نویسنده: مریم هادیزاده بزاز
بلایای طبیعی مانند زلزله.سیل.طوفان و…موجب خسارات شدید مالی وجانی می شود.تشکیل مدیریتی توانمند واعمال روش های صحیح و مناسب جهت کنترل وضعیت بحرانی تا حد زیادی می تواند میزان خسارات را کاهش داده. توانایی کشورها در رویارویی با خطرات بستگی زیادی به سیاست مدیریت کنترل بلایای طبیعی دارد.مدیریت بحران به معنای سسوق دادن هدفمند جریان امور به روالی قابل کنترل به قصد برگرداندن امور در اسرع وقت به شرایط قبل از بحران است.
فصل اول
بلایای طبیعی و پیدایش مبانی مدیریت بحران
بلایای طبیعی مانند زلزله.سیل.طوفان و…موجب خسارات شدید مالی وجانی می شود.تشکیل مدیریتی توانمند واعمال روش های صحیح و مناسب جهت کنترل وضعیت بحرانی تا حد زیادی می تواند میزان خسارات را کاهش داده. توانایی کشورها در رویارویی با خطرات بستگی زیادی به سیاست مدیریت کنترل بلایای طبیعی دارد.مدیریت بحران به معنای سسوق دادن هدفمند جریان امور به روالی قابل کنترل به قصد برگرداندن امور در اسرع وقت به شرایط قبل از بحران است.
1-1 بلایای طبیعی و خسارات ناشی از ان :
حوادث وبلایای طبیعی:1-حوادث ژئو فیزیک نظیر اتش فشان.زلزله ورانش زمین. 2-حوادث اقلیمی مانند سیل.طوفان و خشکسالی.
هزینه های اقتصادی وتاثیرات اجتماعی این بلایا خصوصا بلایایی مانند سیل.زلزله.طوفان و خشکسالی بسیار بالا وگسترده است.
1-2 افزایش خطر پزیری جوامع انسانی
وقوع حوادسی مانند زلزله.سیل.طوفان و…در اغلب موارد خسارات مالی و جانی را بر سکونتگاهای انسانی تحمیل کرده است.
1-توسعه سریع شهر نشینی و روند رو به رشد خسارات.
رشد شتابان جمعیت شهری جهان از برجسته ترین ویژگی های دوران ماصر است.با توجه به رشد سریعجمعیت و توسعه شهر نشینی .بحران های شهری بهطور بسیار نگران کننده ای زیاد خواهد شد.اگر چه تکنولوژی پیشرفته.اسایش وتسهیلات لازم را برابر حوادث اعم از سیل و زلزله فراهم اورده ولی شهر ها در برابر این گونه حوادث خیلی اسیب پذیرند.
2-افزایش فقر و افزایش اسیب پذیری در برابر خطرات.
میان فقر و میزان اسیب پذیری ارتباط تنگاتنگی وجود داشته در هنگام وقوع حوادث طبیعی فقر بیشترین اسیب را میبیند.ریشه اصلی اسیب پذیری فقر کشورها می باشد.
1-3 اسیا اسیب پذیرترین ناحیه جهان
عوامل طبیعی وانسانی تخریب محیط زیست.
تغییرات اقلیمی و افزایش بی سابقه جمعیت و بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی – تخریب خاک وزمین – قطع درختان جنگلی – محدود شدن منابع اب شیرین – الودگی هوا – الودگی دریاها و سواحل – افزایش زباله خشک وافزایش خشکسالی.
1-4 پیدایش مبانی مدیریت بحران
بحران ها وحوادث طبیعی از جمله وقایعی هستند که مقابله با ان نیازمند تحقیقات و برسی های گسترد است.عدم توجه به تحقیقات و روشن نبودن نظام مدیریت بحران باعث اشفتگی در زمان وقوع حوادث شده و مشکلات فراوانی را به وجود می اورد.
اصطلاحات رایج در مدیریت بحران
1-خطرات طبیعی :خطرات طبیعی شامل زمین لرزه .اتش فشان.رانش زمین.گردباد.طغیان رود خانه.اتش سوزی های گسترده و… است.
2-بحرن طبیعی :حاصل تاثیر خطرات طبیعی بروی نظام اقتصادی و اجتماعی جامعه است.خطرات طبیعی به تنهایی باعث به وجود امدن بحران نمی شوند بلکه تاثیر ان بر زندگی انسان ومحیط زندگی انهاست که باعث بحران های زیست محیطی و تکنولوژیکی می شود .بحران باعث انقطاع جدی در عملکرد جامعه و از بین رفتن محیط زیست و زندگی انسانها می شود و معمولل از توانایی و منابع و امکانات جامعه متاثر شده و برای مقابله با ان تجاوز می کند
اسیب پذیری جوامع در برابر بحران ها
افزایش اسیب پذیری جوامع در برابر بحران ها و افزایش خسارات انها در سطح جهان مربوط به عوامل مختلفی مانند افزایش فقر -رشد جمعیت و تراکم ان در مناطق شهری -تخریب محیط زیست وتغییرات اب وهوایی بوده است .
کاهش بحران-شامل اقدامات طراحی شده برای پیش گیری و اماده سازی است که تاثیرات شدید خطرات طبیعی وبحران های تکنولوژیکی و زیست محیطی انرا تا حد زیادی کاهش می دهد .
پیش گیری -برنامه ریزی خوب و جلوگیری از ساخت خانه در مناطق پر خطر از اقدامات پیش گیری است.
تخفیف -شامل اقداماتی برای محدود کردن تاثیرات شدید خطرات طبیعی وبحران های حاصل از ان است .1ساخت و ساز مقاوم 2استفاده از مدل ها و روش های جدید در ساخت خانه 3سد سازی برای کنترل سیل 4اموزش عمومی و تنظیم قوانین جدید .نمونه هایی از این اقدامات می باشد .
اماده سازی -شامل اقداماتی در سطح پیشرفته
تسهیلات زیر ساختی و ازمایش منظم سیستم های اگاهی دهنده از اقدامات اماده سازی می باشد.
مدیریت بحران (برنامه ریزی -سازماندهی -تشکیلات -رهبری و کنترل )
هدف اصلی دستیابی به راه حلی رضایت بخش برای بر طرف کردن شرایط غیر عادی است .
