چكيده:
اطلاعـات و ارتباطات در عصر كنـوني تأثيرات شگرف و بي مــانندي پديــد آورده اند. اين تأثيرات به گونه اي مشخص در «صنايع اطلاعاتي و ارتباطي» كه به منظور مهار جريان اطلاعات و نيز استفاده هرچه بهتر از آن براي مقاصد گوناگون به وجود آمده كاملاً مشهود است. نوآوري‌ها و اختراعات دانشمندان در دوران كنوني؛ حاصل همين تكنولوژي‌هاي نوين جمع آوري، انباشت و اشاعــه ي اطلاعـات علمي و فني است. در واقـع اين وسايل، اطـــلاعات را به مقـوله‌ي ماده ي خام همچون يك كــالاي با ارزش براي توليــد ساير فرآورده‌هاي صنعتي و علمي مبادلـه مي‌كنند و مبنايي مي‌شوند جهت ارتباطات مؤثر و صحيح. در اين مقاله سعي گرديده با اشاره به مقوله ي فناوري اطلاعات و ارتباطات و جايگاه پژوهش، راهكارهايي براي ارتباط اين دو مقوله ارائه گردد.
واژگان كليدي:فناوري اطلاعات وارتباطات ،جايگاه پژوهش ،ارائه راهكارها .
مقدمه:
جهان وارد عصر تازه اي شده است. از نيمه‌هاي دوم قرن بيستم پايان عمر عصر صنعتي آغاز شد. تحولات پرشتاب علمي ـ تكنولوژيكي موتور محرك اين تحول بوده است. نخست با ورود كامپيوتر به سپهر فني زندگي دگرگون شد، سپس با هم گرايي امواج تحول، حوزه‌ي اطلاعات و ارتباطات كامپيوترها به كمك تكنولوژي‌هاي پرتوان با توانمندي‌هاي تكنولوژي‌هاي ارتباطي از جمله تلفن به هم وصل شدند و چندي بعد قابليت‌هاي اين دو تكنولوژي پرتوان با توانمندي‌هاي تكنولوژي و تلويزيون، تركيب شد و باعث پيدايش عظيم ترين ماشين مصنوع دست انسان گرديد. يعني شبكه جهاني ارتباطات و اطلاعات به هم پيوسته اي كه نماد آشكار و آشناي آن اينترنت است و به سرعت و پرتوان دارد همه ابعاد زندگي بشر را دگرگون مي‌سازد.
امروز در اين نقطه از زمان در جايي ايستاده ايم كه قادريم قطعه‌هاي زمان را دركنار هم قرار دهيم و تصويري واضح از آنچه بر ما گذشته و آنچه بدست آورده ايم را نظاره گر باشيم. انشاهايي كه زماني در تفسير «توانا بود هركه دانا بود» مي‌نوشتيم، لاجرم در اكوسيستم محيطي تبديل به ذراتي شده كه بايد براي تداوم بقاء آن را استنشاق كنيم، جمله‌هاي زيبايي كه در مقايسه ي ثروت و علم مي‌نوشتيم ديگر خاطره اي عجيب تر از اثبات گردي زمين است چراكه در جايي قرار داريم كه علم براي ثروت است. هم اكنون پس از پشت سرگذاشتن صخره‌هاي پر پيچ و خم عمر، در پايين صخره اي ايستاده ايم كه اگر از آن بالا نرويم گرماي خورشيد علم و آگاهي را هرگز لمس نخواهيم كرد و ماندن هم مساوي مرگ است.
