شهرداری الکترونیکی، بستری برای مدیریت شهری کارآمد

نویسندگان: سید یوسف اکبری نسب – مریم بیات

چکیده: با پیشرفت سریع جوامع و رشد فن آوری های اطلاعاتی، مباحث جدیدی در حوزه شهرداری ها مطرح شده است که استقرار آن ها در مقیاس جهانی و حتی ملی و منطقه ای، می تواند موجب تسریع در پیشرفت مادی و معنوی شهروندان و نیز صرفه جویی در وقت و هزینه ها شود.
اصولاً ارائه خدمات فراگیر به شهروندان به صورت متمرکز در یک شهر با تحقق شهرداری الکترونیک میسر می گردد. از آنجا که هدف مدیریت شهری کنترل، هدایت و توسعه همه جانبه و پایدار شهر است و این امر با مشارکت شهروندان محقق می گردد لذا شهرداری الکترونیک بستری را فراهم می کند تا ارائه خدمات مورد نياز به شهروندان با حداکثر کارایی محقق گردد. این مقاله با نگاهی به اهمیت شهرداری الکترونیک در مدیریت شهری به الزامات و چالش های آن نیز اشاره می کند.
کلید واژه: شهرداری الکترونیکی1، فناوری اطلاعات2، مدیریت شهری3

مقدمه:
پیشرفت سریع و چشمگیر جوامع و رشد روز افزون فناوری های نوین باعث مطرح شدن مباحث جدیدی در حوزه شهرداری ها شده است که تحقق آن ها علاوه بر صرفه جویی های اقتصادی بستری را برای پیشرفت مادی و معنوی شهروندان نیز فراهم می کند. با توجه به اینکه شهرداری مجموعه ای از سازوکارهای مرتبط با شهر و شهرنشینی است لذا توسعه و بهبود فناوری ها و زیرساخت های فنی شهرداری ها می تواند گام بسیار مهمی در ارائه خدمات بهتر به شهروندان باشد. از این رو برای کاهش بسیاری از معضلات شهری از جمله ترافیک، سوانح رانندگی، آلودگی های زیست محیطی، فساد اداری و هزینه های ناشی از تردد غیرضروری شهروندان در شهر، اغلب خدمات شهرداری می تواند از طریق فناوری های اطلاعاتی نظیر اینترنت و پایگاه های الکترونیکی ارائه گردد. در کشورهای توسعه یافته، نحوه اداره شهرها از الگوی مدیریت واحد شهری تبعیت می کند و لازمه این امر تحقق شهرداری الکترونیک با هدف ارائه خدمات شهرداری به شهروندان به صورت آنلاین و بدون محدودیت های زمانی و مکانی است. در حوزه مدیریت شهري، شهرداري هاي الکترونیکی در تمام نقاط جهان در حال ظهور هستند و در آینده نزدیک ارائه خدمات شهري کاملاً دگرگون شده و به صورت برخط خواهد بود.

مدیریت شهری و اهمیت آن:
فرایند شهرنشینی در کشورهای جهان سوم در مقایسه با کشورهای صنعتی دارای شتاب بیشتری است. با توجه به رشد بی رویه شهرنشینی در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، برنامه ریزان شهری در صدد مقابله با مسایل و مشکلات آتی شهرها هستند بخصوص اینکه تمرکز جمعیت در شهرهای بزرگ مشکلات فزاینده ای از جمله افزایش بیکاری، کمبود خدمات اجتماعی وفرهنگی، مشکلات بهداشتی و … را برای این شهرها ایجاد نموده است. مشکلات شهروندان در اداره امور شهر را می توان رویکرد عمومی و کلان در مدیریت شهری برشمرد. به عبارتی ایجاد وابستگی عاطفی و معنوی به محیط زندگی و احساس مسئولیت در قبال آن می تواند محرکی برای سهیم شدن شهروندان در حوزه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی آنان باشد. در واقع‌ مديريت شهري‌ در قالب‌ نظام‌ برنامه‌ريزي‌ اقتصادي، اجتماعي‌ و قضايي‌ حاکم‌ بر کشور، اقدام‌ به‌ تهيه‌ برنامه‌هاي‌ توسعه‌ شهري براي‌ شهر مي‌کند و سپس‌ آن‌ برنامه‌ را در چارچوب‌ نظام‌ اداري‌ اجرايي‌ حاکم، به‌ پروژه‌هاي‌ عملياتي‌ تبديل‌ کرده‌ و به‌ مرحله‌ اجرا مي‌رساند(داداش پور،2002). هدف‌ سيستم‌ مديريت‌ شهري‌ به ‌مثابه‌ جزئي‌ از سيستم‌ حکومتي، اداره‌ امور شهرهاست. و نقشي‌ که‌ دولت‌ براي‌ اين‌ سيستم‌ قايل‌ مي‌شود، تعريف‌ اين‌ هدف‌ را روشن‌ مي‌سازد. ترديدي نيست‌ که‌ اين‌ تعريف، هرچه‌ باشد، هدف‌ سيستم‌ مديريت‌ شهري‌ در جهت‌ اهداف‌ ملي‌ بوده‌ و با آن‌ همسوست‌ و از کلیات‌ آن‌ تبعيت‌ مي‌کند. به‌همين‌ دليل‌ است‌ که‌ برنامه‌هاي‌ اين‌ سيستم‌ براي‌ ساماندهي‌ امور شهر، به‌طور کلي‌ در چارچوب‌ برنامه‌هاي‌ کلان‌ و قوانين‌ جاري‌ کشور تدوين‌ مي‌گردد و اقدامات‌ اين‌ سيستم‌ ناقض‌ مقررات‌ قانوني‌ کشور نيست.(زاهدي‌فر، 1373).
