خلاصه‌ای از کتاب اصلاح الگوی مصرف

نویسنده: محمد حسين مهرآيين
عنوان تحقيق : خلاصه اي از كتاب اصلاح الگوي مصرف
تهيه و تنظيم : رضا دلبري
گزيده اي از فرمايشات مقام معظم رهبري خصوص اصلاح الگوي مصرف و پيام نوروزي ايشانمقام معظم رهبري ، آيت الله خامنه اي فرمود: (( همه ما بخصوص مسئولان قواي سه گانه ، شخصيت هاي اجتماعي و آحاد مردم بايد در سال جديد در مسير تحقق شعار مهم حياتي و اساسي ، يعني:
“اصلاح الگوي مصرف”
در همه زمينه ها برنامه ريزي و حركت كنيم تا با استفاده صحيح و مدبرانه از منابع كشور ، مصداق برجسته اي از تبديل احوال ملت به نيكوترين حال ها ظهور و بروز يابد. ))
پيام نوروزي 1388
(( يك اقدام اساسي در زمينه ي پيشرفت و عدالت مسئله ي مبارزه با اسراف ، حركت در سمت اصلاح الگوي مصرف ، جلوگيري از ولخرجي ها و تضييع اموال جامعه است.اين بسيار مسئله ي مهمي است. ))
بيانات در اجتماع زائران و مجاوران حضرت امام رضا (ع)مقدمه
پيامبر اكرم (ص) ثروت و مال دنيا را بهترين يار و ياور انسان براي رشد و تعالي و نيل به تقواي الهي در ابعاد فردي و اجتماعي شمرد و فرمود :
(( نعم العون علي التقوي الله الغني ))
(( ثروت و مال دنيا بهترين ياور انسان در نيل به تقواي الهي است .)) الكافي ، غير مترجم 5/71
و امام صادق (ع) در كسيكه در صدد جمع مال حلال برنيايد و آن را دوست نداشته باشد ، خيري ندانست و فرمود :
(( لا خير في من لا يحب جمع المال من حلال يكف به وجهه و يقضي به دينه و يصل به رحمه ))
(( در كسيكه جمع مال حلال را براي حفظ آبرو و اداي دين و صله رحم دوست نمي دارد ؛ خيري نيست . ))
تمام اين مفاهيم وقتي جامه همل به خود مي گيرد كه شخص تدبير معيشت داشته و الگوي مصرف خويش را اصلاح نمايد.
با الطاف الهي ، ما در كشوري بزرگ و سرشار از ثروت خدادادي زندگي مي كنيم و همه مي دانيم كه مشكل كنوني مردم ما در ناحيه مصرف نامناسب مربوط به فرهنگ نهادينه شده ساليان دراز حكومت هاي طاغوت و شاهنشاهي كه دست نشانده كشورهاي استعمارگر بوده اند مي باشد كه سيدجمال الدين اسدآبادي مصلح بزرگ شيعه مي گويد :
((‌مردم شرق در املاك و معادن و آباديهاي خود مانند آدم سفيه مبذر ، تصرف كردند و همه را هدر دادند تا كار به آنجا رسيد كه غرب آقابالاسر آنان شد .))
اصلاح الگوي مصرف شخص و جامعه را از يوغ استعمار و استثمار مي رهاند و بي توجهي و اهميت قائل نشدن بدين امر زمينه بردگي و استعمار را براي فرد و جامعه فراهم مي سازد . از اينرو بر همه مسئولان بويژه مسئولان فرهنگي لازم است كه با مديريت علمي و حساب شده خود ، فرهنگ غلط نهادينه شده در ميان مردم را در بخش توليد ، توزيع ، خدمات و … اصلاح نموده تا ضمن پيشگيري از اتلاف سرمايه هاي كشور زمينه آزادي آنان از بند فرهنگ غلط استعماري و استثماري را فراهم سازد.
