منبع: تكناز
مغز از دو نوع سلول تشکیل یافته است. نوع اول نورون‌ها(NEURON) یا سلول های عصبی هستند که در زمان جنینی تشکیل شده و پس از تولد بر مقدار آنها افزوده نمی‌شود. اما فعالیت‌های ذهنی می‌تواند آنها را پربارتر و حجیم‌تر کند. نوع دوم سلولهای پشتیبان یا نوروگلیا (NEUROGLIA) هستند. نوروگلیا بافت پیوندی است که بافت عصبی را حمایت می کند و کار تغذیه و بازسازی اندامک‌های نورون‌ها را به عهده دارند و بر خلاف نورون‌ها می‌توانند تا لحظه مرگ تکثیر پیدا کنند.
با حجیم‌تر شدن نورون‌ها، تعداد سلولهای پشتیبان زیاد شده و با افزایش آنها، نورون‌ها قابلیت بیشتری پیدا می‌کنند. مثلاً مغز انیشتین علاوه بر چین و شکنج‌های عمیقی که دارد حاوی سلولهای حمایت‌گر بسیار زیادی نیز هست. مثال دیگر مغز راننده‌های کامیون یا تاکسی است؛ آن قسمت از مغز که مربوط به نقشه‌یابی فضایی است، در این افراد رشد بیشتری داشته و دارای سلولهای حمایت‌گر بیشتری است.تحقیقات اخیر نشان میدهد افرادی که مهارت‌های شغلی بالایی دارند، مثل مهندسین، معلمین و پزشکان دارای سیناپس‌های مغزی بیشتری هستند. سیناپس (SYNAPSE) به محل اتصال و تماس دو نورون یا نورون با ماهیچه گفته می‌شود. هرچه فعالیت یک عضو ظریف‌تر باشد، سیناپس‌های عصبی در آن عضو بیشتر خواهد بود.با استفاده از چند راه ساده ی زیر میتوانید توانایی سلولهای مغزی را تا سال‌های زیادی حفظ کنید.
1- ورزش کنید
دانشمندان یک موسسه تحقیقات بیولوژیکی دریافتند که در مغز موش‌های بالغی که تحت برنامه ورزشی قرار گرفته‌اند، تولید سلولهای مرکز حافظه (هیپوکامپ) افزایش داشته است. پس نتیجه می‌گیریم ورزش‌کاران (حتی غیرحرفه‌ای‌ها) خیلی باهوش‌تر از افرادی هستند که یک گوشه نشسته و در CHAT ROOMها وقت می‌گذرانند. از طرف دیگر ثابت شده است که انجام حرکات ورزشی دلخواه، چند برابر بیشتر از انجام یک سری حرکات ورزشی غیرمتنوع تأثیر خواهد داشت.پس سعی کنید از ورزش لذت ببرید، نه این که به صورت اجباری و اکراه آن را انجام دهید و اگر به یک رشته ورزشی علاقه دارید، دنبال آن را بگیرید. جهت تقویت پشت کار برای ادامه ورزش، داشتن یک دوست هم‌پا بسیار مفید می‌باشد.
2- ذهن خود را ورزش دهید
با استفاده از سلولهای خاکستری مغز و وادار کردن آنها به فعالیت در زمینه‌های مختلف، مغز را ورزش دهید. با راههای بسیار ساده میتوانید به رشد و ترمیم سلولهای عصبی و افزایش شاخه های سلول های عصبی (دندریت) کمک کنید. فکر کردن به چیزهای زیبا و مثبت یک راه است. استفاده از کلمات جدید و تجربه مزه‌ها و بوهای جدید، تغییر مسیر هر روزه و رفتن از یک راه جدید، همه باعث می‌شود که اعمال شما در کورتکس مغز تجزیه و تحلیل شود. کورتکس عالی‌ترین لایه مغز است که کارهایی را که نیاز به درک و تیزذهنی دارد انجام میدهد. اعمالی که برای ما به‌صورت عادت در می‌آیند، از سطح کورتکس پایین آمده و در بصل‌النخاع انجام می‌شوند. پس با تغییر عادت می‌توانیم کورتکس خود را از بی‌فعالیتی خارج کرده و از آن کار بکشیم.پس، از عادت‌های فیزیکی و روش‌های روزمره ی خود فاصله بگیرید و به دنیای ناشناخته‌ها و تجربیات جدید سلام کنید.
