هدف اصلي هر تحقيق حل يك مشكل و يا دست‌يابي به روابط بين متغييرهاست
انواع روشهاي تحقيق
تحقيق را به عنوان كوششي منظم جهت فراهم نمودن پاسخ يا پاسخهايي به سؤالات مورد نظر تعريف كرده‌‌اند. هدف اصلي هر تحقيق حل يك مشكل يا پاسخگويي به يك سؤال و يا دست‌يابي به روابط بين متغييرهاست. اهداف فوري هر تحقيق از قبيل:
كاوش:(Exploration ) توصيف:(Description ) پيش بيني:(Prediction ) تبيين و كنترل(Explanation ) و عمل:(Action ) محقق را كمك مي‌كند تا دريابد چه سؤالاتي را بپرسد و بدنبال چه پاسخهايي بگردد.
براي درك بهتر اهداف تحقيق هر يك ازآنها را ذيلاً بطور مختصر توضيح مي‌دهيم:
كاوش:
تحقيق اكتشافي شامل كوششي است براي تصميم‌گيري اينكه آيا پديده‌اي وجود دارد يا خير. اين نوع تحقيق سؤال كلي آيا x وجود دارد؟ را پاسخ مي‌گويد. اين نوع تحقيق ممكن است بصورت بسيار ساده نظير اينكه آيا كداميك از دانشجويان دختر يا پسر در رديفهاي جلو كلاس مي‌نشينند؟ مطرح گردد . اگر دريابيم كه يكي از اين دو جنس جلو كلاس مي نشينند , در آنصورت يك پديده اجتماعي را كشف كرده‌ايم كه مسلماً مستلزم بررسيهاي ديگري نيز خواهد شد. اين نوع تحقيق ممكن است بصورت پيچيده‌تر مانند «جستجو براي الگوهايي در ميان انواع ويژگيهاي مختلف شخصيت جهت خودكشي» نيز مطرح گردد.
توصيف:
تحقيق توصيفي شامل آزمايش يك پديده براي بيان تعريف كاملتري از آن يا تفاوت آن با ساير پديده‌ها مي‌باشد. فرض كنيد كه نتيجه يك تحقيق اكتشافي نشان داده‌است كه دانشجويان دختر معمولاً در رديفهاي جلوي كلاس مي‌نشينند. اگر بخواهيم اين پديده را بيشتر تعريف كنيم بايد دريابيم كه معني رديف جلوي كلاس چيست. براي اين منظور شايد كلاس را با دو يا چهار قسمت تقسيم كنيم و نزديكترين قسمت را جلوي كلاس بناميم. يا شايد كلاسهاي مختلف ديگر را بازديد نموده و مشخص نمائيم كه آيا اين عمل (جلونشستن) به موضوع درسي, اندازه كلاس, مدرس و يا ساير ويژگيها ارتباطي دارد يا خير. توصيف ويژگيهاي كل جمعيت يك كشور نيز از اين نوع تحقيق است. تحقيق توصيفي مي‌تواند درباره يك موضوع يا فرد يا يك حادثه در زماني كه اطلاعات جمع‌آوري مي‌شوند, بكار رود. اين نوع تحقيق براي مقايسه نيز استفاده مي‌شود.
پيش‌بيني:
تحقيق پيش‌بيني, محقق را قادر مي‌سازد كه با شناسايي روابط و داشتن اطلاعات درباره يك عامل يا متغيير درباره عامل ديگر پيش‌بيني نمايد مانند رابطه ساعت معيني از روز و احتمال بازشدن مغازه‌ها در يك شهر و يا رابطه بين آزمون ورودي به دانشگاهها و موفقيت در سال اول. اين نوع تحقيق فرد را قادر مي‌سازد كه درباره روابط متغيرها حدس بزند اما كاملاً مطمئن نمي‌سازد.
تبيين:
تحقيق توضيحي شامل آزمايش رابطه علت ومعلول بين دو پديده و يا بيشتر است مانند رابطه بين شاخصهاي اقتصادي و وابستگي به مذهب.
