خلاقيت و نوآوری

نویسنده: مهدي ياراحمدي خراسانی

خلاقيت يعني توليد يک انديشه جديد، نوآوري يعني عملي ساختن انديشه

خلاقيت و نوآوري:

v   ابتکار نوع خاصي از عمل است و عبارت است از تحولات دامنه دار و جهشي در فکر و انديشه انسان، به طوري که داراي توانايي ترکيب عوامل محيطي با روش هاي جديد مي گردد.
v   ابتکار و خلاقيتف براي افراد مختلف داراي معاني مختلف مي باشد، خلاقيت يعني پيدايي و توليد يک انديشه و فکر جديد و بديع و يا ايجاد آنچه که قبلاً وجو نداشته است.
v   يک عامل مشترک در تمام معاني اين است که نوآوري هميشه پرداختن به عوامل جديدي که عامل خلاقيت در آنها موجود بوده و به عنوان مجموع مياث فرهنگي عمل مي کند عنوان شده است.
v      نوآوري يا ابتکار يعني عملي ساختن انديشه و فکر جديد و بديع (خلاقيت)
v      پس مي توان اينطور نتيجه گرفت که خلاقيت لازمه نوآوري است.
v   از خلاقيت تا نوآوري فاصله زياد وجود دارد و در فاصله زماني که انديشه ها و تفکرات نو به محصول يا خدمتي جديد مبدل مي شوند، تلاشها و کوششهاي زيادي صورت مي گيرد.
v      هرچند نوآوري نوعي تغيير است ولي هر تغييري نوآوري نيست.

    سازمان براساس ميزان خلاقيت و نوآوري و ميزان توجه شان به توسعه و تغيير به چهار گروه تقسيم مي  شوند:

§         دسته اول هم به خلاقيت پرداخته و هم براي پاسخ به تغييرات و تحولات محيط، نوآوري را پيشه مي کنند.
§     دسته دوم از هت توجه به امر توسعه و تغيير و همچنين از نظر خلاقيت ضعيف مي باشند که اينگونه سازمان معمولاً محافظه کار و سنتي باقي مي مانند و نه خلاق مي شوند و نه نوآور.
§     دسته سوم سازمانهايي هستند که توجه به توسعه و تغيير دارند اما چون خلاق نيستند براي پاسخ به محيط خود دست به تقليد زده و نوآوري هاي تقليدي را انجام مي دهند.ُ
§         دسته چهارم سازمان هايي هستند که بسيار خلاق بوده ولي تأکيد بر توسعه و تغيير ندارند.

فرآيند خلاقيت

v      دوره آمادگي
v      دوره پرورش
v      دوره روشني
v      دوره آزمايش و ارزش گذاري

چگونه مي توان ميزان خلاقيت و نوآوري را در سازمان تسهيل كرد؟

v      يکي از مهمترين عوامل تسهيل خلاقيت و نوآوري در سازمان، نوع ساختار متناسب با اهداف مورد نظر مي باشد.
v   اگر ساختار را به دو نوع ماشيني و زيستي تقسيم کنيم، ساختار زيستي يا ارگانيک ساختار مناسب خلاقيت و نوآوري در سازمان است.

  عواملي که بايد سازمان براي ايجاد خلاقيت در سازمان طراحي کنند تا خلاقيت و نوآوري در سازمان گسترش و به صورت همگاني شود به قرارا زيرند:

§         بکارگيري و جذب نيروهاي خلاق و نوآور در سازمان
§         ايجاد امکانات مناسب تحقيقاتي و بودجه اي براي کوشش هاي نوآورانه
§         آزادي عمل کافي در انجام فعاليت ها و تلاش هاي خلاق
§         ايجاد فرصت براي همگان جهت بروز نظرات و ايده هاي خود، حتي در رده ها و سطوح پايين سازماني
§         بکارگيري نتايج حاصل از فعاليت هاي خلاق و دادن پاداش مناسب (در نوع دادن پاداش بايد خيلي دقت کرد)

موانع خلاقيت

v      عدم اعتماد به نفس يا باور نداشتن خود
v      ترس از شکست و انتقاد
v      عدم تمرکز
v      عدم تمايل به ارتباطات اجتماعي
v      عدم انعطاف پذيري
v      عادت زدگي
v      منفي نگري به خود، محيط و جامعه

سؤالات ايده برانگيز
يکي از روش هاي تقويت و بروز استعداد طرح سؤالات ايده برانگيز است.

سؤالاتي که باعث رشد و تقويت خلاقيت مي شود شامل:

آيا مي توان تغييري در اين پديده به وجود آورد؟ و يا استفاده ديگري از آن کرد؟
در صورت تغيير آيا مي توان آن را به منظور ديگري به کار برد
حرکات، شکل، رنگ آن را مي شود تغيير داد؟ امکان افزودن چيزي به اين پديده وجود دارد
آيا مي شود چيزي از اين پديده کم کرد، افزايش داد، کوچکتر نمود، سبکتر کرد، سرعت آن را افزايش داد و …؟
آيا جانشيني براي اين پديده وجود دارد؟ و يا آنرا معکوس کرد، امکان ترکيب وجود دارد؟

خصوصيات کلي افراد خلاق

v      تيز هوش تر از ديگران است.
v      علاقه او به مسائل علمي، هنري، فرهنگي و اجتماعي بيشتر و دامنه اطلاعات او در اين زمينه ها وسيع تر است.
v      نسبت به مسائل اجتماعي و سياسي حساس است.
v   دانش آموز يا دانشجوي خلاق، در مقايسه با افرادي که تفکر همگرا دارند، کمتر به ثمره هاي درسي و کارنامه امتحانات اهميت مي دهد و بيشتر به ارتباط موضوعات توجه مي کند.
v      بيشتر متکي به قضاوت مشخص خودش است.
v      انعطاف پذير و بيانش داراي طنز است.
v      دوست دارد که در مباحث عقيده خود را بيان کند، ولي اصرار به تحميل عقايد خود ندارد.
v      علاقه به سؤال کردن دارد و بسيار کنجکاو است.
v      محافظه کار نيست و بيشتر ريسک مي کند.
v      خود خواه نيست.
v      به سرنوشت ديگران اهميت مي دهد.
v      استقلال طلب است.
v      ثبات عاطفي بيشتري دارد.
v      اعتماد به نفس خوبي دارد.
v      بر غرايز خود تسلط بيشتري دارد.
v      نسبت به زندگي خود و ديگران احساس مسئوليت مي کند.
v      در فکر و عمل از اصالت و نوآوري بيشتري برخوردار است.