3- از غذاهای دریایی تناول کنید
روغن اُمگا-3 که در گردو، دانه‌کتان و غذاهای دریایی به وفور وجود دارد، تقویت کننده قلب و مغز شناخته شده است. اُمگا-3 دارای خواص و اثرات مفید فراوانی در بدن انسان است. یکی از این فواید عبارت است از تسهیل جریان خون به مغز. تجربه نیز ثابت کرده است کسانی که موجودات دریایی قسمت عمده غذای آنها را تشکیل میدهد، کمتر در معرض سکته، فشارعصبی، کمبود تمرکز و حافظه هستند.به تازگی مکمل‌های غذایی زیادی مخصوص کودکان وارد بازار شده است که در ترکیبات آنها اُمگا-3 قرار دارد. برای دریافت اُمگا-3 ، مصرف سه وعده غذای دریایی مانند ماهی سالمون، ساردین، تن و … در هفته توصیه می‌شود. به یاد داشته باشید که ماهی‌های چرب آب‌های سرد حاوی اُمگا-3 بیشتری میباشند. تخم‌مرغ حاوی اُمگا-3 نیز می‌تواند تا حدودی تأمین‌کننده این ماده مهم برای بدن باشد. به تازگی در کشور انگلستان شیرهای حاوی اُمگا-3 نیز با نام « SUPER MILK » به بازار عرضه شده که مانند تخم‌های حاوی اُمگا-3 ، برای کسانی که نمی‌توانند از ماهی استفاده کنند، ارزش‌مند می باشد.مصرف غلات و حبوبات پخته را نیز فراموش نکنید.
4- مصرف چربی را به حداقل ممکن برسانید
چربی‌ها قادرند حواس ذهنی شما را کاهش دهند. پژوهشی در دانشگاه تورنتو نشان داد، مهارت‌های ذهنی مانند حافظه، هوشیاری، تشخیص، فاصله و یادگیری قوانین، در موش‌هایی که رژیم غذایی با چربی 40 درصد داشته اند، فروکش کرده است. این علایم با مصرف چربی‌های اشباع شده تشدید یافت. علت این امر عبارت است از:
1- مقدار چربی خون را بالا برده و جریان خود را کندتر می‌کند. بنابراین اکسیژن رسانی به اعضاء، خصوصاً مغز کاهش پیدا می‌کند.
2- افزایش چربی می‌تواند باعث کند شدن متابولیسم گلوکز که منبع عمده انرژی سلول و تنها منبع انرژی سلولهای مغزی است، شود. چربی‌های اشباع در گوشت و مواد لبنی یافت می‌شوند.
بنابراین بهتر است گوشت بدون چربی و مواد لبنی کم چرب استفاده کنید. از ماهی، حبوبات مانند لوبیا و عدس و بنشن و … زیاد مصرف کنید. سعی کنید نیاز روزانه بدن به چربی را با خوردن روغن های گیاهی مانند: روغن زیتون، کانولا(گلزا)،آفتابگردان،سویا و دانه‌های روغنی مانند گردو و فندق تأمین کنید و تا حد امکان از مصرف روغنهای جامد و مواد غذایی سرخ شده به خصوص چیپس، پرهیز کنید.
5- از مصرف میوه و سبزی غافل نشوید
سبزیجات برگ سبز تأمین‌کننده ویتامینE میباشند. افزایش مصرف این ویتامین از طریق غذا می‌تواند تأخیر در تحریک سلولهای عصبی را در افراد آلزایمری (فراموشی دوران پیری) بهبود دهد. همچنین مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، فلفل و مرکبات که غنی از ویتامین C هستند می‌تواند از آسیب رشته های عصبی جلوگیری کند. همچنین کمبود ویتامین B1 در بیماران دچار آلزایمر دیده شده است. بنابراین با مصرف سبزیجات و میوه‌های تازه، ویتامین‌ها و املاح مورد نیاز بدن خود را تأمین کنید.
6- از مواد الکلی پرهیز کنید
فردی که مرتباً از مشروبات الکلی استفاده می‌کند، حافظه، عکس‌العمل و توانایی ذهنی کندی دارد. توانایی بدنی و ذهنی در این معتادان الکلی کم کم رو به انحطاط می‌رود مثلاً ضربه زدن، نشانه‌گیری هدف و… .
مطالعات انجام شده روی موش‌ها نشان داده است الکل و نوشیدنی‌های الکلی از تولید سلولهای جدید مغزی در هیپوکامپ جلوگیری می‌کند. یعنی الکل نه تنها موجب کاهش توانایی سلولهای مغزی می‌شود، بلکه از ترمیم و رشد مجدد آنها نیز جلوگیری می‌کند.
