نویسنده: محمود مهدی پور
مهمترین خدمات دینی
مهمترین اقدام در قلمرو خدمات دینی کدام است؟ و برای موفقیت در ارائه آن چه باید کرد؟
در تفکر دینی ما، خدمتبه بندگان خداوند متعال، خدمتبه خدا و اولیای اوست و از عبادات بزرگ شمرده میشود، اگر چه تعبیر سعدی را قدری اغراقآمیز و نادرست میدانیم که فرموده است: «عبادت بجز خدمتخلق نیست .» ولی میپذیریم که خدمتبه خلق پس از ایمان به خدا و ارتباط با او بزرگترین عبادت است .
در حدیث شریف نبویصلی الله علیه وآله آمده است:
«افضل الاعمال بعد الایمان بالله، التودد الی الناس; (1)
پس از ایمان به خداوند برترین کارها، [اقدامات دوستانه و] دوستی با مردم است .»
اصولا ایمان به خدا، بزرگترین پشتوانه فکری برای خدمات صادقانه به بشریت است . ایمان هم انگیزه خدمت است و هم هتبخش و تعیین کننده اولویتها در انواع خدمات رسانی، و هم عامل پایداری در خدمت در برابر همه مشکلات طبیعی و اجتماعی .
در خدمت رسانی، هر چه کمیتبیشتر و کیفیت صادقانهتر و بدون منت و به دور از انگیزههای غیرالهی باشد، و کار با حفظ شخصیتخدمت پذیران انجام گیرد، ارزش بیشتری پیدا میکند . و این تنها مؤمنان راستین اند که به قصد انجام وظیفه الهی و احسان به بشریت و عاشقانه و بدون نیرنگ و فریب، پیدا و پنهان و بی منت و مداوم میتوانند به بشریتخدمت کنند . رابطه ایمان و خدمت رابطهای دوسویه و متقابل است; ایمان انسان را به خدمت میکشاند و خدمت هم عامل تقویت ایمان است .
خدمت در ایران امروز
در شرائط کنونی کشور ما، علاوه بر دلایل عقلی و نقلی همیشگی بر ضرورت خدمت و خدمت رسانی، این موضوع ابعاد و آثار دیگری یافته است .
خدمت رسانی یک فریضه الهی در زندگی اجتماعی است و همیشه مصداق احسان و انفاق و یاری و نصرت و امداد و حمایت از مؤمن و مظلوم و قضای حوائج مؤمنان است .
همیشه خدمتبه دیگران پلکان تقرب و راه کمال انسان است، ولی امروز خدمت رسانی و رقابت در خدمات در برابر رقابت در تخریب و توهین و اتلاف و اسراف امکانات در جنگهای گروهی و جناحی قرار دارد .
امروز خدمت، پاسخ عملی به شعارهای استکبار جهانی است . امروز خدمتبه مردم، پاسداری از آبروی اسلام و مسلمانی است . امروز خدمت و رقابت در خدمت، عامل وحدت و وفاق ملی مسلمانان و همه ساکنان ایران اسلامی است . امروز خدمتبه مردم نقطه مشترک همه دلسوزان دولت و ملت است . امروز خدمتبه مردم بجای سرگرم کردن و تخریب یکدیگر عامل محبوبیت دست اندرکاران نظام اسلامی است . امروز خدمترسانی، عامل امیدواری و همکاری بیشتر دولت و ملت و مایه تقویتساختار درونی جامعه اسلامی همیشه خدمتبه مؤمنان، خدمتبه خدا و رسول گرامی و پیشوایان بزرگ اسلام است و امروز علاوه بر این ارزش مثبت و بنیادی خدمت رسانی نقش دفاع از تفکر دینی، نظام دینی، و جامعه اسلامی را برعهده دارد . خدمتگزاران راستین همیشه در دنیا و آخرت محترم و مقدس اند ولی امروز کارآیی بیشتری دارند .
معمر بن خلاد از امام کاظمعلیه السلام نقل میکند که فرمود:
«ان لله عبادا فی الارض یسعون فی حوائج الناس هم الآمنون یوم القیامة و من ادخل علی مؤمن سرورا فرح الله قلبه یوم القیامة; (2)
خداوند در زمین بندگانی دارد که در تامین نیازهای مردم میکوشند، آنان اند که روز قیامت در سایه چتر ایمنی خدایند، هر کسی مؤمنی را شاد سازد خداوند روز قیامت دلش را شاد خواهد کرد .