رهبر معظم انقلاب اسلامي نيز با درايت خاص خود ، سال 1388 را به نام سال اصلاح الگوي مصرف نام نهادند تا همگان نسبت به فرهنگ سازي در خود ، خانواده و در نهايت جامعه  اقدام نموده و بستر لازم را فراهم نمايند كه اين اقدام معظم له نشان از اهميت والاي اين امر در فرهنگ عمومي جامعه دارد.

مصرف
مصرف فرع بر توليد در آمد است؛ کسی که در آمد داشته و راه مصرف مفيد را ياد گيرد بهترين ياور فتح قله های پيشرفت و کمال و بهترين جايگاه آخرت را با خود به همراه دارد، چرا که
امير مومنان، امام علی {ع} فرمودند: نعم العون علی تقوی الله المال.)
ثروت و مال دنيا بهترين ياور انسان در نيل به تقوای الهی است .
نعمت های مادی و معنوی دنيا از دو ويژگی اساسی برخوردارند :
1.وسيله بودن نعمت ها
2.محدود بودن نعمت ها
چنانچه هوا پيما وسيله ای است با ظرفيت محدود برای پرواز به سوی مقصدی، نه برای تماشا و نمايش و يا سکونت استقرار دائمی،تمام نعمت های الهی در دنيا نيز چون هواپيما وسيله ای حرکت و عروج و صعود بشر به بالا ترين قله  پيشرفت و سعادت و قرب الهی است.
نياز آشکار و نهان آدمی و رفع آن محرک اصلی برای کار و تلاش و اکتشافات جديد و توليد مصرف بوده و عامل اصلی رشد و شوکوفايی استعداد های انسان پيشرفت جوامع بشری به شمار می رود.
((الکمال کل التفقه فی الدين و الصبر علی النائبه تقدير العيشه))
تمام کمال و پيشرفت انسان و جوامع بشری در سايه ی تفقه در دين و صبر و شکيبايی بر سختی ها و تقدير معيشت است.
معيشت انسان دارای ابعاد گوناگونی است که مهم ترين آنها، زمان و عمر آدمی است.
برترين و مهمترين ثرمايه و داشته ی انسان زمان است. قرآن کريم ((والعصر ان الانسان لفی خسر)) قسم به عصر که انسان در خسران است. و فرمودند))الا الذين آمنو و عملو صالحات و تواصوا بلحق و تواصو بالصبر)) و حضرات معصومين(ع) ضمن گوش زد نمودن ارزش آن دستور مديريت و مصرف کار آمد و بهينه ی آن را به مسلمانان صادر نموده اند: مصرف بهينه ی زمان و لحظات عمر، زندگی برتر آدمی را به دنبال دارد ، از اين رو هميشه سيره و منش انسانهای هوشمند و عاقل اينگونه بوده است که با مديريت و برنامه ريزی دقيق و  صحيح، با کمترين سرمايه (زمان) بيشترين سود(کمال و پيشرفت دنيوی اخروی) را برای خويش به ارمغان می آورند.
زمان سرمايه ی يکتا و بی دليلی است  که خدای متعال بطور رايگان جهت رشد و کمال انسان در اختيار وی قرار داده است . خدای متعال در راستای عدم بهره وری صحيح و بر تر انسان از زمان،در مقام توبيخ وی می فرمايد)) اولم کم ما يتذ کرفيه من تذکر و جاء کم النذير)) آيا  شما را به اندازه ی عاقلان متذکر، عمر نداده و انذار کننده به سوی شماست؟!
نکته اخلاقی :
استاد اخلاق آيه الله احمدی ميانجی فرمودند:
((از علامه طباطبايی تقاضا کرديم که باب انسداد علم اصول را برای ما تدريس کنند وليکن ايشان فرمودند: اين اتلاف عمر است؛ من برای اين اتلاف وقت و عمر شما، جوابی برای روز قيامت ندارم.))
