نویسنده: دکتر محمد کمالی
روش تحقيق
فرآيندی منظم، دقیق، عینی و منطقی است که به منظور جست‌و‌جو، بررسي، آزمون سوالات ما پیرامون محیط اطرافمان صورت گرفته و نتیجه نهایی آن نیز کشف واقعیات جدیدی است که در جهت حل مشکلات موجود ارائه می شوند. روش تحقيق در تمامي رشته‌هاي علمي اعم از علوم تجربي و علوم انساني کاربرد دارد و هر محققی برای حل مشکلات پیش روی خود یا سازمان متبوعش باید به آن تجهیز گردد. امروزه در حوزه مديريت گرايش‌هاي متنوعی نظير مديريت دولتي، صنعتي، بازرگاني، مالي، شهري، محيط زيست، MBA، اجرائي و مديريت فناوري اطلاعات در در حال رشد و توسعه هستند. طبیعی است که تسلط به روش تحقيق از ضرورت‌هاي مهم براي دانشجويان این حوزه تلقي مي‌شود.
- مفهوم و متغیر دو عنصر هستند که در اغلب تحقیقات حضوری تام و تمام دارند. در تحقیق به روش علمی یکی از حساسترین اقدامات تعریف صحیح و مناسب از این دو عنصر می باشد. اهمیت کار در این مرحله به صورتی است که لازم است با توجه به ویژگی های تحقیق به روش علمی دو گونه تعریف بدست می دهیم. تعریف شرحی و تعریف علمی و این دو تعریف را در مورد هر دو عنصر باید ارائه کرد. تفاوت بین مفهوم و متغیر در یک تحقیق شاید بسیار ظریف باشد. منظور از مفهوم آن عنصری از تحقیق است که محقق قصد اندازه گیری آن را ندارد لیکن باید برای سایرین به طور مشخص آنرا تعریف نماید تا دیگران منظور و مقصود محقق را از آن واژه یا مفهوم درک نمایند و متغیر آن عنصری است در تحقیق که محقق دقیقا قصد اندازه گیری آنرا دارد و ضروری است دیگران درک مشخصی از آن بر اساس تعریفی که محقق ارائه می کند داشته باشند.
- از همین جهت است که هم در تعریف مفاهیم و هم در تعریف متغیرها به دو گونه از تعریف روبرو هستیم. تعاریف شرحی عمدتا از لغت نامه ها ، دائره المعارف ها ، کتاب های مرجع و کتب درسی و… اقتباس می شود و تنها عنصر مورد نظر را تعریف نظری یا تئوری می نماید. به عبارت دیگر تعریف یک مفهوم بوسیله مفاهیم دیگر که معمولا از مطالعات و نظریه های موجود نشات می گیرد و با بیانی علمی ارائه می شود.بدیهی است در هنگام تعریف ذکر منبع مورد استفاده ضرورتی اجتناب ناپذیر است. (مثال) اما در تعاریف عملی که به طور مشخص بر عهده محقق قرار دارد محقق آنچه را که از این عنصر در این تحقیق خاص مد نظر دارد بیان می کند. به بیان دیگر محقق به مشخص ساختن و تعریف نمودن آن متغیر و تعین کردن عملیات و معیارهای تجربی که برای اندازه گیری و سنجش آن لازم است می پردازد. (مثال)
- تعریف متغیر : متغیر مشخصه یک عنصر پدیده موجود زنده و یا هر چیزی است که قابلیت تغییر داشته و می تواند مقادیر مختلفی را بپذیرد. آنچه اهمیت دارد آنکه باید دقت شود در هر تحقیق ما متغیرهای خاص خواهیم داشت و اینگونه نخواهد بود که همه آنچه در یک مطالعه بعنوان متغیر حضور دارند برای تحقیق نامطلوب است. از سوی دیگر نوع متغیر علیرغم مشابه بودن عنوان از یک مطالعه به مطالعه دیگر ممکن است متفاوت باشد. (مثال)
- متغیر را براساس عوامل مختلف به گونه های متفاوتی تقسیم بندی می نماید:
- چنانچه اهداف تحقیق مد نظر قرار گیرند 2 گونه متغیر خواهیم داشت:
- متغیر مستقل: آن متغیری است که محقق تاثیر آن را بر سایر متغیرها مورد سنجش قرار می دهد. (مثال)
- متغیر وابسته: آن متغیری است که متغیر مستقل بر روی آن اثر می کنند. (مثال)
- متغیر زمینه ای (جمعیت شناسی یا دموگرافیک):در مطالعات بر روی جوامع انسانی برخی متغیرهای وابسته به جمعیت حضور دارند که سنجش آنها به نحوی مورد استفاده ما خواهد بود. این متغیرها خصوصیات جامعه مورد مطالعه را به نحوه مطلوبی توصیف می کنند. (مثال)
- متغیر مداخله گر: آن متغییری است که بر روی رابطه علت معلولی بین دو یا چند متغیر تاثیر می گذارد و باعث قوی یا ضعیف شدن رابطه بین متغیرها از حد واقعی آنها می شود.(مثال)
- اما شکل ديگر بر اساس خصوصیات متغیر تقسیم بندی صورت بگیرد:
- متغیر کمی: و آن متغیری است که با عدد نمایش داده می شود. بدیهی است این متغیر همچون تقسیم بندی معمول در اعداد به دو دسته متغیر گسسته و پیوسته تقسیم خواهد شد که متغیر پیوسته مقادیر کسری را هم می پذیرد ولی گسسته این امکان را ندارد. (مثال)
- متغير کيفی: این متغیری است که کیفیت صفات با آن معرفی می شود.