امروزه گرچه سررشته بسیاری از امور در دست کسانی است که کمتر دغدغه ایمان و اخلاق و فلاح و رفاه مسلمین دارند، و برخی مشکل مسلمانان را مشکل خویش نمیدانند، اما در عین حال عالمان دین و روحانیون متعهد در بسیاری از سطوح جامعه تاثیرگذار و دارای نقشی کارسازاند و به همین دلیل، اگر انگیزههای الهی و معنوی آنان تقویتشود و برنامه ریزی و هماهنگیهای ضروری برقرار گردد، روحانیت میتواند، صدها برابر به دین و دنیای مردم خدمت کند .
تلقی درست از انواع و ابعاد خدمت و تشخیص اولویتهای آن در صحنه فعالیتهای دینی از مهمترین وظایف مبلغان گرامی و همه کسانی است که کمر به خدمت امت اسلامی بستهاند و به امور مسلمانان اهتمام میورزند .
خدمت به مسلمانان و انسانها را در دو بخش مهم میتوان ساماندهی کرد .
1 . تامین نیازمندیها;
2 . مقابله با آفات و خطرات .
همه نهادهای کشاورزی، صنعتی دامپروری و پرورش طیور و شیلات به دلیل تامین و تولید نیازمندیهای راستین انسانها در قلمرو مواد خوراکی، دارای ارزش و احترام اند .
نهادهای تجاری و بازرگانی و همه اصناف و پیشه وران، به دلیل تسهیل در توزیع و نقل و انتقال تولیدات کشاورزی و صنعتی و دامی، در چارچوب خدمتبه بشریت و کمک به تامین نیازهای راستین انسانها محترم و مقبول و مشروع اند .
حفظ جان و مال و آبرو و آزادی فرد و جامعه، عامل پیدایش صدها نهاد اجتماعی و هزاران شغل معقول و مشروع وابسته به این اهداف ارزشمند شده است .
همه نهادهای بهداشتی، درمانی، نظامی و انتظامی، و بسیاری از نهادهای آموزشی، فرهنگی، مشروعیت و موجودیتخود را در سایه پاسداری از جان و مال و آزادی و آبروی مردم توجیه میکنند .
زندگی اجتماعی اصولا چیزی جز ارائه خدمات متقابل بین گروههای متفاوت جامعه نیست، هر چه ارتباط بین انسانها بیشتر و گستردهتر و نزدیکتر شود، زمینه خدمات بهتر و بیشتری پدید میآید و صداقت و دقت و نظم بهتر و افزونتر را ایجاب میکند .
«جهانی سازی» اگر به معنای ارائه هر چه بهتر و بیشتر و گستردهتر خدمات باشد، مطلوب و محبوب کل بشریت است و اگر به معنای استثمار و تحمیل و به خدمت گرفتن کل بشریتباشد، چیزی است که نه مطلوب است و نه مقدور و آرزویی است که استکبار باید به گور ببرد .
تامین هر کدام از نیازهای واقعی و فطری انسانها خدمت است و مراقبت و پاسداری از جان و مال و آزادی و استقلال و آبروی مردم در زندگی فردی و اجتماعی در برابر مهاجمان و مخالفان نمونههای دیگر از خدمات متقابل انسانها به یکدیگر است . مجاهدان، خدمتگزاران راستین بشریتاند و سازشکاران عامل گستاخی مهاجمان .
تولید و توزیع نیازمندیهای جامعه بشری خدمت است و ایجاد روحیه مصرف گرایی و بهرهگیری از زحمات دیگران بدون ارائه خدمات متقابل خیانتبه خود و جامعه بشری محسوب میشود . آب رسانی و برق رسانی، آتش نشانی و گازرسانی، مسکن سازی، تولید و توزیع و نگهداری و کنترل سلامت مواد غذایی، خدمات حمل و نقل دریایی و زمینی و هوایی، تولید و توزیع پوشاک و امکانات حفظ جان انسانها در برابر سرما و گرما، آموزش حرفه و فن و دانشهای مربوط به نیازهای راستین بشریتخدمت است .
اصولا انسانها نسبتبه نیازها و مشکلات دیگران سه حالت دارند:
1 . دلسوزی و احساس مسئولیت;
2 . بی تفاوتی و غفلت;
3 . خوشحالی و مسرت .