عملي:
تحقيق عملي مربوط به انجام كاري براي حل يك مشكل اجتماعي است. اين نوع تحقيق مي‌تواند هر يك از اهداف ذكر شده قبلي را دربرداشته اما بايد به آنها موضوع حل مشكل و يا انجام دادن كاري را نيز اضافه كرد. مثلاً محققي دريافت كه بعدازظهرها و هنگامي كه دماي هواي بيرون مناسب است مردم دستگاههاي تهويه را روشن مي‌كنند و بدين طريق برق زيادي مصرف مي‌گردد او براي شناسائي اين مشكل تجربه‌اي را به معرض آزمايش گذارد تا از مصرف بي‌رويه برق جلوگيري كند چهار گروه از مردم را براي كار تحقيق خويش در نظرگرفت كه به يك گروه توسط نموداري نشان مي‌داد كه چقدر برق مصرف مي‌كنند به گروه ديگر بوسيله يك چراغ مشخص مي‌كرد كه چه وقت درجه حرارت بيرون كمتر از داخل است. گروه سوم هم بوسيله نمودار و هم با علامت چراغ موضوع را متوجه مي‌شدند اما گروه چهارم نه از نمودار و نه از چراغ استفاده مي‌كردند او دريافت كه استفاده از نمودار به تنهايي در كاهش مصرف برق تأثيري ندارد اما علامت چراغ چه همراه با نمودار و با بدون آن باعث مي‌شود كه مصرف برق كم گردد و بدين طريق توانست با تحقيق عملي خود اين مشكل اجتماعي را از بين ببرد.
بطور كلي تحقيق عملي يكي از جنبه‌هاي بسيار مهم علم است و بدين وسيله مي‌توان كاربرد ساير تحقيقات را آزمايش كرد همه ما مي‌خواهيم كه جهان اطراف خود را بهتر بسازيم, اما پيچدگي جهان ايجاب مي‌نمايد كه راه‌حلهاي احتمالي مسائل را قبل از آنكه آنها را در يك مقياس وسيع اجراء نمائيم در مقياس كوچكتري آزمايش كنيم.
بطور خلاصه هر تحقيق را بر اساس هدف يا قصدي كه دنبال مي‌كند مي‌توان به سه دسته زير نيز تقسيم نمود.
1- تحقيق بنيادي: Basic or Fundamental Research
هدف اين نوع تحقيق ايجاد نظريه از طريق كشف اصول يا قواعد كلي است و توجهي به كاربرد عملي يافته ندارد. نتايج اين گونه تحقيق اغلب مجرد و كلي هستند. بيشتر تحقيقات در زمينه يادگيري از اين نوعند.
2- تحقيق كاربردي: Applied Research
هدف اين نوع تحقيق آزمون مفاهيم نظري در موقعيتهاي مسائل واقعي زندگي و حل مشكلات ملموس است و نتايج اين تحقيق عيني و مشخص مي‌باشد تحقيقات آموزشي در حالت كلي كاربردي مي‌باشند.
3- تحقيق عملي: Action Research
هدف اين نوع تحقيق بر كاربرد فوري متمركز است و به ايجاد نظريه يا كاربرد عمومي يافته‌ها توجهي ندارد. تأكيد آن بر حل مشكلات فوري و موقعيتهاي محلي مي‌باشد. تحقيقات آموزشي محلي و منطقه‌اي از اين نوع مي‌باشند.
انواع ديگر روشهاي تحقيق
تحقيق و پژوهشي براي آگاهي و شناخت مجهولات و پي‌بردن به مسائل ناشناخته صورت مي‌گيرد در انسان ميل به داشتن و كشف حقايق حالت فطري داشته و همين امر يكي از عوامل مؤثر در پيشرفت امر تحقيق و ايجاد روشهاي مختلف بوده است انسان همواره براي رسيدن به مقصود و حل مشكلات, راههاي مختلف را تجربه مي‌نمايد و مناسب‌ترين راه و روش را انتخاب مي‌كند بنابراين روش تحقيق عبارت از بكارگيري راه و روش خاصي است كه اطلاعات مناسبتر و بيشتر را درباره موضوع مورد مطالعه فراهم نموده و عوامل و علل مرتبط بدان را مشخص نمايد.
در علوم مختلف از روشهاي مخصوص و متفاوت براي مطالعه و بررسي استفاده مي‌شود تا شناخت موضوع تحت بررسي را ممكن گرداند درعلوم انساني نيز روشهاي تحقيق بصورتهاي گوناگون تقسيم‌بندي شده‌اند كه رايج‌ترين آنها به قرار زير است (لازم به توضيح است كه تعيين‌كننده نوع روش تحقيق مربوط به ماهيت سؤال مورد بررسي و نوع اطلاعاتي است كه براي شناخت موضوع, جمع‌آوري مي‌شود).