هدف‌ تئوريک‌ سيستم‌ مديريت‌ شهري، تقويت‌ فرايند توسعه‌ شهري‌ است‌ به‌نحوي‌ که‌ در سطح‌ متعارف‌ جامعه‌ زمينه‌ و محيط‌ مناسبي‌ براي‌ زندگي‌ راحت‌ و کارآمد شهروندان، به‌تناسب‌ ويژگي هاي‌ اجتماعي‌ و اقتصادي‌ فراهم‌ شود. در قالب‌ اين‌ هدف‌ کلان‌ مي‌توان‌ سه‌ هدف‌ خرد فراگير براي‌ تمام‌ سيستم‌هاي‌ مديريت‌ شهري‌ به‌شرح‌ زير تعيين‌ کرد:
1-حفاظت‌ از محيط‌ فيزيکي‌ شهر
2-تشويق‌ توسعه‌ اقتصادي‌ و اجتماعي‌ پايدار
3-ارتقاء شرايط‌ کار و زندگي‌ کليه‌ شهروندان‌ باتوجه‌ ويژه‌ به‌ افراد و گروه هاي‌ کم‌ درآمد
4- آماده سازی زيرساخت های اساسی برای عملکرد کارآمد شهرها
5- آماده سازی خدمات لازم برای توسعه منابع انسانی، بهبود بهره وری و بهبود استاندارد های زندگی شهری
6- تنظيم فعاليت های تاثيرگذار بخش خصوصی بر امنيت، سلامتی و رفاه اجتماعی جمعيت شهری
7- آماده ساختن خدمات و تسهيلات لازم برای پشتيبانی فعاليت های مولد و عمليات کارآمد مؤسسه های خصوصی در نواحی شهری
8- برنامه ريزی استراتژيک (كاظميان1383ص177)
مديريت‌ شهري‌ به‌ لحاظ‌ اداري‌ اجرايي‌ مشتمل‌ بر عناصر متعدد براي‌ اداره‌ امور يک‌ شهر است و شهرداري‌ جزء عناصر مهم‌ مديريت‌ سياسي‌ و اجتماعي‌ شهر محسوب‌ مي‌گردد و مهمترين‌ عنصر اجرايي‌ سيستم‌ مديريت‌ شهري‌ است. با توجه به اهمیت اطلاعات به عنوان یکی از مهم ترین راه های رسیدن به تعالی سازمان، نظام مدیریت شهری باید به ابزارهایی برای گردآوری اطلاعات تجهیز گردد. لذا برای آمارگیری های دقیق و تهیه نقشه های اطلاعاتی و تشکیل بانک اطلاعات استفاده از فناوری های اطلاعاتی بسیار مهم است.