به عبارت دیگر، برخی در مسیر عبور کاروان بشریت پل میسازند، برخی برای جلوگیری از پیشرفتبشریت، چاه میکنند و برخی نه سنگی از مسیر برمی دارند و نه گلی در راه میکارند .
حداقل شرط انصاف و انسانیت این است که اگر گل نیستیم خاری در راه نباشیم، اگر غریقی را نجات نمیدهیم، کسی را به درون رودخانه پرخروش و دره مرگ آفرین هل ندهیم .
در تفکر دینی ما، هر کس در جامعه خدمات بهتر و بیشتری ارائه دهد، و میزان کمتری از خدمات دیگران را مصرف کند، ارزشمندتر است .
امیرالمؤمنین علیه السلام متقین را چنین میستاید: «و اجسادهم نحیفة و حاجاتهم خفیفة; (3) پیکرهاشان لاغر است و نیازهایشان اندک .»
خدمات مبلغان و عالمان دین ابعاد گوناگون دارد، که در ذیل به بخشی از این خدمات اشاره میشود:
1 . پاسداری از فرهنگ پیامبران;
2 . انتقال معارف وحی به جامعه بشری;
3 . اصلاح تحریف معنوی قرآن و سنت;
4 . مقابله با تلاشهای شیطانی برای وارونه سازی قرآن و سنت;
5 . اصلاح دید جامعه نسبتبه ارزشهای الهی;
6 . اصلاح معیارهای ارزیابی در شناختحق و باطل;
7 . امر به معروف و نهی از منکر در ابعاد گوناگون اجتماعی;
8 . اصلاح اخلاقی و بیماریهای روحی و روانی مردم;
9 . اصلاح ذات البین و تنشزدائی در روابط دنیای اسلام .
رسالت مبلغان و عالمان دین پاسداری از ایمان، آگاهی، آزادی، استقلال، اتحاد و همفکری و واقع بینی و آرامش روحی روانی و تعاون و همکاری جامعه بشری است . و باید دید در شرایط امروز کدامیک از این گوهرها در خطر قرار دارد و چگونه میتوان از آن پاسداری کرد .
همیشه شیاطین انسی و جنی در کمین این گوهرهای گرانبهایند . مهمترین خدمت روحانیت این است که نگذارد این سرمایههای آسمانی به غارت رود و دستخوش تحریف و تخریب قرار گیرد .
اصلاح عقاید بشریت و امت اسلامی، اصلاح عواطف و حب و بغضها درجامعه دینی، اصلاح آمال و آرزوها در زندگی فردی و اجتماعی و اصلاح گفتار و رفتار و نهادها و ساختارهای تاثیرگذار در زندگی اخروی و دنیوی امت اسلامی، بزرگترین وظیفه روحانیون عموما و بویژه مبلغان گرامی است .
در سال خدمت رسانی بزرگترین وظیفه عالمان در روابط الهی، پاسداری از ایمان و عقاید مردم است و گسترش اندیشه توحیدی، و در روابط اجتماعی بزرگترین وظیفه و خدمت مبلغان پاسداری از عدالت و تلاش برای استقرار قسط و عدالت اجتماعی است و اصلاح قانون و قانونگذاران با ترازوی حق و عدل .
«یا ایها الذین آمنوا کونوا قوامین بالقسط شهداء لله» ; (4) «ای کسانی که ایمان آوردهاید! کاملا قیام به عدالت کنید . برای خدا شهادت دهید .»
«یا ایها الذین آمنوا کونوا قوامین لله شهداء بالقسط» ; (5) «ای کسانی که ایمان آوردهاید! همواره برای خدا قیام کنید و از روی عدالت، گواهی دهید .»
«توحید» و «عدالت» عالیترین و جاودانهترین نیازهای انسانیت است .
در سال نهضتخدمت رسانی باید از حاکمیتخدا به جای حاکمیتشیطان بزرگ و کوچک سخن گفت و به جای نهادهای بین المللی و استانداردهای دروغین دموکراسی باید از عدالت پاسداری کرد .
پینوشتها:
1) نهج الفصاحه، ک 387 .
2) اصول کافی، ج 3، ص 282 .
3) نهج البلاغه، خطبه 193 .
4) نساء/135 .
5) مائده/8 .
