ي سهام است. معاوضه‌ي سهام به اين صورت است كه صاحب سهام، نحوه‌ي فروش سهام خود و نيز نحوه‌ي خريد سهام مورد نظر را به اطلاع كارگزار مي‌رساند، و كارگزار نيز مطابق اين درخواست اقدام به معاوضه مي‌كند. شايان ذكر است كه كارگزاران بورس، در قبال خدمتي كه براي مشتريان انجام مي‌دهند، درصدي از مبلغ هر معامله را به عنوان اجرت يا حق كارگزاري خود برداشت ميكنند. اين مبلغ مطابق قانون مشخص شده است و در همه‌ي كارگزاري‌ها يكسان و ثابت است.
توصيه‌هايي براي سرمايه‌گذاري در بورس
———————————————
زندگي بشر و فعاليت‌هاي او همواره با پيامدهاي مختلفي همراه است و اتفاقات جزء لاينفك زندگي است. به همين دليل، هر كس، بر اثر دانش و تجربه‌ي خود، راه‌هاي مقابله با اتفاقات و كم‌كردن زيان‌هاي ناشي از آن را پيدا كرده و در زندگي به كار مي‌گيرد. در مورد بورس كه مورد نظر ماست، خبرگان بازار سرمايه توصيه‌هايي به مشتريان دارند و معتقدند اگر افراد اين توصيه‌ها را به كار گيرند فعاليت‌هايشان با موفقيت بيشتر و پيامدهاي منفي كمتري همراه خواهد بود. در ادامه برخي از اين توصيه‌ها را شرح مي‌دهيم:
1.سرمايه‌ي مازاد خود را به كار گيريد
معمولاً افراد، با توجه به اتفاقات مختلفي كه در زندگي‌شان پيش مي‌آيد، بخشي از درآمد خود را به عنوان هزينه‌هاي ضروري كنار مي‌گذارند تا در روز مبادا از آن استفاده كنند. از آنجا كه بازار سهام يكي از بازارهاي پرنوسان مي‌باشد خبرگان بازار توصيه ميكنند كه بهتر است افراد از بكارگيري سرمايه‌هاي اصلي و ضروري خود در اين بازار پرهيز كنند. آنها معتقدند كساني كه مي‌خواهند در اين بازار سرمايه‌گذاري كنند بايستي نه تنها اولويت را به رفع نيازهاي اوليه‌ي زندگي خود بدهند، بلكه حتي از بكارگيري آن بخش از درآمد خود كه براي هزينه‌هاي اتفاقي در نظر گرفته‌اند در بازار بورس صرف‌نظر كنند. خبرگان بازار سرمايه مي‌گويند بهتر است افراد پس‌اندازهاي اضافي خود را وارد بازار سهام كنند.
2.به شايعات توجه نكنيد
يكي از مشكلات مردم اين است كه در برخي مواقع از احساسات خود تبعيت ميكنند و يا تحت تأثير حرف‌هاي ديگران قرار مي‌گيرند. هر چند اين نكته در بسياري از تصميم‌گيري‌ها تأثير چنداني ندارد اما در فعاليت‌هاي اقتصادي و بخصوص در بازار سهام مي‌تواند موجب ضرر براي افرادي باشد كه به احساسات خود ميدان مي‌دهند. واقعيت امر اين است كه سرمايه‌گذاري در بازار سهام بايد براساس تحقيق و اطلاعات صحيح انجام شود. زيرا در اين بازار عوامل متعددي همچون وضعيت اقتصاد كشور، عملكرد شركت، اتفاقات جهاني و… در تغيير قيمت‌ها مؤثرند؛ در نتيجه هرگز نبايد تنها براساس توصيه‌ي دوستان و يا تبليغات و يا حتي عملكرد خويشاوندان براي سرمايه‌گذاري در اين بازار تصميم‌گيري كرد.
3.براي كوتاه مدت سرمايه‌گذاري نكنيد
سرمايه‌گذاران نبايد نگران نوسانات و افت و خيزهاي روزانه‌ي بازار باشند كه در مورد بازار سهام امري عادي است، بلكه پيوسته بايد روند بلندمدت را مورد توجه قرار دهند؛ چرا كه شركت‌هاي بورسي معمولاً شركت‌هاي بزرگي هستند و طبيعتاً كارها و پروژه‌هايي كه در دست انجام دارند كلان و بسيار بزرگ خواهد بود. پرواضح است كه سود پروژه‌هاي بزرگ در كوتاه‌مدت به دست نمي‌آيد و در بلندمدت حاصل مي‌شود. در نتيجه سرمايه‌گذاران مي‌بايست براي دريافت واقعي سودِ سرمايه‌هاي خود در بازار سهام، به سرمايه‌گذاري با ديد بلندمدت نگاه كنند.