شهرداری الکترونیکی:
وجود بيش از 60 درصد از جمعيت كشور در شهرها، بالاتر بودن نرخ رشد جمعيت شهري نسبت به نرخ رشد جمعيت ملي و اختصاص درآمد بسيار بالايي از ارزش افزوده و اشتغال كشور به شهرها، نشان از جايگاه اقتصاد شهري در ايران دارد.(قادري،1385،ص22) شهرداری به لحاظ ساختار تشکیلاتی، وظایف و عملکرد جایگاه خاصی را در تشکیلات اداری اجرائی کشور به خود اختصاص داده است به طوری که از یک سو به عنوان نهادهایی مستقل و عمومی، نه ماهیت سازمان های دولتی را دارد و نه از جایگاه و ساختار خصوصی برخوردار می باشد. توسعه خدمات شهری به مردم و انتظارات رو به افزایش شهروندان طلب می کند که با این پدیده رو به گسترش برخوردی شایسته به عمل آید. برای کاهش بسیاری از معضلات شهری از جمله ترافیک، آلودگی‌های زیست محیطی و هزینه‌های سنگین ناشی از ترددهای غیر ضروری شهروندان کشور در آینده‌ای نه چندان دور باید خدمات شهرداری از طریق شبکه اینترنت و پایگاه‌های الکترونیکی این نهاد دریافت گردند. این اقدام خود یکی از گام هایی است که در مسیر ایجاد دولت الکترونیک نیز می تواند بسیار موثر باشد. شهرداری الکترونیک، سازمانی است که با بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات، خدمات خود را در حوزه وظایف شهرداری به صورت سریع، قابل دسترس و با امنیت بالا به شهروندان ارائه می کند. خدمات این شهرداری به صورت شبانه روزی و فارغ از محدودیت های زمانی و مکانی در شهر واقعی است. لذا شهرداری نیازمند سیستم یکپارچه‌ای است که با انعطاف پذیری بالا جهت تطبیق با نیازهای شهرداری‌ها تولید شده باشد تا به وسیله آن گزارش‌های پیچیده و جامعی از فرآیندهای اطلاعاتی شهرداری‌ در حوزه‌های مختلف مالی، اداری، منابع انسانی، پشتیبانی و … تهیه و بر پایة آن ها تصمیمات راهبردی در حوزه مدیریت شهری اتخاذ گردد. استفاده از ابزارها و فناوري های نوین باعث یکپارچه سازي وایجاد تعامل بین نهادهاي گوناگون شده و براي تحقق اهداف مدیران شهر، ایجاد ارزش می نماید. در این راستا استفاده از توانایی و اندیشه هاي بومی مدیریتی در کنار الگوبرداري از ارزش هاي آشکار شده فناوري های نوین و مدرن می تواند سازنده باشد.

اهداف شهرداری الکترونیک:
شهروندان همیشه انتظاراتي را از شهرداری دارند و اين انتظارات شامل دسترسي به كليه خدمات ارائه شده به صورت ساده و بدون محدوديت هاي درون سازماني و بدون محدويت هاي مكاني مي باشد. بدیهی است كه اين انتظار بدون همكاري و هم راستايي واحدهاي مختلف شهرداري درجهت ارائه خدمات مورد نياز به شهروندان ميسر نخواهد شد.  مهم ترین اهداف شهرداری الکترونیک را در جهت ارائه خدمات بهینه به شهروندان را می توان در موارد ذیل خلاصه نمود:
-حذف بوروکراسی و تبدیل آن به اطلاعات دیجیتالی .
-توجه به ارتباطات الکترونیک .
-امکان تبادل نظرات شهروندان درباره عملکرد شهردار و شهرداری.
-پرداخت عوارض درآمد، شهرسازی، نوسازی و … از طریق اینترنت.
-اطلاع رسانی به موقع در مورد قوانین و فعالیت های مربوط به شهر.