توجه به مدیریت بحران در سطح کلان
کاهش خسارات و اسیب های خطرات طبیعی یک فرایند بلند مدت به شمار می رود .در حالی که فرایند های سیاسی طبیعتی کوتاه مدت دارند این مساله توسط مقامات سیاسی کشورها کاملا شناخته شود تا بدون توجه به تغییرات سیاسیکوشش ها تداوم یافته و استمرار یابند .مدیریت بحران یک مسوولیت دولتی وحکومتی محسوب می شود .و باید در سطح کلان مورد برسی قرار گیرد .با توجه به ساختار ضعیف کنونی ننظام مدیریت بحران توجه برای برطرف کردن مسائل و مشکلات به موارد زیر بستگی دارد.
1تخصیص بخشی از درامد ناخالص ملی به مدیریت بحران
2تقویت سیستم اطلاعاتی و نقشه ای مدیریت بحران
3تسهیلات اموزشی و بهداشتی مدیریت بحران
مدیریت بحران وتوسعه شهری پایدار
پیوند مدیریت بحران با برنامه های توسعه شهری همراه با مشارکت اجتماعات محلی باعث افزایش ظرفیت و امادگی محلی در رویارویی با خطرات شده و ضمن کاهش خسارات اجتماعی و اقتصادی زمینه دستیابی به توسعه پایدار را فراهم می سازد.
فصل دوم
سازماندهی مدیریت بحران با هماهنگی منابع اجتماعی
خسارات ناشی از وقوع حوادث وبلایای طبیعی حاصل عوامل طبیعی -اقتصادی -اجتماعی وانسانی هستند .وقوع خطر ونتایج پس از ان بستگی زیادی به اندازه جامعه و اقدامات وبرنامه های پیش گیری -اماده سازی ومدیریتی دارد .امروز نه تنها به مدیریت کمک های فوری پس از وقوع حادثه توجه وتاکید می شود بلکه قبل از ان پیش بینی وقوع خطرات -شناسایی نقاط اسیب پذیر -ظرفیت وپتانسیل مردم و اجتماعات در رویارویی با این مشکل مورد بررسی قرار می گیرد .
مدیریت خطر وکاهش اثرات فاجعه
1شناخت وتجزیه وتحلیل میزان خطر وخطر پذیریی
خطر پذیری =یک پیش بینی از خسارات احتمالی که پس از وقوع یک خطر می تواند ایجاد شود
قابلیت مدیریت=میزان ودرجه مداخله ومدیریت جامعه به منظور کاهش تاثیرات یک خطر قابلیت مدیریت مترادف با ظرفیت است
2 ارزیابی خسارات احتمالی
ارزیابی خسارات=شامل جمع اوری -تفسیر وانالیز اطلاعات از منابع مختلف -ارزیابی خطر برروی محصولات کشاورزی -مدیریت محیط زیست -بهداشت وغیره وتجزیه وتحلیل ان عموما به وسیله اقتصاددانان و متخصصین در ادارات بیمه و سازمان های دولتی انجام می شود .
ابزار وتکنیک های کاهش بحران با هماهنگی منابع اجتماعی
فرایند ارزیابی با مشارکت جامعه از چهار جزء اصلی تشکیل شده
1 ارزیابی خطرات 2ارزیابی عناصر اسیب پذیر 3ارزیابی ظرفیت ها 4ارزیابی میزان اگاهی مردم از خطرات
اهداف اصلی که در فرایند ارزیابی دنبال می شود
1اولویت بندی خطرات احتمالی 2اطمینان از اقدامات انجام شده در زمینه کاهش اسیب پذیری خطرات کافی ومناسب باشد 3اطمینان از نظر هزینه -مناسب و پایدار باشد 4شناسایی منابع خارجی 5داشتن یک معیار تشخیص
سهیم کردن طبقات اجتماعی در فرایند مدیریت بحران
مشارکت اجتماعی نقش بسیار مهمی در کاهش خسارات داشته است واستفاده از منابع محلی بخش اصلی مدیریت بحران محلی را تشکیل می دهد .بعضی به اختلاف میان مداخلات اجتماعی و مشارکت اجتماعی اشاره می کنند .مداخلات اجتماعی اشاره به شرایطی می کند که از مشارکت اجتماعی تنها در بخش هایی از برنامه استفاده می شود .در حالیکه مشارکت اجتماعی به این معناست که جوامع مذبور در تمام مراحل برنامه از طراحی تا اجرا مسوول هستند .مردم نه تنها بر کل پرسه بلکه در اجزاء ان نیز می توانند مشارکت داشته باشند .
مراحل مختلف فرایند کاهش اسیب پذیری
1 فرایند کاهش اسیب پذیری 2 پروفیل اجتماعی 3ارزیابی احتمال خطر اجتماعی 4 طراحی کاهش اسیب پذیری اجتماعی 5اجراءو کنترل 6 ارزیابی و بازخورد.
منابع اصلی هماهنگی در مدیریت بحران
1 اطلاعات =یکی از منابع اصلی مدیریت بحران
داده هایی هستند که شناسایی-جمع اوری و ارزیابی می شوند وپس از بررسی وطبقه بندی در اختیار سیاست گذاران قرار می گیرند
2 سیستم پیش اگاهی وامادگی در مقابل خطر
سازماندهی با برنامه های مقابله با بحران قبل از وقوع اسان تر -کم خرج تر وموثر تر است تا در بحبوحه وقوع خطر .این سیستم با دادن هشدار -فرصت ها و همچنین خطرات در شرف وقوع را که اهمیت ان بر کسی معلوم نیست را اعلام می دارند .ونیازمند پشتیبانی کامپیوتری هستند -تکنولوژی فضا و توانایی ان در فراهم نمودن اطلاعات جامع مهم ترین عامل در مدیریت مقابله با بحران های طبیعی هستند .ماهواره ها اطلاعات مداوم را در نقاط بزرگ زمین از نظر بروز طوفان ها واطلاعات جزئی تری را از میزان خسارات و اقدامات بلند مدت کمک رسانی فراهم می کنند
کادر پرسنلی گروه مدیریت بحران
گروه مدیریت بحران باید از میان بهترین افراد انتخاب شوند تا بتوانند در شرایط بحرانی قدرت تصمیم گیری خوبی داشته باشند .این گروه بایستی کوچک باشد در این میان مدیر نقش بسیار مهم و کلیدی را بر عهده دارد.می تواند در صورت وقوع بحران با کنترل افراد مسوول ونیز با استفاده از امکانات شرایط را مدیریت نموده و از اثرات زیانبار ان تا حد زیادی بکاهد .