در اين بحــران اگر لحظه اي چشم‌ها را ببنديم ديگر هرگــز باز نخــواهيم كرد. مجسمه‌هاي يخ زده اي خواهيم بود از جهل، جهل در مقابل دانشي كه پشت كوهي‌ها مدت‌هاست درحال فراگيري آنند و ما درسرماي اين جهل حتي قدرت بيان دردهايمان را نخواهيم داشت. چگونه مي‌توان اين صخره ي صاف را درچنين شرايط دشواري پيمود. اولين رمز آن نخوابيدن است، نترسيدن، جسارت و اميد به موفقيت و وقوف به اين نكته كه قرار نيست طنابي از بالا براي نجات بياندازند، و پي بردن به اين امر كه در اين بحران تعقل، تفكر و تلاش جمعي، تنها راه رهايي است. بلي در عصر ارتباطات و اطلاعات دانايي رمز بقاء است. در اين عصر تك تك عناصر جامعه بايد مجهز به دانش روز باشند و شايد مقدمتر از هرگروه ديگري هنگام آن است كه كساني كه در آموزش و پژوهش مشغولند آستين‌ها را بالا زده و به مدد چراغ جادوئي دانش و پژوهش طلسم ديو جهل را بشكنند. اين رسالت تك تك ماست.فناوري اطلاعات و ارتباطات، ضعف‌ها را سريعتر مشخص و قوت‌ها را سريعتر رشد مي‌دهد. لذا نگرش نوين سيستم آموزشي و پژوهشي از ضرورت‌ها و پيش نيازهاي بلامنازع و حياتي بكارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات در امر آموزش و پژوهش است.
در عصري كه فناوري اطلاعات و ارتباطات به عنوان ابزار توانمندساز انديشه و در امتداد فكر انسان‌ها هرلحظه در حال توليد و توزيع اطلاعات و برقراري ارتباطات است به نظر مي‌رسد رسالت نظام آموزشي، تعليم و تربيت انساني است كه بتواند با توجه به اطلاعات كه در هرلحظه در دست دارد بهترين انتخاب را انجام دهد و از طريق پژوهش‌هاي قابل اعتماد به بهترين راه‌ها براي توسعه دست يابد.
تعريف ارتباطات
ارسطو فيلسوف يوناني شايد اولين انديشمندي باشد كه 2300 سال پيش نخستين بار درزمينه ي ارتباط سخن گفت. او در كتاب مطالعه ي معاني بيان (ريطــوريقا) كه معمــولاً آن را متـرادف ارتباط مي‌دانند؛ در تعريف ارتباط مي‌نويسد: ارتباط عبارت است از جستجو براي دست يافتن به كليه ي وسايل و امكانات موجود براي ترغيب و اقناع ديگران.(1) ويلبر شرام در كتاب فراگرد و تأثير ارتباط جمعي مي‌گويد: در فراگرد ارتباط به طور كلي ما مي‌خواهيم با گيرنده ي پيام خود در يك مورد و مسأله ي معين همانندي ايجاد كنيم.
ميكي اسميت در ارائه ي مدل ارتباطي خود تعريفي براي ارتباط آورده كه در آن به انتقال حافظـه‌ها در ارتباط نيز اشاره شده است. او مي‌گويد:
ارتباط عبارت است از فراگرد انتقال اطلاعات، احساس‌ها، حافظه‌ها و فكرها درميان مردم.
برخي ديگر در تعريف‌هاي خود از ارتباط، وسايل ارتباطي را مورد توجه قرار داده اند، انجمن بين المللي تحقيقات ارتباط، تعريف زير را براي ارتباط ارائه داده است.
منظور از ارتباط، روزنامه‌ها، نشريات، مجلات، كتاب‌ها، راديو، تلويزيون، آگهي، ارتباطات دور و تلفن، تلگراف، كابل‌هاي زير دريايي و پست است. هم چنين ارتباط چگونگي توليد و توزيع كالاها و خدمات مختلفي را كه وسايل و فعاليت‌هاي فوق به عهده دارند و مطالعات و تحقيقات مربوط به محتواي پيام‌ها و نتايج و آثار آن را در بر مي‌گيرد.1
جايگاه اطلاعات و ارتباطات
اطلاعات و ارتباطات در عصر كنوني تأثيرات شگرف و بي مانندي را پديد آورده اند. اين تأثيرات به گونه اي مشخص در صنايع اطلاعاتي و ارتباطي كه به منظور مهار جريان اطلاعات و نيز استفاده ي هرچه بهتر از آن براي مقاصد گوناگون به وجود آمده است، كاملاً مشهود است. نوآوري‌ها و اختراعات دانشمندان در دوران كنوني حاصل همين تكنولوژي‌هاي نوين جمع آوري، انباشت و اشاعه ي اطلاعات علمي و فني است. ابــزارها و وسايلي كه به هر طريق موجب توليد، انباشت، پردازش و اشاعـه ي اطلاعات شود، تكنولوژي‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي ناميده مي‌شوند. تمام ابزارها و وسايلي كه در توليد، آماده سازي و انتقال اطلاعات نقش دارند، اعم از وسايل دستي ساده ي يك كتابخانه تا وسايل پيچيده و پيشرفته ي يك مركز اطلاع رساني، تكنولوژي اطلاع رساني مي‌خوانند.