بدیهی است که تحقق شهرداری الکترونیکی دارای مزیت های بسیاری است. به عنوان مثال شهروندی که برای انجام کاری به شهرداری مراجعه می کند و با مسائلی نظیر سر کله زدن مدیران یا کارمندان مواجه می شود و یا وجود سیستم های نامنظم رویه های کاری و بوروکراسی باعث می شود تا انجام یک فعالیت اداری فرآیند ثابت و معینی را طی نکند. علاوه بر این مسائل در یک سازمان فیزیکی و واقعی هزینه های مختلفی نظیرهزینه پرسنلی(مثل حقوق کارمندان)، هزینه تدارکات(خرید لوازم)، هزینه های بالاسری(هزینه آب و برق)، هزینه های تأسیساتی(مانند هزینه های تعمیرات) و …. وجود دارد در حالی که در شهرداری الکترونیکی مراجعه کنندگان به جای مراجعه به محل فیزیکی شهرداری به محل مجازی آنها بر روی شبکه جهان گستر اینترنت مراجعه می کنند و تنها با وارد کردن آدرس وب سایت های مورد نظر به سایت آنها متصل شده و تمام کارهای اداری خود را بدون هیچگونه واسطه ای انجام می دهند و اطلاعاتي از قبيل سوابق ملك اعم مجوزها و گواهي هاي صادره از طرف شهرداري، ضوابط و مقررات ساخت و ساز، ميزان عوارض ساليانه، بدهي هاي معوقه ملك، طرحها و پروژه هايي كه بر ملك تاثير گذارخواهند بود را بدست آورند. علاوه بر این مزیت مهم، استقرار شهرداری الکترونیکی مزیت های بسیاری خواهد داشت که عمده ترین آن ها عبارتند از:
1-ایجاد زیرساخت ارتباطی مطلوب و مناسب برای شهر
2-فراهم آوردن و ایجاد بستر و کانال های آموزشی
3-بهبود کیفیت زندگی مردم با پاسخ به نیازهای آنان
4-ارائه و سعی بر ارائه خدمات یک مرحله ای
5-تقویت محیط رقابتی شهر
6-تسهیل تعاملات و ارتباطات بین سازمانی
7-دسترسی24 ساعته به خدمات شهری
8-افزایش مشارکت مردمی در اداره شهری
9-کاهش مقوله ترافیک شهری
10-ایجاد یک سیستم مدیریت اطلاعات جامع برای مدیران سازمان های شهری
11-صرفه جویی در منابع شهری
12-کاهش هزینه های فعالیتهای اداره و امور شهری
13-کاهش فساد اداری و صحت و اعتبار عملکرد کارکنان
14-سامانه های اطلاع رسانی و افزایش آگاهی مردم(نکوئی، 1386)

مراحل ایجاد شهرداری الکترونیکی:
شکل گیری و استقرار شهرداری الکترونیکی از الگوی دولت الکترونیکی تبعیت می کند و چهار مرحله را شامل می گردد:
1-مرحله پیدایش: این مرحله مرحله فرهنگ سازی بوده و ابزارها و خدمات ساده الکترونیکی در اختیار کاربران قرار می گیرد. احداث وب سایت اولین گام در این مرحله می باشد. اقدامات لازم در این مرحله عبارت است از:
–  تهیه یک سند بالادستی و راهبردی جهت استقرار شهرداری الکترونیکی
– ارائه تسهیلات اینترنتی
– ایجاد ساختار مناسب تکنولوژیکی اطلاعات در وزارت کشور و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
– افزایش آگاهی عمومی شهروندان و کارکنان دولت به تسهیلات فناوری اطلاعات
– تربیت نیروی انسانی متخصص در فناوری اطلاعات
2-مرحله ارتقاء: در این مرحله سازمان به گسترش خدمات خود برای عموم کاربران می پردازد، و منابع اطلاعاتی لازم را برای ارائه خدمات مناسب تقویت و ساختار دهی می کند. فعالیت های توسعه زیرساخت های شبکه ای و سخت افزاری برای ارائه خدمات بهتر در اولویت اجرایی قرار می گیرد. اقدامات لارم در این مرحله عبارت است از:
-ارائه خدمات الکترونیکی به شهروندان
-تولید، توزیع و استفاده از اطلاعات الکترونیکی
-توسعه آموزش تخصصی به کارکنان دولت و آموزش های ویژه
-اصلاح نظام مدیریت شهری و رویه های سنتی
-ایجاد شبکه محلی و بین سازمانی دستگاه های اجرایی شهری، تجهیز و ارتقای سخت افزار و نرم افزار آن ها
3-مرحله تعامل: در این مرحله کاربر تعامل آنلاین خود را با شهرداری آغاز می کند. برای ورود به این مرحله لازم است که زیرساخت های سخت افزاری و شبکه ای مطلوب باشند. در این مرحله تعامل به صورت خودجوش و بیشتر از طرف کاربر انجام می شود. در این مرحله موارد ذیل تحقق می یابد:
