نویسنده: نعمت ا… بسطامي كارشناس ارشد برنامه ريزي شهری
شهرداري موسسه مستقل و عمومي است
كشور ايران به عنوان يكي از كشورهاي پرجمعيت جهان طي سالهاي 1335 تا 1380 جمعيتش 6/3 برابر افزايش يافته در حالي كه اين رشد، براي جمعيت جهان كمتر از 3/2 برابر بوده است. رشد جمعيت شهري كشور طي همين مدت (45 سال) بيش از هفت برابر بوده است، امروزه با افزايش جمعيت در شهرها شاهد بروز مشكلات عديده اي هستيم كه از جمله اين مشكلات مي توان به آلودگيهاي صوتي، هوا و آب مشكلات حمل و نقل درون شهري، زاغه نشيني و … اشاره كرد و اگر چاره اي اساسي انديشيده نشود اين مشكلات در زمينه زندگي شهري به صورت مسايلي حاد جلوه گري مي كند. همچنين جمعيت پذيري شهرها به همراه مسايل اجتماعي ـ اقتصادي آنها، شكل كاملاً تازه اي از شهر، شهرنشيني و شهرگرايي بوجود آورده است كه با آنچه در نيمه اول قرن بيستم در شهرها ديده مي شد تفاوت بسياري دارد. در حال حاضر با توجه به اينكه بخش عمده جمعيت كشور در شهرها ساكن هستند لزوم بكارگيري تدابيري موثر از سوي سازمانها و ارگانهايي كه در مديريت شهري نقش تعريف شده اي دارند احساس مي شود، يكي از اين نهادها كه نقشي محوري در جهت بالا بردن كيفيت زندگي در محيط هاي شهري، فراهم نمودن امكانات، ارائه خدمات و … را ايفا مي كند شهرداري است و همانطوري كه از تعريف شهرداري مشخص است (نهادي است غيردولتي كه از محل عوارض و ماليات مردم اداره مي شود) و يا اينكه شهرداري موسسه مستقل و عمومي است كه به منظور اداره امور محلي از قبيل عمران و آبادي، بهداشت شهر، تامين رفاه و آسايش اهالي شهر و … به عنوان زيستگاهي مطلوب تاسيس شده است. امروزه دركشورهاي پيشرفته جهان وظايف شهرداري ها روز به روز گسترده ترمي شود و شهرداري ها به عنوان نهادي مدني، محلي، عمومي و غير انتفاعي وظايف بيشتري را بر عهده مي گيرند وظايفي كه بر دوش دولتها قرار گرفته به اين نهادهاي محلي واگذار مي شود، اين وظايف از حفاظت محيط زيست و ميراث فرهنگي گرفته تا آموزش دفاع غير نظامي و اداره تحصيلات غير دانشگاهي را شامل مي شود. گستردگي وظايف شهرداري ها در كشورهاي توسعه يافته ناشي از نگرش نويني است كه به شهرداريها به عنوان سازمانهاي مسئول در مديريت شهري وجود دارد. در اين مقاله سعي مي شود چالشها، ضرورتها و مشكلات شهر ايلام در ارتباط با مسايل شهري و مرتبط با شهرداري (وضعيت پياده روها، معابر شهري، كوچه ها و خيابانها، وضعيت حفاريهاي صورت گرفته در سطح شهر و …) تا حد امكان مورد بررسي قرار گيرد. يكي از مسايل مهم شهري وضعيت پياده روهاي سطح شهر مي باشد، كه طبق تبصره شش ماده 96 قانون شهرداريها، معابر عمومي، ميدانها و پياده روها… درمالكيت شهرداري است و استفاده غيرمجاز از اين اماكن تحت هر عنواني ممنوع مي باشد، همچنين با توجه به تبصره يك ماده 55 همان قانون، شهرداري موظف است توسط نيروي انتظامي از استفاده هاي غيرمجاز از اين اماكن جلوگيري كند، اصلاح معابر و پياده روهاي شهر از اولويت هاي مهم شهرداري براي پاسخگويي به نياز شهروندان مي باشد. بيشتر كارشناسان شهري معتقدند كه يك پياده روي مناسب آن است كه داراي حداقل عرض مفيد 120 سانتيمتر، حداكثر شيب دو درصدي از كناره ديوار خيابان و حداكثر شيب طولي 8 درصد و حداكثر شيب اتصال پياده روهايي كه اختلاف سطح دارند بايد3 درصد باشد. با اين توضيح ما دو نمونه از پياده روهاي شهر ايلام را كه در هسته مركزي شهر واقع هستند را مورد بررسي قرار مي دهيم. پياده روهاي شهر ايلام هيچ يك از مولفه هاي تعريف شده در نظام شهري را دارا نمي باشند به طور مثال چهار راه سعدي (خيابان تختي بطرف پاساژ تيمورپور و خيابان طالقاني) بعنوان مركز شهر وضعيت تاسف باري دارند، سوالاتي كه ما در پاسخ دادن به آنها عاجزيم و اميد آن داريم كه مجموعه شهرداري و شهردار محترم شهرمان بصورت منطقي به آن پاسخ دهند اين است كه آقاي شهردار در چه ساعتي از روز مي توان از پياده روهاي دو طرف خيابان تختي استفاده كرد؟ مجموعه شهرداري جهت پاكسازي افرادي كه بعضاً با استفاده از وسايل نقليه ضمن ايجاد ترافيك و آلودگي صوتي، با عرضه مواد غذايي به صورت فله اي و غيربهداشتي باعث شيوع بيماريهاي عفوني مي شوند تاكنون چه اقداماتي انجام داده است؟ آيا جمع آوري افرادي كه با قيافه هاي حق به جانب (اين افراد از دادن ماليات، اجاره مغازه ها، عوارض شهرداري و اتحاديه هاي صنفي، هزينه هاي آب و برق … معاف هستند) بعضاً مشكلات اجتماعي را براي شهروندان ايجاد مي كنند مشكل تر از تخريب ساختمانهاي اقشار آسيب پذير در حومه شهر است؟ علت سكوت ماموران شهرداري در مواجه با اين افراد چيست آيا شهرداري اين قسمت از پياده روهاي شهر را اجاره داده است؟ با توجه به وجود مراكز خدماتي و مركزيت اين نقطه از شهر (بار ترافيكي و تردد زياد) آيا نصب ميله ها جهت حركت وسايل نقليه عمومي، تنها چاره اساسي و برنامه اصولي است؟ آيا هزينه ترميم پياده روهاي پاساژ تيمورپور تا پاساژ مركزي (كمتر از دو كيلومتر كه با پنج عدد سيمان و كمتر از ده متر موزاييك قابل حل مي باشد) بيشتر از جابجايي تنديس سعدي است كه هر چند وقت يكبار مكان آن تغيير مي كند؟ آقاي شهردار با توجه به اينكه ما در جنگ تحميلي عراق عليه ايران جانبازان زيادي را تحويل كشورمان داده ايم كدام يك از پياده روهاي سطح شهر شرايط لازم براي تردد اين عزيزان را دارا مي باشند؟ امروزه ما در سطح شهر با پياده روهايي برخورد مي كنيم كه علاوه بر اينكه چهره شهر را زشت و نازيبا نموده اند براي همشهريان مشكلات عديده اي را بوجود مي آورند توجه شهرداري به پياده روهاي شهر مي تواند مردم را به مشاركت بيشتر ترغيب كند، اما وضعيت نامناسب پياده روها نشانگر بي توجهي به حقوق شهروندان است آقاي شهردار تشديد ترافيك در چهار راه سعدي و خيابان طالقاني ناشي از وضعيت نامناسب پياده روهاست چرا كه مردم به اين دليل مرتب به محدوده سواره روها تجاوز مي كنند. به نظرمي رسد شهرداري شهر ايلام از اهميت و نقش مهم پياده روها در مسايل شهري بنا به دلايلي غافل شده است. از مسايل و مشكلات ديگري كه ما با آن روبرو هستيم وضعيت خيابانها و كوچه هاي سطح شهر بعد از انجام عمليات متعدد حفاري توسط ادارات و سازمانهاي دولتي و يا شركتهاي پيمانكاري مي باشد، از جمله اين مشكلات وضعيت تاسف بار روكش آسفالت توسط شهرداري است (حداقل عمر آسفالت 10 تا 15 سال مي باشد كه متاسفانه در شهرمان اين عدد بين 1/5 تا 2 سال مي باشد كه اين موضوع به علت استاندارد نبودن آسفالت، بي تجربگي آسفالت كاران و بعضاً استفاده از آسفالت كاران پشت بامي است) كه علاوه بر هزينه هاي گزاف بازسازي مشكلات جاني و مالي براي مردم و وسايل نقليه آنها به دنبال دارد. شهرداري مي بايست به وضعيت كوچه ها و خيابانهايي كه در اثر حفاري و كندن كانالهاي متعدد، ناهمواريها و چاله هايي را بوجود آورده است سر و سامان بدهد، چرا كه ادامه اين وضعيت ناخرسندي و عدم رضايت مردم اين مناطق را به دنبال دارد (در فصل بارندگي به علت جمع شدن آب در اين چاله ها مشكلاتي از قبيل پرورش ميكروب و انواع آلودگيها قابل مشاهده است) همچنين شهرداري بايد هماهنگي و تعامل بيشتري با ادارات داشته باشد. بطور مثال ما شاهد اين وضعيت هستيم كه در يك خياباني از طرف شركت آب و فاضلاب جهت انجام خدمات، حفاري هايي صورت مي گيرد، شهرداري نيز بنا بر وظيفه و خواست عمومي اقدام به ترميم خيابان مورد نظر مي كند (البته بعد از گذشت چند روز شاهد نشست خيابان و چاله هاي زياد در نقاط ترميمي هستيم) اما ارگانها و ادارات ديگري اقدام به انجام عمليات حفاري (لوله كشي گاز و …) در فاصله