درست است که مصرف برای رفع نياز های بشری است وليکن غرض اصلی از اين نيازها، کسب و توان و نيرو برای نيل به مقام عبديت و بندگی در صحنه های فردی در صحنه های فردی و اجتماعی که همين نکته هدف اصلی خلقت و آفرينش بشر می باشد.
بطور مثال، پيامبر خدا نه تنها کسانی را که با وجود همسايگان گرسنه با شکم سير می خوابند بی ايمان شمرد، فرمود:
((ما آمن بی من شبعان و جارع و جائع قال و ما من اهل قريه يبيت و فهيم جائع ينظر الله اليهم يوم القيامه.))  کسی که همسايه اش گرسنه و خود با شکم سير شب سر به بالين نهد، به من ايمان ندارد .
از اين رو کسانيکه با مصرف بی رويه ی خويش زمينه ی گسترش فقر و نيازمندی جامعه را رقم ميزنند، و يا با مصرف غير صحيح ضمينه ی ضرر و زيان جسمی مالی مردم را فراهم می آورند،مرتکب گناه ناب خوشنودی ميشوند.
اصلاح مال و ثروت در آموزه ی مکتب اسلام ناشی از مروت و انسانيت شخص شمرده شده است.و امير مومنان ،امام علی (ع) فرمود))لم يکتسب ما لا من لم يصلحه)) کسی که مالش را اصلاح ننمايد در واقع مالی بدست نياورده است.
مصرف بطور کل در رابطه با مال و ثروت و داشته های آدمی است که در سه بخش:
1.انتخاب مواد مصرفی
2.کميت و مقدار مصرف
3. کيفيت مصرف
مورد بحث قرار گيرد بطور زبيعی اصلاح آن نيز در حيطه ی همين سه بخش خواهد بود؛ که در هيجده بند، به اختصار بيان ميشود که عبارتند از:
1.شناخت هنجار ها و قواعد زندگی
علم و دانش وشناخت در تمام ابعاد زندگی بشر راهگشای او بوده است.
تصور زندگی با کسانی که با قاعده و هنجار های زندگی آشنا نيستند به وضوح و سادگی تمام برای ما روشن می سازد که نا آشنايی مردم با هنجارها و قواعد زندگی يا مراعات ننمودن چقدر برای خود و جامعه هزينه دار ميباشد.
2.ميانه روي و كفاف
ميانه روی در معيشت و اقتصاد زندگی مر بوط به بحث کميت و مقدار مصرف است؛ نه کيفيت؛ يعنی شخص با علم و آگاهی از ميزان مصرف مفيد ميتواند اندازه لازم در هر مواد مصرفی را مراعات نمايد.
3.مديريت برتر
از مواد مهمی که اصلاح الگوی مصرف را به ارمغان می آورد داشتن مديريت توانمند در تمام رده های توليد،توزيع و مصرف،خدمات  و به ويژه مديريت بحران که به پدافند غير عامل مشهور است می باشد.
خدای متعال فرمودند)) لاتو توا ال سفها اموالکم التی جعت الله لکم قياما))  مال و ثروتتان را که خدای متعال در آن برای شما قيام قرار داده است ، به دست سفيهان ميسپاريد.
سفيه اقتصادی در عرف عام و خاص به کسی اطلاق می شود که رشد اقتصادی نداشته و عوض رشد سرمايه و در آمد ضرر و زيان به ارمغان می آورد.
4.وجود قوانين و مقررات کار آمد و ضمانت اجرای آن:
از ارکان اصلاح الگوی مصرف، وجود قوانين و مقررات مناسب و ضمانت اجرای آنهاست؛ چرا که زندگی فردی و اجتماعی بشر در سايه عمل به قوانين اخلاقی و فقهی از يک سو و وجود ضمانت اجرای آن قوانين، از سوی ديگر ، رشد و تکامل ميابد.