بر اين مبناء هر رسانه اي كه قابليت انتقال و جابجايي اطلاعات از يك نقطه به نقطه ي ديگر داشته باشد و هدف آن برقراري ارتباط باشد، در قلمرو تكنولوژي ارتباطات قرار مي‌گيرد. بدين ترتيب تكنولوژي‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي به گونه اي باهم درآميخته اند كه مجزا كردن آن‌ها بسيار دشوار است. در حقيقت هر دو، هدف مترقي را دنبال مي‌كنند كه همان اشاعه ي اطلاعات در ميان مردم است. سير تحول و پيشرفت اين دستاوردها در زمين تكنولوژي اطلاعاتي و ارتباطي را مي‌توان در جدول ذيل مرور كرد:
جدول 1: سالشمار رسانه‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي 2
وقايع و نوآوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطيسالشمار
دوره ي كرومانيون، دوره ي فرضي وجود زبان35000 ق. م.
نوشته‌هاي سومريان بر لوحه‌هاي گلي4000
چاپ كتاب در چين600 ب. م
چاپ انجيل به وسيله ي گوتنبرگ1453
تكميل تلگراف به وسيله ي ساموئل مورس1853
شكل گيري اولين آژانس خبري با نام آسوشيتدپرس1848
تكميل تلفن به وسيله ي الكساندر گراهام بل1876
ساخت تلگراف بي سيم به وسيله ي ماركوني1895
ثبت اختراع لامپ دوربين تلويزيوني توسط زوريكين1923
ساخت اولين كامپيوتر الكترونيكي در امريكا1942
شروع كار تلويزيون كابلي1950
ساخته شدن اولين تلويزيون رنگي1954
پرتاب اولين ماهواره ي شوروي موسوم به اسپوتنيك به فضا1957
پرتاب ماهواره ي تلويزيوني آمريكا موسوم به تله استار به فضا1962
انتشار وال استريت ژورنال از طريق ماهواره1975
عرضه ي كامپيوترهاي خانگي ارزانتر از 500 دلار1980
بدين ترتيب تكوين دنياي جديد قبل از هر چيز مديون دستاوردهاي نوين اطلاعاتي و ارتباطي است. محور اصلي اين فنون، امروزه كامپيوتر و ابزارهاي ارتباطات راه دور است. كامپيوتر اساساً كار پردازش و انباشت اطلاعات را انجام مي‌دهد و ارتباطات راه دور، امكان پخش و توزيع اين اطلاعات را در سطح وسيعي فراهم مي‌سازد.1
تكنولوژي‌هاي اطلاعاتي به مدد ابزارهاي ارتباطي، رسالت خود را كه همان جابجايي و انتقال اطلاعات است انجام مي‌دهند.
عصر حاضر را به واسطه ي بهره گيري ازتكنولوژي‌هاي نوين اطلاعاتي و ارتباطي، عصر اطلاعات و ارتباطات نام نهاده اند. در اين دوران، افراد و جوامع به طور مستمر با يكديگر ارتباط دارند و جهان به شكل يكپارچه درآمده و به دهكده ي جهاني تبديل شده است. در اين دهكده ي جهاني اين ابزارهاي اطلاعاتي و ارتباطي به كمك پژوهشگران آمده اند تا پژوهش را كه در ديد بعضي از مردم مسأله ي اسرارآميزي است راحت تر نمايند. قرن بيست و يكم آغاز عصر جديدي از انقلاب تكنولوژي و عرضه نوآوري‌ها است كه از هم اكنون يك نوع رقابت تنگاتنگ و جنگ و ستيز در ميان صاحبان قدرت و علم به چشم مي‌خورد و هركس سعي دارد جايگاه بخصوصي را در اين دوران براي معرفي خود بيابد. پس بر ماست كه از اين فرصت استفاده نموده و از اين ضيافت كه سفره اش را به روي همه گشوده اند استفاده نمائيم.