مقابله با خطرات طبیعی از طریق سازماندهی منابع اجتماعی در اسیا
از انجایی که جمعیت و فعالیتهای اقتصادی در اغلب شهرهای اسیا به سرعت در حال رشد می باشد مناطق شهری به طور فزاینده ای به مناطق بسیار اسیب پذیر در مقابل بلایای طبیعی تبدیل شده اند .جهت رفع کاستی ها و کاهش خسارات برنامه های مختلفی در میان کشورهای اسیای اغاز گردیده که بر تقویت جوامع محلی و مشارکت انها تاکید دارد.
1 همکاری بانک توسعه اسیا در کاهش اسیب پذیری
بانک توسعه اسیا در معرفی و شناسایی تاثیرات مخرب بلایای طبیعی در جوامع محلی نقش بسیار مهمی دارد .1 ارایه کمک های مالی . 2 همکاری های تکنیکی. 3 تقویت سازمانی مراکز اماده سازی در برابر خطرات در کشور های مختلف اسیا .4 تقویت سازمانهای غیر دولتی
در مدیریت بحران . NGOs
2 گروه تخصصی مدیریت بحران
در سال 1971در جنوب شرق اسیا همکاری در مدیریت بحران از طریق گروه تخصصی مدیریت بحران در اسیا نهادینه شد و هر دو سال یکبار بر روی مسایل و تجربیات مشترک در زمینه پیش گیری از خطرات -کاهش تاثیرات مخرب حوادث طبیعی و اماده سازی بحث و تبادل نظر می کنند .
وظایف اصلی این سازمان
1 افزایش مشارکت در زمینه منابع و اطلاعات در زمینه مدیریت بحران
2 هماهنگی و توزیع خدمات پزشکی و سایر خدمات مورد نیاز
3 توسعه منابع انسانی 4 تاکید بر مشارکت فعال سازمان های غیر دولتی 5 تاکید بر اموزش عمومی 6 تاکید بر اقدامات تحقیقاتی.
برنامه های کاهش خسارات مالی وجانی حوادث طبیعی در اسیا
این برنامه در 10کشور اسیایی از سال 1995اغاز گردید.و اهداف زیر را دنبال می کند .
1 هماهنگی برنامه ریزی های ناحیه ای و بخشی با مدیریت بحران
2 در نظر گرفتن منابع مالی 3 مشخص نمودن قوانین روشن و شفاف 4 استفاده از مشارکت اجتماعی در مدیریت بحران 5 توانمندی و متعهد بودن افراد
فصل سوم
شاخص های اجتماعی و اقتصادی کاهش اسیب پذیری اجتماعات فقیر عامل اقتصادی مهم ترین عامل است که باعث افزایش دامنه فقر و افزایش مناطق زاغه ای در اطراف شهرها می شود .در چند دهه گذشته کاهش فقر یکی ازاهداف اصلی برنامه های توسعه بوده اما امروزه افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی عمومی -افزایش امید به زندگی وبرابری جنسی به صورت شاخص های اصلی در موفقیت برنامه های کاهش فقر شناخته می شود.
شاخص های اجتماعی کاهش بحران
1 فقر ومیزان اسیب پذیری-اسیب پذیری در برابر خطر و فقر با یکدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند .شاخص هایی مانند درامد کم -مساکن کم استحکام -سرویس های عمومی ضعیف -فقدان امنیت اجتماعی و عدم دسترسی به تسهیلات بیمه -فقر را در برابرخطرات طبیعی بی پناه تر ساخته است .
2 نابرابری جنسی واسیب پذیری -زنان وکودکان از جمله گروه های اسیب پذیر جامعه هستند .
3 توجه به گروه های اسیب پذیر در مدیریت بحران-هر چه میزان جمعیت فقیر یک کشور بیشتر باشد بر میزان اسیب پذیری افزوده می شود .
شاخص های اقتصادی کاهش بحران
ارزیابی اقتصادی خسارات خطرات طبیعی به دولت جهت مطابقت برنامه ریزی های مالی کمک می کند .خسارات اقتصادی بلایای طبیعی به عوامل مختلفی بستگی دارد و در کشورهای مختلف تاثیرات متفاوتی را برجای می گذارد .بعضی از این عوامل
1 درجه توسعه یافتگی کشورها 2 فشار جمعیت و اسکان در مناطق پر خطر 3 اقتصاد وابسته به کشاورزی 4 از بین رفتن پوشش جنگلی 5 سطح درامد کشورها
تغییرات الگوهای مقابله با فقر و تکامل مدیریت بحران
تا چند دهه گذشته دولت ها و سازمانهای کمک کننده نقش مهمی را در سوانح طبیعی داشتند .با افزایش اگاهی استتفاده از دانش هندسی و ژئوفیزیک مورد توجه قرار گرفت .
راهبردهای اقتصادی و اجتماعی کاهش اسیب پذیری جوامع فقیر
1 توجه به توانمندی های فقرا در مقابله با خطرات 2افزایش سطح معیشت و کاهش اسیب پذیری طبیعی و اقتصادی 3 توسعه سرمایه گذاری در مناطق دور از خطر 4 بیمه و حمایت مالی خانواده های فقیر
حمایت دولت در کاهش خطرات
حمایت سیاسی دولت ها برای کاهش اسیب پذیری اجتماعی و اقتصادی از اهمیت بسیاری بر خوردار است .افزایش دسترسی به منابع -افزایش فرصت های اشتغال -افزایش ثبات اقتصادی -اجتماعی و دیگر سیاست ها جهت بهبود کیفیت زندگی بسیار ضروری است .
فصل چهارم
اثرات زلزله و شیوه های کاهش خسارات های ان در کشورهای چین -ونزوئلا-هند -السالوادر و نپال
1 استراتژی منسجم مدیریت بحران
نمونه -کمیته ملی چین
کشور چین پر جمعیت ترین کشور جهان در شرق اسیا و از کشورهای زلزله خیز جهان می باشد که تاثیرات منفی زیادی را بر روی توسعه پایدار این کشور داشته و جهت کاهش اثرات تخریبی خطرات طبیعی از جمله زلزله تشکیل مدیریت بحران مهم ترین و توانمند ترین ابزار می باشد.