كمتر از يك هفته در همان خيابان مي كنند، اين عدم هماهنگي بين سازمانها و شركتها جهت ارائه خدمات باعث بروز مشكلات براي شهروندان شده است، با اين وضعيت كمتر خياباني در سطح شهر مي توان پيدا كرد كه عاري از دست انداز باشد. يكي ديگر از نيازهاي اساسي در هر جامعه بحث سرويسهاي بهداشتي جهت استفاده همشهريان، مسافران شهرهاي همجوار و يا روستايياني است كه جهت انجام كارهاي اداري و … به شهر مي آيند شهر ايلام با جمعيتي در حدود 190000نفر داراي يك سرويس بهداشتي در فاصله 200 متري ميدان 22 بهمن مي باشد (سرويسهاي بهداشتي پاركهاي كودك و ملت از لحاظ شهري جزء لاينفك پاركها مي باشند) بايد پذيرفت كه تنها سرويس بهداشتي سطح شهر از لحاظ طراحي و مكان يابي در مجموعه فضاي شهري داراي ايراداتي اساسي است. آيا شهردار محترم شهر ايلام تاكنون جهت نحوه نگهداري و رفع بوي بد و مشمئز كننده اين سرويسها چاره اي انديشيده است؟ به فرموده دكتر اسماعيل شيعه رييس دانشكده معماري و شهرسازي دانشگاه علم و صنعت ايران ضروري است سرويس هاي بهداشتي به گونه اي تعبيه شوند كه دست كم در زير زمين ساخته و يا تنها با يك فلش جهت آن نشان داده شود تا مواردي همچون سيما، چهره، نما، تيپولوزي بناها و پيشگيري از آلودگيهاي محيطي رعايت شود، همچنين اكثر كارشناسان و برنامه ريزان شهري در مورد بناهاي شهري اعتقاد دارند چون سرويس هاي بهداشتي را (شرمگاه شهري) مي دانند ضروري است در جاي پوشيده باشند و ضمن اينكه نيازي را مرتفع مي كنند از شرم و حياي معماري ايراني برخوردار باشند آيا با توجه به الگوهاي مناسب در توسعه و طراحي فضاهاي شهري بهتر نيست ورودي اين سرويسها قسمت جنوبي آن باشد (با توجه به قرار گرفتن اين سرويس در خيابان اصلي شهر بيشتر افراد از خير رفع نياز خود مي گذرند). آيا با توجه به مبالغي كه جهت استفاده از اين مكان عمومي ازمردم دريافت مي شود و مسئولان هميشه شعار شهر ما خانه ما را تبليغ مي كنند خريدن چند بسته دستمال كاغذي و چند عدد صابون و تميز نگه داشتن آنها، درخواستي غير معقول مي باشد؟ با توجه به اينكه سرويسهاي بهداشتي در طرحهاي ثابت، پيش ساخته، موقت و قابل حمل و … وجود دارد و يكي از نيازهاي اساسي در هر جامعه شهري طراحي و تعبيه سرويس هاي بهداشتي در سطح شهر مي باشد شهرداري شهر ايلام تاكنون چه اقداماتي انجام داده است؟ البته اگر همواره قفل نباشند و بتوان از آنها استفاده کرد؟ آقاي شهردار مردم حق نظارت و مطالبه از شهرداري ( از اين جهت كه تامين كننده بودجه آن هستند) را دارا مي باشند، شهروندان معمولاً عملكرد شهرداري را ارزيابي مي كنند و اگر اين ارزيابي مثبت باشد اعتبار نظام شهري افزايش مي يابد برنامه هايي كه توسط شهرداري اجرا مي شود مي بايست در تعامل و همخواني با نيازهاي جامعه باشد، چرا كه خارج از انتظارات بحق شهروندان، مردم در برخورد با مجموعه شهرداري برخوردي منفعل و نااميد كننده … خواهند داشت. درپايان انتظار مي رود اعضاء محترم شوراي شهر به عنوان نمايندگان و منتخبان مردم ضمن پرهيز از سياست بازي و كارهاي فرعي، مسئوليت خود در حيطه امور شهري را كم اهميت قلمداد نكرده (طبق اصل 103 قانون اساسي جمهوري اسلامي، استانداران، فرمانداران و ساير مقامات كشوري كه از طرف دولت تعيين مي شوند در حدود و اختيارات شوراها ملزم به رعايت تصميمات آنها هستند) و در ارائه راهكارهاي مناسب، ابلاغ و پيگيري آنها بعنوان مرجع و ناظر بر فعاليتهاي شهرداري نقش برجسته تري ايفا نمايند، همچنين وعده ها و قولهايي را كه در زمان انتخابات به مردم داده اند را فراموش نكرده و با توجه به نزديك بودن آنها به اقشار جامعه در جهت رفع نيازها و مشكلات آنها و پاسخگو بودن به مردم جهت جلب اعتماد عمومي نهايت سعي خود را به كار گيرند. منابع در دفتر نشريه موجود است.