با کمال تاسف در اکثر موارد، ضمانت اجرايی حاکم بر قوانين مقررات کشوری و لشکری ،تنبيهی است ؛نه تشويقی؛
حال آنکه پروردگار متعال در بيان ضمانت های اجرايی برای انجام دستوراتش بيش از وعده ی عذاب، وعده ی رحمت و وصال به ساحت مقدس خود بيان فرموده است.
5. فرهنگ سازی:
به مصرف از ابعاد متفاوت اجتماعی، سياسی ، اقتصادی و فرهنگی می توان نگريست. در جامعه ايران بعد فرهنگی،غالب و مهم تر از ابعاد ديگر در اخلاق اقتصادی موثر تر است.
در فرهنگ اجتماعی ما و شايد خيلی دير از جوامع بشری، برخی  از مسائل به عنوان  ارزش و منزلت اجتماعی تلقی می شود؛ که در واقع اينگونه نيست؛ مانند ثروت و پست و مقام حال آنکه در فرهنگ غنی اسلام خدای متعال، ثروتمندان و مسئولان جامعه را با حفظ تمام ارزش ها و شئون اجتماعی و فرهنگی شان به انفاق که نوعی مصرف برتر است. دعوت و  از جمع مال و ثروت و انفاق ننمودن پرهيزشان داد و فرمود:
))والذين يکنزون والذهب والفضه ولا ينفقهونها فی سبيل الله فبشر هم بعذاب اليم)) وکسانی را که طلا و نقره جمع کرده و در راه خدا انفاق نمی کنند، به عذاب درناک بشارت ده.
بنابراين انفاق موجب بازگشت  دوباره ی سرمايه با فوايد بيشتر به انفاق کنندگان و متمولان ثروتمند می گردد. يعنی مصرف سالم، توليد را به دنبال  می آورد.
6.توزيع مناسب:
يکی از نکات حائز اهميت در اصلاح الگوی مصرف، توزيع مناسب مواد مصرفی است؛ چراکه با توزيع نا صحيح کالای مورد نياز،مردم به ذخيره سازی رو آورده و پس از اصلاح سيستم توزيع، مواد ذخيره شده، دور ريخته می شود.
7. شرايط نگهداری مناسب:
واضح است که نگهداری نامناسب يک کالا،موجب تباهی آن و تهيه ی دوباره جايگزين آن ميشود.
پروردگار متعال در قرآن کريم فرمايش حضرت يوسف(ع) را در راستای قبول مديريت جامعه نقل نمود که فرمود : (( قال اجعلنی علی خزائن الارض انی حفيظ عليم))
مرا مسئول امور مالی  بگردان که بی ترديد من نگهدارنده ی آگاه می باشم.
8. به موقع انجام دادن کار:
بديهی است که انجام هر کاری زمان خود را می طلبد؛ و به طور طبيعی اگر کاری در وقت خود انجام نگيرد، پيامدش مصرف و هزينه  گزاف برای جبران آن می باشد.
در تکاليف عبادی نيز اين گونه است؛ اگر مکلف بطور عمد، روزه ی ماه مبارک رمضان را به موقع انجام ندهد بايد کفاره ی آن را که بسيار بيشتر از خود آن است، بجا آورد. از اينروست که رسول اعظم محمد مصطفی(ص) فرمود(( الامور مرهونه باو قاتها)) کار ها در گرو زمان های خود هستند.
9. قناعت:
يعنی راضی بودن به آنچه خدای متعال از حيث کميت و کيفيت برای بنده ی خويش مقدر نموده است و هرگز به معنای بی تفاوت بودن نسبت به بالا بردن کيفيت نمی باشد .