1- روش تاريخي Historical Method
2- روش توصيفيDescriptive Method
3- روش تجربي Experimental Method
در زير به توضيح مختصر هر يك از اين روشها مي‌پردازيم:
تحقيق تاريخي
تحقيق تاريخي فعاليتي است براي شناخت واقعيت‌هاي گذشته و يك از دشوارترين انواع پژوهش است اين تحقيق وقايع مربوط به گذشته را مورد تعبير و تفسير و ارزيابي قرار مي‌دهد. در اين روش هدف اين است كه وقايع گذشته دقيق و درست شناسايي شوند تا وضع موجود بهتر درك گردد در روشهاي ديگر مانند توصيفي يا تجربي محقق مي‌تواند نمونه مورد مطالعه را با ميل خود انتخاب نمايد, اما در تحقيق تاريخي مجبور است فقط اطلاعات و اسنادي را كه از گذشته باقي مانده‌اند مورد بررسي قرار دهد بررسي وضع تعليم و تربيت ايران در دوران قاجار نمونه‌اي از تحقيق تاريخي است بررسي روند آموزش عالي ايران از تشكيل دانشگاه جندي‌شاپور تا تأسيس دارالفنون مثال ديگري از اين نوع تحقيق مي‌باشند.
تحقيق توصيفي
مطالعات توصيفي برعكس تحقيقات تاريخي در مورد زمان حال به بررسي مي‌پردازد. اين نوع تحقيق به توصيف و تفسير شرايط و روابط موجود مي‌پردازد اين گونه تحقيق وضعيت كنوني پديده يا موضوعي را مورد مطالعه قرار مي‌دهد و داراي انواع گوناگوني بدين قرار است:
الف) تحقيق برآوردي : موقعيت يك پديده را در يك زمان توصيف مي‌كند اين روش هيچگونه فرضيه‌اي را پيشنهاد نمي‌كند روابط متغييرها را مورد مطالعه قرار نمي‌دهد و براي اقدامات بعدي توصيه‌اي نمي‌كند بلكه صرفاً موقعيت موجود را توصيف مي‌كنند مثال توصيف پيشرفت دانشجويان در جهت اهداف آموزشي دروس در يك زمان معين يا سرشماري عمومي براي مشخص نمودن وضعيت جمعيت كشور.
ب) تحقيق ارزشيابي: اين روش به ارزش‌گذاري درباره فوائد اجتماعي, مطلوب بودن يا مؤثر بودن يك فرايند, محصول, يا برنامه مي‌پردازد و به كاربرد يافته‌هاي خود توجه دارد. اين نوع تحقيق اغلب با توصيه‌هايي در جهت اقدامات سازنده همراه مي‌باشد و در پي يافتن قوانين كلي و قابل گسترش به ساير موقعيتها نيست. مثال: بررسي ميزان ثمربخشي برنامه‌هاي آموزشي دانشگاهها, اجراي برنامه رشته‌هاي علوم پايه تا چه اندازه صلاحيتهايي را كه كميته برنامه‌ريزي دانشگاهها تدوين نموده‌اند عملي مي‌سازد, يا آيا وسايل و امكانات يك كتابخانه معين مناسب مي‌باشند؟
مي‌توان مطالعات پي‌گيري (follow- up study) را يكي از انواع تحقيق ارزشيابي دانست اين نوع تحقيق افراد را پس از گذراندن يك دوره آموزشي يا يك دوره درماني و يا دوره تحصيلي مورد مطالعه قرار مي‌دهد هدف اين نوع مطالعه اين است كه مشخص كند تأثير مؤسسه يا دوره خاص بر افراد چه بوده است اين نوع مطالعه مي‌تواند اطلاعات مفيدي را در مورد دوره‌هاي آموزشي يا كار مؤسسات در اختيار قرار دهند تا بتوان تغييرات لازم را در برنامه‌ها به عمل آورد مثال : مطالعه موفقيت در شغل و يا موفقيت در يافتن شغل فارغ‌التحصيلان دانشگاهها يا ارزيابي پيامدهاي آموزش ضمن خدمت اعضاي هيأت علمي دانشگاهها در آموزش .
ج) مطالعه موردي : عبارت از مطالعه عميق و گسترده يك مورد در مدت زمان است. در اين روش يك فرد يك خانواده, يك گروه و يا يك دانشگاه مورد مطالعه دقيق و همه جانبه قرار مي‌گيرد هدف مطالعه شناخت كليه متغيرهاي مربوط به مورد است بهترين مثال در اين مورد مطالعه پزشكي يا روانكاوي روي يك فرد است اين روش مي‌تواند به عنوان زمينه‌اي براي مطالعات وسيع بعدي مورد استفاده قرار گيرد .
