طراحی مدلی برای مدیریت ریسک سرمایه گذاری

نویسنده: محمد اقبال نيا

محافظت در برابر پیامدهای نامطلوب ناشی از تحمل ریسک

بیان موضوع، هدف و علت انتخاب موضوع
 کسب بازده به عنوان هدف سرمایه گذاری
 کسب بازده مستلزم تحمل ریسک
 لزوم برنامه ریزی ، پیش بینی و مدیریت ریسک
 معیارهای رایج ریسک از قبیل انحراف معیار و شاخص ریسک سیستماتیک بتا، بازتاب ریسک تاریخی دارایی ها
 نگاه رو به جلو ارزش در معرض ریسک و لحاظ کردن آخرین ترکیب پرتفوی
 طراحی مدل مدیریت ریسک متناسب با بازار سرمایه کشور
ادبیات موضوعی
 تعریف ریسک
 منابع ریسک
 انواع ریسک
 اندازه گیری ریسک
• دامنه تغییرات
• متوسط قدر مطلق انحرافات
• متوسط مجذور انحرافات (واریانس)
• انحراف معیار
• شبه واریانس
• شبه انحراف معیار

 مدیریت ریسک
• محافظت در برابر پیامدهای نامطلوب ناشی از تحمل ریسک
• اطمینان یافتن از دستیابی به فواید پذیرش ریسک
• شناسایی ریسک و اتخاذ تصمیمات هوشیارانه
• پیش بینی تغییرات ریسک در طول زمان

ارزش در معرض ریسک
– یک معیار آماری که حداکثر زیان مورد انتظار از نگهداری یک دارایی یا پرتفوی را در دوره زمانی معین و با احتمال مشخص (سطح اطمینان معلوم) محاسبه و به صورت کمی گزارش می کند.

مثال) ارزش در معرض ریسک روزانه در سطح اطمینان 99% معادل 10 میلیون ریال یعنی :
متوسط زیان ناشی از کاهش ارزش بازار دارایی، تنها در یک روز از 100 روزکاری بیشتر از 10 میلیون ریال خواهد بود.
ریسک بازار = ارزش در معرض ریسک

 بیان آماری ارزش در معرض ریسک
تغییر ارزش بازار پرتفوی
بردار تغییر در متغیرهای مورد نظر
افق زمانی مورد نظر
سطح اطمینان

دلایل استفاده از ارزش در معرض ریسک در مدیریت پرتفوی
1- لحاظ کردن ارزش بازار دارایی ها
2- پیش بینی متغیرهای بازار برای افق زمانی کوتاهتر و در نتیجه پیش بینی دقیق تر ریسک
3- نگاه رو به جلو
4- قابل کاربرد در مورد پرتفوی های متشکل از سهام، اوراق قرضه ، کالا و ابزارهای مشتقه
5- تمرکز بر روی دنباله های توزیع
6- ارایه چارچوبی برای تحلیل ریسک
7- قابل فهم تر و مانوس تر بری مدیران عالی
محدودیت های تحلیل ارزش در معرض ریسک
1- توجه صرف به مبالغ ریالی ریسک و نادیده گرفتن تبادل ریسک و بازده
2- نبود روش منحصر بفرد برای محاسبه VaR
3- وابستگی VaR به صدک انتخاب شده

روش های محاسبه ارزش در معرض ریسک
1- روش پارامتریک (واریانس – کوواریانس)
ارزش در معرض ریسک
ارزش بازار دارایی
سطح اطمینان
طول دوره زمانی محاسبه بازده
2- روش شبیه سازی تاریخی
3- روش شبیه سازی مونت کارلو
آزمون استرس و آزمون بازخور
– آزمون استرس : برآورد عملکرد بدره تحت تغییرات شدید و فوق العاده در طی 10 تا 20 سال گذشته
– آزمون بازخور: سنجش عملکرد برآوردهای VaR در گذشته
ریسک متریک
1- مجموعه ای از روش های سنجش ریسک بازار
2- مجموعه ای از داده های مورد نیاز برای محاسبه نوسانات و همبستگی
3- سیستم های نرم افزاری توسعه یافته توسط شرکت جی‌پی‌مورگان
مدل های پیش بینی نوسانات بازده
1) مدل گشت تصادفی
2) مدل میانگین تاریخی
3) مدل میانگین متحرک
4) میانگین متحرک موزون
5) مدل هموارسازی نمایی
6) مدل میانگین متحرک موزون نمایی
7) مدل رگرسیون
8) مدل ARCH
9) مدل GARCH
10) مدل GJR-GARCH
11) مدل EGARCH
روش شناسی تحقیق
– شاخص بازده نقدی و قیمت بورس اوراق بهادار تهران به صورت روزانه در فاصله زمانی 7/1/1378 تا 30/6/1384
– روش ارزش در معرض ریسک پارامتریک
– متدلوژی ریسک متریک
– سطوح اطمینان 95%،5/97%،99%
– روش میانگین متحرک ساده و روش میانگین موزون متحرک نمایی
محاسبه و پیش بینی نوسانات بازده
با وزن مساوی :
با وزن نمایی :
نوسانات (انحراف معیار بازده)
تعداد مشاهدات بازده میانگین بازده
نرخ بازده در زمان t ضریب هموارسازی
عدد شاخص بورس در زمان t
تعیین ضریب هموارسازی و تأثیر آن بر روی مدل
اعتبار سنجی مدل
بیانگر آماره توزیع کای دو