امير مومنان امام علی(ع) فرمودند:
((ان الله سبحانه فرض فی اموال الا غنيا اقوات الفقرا فما جاع فقير الا بما متع به غنی و الله تعالی سائلهم عن ذلک))
((  بی ترديد خدای سبحان رزق و روزی فقرا را در اموال ثروتمندان قرار داده؛ فقيری گرسنه نمی شود مگر به خاطر اينکه ثروتمندی سهم او را تصاحب کرده است و خدای متعال از ايشان  آن را مواخذه می نمايد. ))
به هر حال قناعت از مواردی است که فرهنگ غنی اسلام بر آن تاکيد فراوان نموده و از مسائل اصلی پيشرفت و کمال همه جانبه ی فرد و جامعه و اصلاح الگوی مصرف به شمار می رود که رسول خدا (ص) فرمود)) :القناعه مال لاينفد)) قناعت مال و ثروت جاودانه است.
10-نظم در امور فردي و اجتماعي
.نظم در امور از عوامل مهم اخلاق اقتصادی است که نشانه گر برنامه ريزی کارشناسی شده در تمام کارها و ابعاد زندگی شخص است؛ چرا که  انسان برای زندگی بهتر که با کمترين هزينه ی زمانی و مالی انجام پذيرد،نياز به برنامه و نظم صحيح در زندگی خود دارد و از اينروست که امير مومنان امام علی(ع) در بستر شهادت، امام حسن(ع) و امام حسين(ع) وهمه ی فرزندان خويش وکسانی که اين مطلب به گوش ايشان می رسد ، درکنارتقوای الهی به نظم درکارها سفارش نمود وفرمود : اوصيکما وجمِيع ولدی واهلی ومن بلغه کتابی بتقوی الله ونظم امرکم
11.عادت ها:
تعريف واحدی ازعادت نمی توان ارائه داد:چراکه انسان عادات متعددی داردکه هرکدام تعريف خاص خودرامی طلبدکه عبارتنداز:
1.عادات عضوی يا عملی
مانند تايپ و حروفچينی  ودوچرخه سواری واتومبيل رانی ومانند اينها
2.عادات غريزی
مانند مکيدن شيرو انگشت در نوزادان
3.عادات بيولوژيکی وحياتی
مثال:شخصی که در منطقه ی سردسير بزرگ شده باشد وبخواهد وارد منطقه ی گرمسير شود
4.عادات روحی ومعنوی:عبارت از انس روحی به يک کار ويا تابلو ومانندآن.
دراصلاح الگوی مصرف عادات غريزی نقشی ندارد وليکن سه قسم ديگر از عادات در کم وکيف مصرف نقش بسزايی ايفاء می کنند؛چرا که با عادت  دادن خود به زمينه های  مصرف غيرمفيد مانند عادت به استفاده  نابجا  ازماشين شخصی و يا عادت به رژيم غذايی خاص ويا پوشاک خاص،ومانند اينها،موجب رشدمصرف ناکارآمد شده وموجب تحميل هزينه های گزاف برفرد وجامعه ميگردد.
اميرالمومنان،امام علی (ع)فرمود: ((غير مدرک الدرجات من اطاع العادات))   (( پيروعادات به درجات عالی نائل نمی گردد.
12.دوری ازحرص وآز
حرص وآز بنابر فرمايش امام سجاد (ع) بدين معناست که ادمی به دنبال داشتن چيزی باشد که به آن نياز ندارد واين پديده وروحيه ی پليد،از عوامل  مهم مصرف زياد به شمار می آيد که بد فرجامی در دنيا و آخرت را به دنبال دارد واز اينروست که در آيات وروايات ،حضرات معصومين (ع) به شدت از آن منع نموده اند ؛ چنانکه پيامبر اعظم(ع) فرمود :
((من علامات الشقا…… وشده الحرص فی طلب الدنيا والاصرار علی الذئب))
از نشانه های شقاوت …… شدت حرص وآزدرامور دنيوی واصرار برگناه ميباشد.
13.دوری ازاسراف وتبذير:
اسراف ازگناهان کبيره است وحذف آن ازتمام ابعاد زندگی ازاحکام کلی اسلام بوده وازعوامل مهم اصلاح الگوی مصرف به شمار می رود؛چراکه آفت بزرگ سرمايه های بشری،به  ويژه زمان،
درطول تاريخ ،حيات فرد وجامعه رابه هلاکت سوق داده است.