كارشناسان معتقدند كه تكنولوژي ارتباطات از پتانسيل لازم براي توسعه ي كشورهاي درحال توسعه برخوردار است، اما به صراحت اعلام داشته اند كه به هر ميزان سرمايه در اين راه صرف شود احتمال پر كردن شكاف ميان كشورهاي در حال توسعه غيرممكن مي‌نمايد. دانشمندان معتقدند كه دولت‌ها بايد در خصوص روش‌هاي به كار گرفته شده در رفع شكاف، تجديد نظر كنند و به راه‌هايي فراتر از سرمايه گذاري مالي بينديشند، راه‌هايي همچون سرمايه گذاري‌هاي فكري و پژوهشي.
پرسش اساسي
آنچه از وضعيت موجود در درك مفاهيم اجرايي فناوري ارتباطات و اطلاعات احساس مي‌شود مباني تغييرات و دگرگوني‌هايي است كه در سطح جهاني در فناوري مزبور به وقوع پيوسته، به نحوي كه به چالش محيطي و تغييرات، منجر شده است. اين كه روز به روز پژوهش و يادگيري‌ها برحسب سيستم‌هاي ارتباطي نوين شكل مي‌گيرد موضوعي غير قابل انكار است.
پس در جهان امروز كه به مرور از سواد اطلاعاتي و عوالم ديجيتالي
سخن مي‌رود، طبيعي است كه انديشه ي نويني در تفكر پژوهشگران كشور رسوخ يابد كه به اين قرار است: « آيا استفاده از فناوري ارتباطات و اطلاعات در پژوهش لازم است يا نه؟»
استفاده از فناوري ارتباطات ارزش افزوده اي را ايجاد مي‌كند كه ناشي از دانش و آفرينش‌ها و پژوهش‌هاي فكري است و در اثر اين ارزش افزوده ي خلق شده، كشور در قلمروهاي گوناگون اقتصادي، سياسي و فرهنگي به بيرون از مرزهاي جغرافيايي سوق داده مي‌شوند. مقوله ارزش افزايي نيازمند بازخواني و تأكيد بر تربيت نيروي انساني در حوزه ارتباطات و اطلاعات است. نيروي انساني كه با پژوهش خود توسعه و كاربري اين فناوري را بسط مي‌دهد.
پژوهش پيش نياز توسعه (1)
پژوهش پديده اي راهبردي است و متناسب با شأن خودش بايد با آن برخورد شود. پژوهش براي دستيابي به مباني علمي، گسترش مرزهاي دانش و افزايش درك بشري از پديده‌هاي هستي و مباني آن است كه در قالب تحقيقات بنيادي از آن ياد مي‌شود. اما اگر اين يافته‌ها جهت دار شوند و در راستاي رفــع نيازها از آن بهره گــرفته شود، تحقيـقات ماهيت «كاربردي» پيدا مي‌كنند. وقتي يافته‌هاي يك پژوهش به افزايش خواهي يك پديده مي‌پردازند تحقيقات، «توسعه اي» مي‌شوند. پژوهش داراي دو محيط داخلي و خارجي است. در محيط داخلي پژوهش، پنج بعد اقتصادي، سياسي، نظامي، فرهنگي و اجتماعي وجود دارد و بعد خارجي نيز به همين گونه است. اثبات اين مطلب نشان مي‌دهد كه پژوهش يك پديده ي استراتژيك است.