اگر می خواهید به هوش خود بیافزایید و آن را در سنین بالا نیز حفظ كنید. ۵ روش زیررا دنبال كنید تا سلولهای مغزی خود را بسازید.عقیده دانشمندان در مورد سلولهای مغزبه این صورت است كه در زمان تولد تعداد مشخصی از سلول های مغزی را داریم و به مروربا پیر شدن هر چه بیشتر كم كم تعداد بسیار زیادی از آنها را از دست می دهیم. تحقیقات گسترده در این باره نشان داده اند كه سلولهای مغزی جدید در طول زندگی نیزبر خلاف آنچه در گذشته تصور می شد،تولید می شوند و نیز اینكه مغز در صورت استفادههر چه بیشتر از آن قابلیت رشد و حجیم تر شدن را دارد.
تحقیقات و مطالعات حاكیاز آن است كه به عنوان مثال درشكه رانان در قسمتی از مغز خود كه مربوط به كنترلنقشه یابی تصویری است، رشد بیشتری داشته و نیز پیانیست ها و نوازندگان متبحر نیز دربخشی از مغز كه كنترل و اداره موزیك را در اختیار دارد،حجم بیشتری را دارا هستند. از طرف دیگر،تحقیقاتی كه اخیراً در این مورد انجام شده است،حاكی از آن است كهافرادی با مشغلهای مهارتی بالا مانند :مهندسین، معلمان و بسیاری دیگر از شغل هایمشابه، دارای سیناپس های بیشتری هستند. سیناپس ها همان رابطین بین سلولهای مغزیهستند كه به ذخیره سازی اطلاعات كمك می كنند.
یك روز شایددرآینده ای نزدیكپزشكان قادر باشند سلولهای جنین را كه می توانند به هر نوع سلولهای مورد نیاز تبدیلشوند، به مغزبشر تزریق كنند. به این طریق می توان بیماری های نظیر آلزایمر وپاركینسون رادرمان نمود و نیز برای سایر افراد سالم نیز راهی باز كرد تا بتوانند بافكر سالمشان ارتباط برقرار كنند. تا آن زمان برسد، ممكن است فرصت فعلی از دست برود. پس می توانیم با استفاده از چند راه ساده توانای سلول های مغزی را در حد ماكزیمم آنحفظ كنیم.
۱ – سلولهای مغزی خود را به كار اندازید:
تحقیقات انجام شده نشانمی دهند افرادی كه تمرینات فیزیكی انجام می دهند، سلولهای مغزی بهتری را پرورش میدهند. دانشمندان در مطالعات موسسه تحقیقات بیولوژیكی دریافتند كه موش های بالغی كهتحت ورزش كردن قرار گرفته اند، سلولهای جدید بسیاری را در قسمت هیپوكامپوس مغز خود،بخشی كه مربوط به یادگیری و حافظه است، به نسبت آن دسته كه تنها گوشه ای نشسته اندو وقت خود را صرف صحبت و به اصطلاح chat كردن در Chat rom های اینترنتی می كنند كسبكرده اند.
از طرف دیگر ثابت شد كه انجام حركات ورزشی دلخواه و مورد علاقهتاثیرات چند برابر به نسبت انجام صرف یك سری حركات ورزش مشخص خواهد گذاشت. بنابراین، این مورد به دست آمد . می تواند به این معنی باشد كه سعی كنید راهیبیابید تا با ورزش كردن خود لذت ببرید از اینكه تنها خود را مجبور به انجام آنهابكنید تا به این طریق هم با هوش تر شوید و هم شادتر زندگی كنید.
▪ چه باید كرد؟
یك ورزش را به طور مستمر انجام دهید. مانند: ماراتون، دودین تفریحی و غیره یااینكه یك یاردر تمرین كردن برای خود در نظر بگیرید تا انجام حركات را جالب تر وادامه كار را سهل تر كند. هیچكس نمی تواند دقیق و به درستی مشخص كند كه چه مقدارورزش برای سلول های مغز كافی و مناسب است،اما در مورد موش ها حدود ۴ تا ۶ مایل درروز موثر بوده است.