د) مطالعه پيمايشي : اين روش شامل جمع‌آوري اطلاعات به طور مستقيم از گروهي از افراد است نمونه مطالعات پيمايشي معمولاً بزرگ است( از 100 تا 250 ميليون نفر ) به وسيله اين روش اطلاعات مختلفي را مي‌توان بدست آورد كه كلاً شامل 3 نوع مي‌باشند:
اطلاعات در مورد واقعيتها, عقايد و رفتارها, واقعيت عبارت است يك پديده يا ويژگي كه بتوان آن را مشاهده نمود و شامل متغيرهايي نظير سن, نژاد جنس، درآمد و سالهاي تحصيل مي‌باشند. به طور كلي واقعيتها شامل هر چيزي هستند كه بتوان آن را مورد رسيدگي قرار داد . عقيده عبارت از بيان يك پاسخ احساس و يا يك رفتار عمدي است . عقايد را مي‌توان به طور عيني اندازه گرفت اما نمي‌توانند مورد رسيدگي قرار گيرند. رفتار شامل عمل است كه توسط فرد صورت مي‌گيرد .
تحقيق پيمايشي متغيرهاي محدودي را در مورد تعداد زيادي از افراد مورد مطالعه قرار مي‌دهد. مؤسسه كالوپ از اين روش براي بررسي عقايد مردم در سياست وتجارت استفاده مي‌كنند. پژوهشگران در اقتصاد، مردم‌شناسي، روان‌شناسي، بهداشت و تعليم وتربيت از اين روش استفاده مي‌كنند. تحقيق پيمايشي، برعكس تحقيق تاريخي با پديده‌هايي كه در زمان حال اتفاق مي‌افتند سروكار دارند .
هـ ) تحقيق تكاملي( توسعه‌اي): شامل داشتن اطلاعات دقيق در زمينه‌هاي توسعه برنامه‌ها و رشد و تكامل افراد مي‌باشد. اين نوع مطالعه به بررسي ميزان تغييرات و الگوهاي برنامه‌ها و يا رشد افراد در طول مدت زمان مي‌پردازد و ممكن است به دو روش طولي (تداومي) و عرضي(مقطعي) صورت گيرد.
و) مطالعات همبستگي: يكي از روشهاي بسيار متداول در تحقيقات توصيفي است كه به بررسي روابط دو متغير مي‌پردازد. مثال: رابطه بين معدل ششم متوسطه با موفقيت در دوران تحصيل در دانشگاه . در مطالعاتي كه بمنظور تدوين فرضيه و يا آزمون آن تدوين شده‌اند مي‌توان از روش همبستگي استفاده نمود. براي محاسبه همبستگي بين دو متغير از ضريب همبستگي استفاده مي‌شود چون ممكن است متغيرهاي تحقيق از نوع مقياسهاي مختلف اندازهگيري (اسمي, رتبه‌اي, فاصله, نسبي) باشد. بنابراين براي محاسبه ميزان ارتباط بين دو متغيير از ضرايب مختلف همبستگي استفاده مي‌گردد. ضريب همبستگي بين 1+ تا 1- در تغيير است.
ز) تحقيقات پس از وقوع : اين نوع تحقيقات به بررسي روابط علت و معلولي بوسيله بررسي پي‌آمدهاي موجود مي‌پردازد. اگر سؤال تحقيق هنگامي مطرح گردد كه مقدار متغير مستقل قبلاً و بطور طبيعي مشخص باشد, چنين تحقيقي را بعد از وقوع مي‌نامند. محقق كار خود را با مشاهده و بررسي متغيير يا متغييرهاي وابسته شروع مي‌كند تا بتواند به متغيير يا متغييرهاي مستقل برسد. درواقع از معلول شروع مي‌كند تا بتواند علت را جستجو كند اگر هدف محقق بررسي ميزان موفقيت دانشجويان مجرد و متأهل باشد. ناچار است كه از ميان دانشجويان مجرد و متأهل موجود در دانشگاه تعدادي را انتخاب و موفقيت آن دو را مورد مطالعه قرار دهد. بررسي علل خودكشي, علل حوادث رانندگي, يا علل طلاق مثالهايي از تحقيقات پس از وقوع مي‌باشند. لازم به تذكر است كه برخي از دانشمندان اين تحقيق را از نوع توصيفي جدا نموده و آن را در طبقه‌بندي مجزايي به همين اسم قرار مي‌دهند.
تحقيق تجربي
تحقيق تجربي يا آزمايشي يكي از دقيق‌ترين و كارآمدترين روشهاي تحقيق است كه براي آزمون فرضيه‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد هدف اين تحقيق بررسي تأثير محركها, روشها و يا شرايط خاص محيطي بر روي يك گروه آزمودني مي‌باشد. از خصوصيات روش تجربي اين است كه ضمن دستكاري يا مداخله در متغيرها (Manipulation or Intervention ) و كنترل شرايط(control) نتايج بدست آمده را در مورد گروهي كه با انتساب(Randomization ) تصادفي انتخاب شده‌اند, مورد مشاهده قرار مي‌دهد.