تاریخچه تاسیس کمیته ملی چین
به دنبال نام گذاری دهه 1990تحت عنوان دهه بین المللی کاهش خطرات طبیعی (کمیته ملی چین )در سال 1989با مشارکت 28کمیسیون و وزارتخانه تاسیس شد .
اهداف- فعالیت ها و اقدامات کمیته ملی چین
کمیته ملی چین یک سازمان منسجم پاسخ گو -جهت پیشگیری و ارزیابی خطر محسوب شده وبر بهبود مدیریت بحران های طبیعی تاکید دارد.
اهداف بلند مدت این کمیته
1 انجام مطالعات راهبردی وسیع در زمینه بحران های طبیعی در سطح کشور و ارزیابی انها
2 توسعه یک سیستم مدیریت جامع 3 تاکید بر توسعه پایدار ملی
فعالیت ها و اقدامات عمده این کمیته بوسیله کمیسیون تکنو لوژی و علوم -کمیسیون برنامه ریزی و کمیسیون اقتصادی -تجاری اجرا می شود مدت اجرای ان 5ساله بوده وموارد زیر را شامل می شود .
1 شناسایی بحران های طبیعی 2 توسعه بانک اطلاعاتی مدیریت بحران و تاسیس یک بانک اطلاعاتی جامع 3 ارزیابی احتمال خطر 4 تاسیس یک مرکز ملی برای مدیریت بحران 5 تاسیس یک سیستم مدیریتی پاسخ گو در زمان خطر 6 توسعه و تقویت ظرفیت مدیریت بحران
نقش سیستم اطلاعاتی در کاهش بحران زلزله
از سال 1990انواع نقشه های دیجیتالی در مقیاس های مختلف تهیه گردیده این سیستم اطلاعاتی تقریبا شامل کلیه اطلاعات زیر ساختی در مناطق شهری مانند شبکه اب -برق -تلفن -حمل و نقل -توزیع و پراکندگی جمعیت و واحد های مسکونی و غیره می باشد .جدیدترین یافته ها در زمینه مهندسی زلزله مانند تئوری ها و روش های تحلیل احتمال خطر-ضوابط ضد لرزه جدید -دانش و تجربیات جدید در گذشته و کمک های فوری پس از زلزله به طور مداوم به این سیستم اطلاعاتی افزوده می شود .
برنامه های اموزشی برای کاهش بحران زلزله
کشور چین جهت کاهش اثرات حوادث طبیعی به تکنیک های جدید و پیشرفته در علوم و فن اوری جدید تاکید نموده و هر ساله مانورهای زلزله و عملیات نجات مصدومین زلزله در سطحی بزرگ تمرین می شود .
ابزارهای نرم افزاری مدیریت بحران زلزله
ابزارهای نرم افزاری مطلوبی هستند .با توجه به اختلاف انواع داده ها در هر یک از تکنیک های یاد شده انتقال اطلاعات میان این سه تکنیک و ایجاد یکپارچگی میان ان مشکل اصلی می باشد .اگر چه پیشرفت های قابل توجهی در تکنیک های دیجیتالی بوجود امده و این سیستم ها نقش مهمی را ایفا می کنند اما هنوز مشکلاتی در زمینه نصب این تکنیک جمع اوری اطلاعات و انتقال انها وجود دارد.
تصویب ائین نامه های ساختمانی
برای کاهش اثرات تخریبی خطرات طبیعی ائین نامه های ساختمانی و قوانین ناحیه بندی یکی از مسائل اصلی به شمار می رود .
هماهنگی بین سازمانی در مدیریت بحران
نمونه -برنامه پرین دینو در ونزوئلا
کاراکاس پایتخت ونزوئلا می باشد این ناحیه از نواحی بسیار اسیب پذیر از نظر ژئو دینامیک .هیدرو مترولوژی و ژئو-هیدرو-دینامیک و خطرات زمین لرزه ای محسوب می شود بحران های طبیعی خسارات جانی ومالی فراوانی به این منطقه وارد کرده است.منطقه مترو پلیسه کاراکاس برنامه های مختلفی را برای پیش گیری از خطرات اجرا نموده است که برنامه
پرین دینو از بهترین برنامه ها می باشد.
مکانیسم تشکیلاتی برنامه پرین -دینو
برنامه پرین دینو دو هدف را دنبال می کند
1 تشویق و حمایت از سیاست های پیش گیری و کاهش اثار خطرات در سطح محلی و از چشم اندازهای عمرانی بوده است .
2 تقویت ادارات و سازمان های شهری منطقه مترو پلیس کاراکاس.
به منظور مدیریت بحران در یک حالت مؤثرتر لازم است دلایل اصلی افزایش سطح اسیب پذیری وبهبود سیاست های مربوط به پیش گیری از خطرات و کاهش اثار ان در سطح مناطق شهری مورد بررسی قرار گیرد .و همچنین لازم است اقدامات هماهنگ در طرح های کاربردی موجود در سطح مدیریتی در هر یک از سازمان های شهری به کار گرفته شود و بدین وسیله نیاز به ساختار سازمانی جدید مرتفع می شود .
تاثیر برنامه پرین دینو در هماهنگی بین سازمانی
برنامه پرین دینویک هماهنگی بسیار مهم بین سازمانی و یک ابزار راهبردی قوی برای ارزیابی و بررسی اقدامات پیش گیری و کاهش خطرات به شمار می رود .این برنامه به عنوان مکانیسمی برای ایجاد اگاهی ضمنی جهت مدیریت و کاهش بحران بوده است و شامل ابزارهای است که فرایند های مربوط به پیش گیری را پیش بینی می کند .ارزیابی الگوها و مدل ها جهت هماهنگی در اقدامات پیش گیری باعث می شود تعدادی از عوامل که تاثیر مهمی در کاهش بحران دارند شناسایی شود و این عناصر در فرایند های توسعه منسجم شوند .
کاهش اسیب پذیری ناشی از زلزله از طریق توانمند سازی
نمونه -اموزش حرفه ای در کجرات هند
هند یکی از اسیب پذیر ترین کشورهای در حال مقابل انواع بلایای طبیعی مانند خشکسالی -سیل -طوفان و…به شمار می رود .و باعث خسارات به گروهای مختلف ومخصوصا گروهایی که در حاشیه قرار دارند و از قدرت اجتماعی و اقتصادی کمی برخوردارند می شود .زلزله در کجرات هند و افزایش مهارت های شغلی و حرفه ای در میان گروهای اسیب پذیر این ناحیه به عنوان یک نمونه موفق مورد بررسی قرار می گیرد .