خدای متعال ضمن بيان اينکه تمام آفريده های روی زمين برای انسان هاست دستور استفاده ی بهينه وبدون اسراف ازنعمت های خويش را داد وفرمود))کلوا واشربوو لاتسرفوا.))
بخوريد وبياشاميد واسراف مکنيد.((ان المسرفين هم اصحاب النار))بی ترديداسراف کنندگان
همدم وهمنشين آتش اند.
14.تنبلی وکسالت:
تنبلی درهمه ی ابعاد زندگی موجب ضرروزيان به خود واضراربه جامعه ميباشد؛
امام خمينی(ره)درايام تبعيد درنجف اشرف به طلاب  علوم دينی فرمودند))اگرخدای نخواسته درس  نخوانيدحرام است درمدرسه بمانيد)).
امير مومنان،امام علی (ع)فرمود))ان الاشيا لما ازدوجت ازدوج الکسل والعجز فنتجا بينهما الفقر)).
با درآميختن تنبلی و ناتوانی فقربه وجود می آيد.((آفه النج الکسل)) .
تنبلی وکسالت آفت  پيروزی است.
15.چشم وهم چشمی:
معمولا برخی مدار زندگی خود را داشته های ديگران قرارمی دهند؛ به اين معنا که وقتی می بينند که ديگران  چه خريده اند. بی درنگ درصد د خريد همان برمی آيند ؛در حالی که معيار وملاک  صحيح زندگی در امور مادی نگاه به کسانی  است که از تمکن  مالی آنچنانی  برخوردار نيستندکه امام صادق(ع) فرمود((يا حمران  انظر الی من هو دونک فی المقدره ولاتنظرالی من هو فوقک  فی المقدره  فان ذلک اقنع لک بما قسم لک واحری  ان  تستوجب الزياده من ربک)).
ای حمران !در امور  مادی ودنيوی به پايين تر ازخود بنگر؛تا به حظ وقسمت خود  قانع تر گشته وشا يسته ی اين باشی که پروردگار متعال ترا نعمت  زيادی مرحمت فرمايد.
16.وسواس:
وسواس روحيه ای منفی ويژه ی انسان است که به واسطه آن ، آدمی در برخی  امور مثل  پاکی  وناپاکی يادرستی اعمال وکار های  روزانه  به خود واطرافيان بی اعتماد  ميشود  وهمين  امر موجب اتلاف سرمايه و  هزينه های گزاف زندگی می گردد؛ فقيه بزرگ اسلام، فيض کاشانی (ره)می گويد ((سبب الو سواس اما فساد فی  العقل  او جهل  بالشرع)).سبب وسواس يا فساد عقل ويا جهل ونادانی  نسبت به مسائل شرعی است.
شخص وسواس با داشتن  اين روحيه هم دستور الهی را زير  پانهاده  وهم نامش  در گروه اسراف کنندگان ومرتکبان  گناه کبيره ثبت ميشود؛چراکه حضرات معصومين(ع)وسواس در طهارت ونجاست وهمچنين در عبادات راازشيطان دانستند.
17- ارزيابي
در لغت نامه دهخدا ارزيابلي ، عمل يافتن ارزش هر چيز است ؛ به عبارت ديگر ارزيابي نوعي قضاوت درباره كيفيت هاي يك علم ، صنعت ف تجارت و غير آن مي باشد .
ضرورت ارزيابي :
ارزيابي در همه ي امور ، علمي و اخلاقي و صنعتي و غير آن ، هم حكم عقل است و هم بناي عقلاي عالم بر آن استوار شده است ؛ همچنانكه رسول خدا (ص) فرمود :
(( حاسبوا انفسكم قبل ان تحاسبو ))
قبل از حساب كشي ، خود را ارزيابي كنيد .