در اين تحقيق, پژوهشگران به منظور كشف روابط علت و معلولي يك يا چند گروه را به عنوان گروه تجربي تحت شرايط خاص (متغير مستقل) قرار مي‌دهد و نتايج را (متغير وابسته) با گروه و يا گروههاي گواه كه تحت چنان شرايطي نموده‌اند, مقايسه مي‌كند. بررسي اثرات دو روش مختلف تدريس (متغير مستقل) در پيشرفت تحصيلي (متغير وابسته) دانشجويان دانشگاه با استفاده از گروههاي تجربي و گواه, با بررسي اثرات يك برنامه آموزشي استعمال مواد مخدر نمونه‌هايي از تحقيقات تجربي هستند.
هنگامي كه انتخاب افراد تحت تجربه بصورت تصادفي ممكن نباشد و يا نتوان متغييرهاي مستقل را كاملاً دستكاري و يا در آنها مداخله نمود از روش تحقيق نيمه ـ تجربي Quasi-Experimental يا شبيه تجربي استفاده مي‌شود. اغلب تحقيقاتي كه در مورد انسان و به شيوه تجربي انجام مي‌گيرد, معمولاً از نوع شبيه تجربي مي‌باشند.
اعتبـارات داخـلي و خارجـي تحـقيق
Internal and External Validity
هدف هر تحقيق, خصوصاً تحقيقات تجربي, مشخص نمودن تأثير يك يا چند متغيير مستقل روي يك يا چند متغير وابسته مي‌باشد. بنابر اين در طراحي هر مطالعه, پژوهشگر بايد كاملاً مواظب باشد كه عوامل اخلال‌گر و خطاها در نتايج تحقيق و تعبير و تفسير آنها وارد نشوند. در هر تحقيق بايد شرايط مناسب كنترل آنچنان فراهم گردند كه عوامل مختلف, اعتبار داخلي و خارجي را به خطر نياندازند.
شناخت اين عوامل محقق را قادر خواهد ساخت تا از آنها جلوگيري نموده و يا تا حد ممكن تأثير آنها را كاهش دهد.
از لحاظ آماري, اعتبار نشانگر اين است كه يك آزمون يا ابزار اندازهگيري چيزي دارد كه ادعا به اندازهگيري آن مي‌كند, بسنجد. بنابراين يك ترازو بايد واقعاً وزن را بسنجد و يك گرماسنج, درجه حرارت هوا را اندازه بگيرد و يك آزمون رياضي قادر باشد معلومات رياضي گروه خاصي از افراد را اندازه بگيرد در محاسبه آماري اعتبار مي‌توانيم عددي را بدست بياوريم كه نمايانگر ميزان سنجش آزمون از خصوصيات مورد نظر است. اين امر در مورد اعتبار طرح تحقيق صادق نيست.
در رابطه با طرح تحقيق, اعتبار بر اساس يك اندازهگيري فني از درستي و صحت مطالعه محاسبه مي‌شود. در اين مورد اعتبار بر دو نوع داخلي و خارجي تقسيم مي‌شود. اين دو مفهوم و رابطه آنها با طرح تحقيق بطور مفصل توسط Campbell و Stanley (1963) بيان و بحث شده‌اند كه در اينجا به طور خلاصه توضيح داده مي‌شوند.