زلزله در کجرات هند
در 26 ژانویه 2001 یک زمین لرزه به بزرگی 7/9 ریشتر ناحیه کجرات هند را لرزاند در این میان کارگران معدن نمک که اغلب انها مهاجران داخی و خارجی بودند بشدت از این زلزله اسیب دیدند .
ICECDاقدامات سازمان
در کاهش بحران زلزله
سازمان مذکور با همکاری سازمان بین المللی مهاجران امکان اموزش های حرفه ای و تکنیکی را برای کارگران مهاجر فراهم نمود این سازمان های با همکاری سایر سازمان های غیر دولتی گروهای مردمی را جهت شرکت در برنامه های اموزشی شناسایی نمودند .
اجرای پروژه اموزش های حرفه ای
برای اجرای این پروژه اهداف بایستی کاملا واضح و شفاف باشد و اموزش های تکنیکی بر اساس نیازهای محلی باشد .مهم ترین اهدافی که در این پروژه دنبال می شود .
1 کمک به مهاجران و کارگران معدن نمک در ایجاد فرصت های شغلی جایگزین
2 ایجاد فرصت های شغلی برای استفاه جامعه در بازسازی و ساماندهی پس از وقوع خطر
3 افزایش اقدامات اماده سازی در برابر خطرات در میان مهاجران و کارگران نمک.
دوره های اموزش مهارت های شغلی
اموزش های لازم توسط اموزشیاران واحد مدیریتی فراهم گردید.هر یک از این واحد های اموزشی در یک دوره 12روزه و هر روز 7ساعت ارائه می شد.هدف از ان اموزش و افزایش توانایی های شغلی برای ساکنان بوده.
اقدامات بازسازی و سازماندهی پس از زلزله
نمونه-بازسازی در السالوادر
کشور السالوادر در امریکای مرکزی و یک جزیره اتشفشانی بوده و همواره از وقوع زلزله های مخرب در رنج بوده .بازسازی و ساخت واحد های مسکونی جدید به عنوان یک اولویت از اقدامات اولیه پس از زلزله محسوب می شود .
مدیریت بحران با تاکید بر اماده سازی جوامع در برابر خطر
نمونه-اندراپرادش هند
در فرایند اماده سازی در برابر خطرات با تاکید بر مردم -جوامع تهدیدها و خطرات را شناسایی و نیازها و طرح های مدیریتی و اجرایی را بر اساس شرایط محلی مورد بررسی قرار می دهند این فرایند شامل تهیه نقشه منطقه -شناسایی مناطق و خانواده های اسیب پذیر -توسعه مداوم طرح ها و تشکیل گروهای عملیاتی می باشد.
پروژه اماده سازی جوامع در برابر خطر
در این فرایند اجتماعی افراد با همکاری یکدیگر نقشه ای از روستا را تهیه می کنند و لیستی از جمعیت روستا -افراد ناتوان و بیمار -زنان باردار تهیه می شود و بر روی نقشه مکان تسهیلات زیر بنایی و تسهیلات نظیر سر پناه در زمان بروز خطر اب اشامیدنی -تلفن و برق …مشخص می شود. قدم بعدی شناسایی خطرات مختلفی است که جامعه را تهدید می کند .
اجرای طرح توسط مردم روستا
طرح توسط مردان و زنان روستا انجام می شود در این رابطه جامعه مزبور گروهای زیر را تشکیل می دهد .1 گروه هشدار دهنده 2 گروه مدیریت سر پناه 3گروه امداد رسان 4 گروه تخلیه و نجات ساکنان
5 گروه ارتباطی میان سازمان های دولتی و افراد جامعه 6 گروه پزشکی وکمک های اولیه 6 گروه بهداشت.
پایداری این حرکت کاری مشکل و پر هزینه می باشد .وبه حمایت مالی مداوم از سوی دولت نیازمند هستند .
افزایش اگاهی عمومی در برابر خطر
نمونه-کاتماندو در نپال
کشور نپال در اسیای مرکزی برروی سلسله کوه های هیمالیا وکوهپایه های ان بین کشورهای چین و هند واقع گردیده است.رشد جمعیت-توسعه شهری کنترل نشده و بی برنامه -تغییر تکنولوژی ساخت و ساز از قرن گذشته تا کنون باعث شده که شهر کاتماندو پایتخت نپال به فزاینده در مقابل زلزله های فاجعه انگیز اسیب پذیر شود.
برنامه مدیریت بحران زلزله در کاتماندو
این برنامه جهت کاهش اثرات مخرب خطر زلزله با اهداف زیر طراحی می شود.
1 افزایش اگاهی عمومی 2 نهاد سازی محلی 3 ارزیابی زلزله کاهش اسیب پذیری مدارس
این پروژه در اول سپتامبر 1997توسط انجمن ملی تکنولوژی زلزله و با همکاری مرکز بین المللی خطرات ژئوتکنیکی اغاز و تحت پوشش برنامه کاهش خطرات بلایای طبیعی اسیا فعالیت می کند .
مقاوم سازی ساختمان های تحت پوشش برنامه در نپال
مقاوم سازی ساختمان هادر برابر خطر زلزله از اهداف برنامه جهت پیش گیری و کاهش خسارات زلزله در شهر کاتماندو بوده است پروژه مدیریت بحران زلزله در کاتماندو توسط دولت نپال جهت افزایش امنیت جوامع روستای و شهری در برابر زلزله طراحی شد .این پروژه به مقاوم سازی تمام ساختمان ها بویژه ساختمان های عمومی و افزایش مهارت های معماران محلی و افراد متخصص جهت ساخت ساختمان های مقاوم تاکید و توجه شده است .
فصل پنجم
بلایای اقلیمی و روش های مقابله با ان در کشورهای چین-کامبوج-بولیوی-سریلانکاوهند
بلایای اقلیمی مانند سیل-خشکسالی -طوفان-رانش زمین وبحران های ناشی از ان مورد توجه بسیاری از مجامع بین المللی بوده است بحران های مربوط به بلایای اقلیمی حدود 90درصداز مرگ و میرهای ناشی از خطرات طبیعی را به خود اختصاص می دهد از میان بلایای اقلیمی سیل مخرب ترین بلایای طبیعی محسوب می شود .اطلاعات ماهواره ای و سیستم سنجش از دور می تواند به عنوان یک بانک اطلاعاتی غنی نقش مهمی را در اقدامات قبل وبعد از وقوع خطرات اقلیمی یاری کند .