-تعامل اطلاعاتی در بین دستگاه های اجرایی و شهروندان
-ایجاد سیستم های عمومی یکپارچه در سطح ادارات، سازمان ها و شرکت ها
-تعاملی کردن وب سایت ها+
-تعامل اطلاعاتی در سطح ملی با دستگاه های دولتی و خصوصی
-تعامل اطلاعاتی با جامعه اطلاعاتی جهان به عنوان شهروندان هزاره سوم
4-مرحله یکپارچه سازی: در این مرحله دامنه خدمات ارائه شده به شهروندان گسترش می‌یابد و خدمات متنوع‌تری عرضه می‌شود. (سازمان فاوا، شهرداری اصفهان، 1389، صص 39-37) با استفاده از یکپارچه سازي فرایندها می توان فرصتی برای مدیریت شهري جهت ارتقاء کیفی خدمات به شهروندان فراهم نمود. يكي از ويژگي هاي مهم شهرداري ها وجود پراكندگي جغرافيايي بخش هاي مختلف و نيز وجود سازمان ها و نهادهای وابسته مي باشد كه لازم است موضوع يكپارچگي هم درون سازمان ها و هم بين سازمان هاي مختلف بررسي شود. معمولاً مفهوم يكپارچگي در حوزه هاي فني یعنی سيستم ها و بانك هاي اطلاعاتي مطرح مي گردد ولي معمولاً ابعاد يكپارچه سازي فراتر از اين حوزه ها مي باشد. به دلیل جهانی شدن اقتصاد و بازار و رقابتی شدن محیط کسب وکار، سازمان ها به يافتن راه حل هاي كسب و كار بهتر با ساختارهاي انعطاف پذير و قابل اطمينان تر نياز دارند. بسياري از ساختارهاي سازماني و تشكيلاتي توسط سيستم هاي اطلاعاتي كه فرآيندهاي كاري را به صورت مستقيم و يا غير مستقيم در جهت رشد و ابقاء سازمان پشتيباني مي كنند بهبود یافته اند. با اداره مؤثرتر اين فرآيندها سازمان ها مي توانند از طريق كاهش هزينه، افزايش توليد و بهبود سرويس دهي مشتريان به مزیت های رقابتی دست یابند. در دو دهه گذشته گرايش خاصي به راه حلي متمركز كه فرآيندهاي كاري را بهبود مي دهند ايجاد شده است. این راه حل سازمانی عبارت است از ERP یا سامانه تخصیص منابع سازمان است که طیف وسیعی از فعالیت های مختلفی را که به بهبود عملکرد سازمان منتهی می شود در بر دارد.
طبق مطالعات صورت گرفته گرایش سازمان های ایرانی به استفاده از سیستم های یکپارچه روز به روز در حال افزایش است. در سازمان هایی نظیر شهرداری که دارای واحدهای سازمانی متعدد هستند، هماهنگی و مدیریت زمان و ارتباط بین منابع انسانی، بسیار مشکل می باشد. مدیر برای دریافت بازخوردها و نیز سایر داده ها و اطلاعات مرتبط از کلیه بخش های مؤسسه یا سازمان، نیازمند برقراری ارتباط با آنهاست. ERP سیستم هایی مبتنی بر رایانه هستند که برای پردازش تراکنش های سازمان طراحی شده اند و هدف آن ها تسهیل برنامه ریزی تولید و پاسخ گویی به موقع به مشتریان در محیطی یکپارچه است.(O’ Leary,2000) سیستم برنامه ریزی منابع سازمان موجب مکانیزه کردن تمام فرآیندها در هر واحد یا زیرمجموعه می شود، از این رو مدیران واحدهای مختلف شهرداری قادر می شوند گزارش های به موقعی از عملکرد و فعالیت های مختلف سازمان خود دریافت کنند. این سامانه با ايجاد زنجيره اي كاملاً يكپارچه بين كليه واحدها و بخش هاي يك سازمان ضمن افزايش کارایی هريك از اين بخش ها، قابليت پاسخگويي آنی را نیز فراهم مي كند. سيستم هاي برنامه ريزي منابع سازمان كل فرآيند هاي سازماني و بين بخشي را یکپارچه نموده و با استفاده از فن آوري اطلاعات، شبكه اي از نرم افزار و سخت افزارها را جهت ايجاد اتصال بين تمامي بخش هاي سازمان فراهم می کنند. عدم یکپارچگی اطلاعات در سازمان و مشکلات ناشی از آن، سازمان ها را به استفاده از سیستم یکپارچه سوق می دهد. مشکلاتی نظیر:
–  ذخیره سازی اطلاعات تکراری در سیستم های پراکنده سازمان
–  ورود مجدد اطلاعات موجود در سیستم ها
–  تبدیل اطلاعات یک سیستم به منظور استفاده در سیستم یا سیستم های دیگر
–  توسعه، بروزرسانی و رفع مشکلات برنامه های مختلف که با کدهای منسوخ شده توسعه یافته اند.