اعتبار داخلي(دروني) Internal Validity
منظور از اعتبار داخلي اين است كه نتايج حاصل تا چه اندازه مربوط به تأثير متغيير(هاي) مستقل بر روي متغير(هاي) وابسته مي‌باشند. محقق تا چه اندازه اطمينان دارد كه نتايج حاصله بر اثر عواملي غير از متغيير(هاي) مستقل نمي‌باشند. داشتن اعتبار لازمه هر نوع تحقيقي است. همانگونه كه داشتن پايائي لازمه هر نوع تست و يا وسيله اندازهگيري مي‌باشد. عواملي چند ميتوانند اعتبار داخلي را به خطر بياندازند زيرا اين عوامل فرضيه‌هايي را غير از آنچه كه محقق مورد نظر دارد مطرح مي‌سازند. اگر محقق بتواند متغيير مستقل را دقيقاً كنترل نموده و دستكاري نمايد در اينصورت مي‌تواند تأثير آن را بر متغير وابسته اندازه بگيرد, اما اگر كنترلها و محافظت‌ها دقيق و مناسب نباشند, عواملي كه در كنترل محقق قرار نگرفته‌اند نتايج را تحت تأثير قرار داده و فرضيه‌هاي محقق بطور دقيق آزمايش نمي‌شوند. اثر برخي از اين عوامل ممكن است از طريق ايجاد گروه كنترل در تحقيق حذف گردند, اما تعدادي ديگر از آنها نياز به طرحهاي پيچيده‌تر و دقيق‌تر دارند. عواملي كه اعتبار داخلي را به خطر مي‌اندازند بدين قرارند:
عامل تاريخ (History ): اين عامل شامل حوادث و رويدادهايي هستند كه در فاصله زماني بين دو گونه اندازهگيري(پيش آزمون و پس آزمون) روي مي‌دهند. هر قدر اين فاصله زماني بيشتر باشد احتمال رخداد بعضي عوامل بر آزمودنيها و نهايتاً در نتايج تحقيق بيشتر مي‌شود. اين عامل زماني داراي تأثير زياد است كه طرح تحقيق شامل يك گروه و اجراي دو آزمون (پيش آزمون و پس آزمون ) باشد. براي كنترل عامل تاريخ مي‌توان مدت زمان مطالعه را در حد ممكن كاهش داد, مخصوصاً از گروه كنترل (گواه) استفاده نمود, و زمان مطالعه را با توجه به شرايط تغيير داد.
عامل رشد (Maturation ): هرگونه تغييراتي كه درحين اجراي تحقيق در آزمودنيها روي دهد به عنوان عامل رشد محسوب مي‌گردد. تغييراتي از قبيل خستگي,گرسنگي و مخصوصاً رشد جسماني, عقلاني, عاطفي, اجتماعي و اخلاقي ميتوانند برنتايج مطالعه مؤثر باشند. اگر مدت زمان مطالعه طولاني باشد , همواره ممكن است كه در فاصله بين دو آزمون تغييراتي ناشي از رشد در آزمودنيها باعث اخلال در نتايج تحقيق گردد. كاهش زمان مطالعه و داشتن گروه كنترل ميتوانند بعنوان بهترين تدابيري براي كاهش تأثير عامل رشد به كار روند.
عامل آزمون (Testing): در تحقيقاتي كه نياز به پيش آزمون و پس آزمون دارند, اجراي آزمون اوليه مي‌تواند بعنوان عاملي غير از متغير مستقل بر نتايج تأثير گذارد. بنابر اين هرگونه تغيير در نتايج آزمون نهايي كه در اثر آزمون بار اول در آزمودنيها يا نمونه‌ها بوجود آيد بعنوان عامل آزمون قلمداد مي‌گردد كه مي‌تواند به ازاي اثرات سوء و مخل باشد. معمولاً در نتيجه تجربه آزمون اول و آشنايي با آن ممكن است آزمون دوم (نهايي) تحت تأثير قرار گيرد, بعنوان مثال اگر آزمودنيها پس از اجراي آزمون اول متوجه شوند كه ميزان سوگيري آنها نسبت به نژادهاي مختلف در دست بررسي است سعي خواهند نمود تا در آزمون دوم سؤالات را به گونه‌اي پاسخ دهند كه به تعصب نژادي متهم نگردند.
براي كنترل اين عامل مي‌توان فاصله زماني دو آزمون را افزايش داد, تا حد ممكن از اجراي دو آزمون خودداري كرد, و يا به جاي دو بار استفاده از يك آزمون, از دو آزمون مختلف كه چيز يكساني را بسنجند, سود جست.
ابزار اندازهگيري(Measuring Instrument): تغييرات در وسايل و ابزارهاي اندازهگيري يا تفاوتهاي مربوط به كسانيكه بعنوان مشاهده‌گر يا نمره‌گذار محسوب مي‌شوند, ميتوانند به جز اثرات متغيير مستقل, بر نتايج مؤثر باشند. وسايل و ابزارهاي اندازهگيري بايد در درجه اول دقيق و معتبر و در درجه دوم بگونه‌اي صحيح مورد استفاده قرار گيرند.
محققي كه از ابزارهاي مختلف آزمايشگاهي براي جمع‌آوري داده‌هاي خود استفاده مي‌كند بايد سعي نمايد كه درستي و دقت اين ابزارها را مورد آزمايش قرار دهد و در صورتيكه چند فرد به انجام آزمايشها مشغولند, بايد قبلاً براي اين منظور تربيت شده و هماهنگي كافي و لازم را دركار با دستگاهها و يا انجام آزمونها بعمل آورند.