مدیریت اکولوژیکی و کاهش خطر سیل
نمونه -کشور چین
شرایط جغرافیای و اب و هوایی باعث شده که این کشور در معرض خطرات سیل و خشکسالی قرار گیرد .مناطق ساحلی شرقی و جنوبی چین در معرض خطر سیل وبخش های شمالی و مرکزی در معرض خشکسالی قرار دارد .در سپتامبر 1998دولت یک چارچوب سیاسی جدید را تنظیم نمود که هدف ان تاکیدبر مدیریت اکولوژیکی و تشخیص نواحی در معرض سیل بود تخریب محیط زیست و کاربری نامناسب زمین های اطراف رودخانه در گسترش تاثیر خطرات طبیعی کاملا مشهوداست .دولت جهت مقابله با سیل بر احیای جنگل و تجدید مناطق باتلاقی و دریاچه ها تاکید دارد.
اماده سازی جوامع در مقابل خطر سیل
نمونه -کامپونگ چام در کامبوج
بسیاری از مناطق و محلات کشور کامبوج در کنار رودخانه مکانگ قرار دارد و در مقابل سیل اسیب پذیر بوده در سال 1998پروژه امادگی اجتماعی و تخفیف خطر سیل در کامبوج طراحی گردید .مهم ترین هدف ان ایجاد یک مکانیسم غیر دولتی برای کاهش اسیب پذیری است محدودیت عمده نیاز به منابع مالی -مواد و مصالح برای تکمیل پروژه بود .زیرا که اجرای ان از توان مالی جوامع محلی بیشتر بوده و به حمایت مالی خارج از جامعه نیاز داشت و سرمایه مورد نیاز از سازمان های مختلف غیر دولتی و سازمان های مختلف خیریه تامین می شد .
نقش سازمان های غیر دولتی
NGOs
در تسهیل مشارکت مردمی در کامبوج
مدیریت بحران مبتنی بر مشارکت اجتماعی از طریق توانمند سازی اجتماعی از مشارکت ساکنان در طراحی -اجرا-هدایت و ارزیابی اقدامات مقابله با بحران استفاده می نماید اجتماعات برای انجام اقدامات و شناسایی منابع مسوول بوده .
انسجام مدیریت بحران در برنامه های مدیریت شهری
نمونه شهر لاپاز در بولیوی
لاپاز پایتخت و دومین شهر پر جمعیت کشور بولیوی می باشد .لاپاز در دره باریکی در کنار رودخانه توسعه یافته است .اشغال مناطق در معرض سیل-ساخت مساکن در شیب تپه ها-تغییر رژیم ابی منطقه -اشغال مناطق ناپایدار -بسته شدن دامنه ها وریختن اشغال و زباله در کانال ها از عوامل عمده خطر ساز این منطقه به شمار می رود .به منظور انسجام مدیریت بحران -طرح پنج ساله توسعه شهری لاپاز برای دوره زمانی 2001ت2005طراحی شده است وهدف اصلی رسیدن به توسعه پایدار است.طرح فوق شامل سه راهبرد استراتژیک مدیریت بحران است
1 برنامه ریزی برای یک شهر قابل زیست
این راهبرد بر مدار کالبدی و ناحیه ای و به همان اندازه نیز به زمین های مناطق روستای و شهری -مشکلات توسعه و تسهیلات زیر ساختی -تجهیزات و خدمات تاکید دارد .
2 ایجاد یک انسجام در منطقه متروپلیس لاپاز
هدف اصلی این راهبرد توسعه شهر همراه با بهبود کیفیت زندگی و یک رفاه نسبی یرای همه شهروندان بوده است.
3 بلایای طبیعی یک فرصت جهت توسعه شهری .
مشارکت اجتماعی در کاهش بحران خشکسالی
بحران خشکسالی در هند
خشکسالی یک پدیده مداوم در اغلب بخش های هند می باشد.خشکسالی ناشی ا زکمبود بارندگی و سایر عوامل اب وهوایی مانند درجه حرارت بالا و باد می باشد .اثار خسارات خشکسالی بر منابع اب -کشاورزی -تولیدات دامی -مهاجرت و…بسیار زیاد و علی رغم افزایش جمعیت و تداوم کمبود اب بحران خشکسالی مورد بررسی کافی قرار نگرفته است .کمبود بارندگی باعث شده که کشاورزان سرمایه خود را صرف کشت و کار نموده و دیگر سرمایه ای برای کشت مجدد نداشته باشند این مساله کشاورزان را وادار به تغییر شغل و مهاجرت نموده .
اقدامات کاهش اثرات خشکسالی در راجیستان و روستای لالوادی
راجیستان سیاست مدیریت وکاهش اثرات خشکسالی را تنظیم نموده است طرح مقابله با خشکسالی در روستای لالوادی شامل اقدامات زیر می باشد .1 تشکیل گروه مدیریت بحران 2 اموزش مهارت های مدیری اجتماعی 3 بسیج اجتماعی جهت اجرای اقدامات
یک بخش پایدار طرح شامل بهبود محصولات کشاورزی و دامی بهبود زراعت از طریق مدیریت بهتر و ارائه برنامه های اموزشی و برگزاری دوره های اموزشی از سوی دولت بود که مردم را در زمینه های زیر هدایت می نمود .
1 تکنیک های مدیریت اب و خاک 2 الگوی کشاورزی مناسب در مناطق خشک و نیمه خشک و استفاده بهینه از اب و خاک 3 تکنیک های دامداری و مدیریت تعزیه دام 4 بهبود عملیات کشاورزی و معرفی روش های ارگانیک و طبیعی .
طرح ساخت مخزن اب با مشارکت جامعه لالوادی
ساخت یک مخزن بزرگ اب توسط مردان و زنانروستای به عنوان یک اولویت شناسایی شد .این مخزن برای جمع اوری اب باران ساخته شد و نه تنها برای بالا اوردن سطح اب های زیر زمینی بسیار مفید است بلکه اب نوشیدنی و اب برای استفاده دام و ابیاری محصولات را فراهم می نمود .