–  برنامه نویسی برای ایجاد ارتباط بین سیستم های مختلف برای تبادل خودکار اطلاعات در بین آن ها
–  عدم وجود ارتباطات اثربخش بین واحدهای مختلف
– عدم دسترسی به اطلاعات مناسب در موقع مناسب که سبب تصمیم گیری های مهم مدیریت به صورت شهودی می شود. (Davenport,1998, pp.121-131)
برخي از اهداف يکپارچه سازي (فرآيندها ، برنامه ها و داده ها) عبارتند از :
–  استفاده از يك بستر مناسب براي استقرار شهرداري الكترونيكي و مديريت مشاركت شهروندان .
–  استفاده مناسب از قابليت ها و ابزارها و تجهيزات فناوري اطلاعات درجهت پياده سازي شهرداري الكترونيكي .
–  دسترسي سريع به اطلاعات دقيق و صحيح و به روز با انجام تعاملات لازم بين نرم افزارها و داده ها .
–  ايجاد يک پايگاه اطلاعاتي مطمئن براي انجام مميزي هاي مختلف و ارزيابي عملکرد .
–  جلوگيري از افزونگي داده ها با کاهش تعداد دفعات وارد کردن داده ها .
–  امكان استفاده بهينه از كليه فرآيندها و اجزاء مختلف سيستم ها (احمدي، 1388)
فن آوری ERP موجب مکانیزه کردن تمام فرآیندها در هر واحد یا زیرمجموعه می شود، از این رو مدیران واحدهای مختلف شهرداری قادر می شوند گزارش های به موقعی از عملکرد و فعالیت های مختلف سازمان خود دریافت کنند. با توجه به اینکه مدیریت منسجم و کارآمد بر منابع سازمانی یکی از ضرورت های مدیریت در شهرداریست، ERP با شفاف سازی عملکرد افراد در روندهای سازمان و با توانایی در اندازه گیری تأثیر عملکرد افراد در فرآیندها، دیدگاهی فرآیند نگر را در سازمان بسط می دهد و به این ترتیب جهت گیری افراد و بخش های مختلف سازمان به سمت اهداف سازمانی به شکل منسجم میسر خواهد شد. شهرهای الکترونیکی نرم افزار، سخت افزار و بستر مورد نظر را برای دسترسی شهروندان به پایگاههای داده خدمات دولتی و بخش خصوصی، به صورت شبانه روزی بر روی شبکه وب فراهم می آورند و از این طریق شهرداری ها بخش عمده ای از خدمات خود را به  شهروندان ارائه می کنند. لذا برقراری برقراری سیستم های یکپارچه نظیر سیستم یکپارچه شهرسازی در شهرداری برای شفاف کردن نقش « شهر و شهروند» در راستای مدیریت شهری بسیار کارآمد بوده و کوشش ها و فعالیتهای دخیل در مدیریت شهری را به سمت بهره گیری بیشتر و سریعتر از ابزار فن آوری های نوین در عرصه خدمات رسانی که از اهداف اصلی شهرداری می باشد رهنمون،خواهدساخت.

مهم ترین چالش های ایجاد شهرداری الکترونیکی:
در دنیای کنونی رشد فناوري اطلاعات موجب شده تا سازمان ها، چارچوب فعالیت هاي خود را با این فناوري هم راستا نمایند. از این رو سازمان های بزرگ و مهم نظیر شهرداري ها که قلب تپنده شهر محسوب می شوند، باید خود را با دنیاي الکترونیک و مجازي هماهنگ نمایند .اما ورود به این عرصه به سادگی میسر نمی باشد و این تغییر فرایند چالش هایی را نیز به همراه خواهد داشت. از جمله چالش های فرارو می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
-تغییر کند فرآیندهاي سنتی به فرآیندهاي روند دار
– حمایت و پشتیبانی نامناسب مدیران ارشد
– نبود تشکیلات و فرآیندهاي مناسب مدیریت فناوري اطلاعات و ارتباطات در سازمان هاي شهري
– حرکت بدون برنامه ریزي
– سطح پایین اعتقاد به استفاده از استانداردهاي بین المللی
– عدم انجام ارزیابی مناسب عملکرد فاوا در سازمان ها
