گسترش فرهنگ بيمه و بهبود ضريب نفوذ بيمه به صورت فراگير سومين بند برنامه تحول در صنعت بيمه كشور است.گسترش فرهنگ و يا همان فرهنگ‌سازي بيمه مطلبي است كه سال‌هاي سال در مورد آن بحث شده و تمام دست‌اندركاران و مسوولان ذي‌صلاح بر آن تاكيد دارند اما تاكنون كار جدي در جهت ارتقاي فرهنگ بيمه انجام نشده است و كماكان مسوولان بيمه‌اي كشورمان از نبود فرهنگ بيمه‌اي در كشور گلايه دارند و آن را دليل اصلي پايين بودن ضريب نفوذ بيمه مي‌دانند.
*اما به راستي مسووليت گسترش فرهنگ بيمه با چه نهادي است؟
گروهي در پاسخ به اين سوال، خود شركت‌هاي بيمه را مسوول فرهنگ‌سازي مي‌دانند و اين جمله را كه بيمه فروختني است نه خريدني را هم به عنوان دليل موجه كنار آن مي‌گذارند. گروهي هم بيمه مركزي را به عنوان متولي صنعت بيمه در كشور مسوول اين امر مي‌دانند و معتقدند بيمه مركزي بايد در امر فرهنگ‌سازي بيمه پيشقدم باشد. اما خود شركت‌هاي بيمه معتقدند در كنار صنعت بيمه وزارتخانه‌هاي علوم، آموزش و پرورش و ارشاد اسلامي نيز وظيفه دارند در امر گسترش فرهنگ بيمه نقش بسزايي ايفا كنند.
فرهنگ بيمه با كنفرانس گسترش نمي‌يابد
نادر مظلومي استاد دانشگاه در اين خصوص گفت: تاريخ را حرف نساخت بلكه عمل ساخت، اگر شركت‌هاي بيمه در مسير درست حركت كنند مشكل نبود فرهنگ بيمه حل خواهد شد.
او با تاكيد بر اينكه به اجبار برگزاري كنفرانس و جزوه نمي‌توان فرهنگ بيمه را در جامعه گسترش داد افزود: براي ارتقا سطح فرهنگ بايد جامعه را به خوبي بشناسيم، از علايق و تمايلات آنها باخبر باشيم و بدانيم آيا فرهنگ زندگي قومي و عشيره‌اي بر آن حاكم است؟
مظلومي ادامه داد: جامعه ايراني يك جامعه جوان و در حال تحول است و آينده براي آن حاوي چيزهاي جديدي است كه نمي‌شناسند و اين وظيفه نهادهاي ذي‌صلاح است كه براي شناساندن آن تلاش كنند.
وي در خاتمه يادآور شد: چنانچه شركت‌هاي بيمه به درستي فعاليت كنند جامعه عكس‌العمل درستي نشان خواهد داد.
گفته‌هاي مظلومي حكايت از نقش پررنگ بيمه‌گران در ارتقاي سطح فرهنگ بيمه دارد و در واقع ارائه خدمات متنوع و مناسب موجب جلب نظر مشتري و جذب بيمه‌گزاران بيشتر خواهد شد.
مسووليت وزارت اقتصاد و بيمه مركزي
مهرداد خواجه‌نوري، دبيركل سنديكاي بيمه‌گران ايران نيز در خصوص فرهنگ بيمه در كشورمان يادآور شد: امروز توليدكنندگان انواع محصولات با ارائه كالاهاي متنوع اين امكان را براي مشتري فراهم كرده‌اند كه خريدار مطابق با سلايق و علايق خود كالاي مورد نياز خود را خريداري كند.