مقوله‌هاي اقتصادي از قبيل اعتبارهاي پژوهشي، بناي مراكز تحقيقاتي، تجهيزات و منابع انساني از مؤلفه‌هاي اقتصادي در محيط داخلي پژوهش هستند. اثربخشي پژوهش بر اقتصاد ملي هم مطرح است و ما در محيط خارجي، مقوله‌هايي مانند اثربخشي يافته‌ها و اثر اجراي يافته‌هاي پژوهشي بر توليد ملي را شاهد هستيم. در بعد اجتماعي، پژوهشگران، واحدهاي پژوهشي، انجمن‌هاي علمي، مجله‌ها و مديريت با نحوه ي برقراري ارتباط بين اجزاء، محيط داخلي پژوهش را تشكيل مي‌دهند. از نظر فرهنگي، ما مؤلفه‌هايي در درون پژوهش داريم، مانند اولويت‌هاي پژوهشي، تحقيقات بنيادي – كاربردي، توسعه اي، نحوه ي تصويب پروژه‌ها و… همه اين‌ها بر اثر دانش‌هاي موجود دگرگون مي‌شود، فناوري ارتباطات و اطلاعات انقلابي است كه بر تمام اين ابعاد اثر مي‌گذارد و مي‌تواند براي ما هم فرصت باشد هم تهديد. فرصت اين كه با بهره گيري از اين فناوري، فاصله پژوهشي خود را با ساير كشورها كم‌تر نمائيم و تهديد اين كه اگر زودتر نجنبيم از گردونه ي علم و دانش و توسعه دور خواهيم شد. رشد بسيار سريع ارتباطات در نيمه ي قرن بيستم، تقاضاي روزافزون براي دستيابي به دانش و شناخت بيشتر مراحل و اثرات ارتباطات را منجر شده است و تعداد زيادي از محققان پا به عرصه ي وجود گذارده اند كه چه بسا با استفاده از اين فناوري ارتباطات مي‌توانند راه‌هاي طولاني جستجو را كوتاه تر نمايند.
بسياري از طرح‌هاي تحقيقاتي اجرا مي‌شوند بي آنكه نتيجه اي ببار آورند، زيرا چيزي جزء تكرار آنچه دانشمندان ديگر قبلاً كرده اند نيست، فقط مصالح و منابع فكري بسياري ضايع شده است. علت آن نبود ارتباط مؤثر است كه اين مشكل را فناوري ارتباطات مي‌تواند حل نمايد.(1)
طرح‌هاي راهبردي گسترش كاربرد فناوري ارتباطات و اطلاعات در پژوهش و توسعه ي مهارت ديجيتالي
گسترش فناوري ارتباطات و اطلاعات از جمله عواملي است كه در تعاريف مختلف جهاني شدن نيز مطرح گرديده است. تأكيد بر افزايش بي سابقه ارتباطات و برخوردهاي اقتصادي به اجتماعي و فرهنگي، ويژگي اكثر تعاريف جهاني شدن است. تقريباً در همه ي آثار مربوط به جهاني شدن، حجم بسيار زياد ارتباطات درسطوح و عرصه‌هاي مختلف جهاني، ويژگي فرآيند مورد نظر عنوان شده است2، تا جائيكه ظهور صنعت ارتباطات و رسانه‌هاي ارتباط جمعي از بسياري جهات منشاء ظهور جهاني شدن به معناي امروزين آن شده است(3). حال اين مقوله جهاني مي‌تواند به عنوان يك طرح راهبردي به‌طور مؤثر در پژوهش نقش ايفاء كند، اما براي اين امر نياز به زمينه سازي در امر توسعه ي مهارت‌ها دارد. در اين خصوص طرح‌هاي عملياتي ذيل جهت پربار شدن امر پژوهش پيشنهاد مي‌گردد:
الف. ايجاد زيرساخت و توسعه‌ي شبكه‌هاي مجازي محلي: كه ساختار خرد آن عبارت است از: تهيه سخت افزارهاي زير ساخت و توسعه ي شبكه ي مجــازي محلي، خريـــد نرم افــزار و راه انــدازي و نصب سرورهاي شبكــه، اجراي طــرح آزمايشي پژوهشكده‌هاي الكترونيكي.
ب. مديريت شبكه: ساختار خرد آن عبارت است از: تهيه نرم افزارهاي مديريتي جهت مديريت شبكه و كنترل خطوط.
ج. امنيت شبكه: ساختار خرد آن منوط به اجراي طرح مطالعاتي و تأييد نهايي آن ارزيابي شده كه بر اين قرار است: تجهيزات امنيت شبكه در مركز و مراكز استان‌ها و آموزش نيروي انساني و پياده سازي سيستم امنيت شبكه در سطح مراكز مناطق و پژوهشكده‌ها.