مقابله با خطر رانش زمین با مشارکت جامعه
موقعیت جغرافیایی سریلانکا وخطرات طبیعی
کشور سریلانکا متشکل از یک جزیره اصلی و چند جزیره کوچک در جنوب شرقی هند می باشد .این کشور همه ساله تحت تاثیر خطرات اقلیمی مانند طوفان-سیل-خشکسالی -طغیان روخانهو…قرار گرفته که در هنگام وقوع بارندگی های زیاد و جاری شدن سیل -خطر رانش زمین نیز بسیارسی از مناطق این کشور را تهدید می کند .با رشد و شکوفایی اقتصاد کشور سریلانکا شاهد رشد و توسعه شهر نشینی خصوصا در نواحی کوهستانی ودامنه کوه ها بوده که خطر رانش زمین را بیش از بیش افزایش می دهد.
خطر رانش در شهر ناوالاپتیا
شهرناوالاپتیادر معرض خطر رانش زمین قرار دارد .اما ساختمان های قدیم شامل ساختمان های عمومی -دولتی -مدارس و غیره است در مکان های خطر ناک قرار دارند همچنین در دوران استعمار انگلیس این شهر مرکز مبادلات چای بوده و مناطق بزرگی از منطقه را تسهیلات زیر بنایی راه اهن -تسهیلات ساختمانی مسکونی و تجاری اشغال نموده است این مناطق مسکونی قدیمی که مورد غفلت و فراموشی واقع گردیده است نیز در معرض رانش زمین قرار دارند .
سازماندهی مردم جهت مشارکت در مقابله با خطرات
در سال 2000منطقه ناوالاپتیا به عنوان یک پروژه ازمایشی برای اجرای روش های متکی بر مردم جهت کاهش اسیب پذیری توسط گروه
ITDG
انتخاب گردید .هدف از این پروژه ازمایشی نشان دادن نمونه هایی از مشکلات مردم در برنامه های مقابله با خطرات وامنیت شغلی ساکنان در معرض خطر بوده است .
ساخت سیستم دفع سیلاب توسط جامعه در سایساکل
با کمک متخصصین سازمان تحقیقات ساختمانی یک سیستم دفع سیلاب طراحی شد در این رابطه یک تشکل مردمی تشکیل گردید ساخت این سیستم سطح زندگی و بهداشت جامعه را به طور چشم گیری افزایش داده است .
پروژه پیش گیری از لغزش توده های سنگی در گاندناوا
ساکنان گاندناوا نسبت به ساکنان سایساکل از سطح اقتصادی و اجتماعی بالاتری برخوردارند اغلب انها در بخش راه اهن مشغول به کارند مساکن کارمندان راه اهن در مناطق خطرناک واقع شده تشکل مردمی این شهر دو اقدام را جهت کاهش اسیب پذیری پیشنهاد نمود .
1 ایجاد کمربند ایمنی در دامنه کوه
2 ایجاد یک پوشش درختی برای جلوگیری از لغزش توده های سنگی
این پروژه به لحاظ مشکل بودن اجرا اشکالاتی را در مشارکت کامل مردم به وجود می اورد .
1 به دلیل سطح اجتماعی و اقتصادی بالاتر این جامعه امادگی لازم برای فراهم نمودن کارگر برای کارهای سخت وجود ندارد.
2 در کاشت درختان نیز مشکلاتی وجود دارد- 1انتخاب نوع درخت برای کاشت 2 کاشت درختان بر روی دامنه های پر شیب و سنگی نیز بسیار مشکل بود .
به این دلایل اجرای پروژه به مشکل مردمی و اعضا ان واگذار شد با وجود سطح تحصیلات ودرامد بالاتر مردم این ناحیه در مقایسه با ناحیه سایساکل نتوانست به طور منظم تسهیلات کاری را برای مشارکت مردم ایجاد نمایید .
نقش تکنولوژی فضا وسیستم
GIS
در مدیریت بحران های اقلیمی
نمونه -هند استفاده از سیستم نامبرده در کشور هند به عنوان مهم ترین و مفیدترین اجزاء به تجیه وتحلیل اطلاعات و پایداری فرایند مدیریت بحران می پردازد .
مدیریت وبرنامه ریزی جهت مقابله با خطرات طبیعی در هند
کشور هند یکی از اسیب پذیرترین کشورهای در حال توسعهدر مقابل انواع بلایای طبیعی می باشد که همه ساله خسارات جانی ومالی وزیست محیطی گسترده ای را بر جای می گذارد.در چند دهه گذشته دولت هند با مدیریت و برنامه ریزی وانجام اقدامات مختلف به تقویت استراتژیمقابله با بلایای طبیعی و کاهش بحران پرداخته است تشکیل یک کمیته تخصصی جهت بررسی وارزیابی مسائل و استفاده از تکنولوژی فضا از جمله این اقدامات است .
تکنولوژی فضا و مدیریت بحران در هند
هند از کشورهایی است که بشدت از سیل و بحران های حاصل از ان خسارت دیده است کشور هند از طریق سیستم سنجش از دور و اطلاعات ماهواره ای توانسته از به بانک اطلاعاتی مورد نیاز برای اقدامات و برنامه های اماده سازی .بسیج منابع -بازسازی خسارات جهت مقابله با بلایای مختلف اقلیمی دسترسی پیدا کند.
اطلاعات ماهواره ای در مدیریت سیل
مجموعه اطلاعات بدست امده از ماهواره ها و ایستگاه های زمینی از توپوگرافی,هیدروگرافی,کاربری اراضی و… در محیط (جی ای اس) امکان بررسی وارزیابی دقیق را فراهم اورده.
تکنولوژی فضا در مدیریت طوفان در سواحل اوریسا
طوفان های شدید در نقاط مختلف دنیا به نام های مختلف نامیده میشود.در حوزه اقیانوس ارام تیفون,در حوزه اقیانوس هند سیکلون و در نواحی اتلا نتیک هاریکن. در میان انواع مختلف نوع مداری از سایر طوفان ها مخرب تر بوده.کشور هند با داشتن خطوط ساحلی گسترده بیش از سایر کشور ها در معرض خطر و اسیب طوفان های مداری قرار دارد. مهم ترین مزیت اطلاعات ماهواره ای در طوفان شدید سواحل اوریسا نشان داده شده است که از طریق یک برنامه از پیش تعیین شده توانست تا حدودی از میزان خسارات بکاهد.