– عدم تخصیص بودجه کافی براي اجراي پروژه ها
– مقاومت سازمانی
– وابستگی پروژه هاي ICT به همکاري نیروهاي انسانی
– ضعف در شناسایی و انتخاب پیمانکار
– پایین بودن سطح انگیزه پرسنل تخصصی ICT شهرداري
– دشواري جذب نیروهاي متخصص
– زیرساختهاي غیر فنی شامل فرهنگ سازي، آموزش، منابع انسانی، تدوین برنامه فناوري اطلاعات و ارتباطات
– عدم ایجاد ساختار و تشکیلات فاوا مطابق فرآیندهاي استانداردهاي بین المللی، ارزیابی عملکرد فاوا، بودجه و قوانین حقوقی که همگی از مهمترین چالش ها براي پیشبرد تحقق شهرداري الکترونیکی می باشند.( مرتضوی و بهرامی، 1390)
شهرداري الکترونیکی با استفاده از مجموعه اي از نرم افزارها و بسترهاي ارتباطی مناسب شکل می گیرد و شهروندان ارتباط خود را با آن از طریق یک وب سایت یا پورتال برقرار می کند. با توجه به اینکه يكي از مهم ترین اهداف و شعارهاي شهرداري الكترونيكي دسترسي شهروندان به كليه خدمات در کلیه ساعات شبانه روز می باشد پورتال به عنوان یک درگاه الکترونیکی واحد و جامع امکان دسترسی به قوانین، دستورالعمل ها، اطلاعات و خدمات مورد نیاز شهروندان را به صورت شبانه روزی فراهم می کند. شهروندان از طریق این درگاه قادرند کلیه امور مرتبط با شهرداری از جمله دریافت مجوزهای تغییر، اصلاح و ساخت وساز، نقشه های الکترونیکی شهرداری، پرداخت های الکترونیکی، مناقصات و مزایده های اینترنتی، پرداخت انواع عوارض نظیر درآمد، نوسازی، شهرسازی، جرایم حذف پارکینگ و کلیه اطلاعات آماری را با امنیت و اثربخشی بالا انجام دهند. همچنین با استفاده از کیوسک های الکترونیکی امکان ارائه خدمات شهرداری به شهروندان می گردد. این کیوسک ها امکاناتی از قبیل دسترسی به اینترنت و پست الکترونیکی را دارا بوده و توسط یک سیستم رایانه ای داخلی خدمات مورد نیاز شهروندان را ارائه می کنند و به این ترتیب صرفه جویی درهزینه و زمان را سبب می شوند. از طرفی شهروندان با استفاده از قابلیت خدمات پیام کوتاه تلفن های همراه می توانند از وضعیت ترافیک، اورژانس و موارد دیگر آگاهی پیدا نمایند.
بهره مندی از ارزش هاي تجربه شده در شهرهایی که با موفقیت به سمت الکترونیکی شدن پیش رفته اند زمینه سازی برای الگوبرداري و دستیابی به مدل مناسب براي مدیریت شهري خواهد بود. با استقرار سیستم های یکپارچه  در شهر از فعالیت های موازی جلوگیری می شود و تمام فعالیت ها تحت نظارت یک مدیریت واحد صورت می گیرد. اکثر مشکلات مربوط به انجام امور اداری به دلیل یکپارچه نبودن و یا به عبارت دیگر پراکنده بودن پروسه های اداری می باشد. براي بهره گيري از مزاياي يكپارچگي در شهرداري ها لازم است در تمامي سطوح مديريتي و اجرايي و متناسب با ويژگي هاي هر سطح با استفاده از ابزارها و مكانيزم هاي خاص اقدام كرد. از طرفی زیرساخت های فناوری اطلاعات با عملیات مرکزی در کنار امکانات سخت افزاری و نرم افزاری لازم به کار به کار گرفته شوند. دولت نیز مشکلات توسعه اینترنت را به عنوان شاخص مهم پیشرفت فناوری اطلاعات برطرف نماید. لذا مهم ترین نیاز ما استقرار مدیریت علمی در کشور است که البته نیازمند بازنگری در دیدگاه موجود نسبت به پهنای باند و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات می باشد.