او ادامه داد: بيمه هم يك محصول است و بايد در فضايي كاملا رقابتي عرضه شود. دبيركل سنديكا با يادآوري اينكه تا زماني كه بيمه دولتي وجود دارد فضا رقابتي نخواهد شد خاطرنشان كرد: همانطور كه در توليد و عرضه ساير محصولات نظارت وجود دارد در عرضه بيمه هم بايد يك نظارت كه بتوان نام آن را نظارت واقعي گذاشت وجود داشته باشد.خواجه‌نوري گفت: در خصوص نظارت بر صنعت بيمه و ايجاد فضاي رقابتي به منظور توسعه فرهنگ بيمه وزارت امور اقتصادي و دارايي به عنوان مالك بيمه‌هاي دولتي و بيمه مركزي به عنوان ناظر و شريك‌المال بيمه‌ها از طريق واگذاري اتكايي- اجباري نقش قابل توجهي دارند.او ادامه داد: وزارت اقتصاد بايد بيمه‌هاي دولتي را اصولي به بخش‌خصوصي واگذار كند و بيمه مركزي بايد براي گسترش فرهنگ بيمه قانون خود را عوض كند.خواجه‌نوري يادآور شد: به جاي تمام فعاليت‌هاي اصولي در جهت اصلاح ساختار صنعت بيمه تنها كارگروه‌هايي تشكيل شده است.
فروش خدمت سخت‌تر از فروش كالا است
محمد بلوريان تهراني، كارشناس اقتصادي در خصوص گسترش فرهنگ بيمه در كشور و نحوه تبليغات و اطلاع‌رساني در جامعه گفت: فروش خدمت سخت‌تر از فروش كالا است به ويژه فروش بيمه كه عرضه اميد و امنيت است.
او با اشاره به اينكه تبليغ يعني معرفي و آگاه كردن مردم از وجود كالا و خدمت خاطرنشان كرد: قبل از تبليغات بايد زمينه‌ها و فرهنگ‌سازي‌هاي لازم ايجاد شود تا مشتري بداند محصولي را كه مي‌خرد چه نيازي را برطرف مي‌كند.
بلوريان تهراني يادآور شد: براي ايجاد انگيزه مردم نسبت به خريد بيمه و توسعه آن بايد باور كنند كه بيمه با جبران زيان‌هاي اقتصادي ناشي از حوادث، هزينه‌هاي غيرقابل تحمل را به هزينه‌هاي قابل تحمل تبديل مي‌كند و نگراني‌هاي آنان را نسبت به آينده كاهش مي‌دهد.
نياز او تاكيد كرد: شركت‌هاي بيمه بيش از آنچه نياز به تبليغات داشته باشند به معرفي انواع بيمه نياز دارند كه يكي از وظايف اصلي روابط‌عمومي‌ها به عنوان تنظيم‌كننده روابط ميان سازمان و جامعه است.
اين استاد دانشگاه نقش آموزش و پرورش و دستگاه قضايي را هم در جهت توسعه فرهنگ بيمه پررنگ دانست و ادامه داد: آموزش و پرورش با معرفي بيمه به دانش‌آموزان موجب آموزش نسل‌هاي جديد به روش علمي و فني در قالب درس‌هايشان خواهد شد.
وي افزود: در حال حاضر در ايران مردم فقط از بيمه‌هاي شخص ثالث و درمان اطلاعات كمي دارند و تنوع و گستردگي بيمه‌هاي مسووليت براي آنان ناآشنا است.
بلوريان تهراني گفت: اگر امروز از كسي بخواهيد خانه و يا ماشين خود را بيمه كند اولين سوالي كه مي‌پرسد اين است كه كدام شركت بيمه خوب خسارت مي‌دهد؟ بنابراين اولين عامل موثر در خريد بيمه‌نامه استفاده از تجربه ديگران است.
او يادآور شد: چنانچه يك شركت بيمه بخواهد در بلندمدت سود خود را افزايش دهد بايد مخرج كسر را افزايش دهد نه اينكه صورت كسر را كوچك كند در واقع حق بيمه بيشتري دريافت كند نه اينكه خسارت پرداختي را كم كند.
نقش رسانه ملي در گسترش فرهنگ بيمه
سازمان صداوسيما به عنوان يك رسانه ملي نقش ويژه‌اي در فرهنگ‌سازي دارد و بديهي است اطلاع‌رساني از طريق اين رسانه ملي به خاطر اعتماد و دسترسي كه اكثر آحاد جامعه به آن دارند داراي نتايج ارزنده‌اي خواهد بود.
حسن خجسته، معاون صداي سازمان صدا وسيما در گفت‌وگو با فصلنامه آسيا در خصوص گسترش فرهنگ بيمه گفته است: در گام اول بايد موضوع را از منظر روان‌شناسي و جامعه‌شناسي مورد مطالعه قرار داد و بعد در حوزه رسانه‌ها آن را بررسي كرد.