براي جلوگيري از اثرات نامطلوب اين عامل بايد از دستگاهها, ابزارها و يا آزمونهاي معتبر و پايا استفاده نمود و در صورت ممكن يك فرد جمع‌آاوري اطلاعات يا انجام آزمايشها را به عهده گرفته در صورتيكه قرار است چند نفر به انجام اين مهم اشتغال داشته باشند. , قبلاً راهنمايي و هماهنگي‌هاي لازم صورت گيرد.
بازگشت آماريStatistical Regression : در تحقيقات مربوط به انسان, مخصوصاً در مورد آموزشهاي جبراني و زماني‌كه از گروههاي آزمايشي با خصوصيت در حد بالا و يا پايين استفاده شود, گرايش اين گروهها به ميانگين حالت طبيعي داشته و جدا از تأثيرات متغيير مستقل عمل مي‌كند.
براي كنترل اثر بازگشت آماري در تحقيقات معمولاً سعي مي‌شود از روش انتخاب تصادفي استفاده شود تا نمونه بتواند نماينده واقعي جامعه آماري محسوب گردد.
انتخاب آزمودنيها Differential Selection of Subjects: چگونگي انتخاب آزمودنيها در گروههاي تجربي و كنترل ممكن است به غير از اثر متغيير مستقل بر نتايج تحقيق مؤثر باشد. مثلاً قرار دادن افراد داوطلب در يك گروه و ساير آزمودنيها در گروه ديگر مي‌تواند نتايج را تحت تأثير قرار دهد. هر گونه تفاوت و اختلاف در افراد گروه تجربي و گروه كنترل مي‌تواند اثر واقعي متغيير مستقل را از بين ببرد.
براي كنترل اثر اين عامل مي‌توان از انتخاب تصادفي و يا گزينش صرفاً يك گروه تجربي استفاده نمود.
اثر افت تجربي ( از دست دادن آزمودنيها)Experimental Mortality: احتمال كم شدن و از دست دادن آزمودنيها از شروع تحقيق تا پايان آن همواره وجود دارد ممكن است آزمودنيها در مدت انجام تحقيق دست از همكاري با محقق بردارند و يا از محل انجام تحقيق به شهر ديگري منتقل شده و يا دچار مرگ و مير گردند. گاه ديده شده است كه در اثر افت آزمودنيها امكان مقايسه‌هاي مختلف در تحقيق ممكن نگرديده و در نتايج اثرات بوجود سوئي آورده است.
براي رفع اين مشكل معمولاً آزمودنيها را بيش از تعداد مورد نياز انتخاب مي‌كنند و ضمناً در صورت ممكن مي‌توان طول مدت انجام تحقيق را بنحوي كاهش داد.
تأثير متقابل عوامل Interaction arong Factors : عوامل مؤثر بر اعتبار داخلي ميتوانند بصورت گروهي نيز عمل نموده و نتايج تحقيق را تحت تأثير قرار دهند. مثلاً عواملي چون انتخاب آزمودنيها, ابزار اندازهگيري و يا افت آزمودنيها ميتوانند بصورت تركيبي, نتايج را تحت تأثير قرار داده و اثر متغيير مستقل را كاهش دهند.
اعتبار خارجي External Validity
در طرح تحقيق علاوه بر اينكه اندازهگيري دقيق اثر متغير(هاي) مستقل بر متغيير(هاي) وابسته مورد توجه محقق است, ميزان تعميم‌پذيري نتايج نيز از اهميت خاصي برخوردار است. قابليت تعميم يافته‌هاي تحقيق به ساير جمعيتها, مجموعه‌ها, تدابير تجربي و يا متغيرهاي اندازهگيري مربوط به اعتبار خارجي تحقيق است. در اين مورد سؤالات زير قابل تعمق مي‌باشند. آيا نتايج حاصل از تحقيق قابل تعميم به جمعيت وسيعتر و موقعيتهاي متفاوت هستند يا اينكه صرفاً به موقعيتهاي معين همين تحقيق منحصر مي‌شوند؟ آيا يافته‌هاي تحقيق را مي‌توان به
متغيرهاي تجربي و متغييرهاي اندازهگيري مشابه تعميم داد؟ اگر بتوان نتايج از يك تحقيق را به جمعيت وسيعتر, موقعيتهاي متفاوت و متغييرهاي بيشتر عموميت بخشيد, آن تحقيق از اعتبار خارجي بيشتري برخوردار است.