۲ – ذهن خود را ورزش دهید:
تنها تمرینات فیزیكی نیست كهبه رشد سلولهای مغزی كمك می كند. شما نیز مانند همان درشكه رانان یا پیانیست ها میتوانید با استفاده از سلولهای مغز و وادار كردن آنها به كار در زمینه های مختلف، ازمغز نمود بخش های گسترده و متفاوتی بسازید. یافتن راههای ساده در استفاده ازتوانایی مغزی می تواند به رشد و ترمیم سلولهای عصبی و دندریتها، شعباتی از سلول هاكه اطلاعات رادریافت كرد. به جریان انداخته و در جهت درست مصرف می كنند، به میزانزیادی كمك كند. درست مانند یك ورزش مخصوص weighr lifting (افزایش حجم ووزن) دربدنسازان كه كمك به رشد و كار افتادن ماهیچه ها و عضلات تحتانی بلا استفاده میكند،راههای مشخص و درست فكر كردن و دور كردن كلمات قبلاً یاد گرفته شده می تواندعمل پخش های غیر فعال مغز را بهبود بخشد و آنها را به كار اندازد.
▪ چه بایدكرد؟
مزه ها و بوهای جدید را تجربه كنید. كارهای جدید انجام بدهید. مثلاً ازراههای جدیدی برای رفتن به سركار استفاده كنید. به جاهای جدید سفر كنید . هنرهایشخصی و جدید خلق كنید رمان های داستایووسسكی را مطالعه كنید. یك كمدی جدید در مورد ”تد كندی و راش لیمباوف“ Rush Limbanugh بنویسید. به خصوص،سعی كنید تمام كارهایی راتجربه كنید كه به هر طریق شما را وادار می كنند از تمام روش های فیزیكی و روحیدیرینه و یكسان قبلی خود فاصله بگیرید و چیزهایی جدید و ناشناخته را تجربه كنید.
۳ – غذاهایی مانند ماهی مصرف كنید:
روغن های امگا – ۳ كه در گردو، دانهكتان و به خصوص ماهی كشف شده است ، به عنوان انواع سالم و بدون ضرر برای قلب بهشمار می روند. به علاوه، تحقیقات اخیر نشان داده اند كه این دسته از روغن ها بهعنوان تقویت كننده های مغزی نیز شناخته شده هستند و این به دلیل كمك آنها به سیستمانتقال خون كه اكسیژن را به مغز انسان پمپ می كند، می باشد. همچنین این مواد عملكلیه اجزاء سلولهای اطراف مغز را كه آن رادر برگرفته اند. را نیز بهبود می بخشند. این نشان می دهد دلیل اینكه چرا افرادی كه به مقدار زیاد ماهی مصرف می كنند، كمتردر معرض ابتلا به فشارهای عصبی، ازدست دادن تمركزو كم حافظه شدن قراردارند. دانشمندان ثابت كرده اند كه اسیدهای چرب اصلی برای رشد مناسب مغز در كودكان بسیارضرورت دارند و بنابراین امروزه آن ها را به فرمول های مواد غذایی مورد استفادهكودكان می افزایند. امكان این امر وجود دارد كه شما نیز با مصرف مناسب این روغن ها،هوش ، استعداد و موقعیت ذهنی خود را به میزان در خور توجهی افزایش دهید.
▪ چهباید كرد؟
استفاده حداقل ۳ وعده غذای ماهی مانندسالمون ، ساردین ها، ماكرل و تنها شروع خوبی خواهد بود. در ذهن خود بسپارید. ماهی هایی كه با (محیط های ) موادشیمیایی خطرناك رشد كرده اند، می تواند بسیار خطرناك باشند و اثرات بدی در بدنتانبه جای بگذارند بنابراین از مصرف ماهی هایی مانند: ماهی اره ماهی اره ای (sword fish)، ماهی های درنده،كوسه ماهی ها (shork) و نیز هر نوع دیگری كه هر طریقی درمعرض آب هایی با آلودگی بالا بودند ،حذر كنید. التبه تمام انواع ماهی ها كه به طورمشخص عاری از تركیبات شیمیایی مانند جیوه و یا هر نوع سم و مواد خطرناك دیگری میباشند نیز می توانند به جای موارد مذكور مصرف شوند. نیز می توانید آنها را با روغنهای گردو و تخم مرغ هایی كه به طور ویژه تولید می شود و حجم بالایی از روغن های ۱مگا ۳ را در خود دارند و بپزید و این نیز از دانه های كتان و غلات و حبوبات درسالاد خود استفاده كنید. این نكته مهم را فراموش نكنید كه با وجود اینكه دانه هایمختلف ایمن و سالم هستند ولی مصرف زیاد روغن دانه كتان (Fkaxseed) می تواند به خطرابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهد.