او با اشاره به اينكه مشكلي كه در مورد پايين بودن آگاهي‌هاي مردم در مورد بيمه وجود دارد، ناشي از شناخت و طرز تلقي آنها است، گفته است: بايد طرز تلقي مردم و ادراك عمومي نسبت به اين پديده اصلاح، تكميل و تقويت شود، مخاطب بايد به يك نياز رسيده باشد تا بر مبناي آن در او ميل به اقدام ايجاد شود.
خجسته در خصوص نقش صداوسيما در جهت گسترش فرهنگ بيمه يادآور شده است: طرح موضوعات بيمه‌اي بايد توسط كارشناسان آشنا به اصول بيمه و قوانين بيمه‌اي عنوان شود تا اطلاعات موردنياز مخاطبان در اختيار آنها قرار گيرد. در واقع سازمان‌هاي بيمه هم بايد تلاش كنند تا زمينه حضور در رسانه‌ها ايجاد شده و كارشناسان رسانه‌ها به كشف اين اطلاعات ترغيب شوند.
نكته: (هفته گذشته شبكه دوم سيما برنامه كنكاش را پخش مي‌كرد كه اتفاقا در رابطه با بيمه‌هاي بازرگاني بود، اما در حالي كه مديران بيمه‌هاي بازرگاني درخصوص فعاليت اين بخش صحبت مي‌كردند تصوير سازمان تامين اجتماعي و خدمات درماني را كه در حال تمديد دفترچه‌هاي بيمه بودند نشان مي‌داد).
خجسته در ادامه افزوده است: رسانه مانند يك كارخانه واسطه است و با توجه به تنوع موضوعات اجتماعي توان توليد مواداوليه را ندارد. رسانه معمولا در برنامه‌هاي مربوط به حوزه‌هاي عمومي از كارشناسان استفاده مي‌كند و درواقع با حضور اين كارشناسان با آن حوزه مورد بحث پيوند برقرار مي‌شود.
بيمه از نگاه مردم
براي تكميل گزارش نقطه‌نظرات مردم را درخصوص بيمه يا بهتر بگويم بيمه نخريدن جويا شديم، يك خانم ميان‌سال كه در حال خريد ميوه بود در پاسخ به اين سوال كه آيا شما از خدمات بيمه استفاده مي‌كنيد گفت: خودم و شوهرم و بچه‌ها دفترچه بيمه داريم و ماشين شوهرم هم بيمه‌نامه داره.
*كار شوهرتون چيه؟
كارمند.
*خونه‌تون چطور، بيمه داره؟
خونمون؟ نه!
*چرا؟
نمي‌دونم تا حالا كسي نگفته كه بايد خونه هم بيمه داشته باشه. اصلا چجوري بايد خونه رو بيمه كرد؟
از آقايي كه كنار ما ايستاده بود و گوش مي‌داد پرسيدم، آقا شما بيمه عمر داريد؟
بله، بيمه تامين اجتماعي هستم.
*بيمه تامين اجتماعي منظورم نيست، يك بيمه عمر و تشكيل سرمايه كه از يك شركت بيمه بازرگاني خريده باشيد؟
نه، با اين بيمه بازنشستگي فرق مي‌كنه؟
بله، يك بيمه‌نامه عمر و تشكيل سرمايه مزاياي زيادي دارد تا حالا چيزي از آن نشنيديد؟
نه والا، اگر بدونيم بيمه‌هاي عمر چيه و به درد روزگار پيري مي‌خوره خوب مي‌خريم اين همه پول خرج مي‌شه پول اين يكي را هم آدم مي‌ده، من الان از شما مي‌شنوم.
*از مغازه ميوه‌فروشي بيرون آمدم كنار آن يك سوپرماركت قرار داشت كه صاحب آن 2تا نان بربري خريده بود و داشت وارد مي‌شد پرسيدم شما از بيمه چي مي‌دونيد؟
شما؟
*خبرنگارم.