- متغیر مرکب: متغیری را که از ترکیب دو یا چند متغیر به وجود می آید می نامند. (مثال)
- در همین جاست که تعریف متغیر آنهم به شکل عملی یا کاربردی ضرورت پیدا می کند. تعریف عملی باید بر اساس ملاکهایی صورت بگیرد که مهمترین آنها عبارتند از:
- قابلیت انجام داشته باشند
- دقیق و مشخص باشند
- قابلیت اندازه گیری داشته باشند
- جامعه مورد مطالعه
- جامعه مورد مطالعه ، جمعيتي است كه مطالعه بر روي آن انجام مي شود . لزوما“ اين جامعه انسانها نيستند بلكه مي تواند پديده ها ، اشيا و موجودات زنده باشند.
جامعه مورد مطالعه(نمونه گيري)
- مناسب ترین جامعه برای بررسی آن است که کل جامعه تحت مطالعه قرار گیرند. به عبارتی سرشماری انجام شود. در این حال جمعيت آماري برابر با جمعیت کل جامعه خواهد بود. اما معمولا محدوديت ها ي زماني و اعتباري (هزينه ها) ، دقت در گردآوري داده ها و كنترل آن، نیروی انسانی و تجهیزات و امکانات سبب استفاده از نمونه گيري براي سرشماري است. در نمونه گیری اصل بر این قرار داده می شود که چنانچه از مناسبات آماری صحیح استفاده شود امکان تعمیم نتایج و اطلاعات بدست آمده از مطالعه بر روی نمونه به جامعه اصلی وجود دارد. متداول ترين روش هاي نمونه گيري عبارتند از:
نمونه گيري احتمالي و غير احتمالي
نمونه گيري احتمالي
در نمونه گیری احتمالی از قوانین احتمالات برای نمونه گیری استفاده می شود. بدین صورت که به هریک از اعضای جامعه شانس معین برای حضور در نمونه داده می شود. برای انجام نمونه گیری ابتدا از فرمول تعیین حجم نمونه استفاده می گردد و پس از تعیین حجم نمونه و چارچوب نمونه گیری ( فهرست اسامی اعضای جامعه ) با یکی از روش های زیر اقدام به نمونه گیری می شود.
- نمونه گيري ساده تصادفي
- نمونه گيري منظم
- نمونه گيري طبقه اي
- نمونه گيري خوشه اي
- نمونه گيري چند مرحله اي
نمونه گيري غير احتمالي
در این روش اصولا بحث تعمیم نتایج به جامعه مورد مطالعه مطرح نیست. با توجه به محدودیت در جمع آوری اطلاعات و بويژه در تحقیقات شبه تجربی که نمونه بارز آن کارآزمائی بالینی می باشد جهت افزایش دقت و اعتبار اقدام به نمونه گیری از جمعیت در دسترس می شود. موارد زیر از جمله متداول ترین روش های نمونه گیری غیر احتمالی هستند:
- نمونه گيري آسوده ( لقمه اي)
- نمونه گيري سهميه اي
- نمونه گيري قضاوتي
* منبع:http://www.mkamali.com
research method
The research method you will follow, is directly connected to your problem statement and goal of research. Because the research goal and problem may vary different methods of research can be utilized.
Research is a purposeful, precise and systematic search for new knowledge, skills, attitudes and values, or for the re-interpretation of existing knowledge, skills, attitudes and values.
The various kinds of human science research can be subdivided according to three criteria:
1 The measure of generality and applicability:
- basic research
- applied research
- in-service research
- action research
2 The level of ordering:
- descriptive research
- prophetic research
- diagnostic research
3 The measure of control by researchers:
- library research
- field research
- laboratory research
METHODS OF RESEARCH:
- Exploratory research
- Experimental research
- Ex post facto research
- Correlation research
- Descriptive research
- Testing research
- Case studies
- Sociometric research
- Instrumental-nomological research
- Interpretative-theoretical research
OTHER NAMES GIVEN TO RESEARCH:
- Micro-study
- Macro-study
- Longitudinal (diachronic) study
- Cross-sectional (synchronic) study
- Pilot study