نتیجه گیری:
با توجه به این که شهرداری نزدیکترین نهاد به مردم در زمینه ارائه خدمات عمومی و رفاهی است لذا با توسعه شهرداری الکترونیک زمینه ایجاد مدیریت یکپارچه شهری و در نهایت کوچک سازی دامنه فعالیت های دولت فراهم می شود و می توان انتظار داشت که این قبیل نهادها در قبال عملکرد خود احساس مسئولیت بیشتری داشته باشند. بر همین اساس کارشناسان، مدیران و سیاستگذاران شهرداری های کشور باید به وسعت، کارایی و اهمیت دستاوردهای حاصل از به کارگیری صحیح و اصولی این گونه فناوری ها توجه بیشتری نموده و در جهت بکارگیری آن ها عزم جدی تری داشته باشند. علی رغم این که سالیان متمادي از روند توسعه فناوري اطلاعات در کشورهاي توسعه یافته می گذرد و در عصر کنونی کشـورهـاي توسعه یافته پروژه الکترونیکی شدن شهرها را به طور کامل طی کرده اند اما در اکثر کشورهاي در حال توسعه مانند ایران هیچ روند منظم و منسجمی براي پیاده سازي پروژه هایی با این اهمیت وجود نداشته است. عامل اصلی این کاستی ها، پایین بودن سطح آمادگی الکترونیکی جامعه براي پذیرش و استفاده از فناوري های نوین اطلاعات است. یکی از بهترین راهکارها جهت تسریع توسعه شهرهای الکترونیکی در کشور دخالت دادن بیش از پیش بخش خصوصی در توسعه شهرهای الکترونیکی و کاربردهای آن در کشور می باشد. لذا در راستای تحقق سیاست‌های کلی اصل 44، با تکثیر و توزیع امکانات شرکتها و سازمان های دولتی در این حوزه بین شرکت های بخش خصوصی، می‌توان امیدوار بود تا افق های تازه ای در راه توسعه فناوری های نوین باز شود. از طرفی برگزاری کنفرانس‌ها و سمینارهای مختلف برای معرفی دستاوردهای جدید و مطالعه و بررسی دستاوردهای بکارگیری این تکنولوژی ها در سایر نقاط جهان و استفاده از نقطه نظرات کارشناسان امر در این حوزه بسیار مؤثر و سازنده خواهد بود.

منابع:
1- احمدي، سيد مسعود(1388)، شهرداري الكترونيكي و يکپارچگي فراگير درشهرداري ها، دومین کنفرانس بین المللی شهرداری الکترونیکی.
2- داداش پور، هاشم(2002)، مدیریت شهری: اهداف و راهبردها، ماهنامه تدبیر، سال سیزدهم، شماره120.
3- زاهدي‌فر، محمدحسين(1373)‌، تحلیل نظام تصمیم گیری در شهر تهران، بررسی امکان پذیری تمرکزگرایی در تصمیم گیری، پايان‌نامه‌ کارشناسي‌ ارشد برنامه‌ريزي‌ شهري‌ و منطقه‌اي، دانشگاه‌ شهيد بهشتي.
4-سازمان فاوا(1389)، شهرداری اصفهان، شهر و شهرداری الکترونیکی، با نگاهی به چند شهر الکترونیکی دنیا، انتشارات نقش خورشید، اصفهان.
5- کاظميان‌ شيروان‌، غلامرضا(1373)، الگوی مناسب سیستم مدیریت شهری در ایران، پايان‌نامه‌ کارشناسي‌ ارشد برنامه‌ريزي‌ شهري‌ و منطقه‌اي، دانشگاه‌ شهيد بهشتي‌.
6- كاظميان، غلامرضا و نوید سعيدي رضواني(1383)، امكان سنجي واگذاري وظايف جديد به شهرداريها، جلد دوم مديريت شهري و شهرداري ها در ايران ، انتشارات شهرداريهاي كشور.
7-قادري،جعفر(1385)، ارزيابي نظام مالي و درآمدي شهرداري ها در ايران، فصلنامه بررسي هاي  اقتصادي، دوره سوم، شماره3.
8-مرتضوی،حبیب و مهدی بهرامی(1390)، بررسی اثرات IT در سازمان ها و حرکت به سمت شهر و شهرداري الکترونیک؛ چالش ها و کارکردها، اولین همایش منطقه اي رویکردهاي نوین در مهندسی کامپیوتر و فناوري اطلاعات.
9-معزي مقدم، حسين(1381)، شیوه های تأمين منابع درآمدي شهرداري ها، معاونت برنامه ريزي وتوسعه، تهران: انتشارات سازمان شهرداري هاي كشور.
10- نکوئی، نازیلا(1386)، مدل توسعه راهبردی فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری ها، اولین کنفرانس بین المللی شهرداری الکترونیکی.

1. Davenport,T.H.,Putting the enterprise into the enterprise system, Harvard Business Review,Vol.76No.4,1998,pp.121-131
2. O’ Leary,D”Enterprise resource planning systems, life cycle, electronic commerce, and risk,”,cambrige university press, 2000

نوسنده:
سید یوسف اکبری نسب
yousefakbarinasab@ymail.com
کارشناس ارشد مدیریت فناوری اطلاعات
مریم بیات
mbayat1359@yahoo.com