و امام علي (ع) فرمود :
(( كسي كه خويش را ارزيابي نمايد ، سعادتمند مي گردد. ))
در تبيين هدف كلي ارزيابي مي بايست به اين نكته توجه كرد كه عقلا براي هر كاري ، كارايي آن را در نظر مي گيرند ؛ يعني راهي را برمي گزينند كه علاوه بر صرفه جويي در هزينه ها ، بيشترين برون داد را در پي داشته و نزديكترين طريق به مقصد باشد و انجام هر كاري بدون ارزيابي ، اين برون داد را نخواهد داشت .
بنابراين :
1-پيشرفت هاي سريع مديون ارزيابي دقيق هستند .
2-تحرك كاري و ايستا نبودن رهروان ، مديون ارزيابي مستمر است .
3-ارزيابي ضامن تداوم وجود يك نهاد ، برنامه و طرح و غير آن مي باشد.
4-ارزيابي موجب شناخت دقيق از كاستي ها و يا نقاط قوت مورد ارزيابي شده مي شود.
5-از آنجا كه پيشگيري مقدم بر درمان است ، آسيب شناسي و درمان و يا پيشگيري ، مبتني بر ارزيابي دقيق و مستمر مي باشد .
6-نه تنها رفع نيازها بلكه ايجاد نيازهاي علمي و صنعتي و اقتصادي و غير آن مرهون ارزيابي هاي علمي مي باشد.
7-ارزيابي ها نشانگر وجود آزادي است ؛ هر جا آزادي وجود دارد ، مي بايست نظام ارزيابي شكل گيرد ؛ هرچه آزادي بيشتر باشد ؛ ارزيابي دقيق تر و بطور مستمر مي بايست انجام پذيرد ؛ پس ارزيابي و ازادي لازم و ملزوم هم هستند.
با توجه به موارد هفتگانه فوق ، ارزيابي  بطور خودكار ، موجب مصرف بهينه و پايين آمدن هزينه مصرف و خدمات و توليد مي گردد.
18- وقف و انفاق بهترين مصرف مازاد :
پس از رفع نيازهاي خود و خانواده ، وقف و انفاق بهترين مورد مصرف است كه از شاخص هاي مهم اقتصاد سالم به شمار مي آيد .
انفاق در تطهير و تزكيه جامعه بشري ، تقويت ارزش هاي انساني ، زدودن فقر و تهيدستي از اقشار محروم جامعه ، عزت و اقتدار نظام اسلامي و اصلاح الگوي مصرف نقش بي بديلي دارد.
خداوند در قرآن كريم ( سوره منافقون آيه 7 ) مي فرمايد :
((‌آنها ( منافقان ) مي گويند به افرادي كه نزد رسول خدا هستند انفاق مكنيد تا پراكنده شوند . ))
و خداوند متعالي در بيش از صد آيه قرآن كريم ، مردم را به وقف و انفاق دعوت و كساني را كه با وجود تمكن مالي از انفاق استنكاف مي ورزند ، به عذاب دردناك تهديد فرمود :
(( و كساني كه طلا و نقره را انبار و احتكار كرده و در راه خدا انفاق نمي كنند ، عذاب دردناك را به ايشان مژده ده . )) سوره توبه ، آيه 34
در مكتب اسلام ، انسان كسي است كه در سايه درد دين ، درد ديگران را داشته باشد ؛ اگر انسان از گرسنگي ، فقر ، محروميت و مظلوميت و ديگر ناراحتي هاي مردم ، خوابش نبرد ، انسان است ، اين دردي است كه به انسان شخصيت مي دهد ؛ سعدي چه خوش مي گويد :
خنك آن كه در آسايش مرد و زن             گزيند بر آسايش خويشتن
نكردند رغبت هنرپروران                به شادي خويش از غم ديگران
من از بينوايي نيم روي زرد                غم بينوايان رخم زرد كرد