د. مقررات: ساختار خرد آن مبتني بر مطالعه و بازنگري قوانين موجود و ارائه راهكار تدوين اساسنامه شبكه‌هاي پژوهشي.
هـ. محتوا: ساختار خرد آن مشتمل بر توسعه ي شبكه‌هاي پژوهشي پايگاه اطلاعاتي فرهنگي، علمي، آموزشي و پژوهشي استاني، منطقه اي و قرار دادن آن در دسترس كاربران.
و. آموزش كاربرد كامپيوتر: كه نيازمند نيازسنجي پژوهشي و آزمون‌هاي مهارتي مي‌باشد.
ز. آموزش توليد محتواي الكترونيكي: ساختار خرد آن مشتمل بر تربيت كارشناسان ارشد در استفاده از كامپيوتر در امور پژوهشي است.(1)
پيشنهادها و نتيجه‌گيري
1. اهميّت پژوهش و منزلت پژوهشگر در ادبيات ديني و ملي ما آشكارتر از آن است كه نياز به توضيح و تأكيد داشته باشد. تعقل، تدبر و تحقيق از واژه‌هايي است كه به دفعات فراوان در قرآن كريم به كار رفته و روايات مربوط به آن، ابواب پرشماري از كتاب‌هاي روايي را به خود اختصاص داده است. افزون بر اين، پژوهش از جديدترين نيازهاي امروز كشور ماست، نيازي كه دلدادگان به اقتدار و پيشرفت جمهوري اسلامي و اعتلاي آن در سطح جهان نمي توانند و نبايد نسبت به آن بي تفاوت باقي بمانند. اين نياز ناشي از قراردادن «توسعه» به عنوان محور همه ي برنامه‌ها و اقدام‌ها است. پيش شرط توسعه در همه ابعاد و به هر معنايي، شناخت جامع و دقيق وضعيت موجود و موقعيت آرماني و نيز گزينش مطمئن ترين و سريع ترين راه گذار به سوي آن است و طبيعي است كه چنين شناختي جز با پژوهش به معناي درست آن حاصل نخواهد شد. توسعه در گام نخست به تحقيقات سازمان يافته و عميقي نيازمند است كه بستر مناسب براي آن را فراهم كند و در گام بعدي توسعه ي تحقيقات كاربــردي نياز به بهره‌مندي از تكنولــوژي‌هاي روز دارد كه فنــاوري ارتباطات و اطلاعات مي‌تواند ابزار لازم را هماهنگ با جهاني شدن براي اين امر فراهم آورد.
2. براي انجام چنين پژوهش‌هايي بدون ترديد سازمان و امكانات زيادي لازم است. كمبود بودجه در اين زمينه نيز مانند ساير زمينه‌ها، به دليل شرايط خاص جامعه انكارناپذير است، اما مهم‌تر از افزايش بودجه بازنگري در مديريت پژوهشي كشور و ارتقاء منزلت اجتماعي محققان است. در بخش اول بايد پذيرفت كه همين منابع موجود نيز به شيوه ي بهينه هزينه نمي شود. براي مثال، با توجه به ضعف بنيه مالي كشور و كثرت ضرورت‌ها؛ تناسب موضوعات و محورهاي انتخابي براي پژوهش با اولويت‌هاي برنامه ي توسعه، اجتناب ناپذير است. عدم رعايت اين تناسب و نيز موازي كاري در مراكز دانشگاهي و تحقيقاتي موجب اتلاف بخشي از آن منابع شده و خواهد شد. در اين خصوص، ضعف ارتباطات و اطلاع رساني پژوهشي تأثير عمده اي دارد كه پيش بيني سازوكاري روان براي آگاهي محققان از كارهاي انجام شده يا در دست اقدام ديگر اشخاص حقيقي و حقوقي مي‌تواند آن را برطرف كند. در بخش دوم يعني ارتقاء منزلت اجتماعي پژوهشگران نيز بايستني‌ها فراوان است كه سنت حسنه ي چند سال اخير در انتخاب و معرفي پژوهش‌هاي برگزيده ي سال از جمله ابتدايي ترين شيوه‌هاي وصول به آن است و البته در اين باره بانيان اين اقدام مفيد شايسته ي تقدير و سپاس مضاعفند.
