شـغلي و شـرايط كـار كاركنان امري است كه موجب بالا بردن كیفيت كار ، حفظ سلامت وبهداشت كاركنان وجهت بهره جويي بيـشتر وبهتـر از طـول مدت سنوات كاري مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به تاثیر استرس شغلي بر زندگي و كارکارکنان، دست اندر كاران اين گونه سيـستم ها بايد عوامل مرتبط با رضايت مندي را يافته وجهت پيشرفت وارتقاي سطح كارايي کارکنان مورد توجه قرار دهند .
استرس (STRESS) چیست؟
استرس به مجموعه واكنشهاي عمومي انسان نسبت به عوامل ناسازگار و پيش بيني نشده داخلي و خارجي اطلاق مي گردد.
فشار رواني (STRESS) تجربه اي است همگاني و عمومي كه هركس به كرات آن را در زندگي خود احساس كرده است، برخلاف تصور، فشار رواني هميشه شامل حوادث ناخوشاينــد نيست بلكه مي تواند محصول موفقيتهاي خوشايند و مطلوب نيز باشد كه سازگاري مجددي را در فرد مطالبه مي كند. به عبارت ديگر شايد نكته اصلي در موقعيتهاي تنش زا نياز به انطباق و سازگاري مجددي است كه براي فرد ضرورت پيدا مي كند.
فشاررواني نتيجه يك تعامل بين منابع مختلف فشار و فرد است. تمامي افراد يك موقعيت واحد را استرس زا تصور نمي كنند و اختلافات فردي آنان ازنظر شخصيتي و تجارب زندگي، پاسخ آنان را به فشار رواني تحت الشعاع خود قرار مي دهد.
استرس شغلی (Job Stress) چیست؟
بکارگیری فرد درکاری که با توانایی‌ها و اطلاعات او همخوانی ندارد و یا تغییر در فعالیت‌کاری او می‌تواند باعث ایجاد استرس در فرد شود. بطورکلی استرس شغلی نوعی استرس است که با محیط کاری یا عوامل مرتبط با محیط کاری فرد ارتباط دارد. تغيير در فعاليت هاي كاري همچون فن آوري جديد يا تغيير اهداف، ممكن است باعث ايجاد استرس شود استرس سازماني را مي توان با مقياس كارگريزي و كيفيت كار اندازه گيري كرد.
دلايل استرس كاري
در محیط كاری، موقعیت های زیادی هستند كه موجب استرس فرد می شوند. موقعیتهایی همچون فقدان تامين شغل، حاكميت روابط بر ضوابط ، بوروكراسي سردرگم، فقدان مكانيسم هاي كنترل و ارزشيابي، شيفت هاي كار، ساعت كار زياد، فناوري جدید، حقوق كم و سبك مديريت باعث ایجاد استرس در محیط کار میگردند.
برخی دیگر از عوامل استرس زا عبارتند از:
1. حمایت نكردن مسئولین از كاركنان خود
2. نبود مشاوره و ارتباطات
3. دخالت های زیادی در مسایل شخصی، اجتماعی و زندگی خانوادگی
4. حجم زیاد كارها یا بیش از اندازه كم بودن كار
5. فشار بیش از حد ناشی از غیرواقعی بودن مهلت انجام كارها
6. انجام كارهایی كه بسیار مشكل اند و یا لزوم چندانی به انجام آنها نیست
7. نداشتن مهارت كافی در نحوه انجام كار
8. شرایط نامطلوب كاری
9. داشتن شغلی كه متناسب با شاغل نباشد
10. نداشتن امنیت شغلی و ترس از بیكار شدن
اثرات استرس در محیط کار
استرس روي سازمان ها و افراد موجود در آن تأثير مي گذارد. تأثير استرس سازماني با افزايش ميزان كارگريزي ، تعويض زود هنگام كاركنان ، ارتباط نامناسب با ارباب رجوع ، كاهش ميزان امنيت شغلي، عدم سلامت محيط كار ، كنترل ضعيف كيفيت محصولات و …. ارتباط دارد. به بيان ديگر هرچه ميزان استرس سازماني بالاتر باشد، عوامل ذكر شده از فراواني بيشتري برخوردارند.
استرس باعث فشارهای روانی بسیاری بر روی فرد می‌شود که این فشارها به شکل‌های مختلف در رفتار فرد در محیط کاری خود را نشان می‌دهد برخی از این رفتارها عبارتند از :
* زود رنجی یا پرخاشگری در برخورد با همکاران و مراجعین
* بی‌تفاوتی و بی‌علاقگی به آراستگی ظاهر خود و دیگران
* کاهش خلاقیت و فقدان اعتماد به نفس
* بی‌تفاوتی نسبت به کار و افزایش اشتباهات
* عدم‌توانایی تمرکز برروی کار و ناتوانی در تصمیم‌گیری
* خستگی مفرط، ناراحتی و احساس گناه
* ناتوانی در تحمل اطرافیان و تمایل به انزوا
همه این عوامل در نهایت منجر به کاهش بهره‌وری و افزایش ضایعات می‌شود و از طرف دیگر این افراد بعلت ناتوانی در کنترل احساسات ، ناتوانی در تصمیم‌گیری صحیح و دیگر موارد ذکر شده استعداد فوق‌العاده در ایجاد حادثه برای خود و دیگران پیدا می‌کنند .