خبرنگار كجا؟
* خبرنگار روزنامه، روزنامه دنياي‌اقتصاد، روزنامه ما را خوانديد؟
ديدم، مي‌شناسم، چي مي‌خواي؟
* هيچي پرسيدم از بيمه چي مي‌دونيد؟
همانطور كه بقيه مي‌دونن، ماشينم بيمه داره، دفترچه خدمات درماني هم خودم خونوادم دارن.
* مغازه چطور؟ اجناس و يخچال بيمه هستند؟
اجناس؟ نه! تا حالا اتفاقي نيفتاده.
* خوب كاريه دفعه مي‌شه.
خوب فكر مي‌كني بيمه‌ها پول مي‌دن؟
* البته، اگر بيمه‌نامه داشته باشي به خسارت بخوري، جبران مي‌كنند.
ماشيني و كه جلوي چشم خودشون بيمه كردي وقتي لاستيكش را دزديدن مي‌ري خسارت بگيري يا اصلا نمي‌دن يا مي‌بينن لاستيك‌هاي جلو خارجيه پول لاستيك‌هاي عقب را به قيمت ايراني مي‌دن، تازه كلي هم كم مي‌كنن، اونوقت من چه جوري پول اجناس مغازم را بگيرم؟
* خوب شما يك سرمايه‌اي را خريداري مي‌كني، مثلا براي اجناس مغازه 30ميليون تومان ارزش تعيين مي‌كني و حق بيمه مي‌پردازي اگر اتفاقي افتاد به اندازه همان 30ميليون تومان خسارت مي‌گيري.
اگر واقعا اين‌جور باشد بيمه مي‌كنم، اما رو حرف يك خبرنگار كه نمي‌شه رفت بيمه خريد. خود بيمه‌اي‌ها بايد اطلاع‌رساني كنن.
يك خانم كه دست دختر كوچكش را گرفته بود با بي‌حوصلگي گفت: خانم خبرنگار اين شركت‌هاي بيمه هرچند وقت يك بار در تلويزيون و راديو تبليغ مي‌كنن و اسمشون و مي‌گن ما كه آخر نفهميديم چي مي‌فروشن، چي كار مي‌كنن؟ اصلا كجا هستن؟ بعد هم مي‌ره ديگه خبري نيست تا چند ماه بعد.
* خانم عزيز شماره تلفن روابط عمومي يا تلفن گوياي شركت‌هاي بيمه در آگهي‌ها پخش مي‌شود تازه مي‌توانيد از 118 كمك بگيريد.
من بلدم چه طوري تلفن يه شركت و پيدا كنم، اما مي‌خوام ببينم اين بيمه براي آگاهي مردم چيكار مي‌كنه؟ اگر آگهي پخش مي‌كنه خوب بگه چي به درد من مي‌خوره و بايد به كجا مراجعه كنم.
* شما از چه خدمات بيمه‌اي استفاده مي‌كنيد؟
ماشين شوهرم بيمه داره، صاحب‌كارش هم يه مدت بيمه‌اش كرد و من و دخترم دفترچه درمان داشتيم كه نمي‌دونم چي شد پشيمون شد، الان هيچ بيمه‌اي نداريم.
* ماشين شوهرتون چيه؟ بيمه‌نامه كامل داره؟
پرايد، قسطي خريده از اول كه خريد بيمه‌نامه داشت. شركت كلي پول همون بيمه‌نامه را گرفت.
* تاكي اعتبار داره حواستون باشه سر يك‌سال بايد تمديد كنيد.
چقدر پولش مي‌شه؟
* حدودا 180هزار تومن.
اوه، چه خبره؟ مي‌دوني حقوق شوهر من چقدره؟ بعد مي‌گن مردم بيمه نمي‌خرن؟
نكته آخر
اگر بيمه‌گران براساس قانون اعداد بزرگ فعاليت مي‌كنند و نرخ حق بيمه‌ها را محاسبه مي‌كنند، پس گسترش فرهنگ بيمه و استقبال مردم در امر خريد آن موجب كاهش نرخ خريد بيمه خواهد شد، مسوولان ذي‌صلاح در تمامي نهادها كه به نوعي مي‌توانند در امر گسترش فرهنگ بيمه نقشي داشته باشند، دست به كار شوند.
* روزنامه دنياي اقتصاد