3. از ديگر نيازهاي عرصه ي تحقيقات در كشور ما، پرهيز از صورت گرايي است. مقصود از اين گفته قطعاً نفي ضرورت پرداختن به تكنولوژي پژوهشي و آيين تحقيق و تدوين نيست. آنچه آفت هر پژوهش است گرفتار آمدن در بند ظواهر و فراموش كردن هدف است. متأسفانه در برخي مراكز پژوهشي بهانه اي است براي داد و ستدهاي غير علمي. سايه افكندن‌هاي تمايلات سياسي و اجتماعي بر ارزش كار محققان براي رسيدن به نتايج از پيش مشخص شده، پژوهش را از درون تهي مي‌كند كه اين مسأله مي‌بايست سرلوحه ي تدابير و تصميمات مسؤولان پژوهشي كشور قرار گيرد.(1)
4. كاربردي كردن پژوهش‌ها را نيز نبايد از ياد برد؛ پژوهشي مفيد و كارآمدتر است كه راهكارهاي لازم براي دست يافتن به نتايج خود را پيشنهاد دهد. به عبارت ديگر تحقيقي كه ساز‌وكار تحقــق يافته‌هاي خود را نيابد، نمي تواند علمي و داراي معيارهاي شناخته شده ي پژوهشي باشد. از سوي ديگر دستيابي به نتيجه‌هاي درست، مشروط به دسترسي به داده‌ها و اطلاعات و ارتباطات درست است و به اين دو دليل همكاري تنگاتنگ مراكز اجرايي و محققان ICT اجتناب ناپذير است. ارتباط دستگاه‌هاي اجرايي با مراكز دانشگاهي كشور از يك سو مي‌تواند به نزديك شدن پژوهش به واقعيت كمك كند و از سوي ديگر، نتايج آن را در صحنه ي عمل تحقق بخشد، چيزي كه محقق بدون آن قانع و راضي نخواهد بود.
5. آنچه از تبلور فناوري ارتباطات و اطلاعات در نظام پژوهشي كشور عيان مي‌شود، اهميّتي است كه صاحب منصبان اين نظام به زمينه‌هاي فناوري ارتباطي و اطـلاعاتي در بنيادهاي آن حــاصل كرده اند. اين اهميّت در وجه مادي و فيزيكي به تجهيز كلي در مرور زمان منتهي خواهد شد، هرچند روند كندي دارد. اما نمي توان آن را با توجه به سرعت و شتاب فراگير تكنولوژي در دنياي معاصر ناديده گرفت.(2)
6. گسترش سواد ديجيتالي و اشاعه‌ي فرهنگ و زبان ملي در محيط ديجيتال به منظور ايجاد نگرش نوين در روند يادگيري و پژوهش.
7. دسترسي سريع و ارزان تر به ارتباطات كه بنياد صرفه جويي اقتصادي است.
8. تقويت همكاري مشترك بين دولت، صنعت و دانشگاه به عنوان مراكز پژوهشي و مراكز خصوصي پژوهشي.
9. پيش قدم شدن دستگاه‌هاي دولتي در بكارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات و تشويق ساير بخش‌ها به حركت در جهت استفاده از اين فناوري در امر پژوهشي، دولتي كه با بهره گيري از قدرت اطلاعات و ارتباطات با جامعه ي اطلاعاتي همخوان باشد، مي‌تواند براي مردم فرصت‌هاي جديـدي را فــراهم آورد و مي‌تواند جامعه را دچار تحول و دگرگوني كند.
10. آموزش به جوانان در چگونگي استفاده از تكنولوژي ارتباطات و اطلاعات كه در بسياري از كشورها نيز انجام شده است و آموزش مربيان در جهت انجام پژوهش‌هاي كاربردي و استفاده از تكنولوژي فوق براي كاهش شكاف بين كشور ما و كشورهاي پيشرفته كه توانسته اند در اين مقطع حساس به‌طور بهينه از اين تكنولوژي در جهت رشد و شكوفايي استفاده كنند.