نتایج
 مدل طراحی شده با استفاده از هر دو روش میانگین متحرک ساده و میانگین متحرک نمایی در سطح اطمینان 95% قابل اتکا بوده و در سطوح اطمینان بالاتر (5/97% و99% ) مناسب نمی باشد.
 در استفاده از روش میانگین موزون متحرک نمایی، ضریب هموارسازی بهینه، برای پیش بینی های یک روزه است.
 تعداد روزهای موثر در انجام پیش بینی ها به حدود 69 روز آخر
محدود می شود.
 پس از لحاظ کردن شاخص ”جذر میانگین مجذور خطا“، روش میانگین موزون متحرک نمایی به عنوان مدل نهایی پیش بینی ریسک سرمایه گذاری در بورس تهران معرفی می گردد.
 روش میانگین متحرک ساده، به عنوان یک مدل تکمیلی برای افق های زمانی طولانی

پیشنهادات
 پیشنهادات حاصل از تحقیق :
1- پیشنهاد می‌شود سازمان بورس اوراق بهادار تهران به عنوان متولی امر قانونگذاری و اطلاعرسانی بازار سرمایه کشور، زمینه های لازم برای توسعه مفهوم ارزش در معرض ریسک و مدیریت ریسک را فراهم آورد.
2- پیشنهاد میشود سرمایه‌گذاران به هنگام تصمیم‌گیری و انتخاب فرصت های سرمایه‌گذاری، همچنین به منظور تعیین نحوه ترکیب سهام های مختلف، به مقادیر کمی ریسک داراییها بر اساس مقادیر محاسبه و پیشبینی شده در قالب ارزش در معرض ریسک توجه نمایند و تصمیمات خود را بر این مبنا بهینه نمایند.
3- با توجه به ماهیت اوراق بهادار قابل معامله در بازار بورس تهران، مدل ارزش در معرض ریسک پارامتریک و روش میانگین موزون متحرک نمایی برای پیشبینی و مدیریت ریسک در این بازار پیشنهاد میگردد.
پیشنهادات برای تحقیقات آتی
1- طراحی مدل پیش‌بینی‌ ریسک سرمایهگذاری در بورس اوراق بهادار تهران، با استفاده از سایر روش های محاسبه از قبیل شبیه سازی تاریخی و شبیه سازی مونت کارلو.
2- طراحی مدلهای برای پیش‌بینی ریسک سرمایه‌گذاری در یک صنعت یا شرکت خاص.
3- طراحی مدلهای برای پیش بینی، بهینه سازی و مدیریت ریسک پرتفوی.
4- مقایسه مدل ریسک متریک محاسبه با سایر مدل‌های پیش‌بینی نوسانات بازده از قبیل مدل های GARCH، مدل های رگرسیونی و ….
5- استفاده از مفهوم ارزش در معرض ریسک برای مدیریت دارایی‌ها و بدهی ها در صندوق‌های بازنشستگی.
6- استفاده از مفهوم ارزش در معرض ریسک برای تعیین حد کفایت سرمایه در بانک های تجاری.
7- استفاده از مفهوم ارزش در معرض ریسک برای اعتبار سنجی شرکت ها.
8- بکارگیری در بودجه بندی ریسک و تعیین نحوه تخصیص دارایی‌ها.
9- بکارگیری به منظور معرفی معیارهای جدید مقایسه و ارزیابی عملکرد شرکت ها و صندوق های سرمایه‌گذاری.
10- انجام آزمون استرس بر روی بورس اوراق بهادار تهران در مقاطع حساس و بحرانی از قبیل حادثه 11 سپتامبر، جنگ عراق، جنگ افغانستان، انتخابات ریاست جمهوری، تصویب قطعنامه آژانس انرژی اتمی و سایر رویدادهای مهم.
11-تعیین ضریب هموارسازی بهینه برای پیش‌بینی ‌نوسانات بازده در روش میانگین موزون متحرک نمایی (EWMA) در افق‌های زمانی چند روزه (هفتگی، ماهیانه و …).