راههاي مقابله بااسترس
براي مقابله بااسترس ابتدا بايستي عوامل و زمينه هاي استرس زا شناسايي تا راه كارهاي متناسب باآنها به كار گرفته وعوامل استرس زا تعديل شوند.استرس درسازمان اثرات نامطلوبي بر كميت و كيفيت كار كاركنان برجاي می گذارد و عوامل و ريشه هاي استرس سازمانها تنها در سازمان نيست بلكه عوامل استرس زاي برون سازماني مختلفي وجود دارند كه شخص را با تنش و استرس روبرو مي سازد. به اين ترتيب فرد با استرس وارد سازمان شده و از طرف ديگر عوامل سازماني استرس فرد را افزايش مي دهد.
برخی از راههاي كاهش استرس در محيط كار به شرح زیر است:
۱- اطلاعات و منابع موردنياز جهت انجام درست كارها را فراهم آورید.
2- در یك زمان فقط یك كار را انجام دهید تا فشارهای وارد بر خود را كاهش دهید.
3- يك راه ارتباطي براي تقابل اجتماعي بين دیگركاركنان و مديران ايجاد كنيد.
4- پیشنهادهای دیگران در كمك به خود را بپذیرید.
5- توانایی های خود را بشناسید و بیش از حد از خود انتظار نداشته باشید.
6- محيط فيزيكي مناسب فراهم آوريد و از موقعیت های پر استرس دوری كنید.
7- كارهایی را انجام دهید كه برایتان لذت بخش و شادی آفرینند.
8- سعی كنید اوقات خود را با كسانی بگذرانید كه مصاحبت با آنها برایتان لذت بخش باشد و نه با كسانی كه انتقاد كننده و خرده گیرند.
9- آرام نفس بكشید، به طوری كه قسمت پائینی شش های خود را به تحرك وادارید.
10- تكنیك های آرامش بخش را به كار برید.
11- یك واكنش نسبت به استرس، خشمگین شدن است. درباره نحوه غلبه بر خشم خود بیشتر بیاموزید.
نتيجه گيری
پديده استرس يا فشار عصبي از مسايل بسيار حاد در سازمان‌های امروزی مي‌باشد كه سلامت جسمي و رواني نيروي كار را به خطرانداخته و هزينه سنگيني را به سازمانها وارد ساخته است، گروهي از صاحب‌نظران رفتار سازماني، استرس ناشي از شغل را بيماري شايع قرن نامگذاري كرده‌اند شايد هم به راستي دوران ما عصر استرس‌ها است كه در آن انسان بيش از هر زمان ديگر در معرض عوامل استرس زا قرار گرفته و مسايل و مشكلات زيادي از هر سو او را احاطه كرده است
کارکنان ساعات زیادی را در محیط کار سپری می کنند. نارضايتي شغلي و در پي آن استرس ظرف چند سال فرد شاغل را بيمار مي كند. براي همين كارشناسان به مديران پيشنهاد مي كنند به استرس در محيط كار اهميت زيادي بدهند. آنها مي توانند افراد داراي استرس را شناسايي كنند و به آنها آموزش دهند. همچنين مي توانند در عملي پيشگيرانه عوامل استرس زا را از محيط كار حذف كنند. آيا ترجيح مي دهيم كاركناني شاداب و سالم و راضي داشته باشيم يا كارمنداني كه پراز استرس و دچار بيماري هاي قلبي و فشارخون و غيره هستند؟
باتوجه به مطالب گفته شده در مورد استرس، دلایل و اثرات استرس و راههای مقابله با استرس ، مديران و كاركنان در سازمانهاي مختلف مي توانند با به كارگيري راهكارهاي عملي در جهت افزايش قدرت تحمل و فشارپذيري فردي و سازماني خود گام برداشته واز اين بابت در راستاي سالم سازي محيط و ارتقاي بهداشت رواني سازمان حركت كنند تا انرژيهايي كه ناخواسته صرف تنشهاي سازماني مي گردد در جهت ارتقاي كميت و كيفيت و تحقق مسئوليتهاي اجتماعي سازمان به كار گرفته شود.
منابع و مآخذ
1- امین ا… علوي، فشارهاي عصبي و رواني درسازمـــان (استـرس)، مجله مديريت دولتي شماره 20، بهار 1372، ص 34 و ص 35
2- ماهنامه علمی و آموزشی در زمینه مدیریت – تدبیر شماره 138
3- کتاب مدیریت استرس – نویسنده جرارد هارگریور – مترجم مرتضی مقدمی پور
4- کتاب رفع استرس در محل کار – نویسنده مرتضی کارزی
ravanshenasi.mihanblog. com -5
6- stress-anxiety-depression.org
sanatekhodro.com -7
نویسنده: مهدی رحمانی
کارشناس ارشد مدیریت دولتی(منابع انسانی)
محل خدمت: سازمان میادین میوه و تره بار و فرآورده های کشاورزی شهرداری تهران
articles.ir