11. استراتژي‌ها و برنامه‌هاي مشخص، اين امر نيازمند تربيت مديراني آگاه در كنار برنامه ريزي صحيح و گسترده براي استفاده از پتانسيل‌هاي فكري و به روز رساني مديران متخصص براي جبران كمبودهاي نيروي انساني در بخش پژوهش است.
12. حمايت از بخش خصوصي و كارآفرينان، تجربه كشورهاي موفق نشان دهنده اين است كه بخش ICT خود را به بخش خصوصي واگذار كرده و پيشرفت‌هاي آن‌ها در اين عرصه مرهون تلاش كارآفرينان است كه به بسيج منابع خود و حمايت از اختراعات و ابتكارات دست زده اند. از سوي ديگر اين كارآفرينان از طريق فرصت‌هايي اين تكنولوژي را در اختيار پژوهشگران قرار مي‌دهند و به سودهاي كلاني مي‌رسند.
13. الگو برداري از كشورهاي پيشرفته (Benchmarking)، زمان، زمان تجربه و سعي و خطا نيست، زمان آن است كه راه‌هايي را كه ديگران طي كرده اند و هزينه‌هايي را كه صرف كرده اند ما ديگر صرف نكنيم و از آن‌ها استفاده ي بهينه نمائيم.
14. ايجاد زيرساخت‌هاي آموزشي و فرهنگي، توسعه ي فــرهنگ پژوهش با استفاده از تكنــولوژي‌هاي ارتباطي مي‌تواند كمك بسيار شاياني در اين امر باشد، اكنون مشكل فرهنگي و آموزشي يكي از مشكلات اساسي ما است، محدوديت‌ها و تنگ نظري‌هاي حاكم بر حوزه‌هاي فرهنگي عمده‌ترين زمينه ساز اين مسأله است.
15. تعامل و همكاري با ديگر كشورهاي در حال توسعه و نهادهاي بين المللي موفق در امر پژوهش.
اميد است با استفاده از تكنولوژي‌هاي نوين ارتباطي بتوانيم گام مؤثري در روند پژوهشي كشور برداشته فاصله خود را روز به روز با ساير كشورهاي پيشرفته كه مبناي پژوهش خود را بر واقعيات نهاده اند كم‌تر نمائيم.
منابع و مأخذ
1.عبــدالحسين آذرنگ ـ سياست اطـلاع رساني و تكنـــولوژي اطلاعاتي ـ اطلاعات و ارتباطات، (تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ـ 1370)، ص 110.
2.ارتباط شناسي، ارتباطات انساني، تأليف مهدي محسنيان راد (نشر سروش)، ص 43.
3.سالشمار رسانه‌هاي ارتباطي، (رسانه 2 بهار 1370)، ص 65.
4.معتمدنژاد، 1356، ص 36، وسايل ارتباط جمعي (تهران ـ دانشكده علوم ارتباطات اجتماعي).
5.نشريه رسانه، سال چهارم، شماره 18، زمستان 1381، مهندس مصطفي امين منصور (دبير شوراي تحقيقات و فناوري وزارت علوم).
6.ا. اي ميخائيلوف و آر. اس. گيلياروسكي. اطلاع رساني جزء حياتي پژوهش علمي (نشريه فني مراكز مدارك علمي ـ دوره اول ـ شماره دوم 1381).
7.احمد گل محمدي 1376 ـ ص 19 ارتباطات پژوهشي.
8.علوم اطلاع رساني، دوره 19 شماره 1 و2، مباني برنامه توسعه و كاربردي فناوري ارتباطات.
9. دكتر محسن اسماعيلي، پژوهش جايگاه و بايسته‌ها، نشريه جام جم.
10.دكتر احمد شعباني، مباني توسعه و كاربري فناوري ارتباطات و اطلاعات، علوم اطلاع رساني، دوره 19، شماره 3 ص 17
………………………………………………………………………………………………………………..
منبع : كتاب مجموعه مقالات نخستين كنگره بين المللى – دانشگاه آزاد اسلامى