۴ – مصرف چربی زیاد را متوقف كنید؟
آیا چربی ها قادرند شما را كند ذهن كنند؟ در تحقیقات انجام شده دردانشگاهتورونتو، موش هایی كه در معرض یك رژیم غذایی با ۴۰% چربی قرار گرفتند، مهارت هایذهنی خود را در زمینه های مختلف از دست دادند. مانند حافظه ، هوشیاری و تشخیص فاصلهو نیز یادگیری قوانین. مشكلات زمانی كه در رژیم غذایی چربی های اشباع به كار گرفتهشدند،بیشتر و بدتر شده چربی های اشباع در گوشت و محصولات لبنی بسیار فراوانند. اینتحقیقات دو دلیل عمده را خاطر نشان می كنند:
۱ – اینكه چربی می تواند میزاناكسیژن رسانی خون را كاهش داده و كلاً جریان خون غنی از اكیسژن را كند كند تا بهمغز به میزان كافی اكسیژن نرسد و
۲ – می تواند موجب كند شدن متابولیسم گلوكزشود كه نوعی قند مورد نیاز برای تغذیه و كارایی سلولهای مغزی می باشد.
▪ چهباید كرد؟
گوشت بی چربی مصرف كنید، مواد لبنی كم چربی به كار ببرید. ماهی ولوبیا و كلاً بنشن زیاد مصرف كنید. شما می توانید بدون نگرانی تا ۳۰% از كالریروزانه خود را به شكل چربی دریافت كنید. ولی توجه داشته باشید بیشتر مقدار آنبایستی از ماهی های مذكور، روغن های طبیعی مثل روغن زیتون،دانه های گیاهی و روغنطبیعی مانند گردو و فندوق، كسب شود. هر كاری می خواهید بكنید ولی تا حدامكان ازمصرف روغن های متداول و مورد مصرف در پخت غذاهای حاضری پرهیز كنید. (دنبال روغنهایی با برچسب هیدورژنه شده دربازار بگردید).
۵ – یك متفكر واقع بین باشید، نهیك مصرف كننده نوشیندی های الكلی:
این تفكر كه الكل سلول های مغز را می كشد یكعقیده كهنه شده قدیمی است، و واقعیت اندكی پییچیده تر است. در حقیقت ، مطالعه روی۳۵۰۰مرد ژاپنی،نشان داده است كه كسانی كه مصرف نوشیندنی های الكلی را به طور متوسطو میانه انجام می دهند، (در این مورد، حدود ۱ بار درروز) قدرت عملكرد ادراك عملیبیشتر و بهتری در زمان پیر شدن به نسبت كسانی كه اصلاً الكل نمی نوشند،دارند. متاسفانه به مجرد اینكه مصرف شما از حد میانه تجاوز كند، حافظه، زمان عكس العمل بدنو توانایی های دستی وذهنی مثلاً ضربه زدن و نشانه گیری هدف در انواع و اقسام بازیهای پلی استیشن، كم كم رو به انحطاط و از دست رفتن می روند. تحقیقات روی موش هانشان داده اند كسانی كه مقادیر بالایی الكل مصرف می كنند، دارای سلول های مغزی جدیدكمتری در مقایسه با سایر افراد در هیپوكامپونس خود هستند. این نشان دهنده این مطلباست كه الكل و نوشیندنی های الكل دار نه تنها موجب تخریب سلولهای مغز می شوند، بلكهاز ترمیم و رشد مجدد آنها نیز جلوگیری می كنند.
▪ چه باید كرد؟
باید بدانید كه نوشیدن هرگونه مواد الكلی حداقل برای یك مدت كوتاه می تواند توانایی عملی شما را مختل كند و بنابراین چنانچه مثلاًامروزقصد دارید رهبری یك جلسه را به عهده بگیرید یا رابطه ای خاص را اداره كنید،مثل یك پر خورد جدید یا آغاز یك دوستی جدید در حین یك جلسه آشنایی، هرگز الكل ننوشید. چنانچه به تمام موارد مذكور عمل كنید، انتظار نداشته باشید یك شبه تبدیل به یك دانشمند شوید. ولی می توانید انتظار داشته باشید كه هوشتان كمی بیشتر شود،خلاقتر شوید و نیز هر روز از انرژی بدنی بالاتری بهره مند شوید. نیز می توانید سایربقیه دوران عمر زندگی خود را بدون از دست دادن توانایی همیشگی تان با آرامش سپریكنید