بطوركلي, خوبست محقق در قدمهاي اوليه براي كشف يك موضوع يا مسئله توجه خود را به كنترل عواملي كه اعتبار داخلي را تهديد مي‌كنند, معطوف داشته تا با دقت و صحت بيشتري آن را مورد مطالعه قرار دهد و در قدمهاي بعدي بايد توجه خود را معطوف به كاربرد و تعميم‌پذيري نتايج نمايد. همانگونه كه عوامل متعدد مي‌توانستند اعتبار داخلي را تهديد نمايد, عواملي نيز وجود دارند كه قدرت تعميم يافته‌ها را به خطر مي‌اندازند.اين عوامل بقرار زيرند:
1– اثركنش متقابل گزينش و متغييرتجربي : Interaction of selection and Experimental variable
ويژگيهاي افراد گروه نمونه كه براي شركت در مطالعه انتخاب شده‌اند, ميتوانند بر چگونگي تعميم يافته‌هاي تحقيق مؤثر باشند. درست است كه انتخاب تصادفي گروه نمونه روش بسيار مناسبي براي اين منظوراست, اما با توجه به جامعه آماري مورد نظر قابليت تعميم نتايج كم و يا زياد مي‌شود. بهرحال, خصوصيات آزمودنيهاي مورد مطالعه نظير, سن, جنس, هوش, وضعيت اقتصادي و خصوصيات ديگر ميتوانند بر متغيير مستقل اثر بگذارد.
2- اثر واكنش آزمونReactive effect of Testing :
هنگامي‌كه در تحقيق از پيش آزمون استفاده مي‌شود, تعميم پذيري نتايج را محدود مي‌سازد, پيش آزمون مي‌تواند حساسيت آزمودنيها را نسبت به متغيير مستقل كم و يا زياد نمايد, زيرا كه ممكن است توجه آنها را به مسائل, موضوعات و حوادثي كه قبلاً از آنها بي‌اطلاع بوده‌اند, برانگيزد و در نتيجه چنين آزمودنيهايي به بيش از اين نماينده واقعي جمعيتي كه قبلاً از آن انتخاب شده‌اند, نخواهند بود.
3- اثرات واكنشي روشهاي تجربيReactive effects of experiment :
روشهاي تجربي ممكن است اثراتي را به جا گذارند كه باعث محدوديت تعميم‌پذيري نتايج تحقيق گردد. مثلاً اگر شرايط تجربي مطالعه باعث شود كه آزمودنيها آگاه گردند كه تحت شرايط آزمايش هستند. همين آگاهي باعث مي‌شود در عملكرد‌هاي آنها تغييراتي حاصل شده و موفقيت مصنوعي در مطالعه بوجود آيد.
(Hawthorne Effect) به طور كلي, يافته‌هاي قابل مشاهده در آزمايشگاه و يا در شرايط تجربي ممكن است داراي كاربرد مستقيم در زندگي واقعي و شرايط طبيعي را نداشته باشند.
4- تداخل چند متغييرMultiple-Treatment Interference
در برخي از تحقيقات بجاي استفاده از يك متغيير مستقل ممكن است چندين متغيير در تحقيق وارد شوند. در چنين وضعي مجزا بودن اثر هر يك از اين متغييرها كار دشوار است زيرا آنها بر يكديگر تأثير مي گذارند. تعميم نتايج در چنين شرايطي منحصر به نمونه و جامعه‌اي مي‌شود كه تجارب مشابهي از متغييرهاي مورد تجربه را دارند
*منبع: http://www.kandookav.blogfa.com/post-9.aspx
Types of Research
The different types of research which can be conducted are:
| Qualitative research – Qualitative research allows you to explore perceptions, attitudes and motivations and to understand how they are formed. It provides depth of information which can be used in its own right or to determine what attributes will subsequently be measured in quantitative studies. Verbatim quotes are used in reports to illustrate points and this brings the subject to life for the reader. However, it relies heavily on the skills of the moderator, is inevitably subjective and samples are small. Techniques include group discussions/workshop sessions, paired interviews, individual in-depth interviews and mystery shopping (where the researcher plays the role of a potential student, etc in order to replicate the overall experience).
Quantitative research – Quantitative research is descriptive and provides hard data on the numbers of people exhibiting certain behaviours, attitudes, etc. It provides information in breadth and allows you to sample large numbers of the population. |
It is, however, structured and does not yield the reasons behind behaviour or why people hold certain attitudes. Techniques commonly used in HE/FE include postal surveys (particularly appropriate in the case of student populations where name and address information is available), telephone surveys (appropriate for surveys of employers), on-line or web-based surveys (very cost-effective for reaching audiences where e-mail penetration is high, such as students and university/college staff) and mystery shopping (in this case to test quantifiable aspects of the service).
Secondary or desk research – The collating and analysis of secondary data is called desk research. Secondary data is data that already exists and may be found within your own organisation or is published by another party and readily available.
The types of research outlined here are by no means exclusive.