4.سبد سهام تشكيل دهيد
بازار سهام داراي ويژگي‌هايي است كه از آن جمله مي‌توان به بالا و پايين رفتن قيمت‌ها و ريسك يا خطر افت شديد قيمت‌ها اشاره كرد. از آنجا كه به طور معمول و در طي زمان قيمت برخي سهام افزايش و قيمت برخي كاهش مي‌يابد، براي درامان ماندن از خطر كاهش قيمت سهام خريداري شده، خبرگان بازار توصيه ميكنند كه خريداران بهتر است سبدي از سهام خريداري كنند و از خريدن يك نوع سهم پرهيز نمايند؛ چرا كه وقتي سهامدار سرمايه‌ي خود را به سهام متعدد و متنوعي اختصاص مي‌دهد پايين آمدن احتمالي قيمت برخي از اين سهام از طريق بالا رفتن قيمت برخي ديگر از سهام موجود در سبد جبران مي‌شود و در اين صورت سرمايه‌گذار مي‌تواند به راحتي خطر احتمالي كاهش قيمت‌ها را رفع كند.
5.نسبت به سرمايه‌گذاري خود بي‌توجه نباشيد
سرمايه‌گذار پس از تشكيل سبد سهام نبايد نسبت به وضعيت آن بي‌تفاوت باشد، بلكه بايد به طور مرتب آن را مورد بررسي قرار دهد و وضعيت آن را نسبت به وضعيت بازار بسنجد تا بداند كه آيا سبد سهام او هماهنگ با بازار است و يا نياز به بازنگري و تغيير دارد يا نه. براي اين كار او مي‌تواند با خبرگان، مشاوران و كارگزاران بورس نيز مشورت نمايد و از راهنمايي آنها بهره ببرد.
6.غيرمستقيم سرمايه‌گذاري كنيد
كساني كه مي‌خواهند در بورس سرمايه‌گذاري كنند دو راه در پيش دارند: راه اول اين كه خودشان مستقيماً سهام مورد نظر خود را خريداري كنند كه طبعاً خودشان نيز پي‌گير نوسانات بازار و وضعيت سهام خود خواهند بود؟ و يا شخصاً به تشكيل سبد سهام اقدام كنند. البته خبرگان، انتخاب شيوه‌ي سرمايه‌گذاري مستقيم را براي همه مناسب نمي‌دانند. زيرا چنين كاري نيازمند تجربه و تخصص براي بررسي وضعيت بازار، شركت، اقتصاد كشور و… است، علاوه بر اين كه سرمايه‌گذار مي‌بايست بخش عمده‌اي از وقت خود را صرف اين كار بنمايد كه مقرون به صرفه نيست. از اين رو، راه دومي را توصيه ميكنند و آن سرمايه‌گذاري غيرمستقيم است. در اين روش سرمايه‌گذار اقدام به خريد واحدهاي صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري مي‌كند، كه از اين طريق علاوه بر انتخاب يك سبد سهام مناسب از تخصص، تجربه، امكانات و ساير خدمات صندوق‌ها بهره‌مند مي‌شود.
بهترين راه سرمايه‌گذاري در بورس را انتخاب كنيد
——————————————————
مناسب‌ترين راه براي سرمايه‌گذاري، استفاده از صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري است. صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري نهادها و يا شركت‌هايي هستند كه سرمايه‌ي خود را عمدتاً در سهام و برخي موارد ديگر مثل اوراق مشاركت به كار مي‌گيرند. اين صندوق‌ها مجوز فعاليت خود را از سازمان بورس دريافت و تحت نظارت همين سازمان نيز فعاليت ميكنند. صندوق‌ها همه‌ي عوامل كار، شامل مدير، ضامن، امين، پرسنل متخصص و توانمند و ساير امكانات مورد نياز را در اختيار دارند و علاوه بر آن براساس قانون، سرمايه‌ي قابل توجهي را براي شروع كار تهيه كرده‌اند. بنابراين از هر جهت چه از لحاظ سرمايه و چه از لحاظ نيروهاي باتجربه و توانمند قابل اعتمادند. اين كه توصيه مي‌شود سرمايه‌گذاري از طريق صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري انجام شود به دليل آن است كه سرمايه‌گذار با خريد واحدهاي سرمايه‌گذاري صندوق، در حقيقت يك سبد سهام را تشكيل مي‌دهد كه اين سبد به طور مرتب تحت نظارت مدير و كارشناسان صندوق است و در شرايطي كه لازم است سهام صندوق فروخته و يا تبديل شود آنها با آگاهي و تخصصي كه دارند مدام به دنبال سهام خوب و پربازده هستند و به طور مرتب سرمايه‌ي خود را به سهام برتر تبديل ميكنند. در نتيجه به طور معمول انتظار مي‌رود صندوق‌ها در سهام بهترين شركت‌ها سرمايه‌گذاري كنند؛ پس هركس واحدهاي صندوق‌ها را خريداري كند در حقيقت در بهترين شركت‌ها سرمايه‌گذاري كرده و از بهترين و پربازده‌ترين سهم‌ها بهره‌مند شده است. اين افراد بدون آن كه دغدغه‌ي افت و خيزهاي بازار را داشته باشند با پرداخت كارمزد بسيار كم از توانمندي و سود صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري بهره‌مند مي‌شوند.