فصل ششم
مدیریت جامع بحران و راهبردهای اجرایی کاهش اسیب پذیری
مدیریت بحران جهت هماهنگ نمودن اقدامات نقش اساسی رادر مقابله با بحران داشته که شامل تعداد مختلفی از ابزارها -برنامه ها و روش های است که به منظور کاهش اثار مخرب بلایای طبیعی و انسانی درکوتاهترین زمان ممکن انجام می گیرد .مدیریت بحران طبیعی جهت ایجاد امنیت و ایمنی در شهرها به عنوان جزء جدایی ناپذیر برنامه ریزی های شهری قلمداد می شود.
تغییرات و جابجایی جمعیت و افزایش خطرات احتمالی
رشد جمعیت و تغییرات جمعیتی مهم ترین عامل در افزایش اسیب پذیری مناطق شهری قلمداد می شود .افزایش جمعیت شهری موجب تراکم جمعیت در مناطق خاص و افزایش مهاجرت به مناطق خطرناک می شود و میزات خسارت را برای ان بخش از جمعیت که اسیب پذیرترند افزایش می دهد و لازم است در طرح های جامع مدیریت بحران هر گونه تغییر در تراکم و ترکیب جمعیت و هر الگوی اسکان ویا جابجایی به دقت برسی شود .
بازنگری در تئوری و کاربرد مدیریت بحران
در گذشته خطرات و بلایای طبیعی به عنوان حوادثی جدا از مسائل شهری مورد بررسی قرار می گرفت و تنها دولت و سازمان های کمک رسان مسوول پاسخ گویی اقتصادی – اجتماعی به این حوادث بودند اما در چشم انداز کنونی اولویت به اقدامات کاهش اسیب پذیری و مدیریت خطر داده می شود .
برنامه ریزی شهری مبتنی بر برنامه ریزی پیش گیری از خطر
انطباق مدیریت بحران های شهری با برنامه های توسعه شهری مانند برنامه های مسکن -تاسیس سکونت گاههای جدید -مدیری زمین و…با برنامه های مقابله با خطرات به گونه ای که به کاهش و یا پیش گیری از خطر کمک کند می باشد . بلایای طبیعی و انسانی موجب از بین رفتن بخش عظیمی از سرمایه های انسانی -اجتماعی – اقتصادی و فرهنگی کشورها می شود اما از سوی دیگر باعث افزایش توان اجرایی و مدیریتی کشورها و ایجاد توانمندی لازم در اقدامات پیش گیرانه مناسب جهت رویارویی با بحران هاو نهایتا عادی سازی شرایط و جبران خسارات می شود .اقدامات پیش گیرانه گر چه سرمایه و بودجه زیادی را به خود اختصاص می دهد اما تجربیات نشان داده است که کشورهایی که بیشترین بودجه خود را صرف پیش گیری از بحران می کنند نتایج مثبتی را کسب نموده اند ودر دراز مدت خسارات تا حد زیادی کاهش یافته است .
مدیریت بحران در سطح جوامع محلی -ملی و ناحیه ای
مدیریت بحران در سطح جامعه
برنامه ریزی مقابله با بحران در سطح اجتماعات محلی و تقویت وتجهیز مدیریت محلی که در ابتدا وقع حوادس در محل حضور دارند و نسبت به موقعیت مکانی اطلاعات بیشتری دارند اقدام مثبتی است که اخیرا مورد توجه بسیاری از کشور ها قرار گرفته است.مدیریت بحران مبطنی بر مشارکت اجتماعات به دلایل مختلف بسیار ضروری است زیرا 1-جوامع اولین کسانی هستند که از این خطرات بیشترین اسیب را می بیند 2-سازمان های اجتماعی و مردمی سریع تر و قبل از انکه نیرو های کمکی جارجی برسند شروع به فعالیت می کنند 3-مدیریت محلی منجر به امنیت -حمایت محلی و نوعی احساس مسعولیت اجتماعی است.
مدیریت بحران در سطح ملی
مدیریت بحران در سطح ملی نیاز به یک سیستم چند جانبه مقدماتی دارد که شامل مکانیسم پاسخ گویی به بحران و هماهنگی اقدامات میباشد. هماهنگ نبودن ساختار سازمان های دولتی و فقدان برنامه ریزی عدم تعهد یک مانع عهده در موفقیت اقدامات کاهش اسیب پزیری در سطح ملی است.در چنین کشورهایی که توانایی مدیریتی ضعیفی دارند تدوین یک سیاست واضح در زمینه مدیریت بحران و یک ارزیابی دقیق از سازمان های دولتی و غیر دولتی و سایر سازمان های جوامع بشری وافزایش تعهدات دولت برای ایجاد سیستم هشدار دهنده -پیش بینی کننده و اقدامات پیش گیری بسیار ضروری می باشد .
مدیریت بحران در سطح نواحی جغرافیایی
همکاری های ناحیه ای یک امکان ناحیه ای را برای توسعه اطلاعات و تبادل تخصص ها فراهم می اورد .د راین مدل منابع اطلاعاتی مناطق جغرافیایی بزرگتر می توانند در طی حوادث شدید اقلیمی در زمینه های مدیریت سیلاب و کاهش بحران در حوزه های رودخانه مورد استفاده قرار گیرند .
هماهنگی اقدامات در مدیریت واحد بحران
در بحث مدیریت بحران هماهنگی عبارت است از ایجاد ارتباط بین سازمان های مختلف برای بکارگیری منابع و امکانات حیاتی بطور مشترک از انجائیکه در زمان وقوع بحران گروه های مختلف دولتی و غیر دولتی دخالت دارند عدم هماهنگی و انسجام میان گروه های مختلف می تواند نا بسامانی را سطح جامعه افزایش داده و بر شدت تاثیرات بحران بیفزاید.
مدیریت واحد بحران یک فرایند انتها به انتها
فرایند انتها به انتها به معنای فرایند ی است که جریان را از منبع اولیه تا انتها مورد بررسی قرار می دهد مدیریت بحران نیز یک فرایند انتها به انتها محسوب میشود .این فرایند شامل اقدامات زیر است .
1 قبل از وقوع -اقدامات پیش گیری و اماده سازی 2 در طی وقوع-کمک رسانی و پاسخ گویی فوری 3 پس از وقوع -سازماندهی -بازسازی -بهبود اقتصادی و کوشش برای ارزیابی خسارات و اقدامات پیش گیری .با توجه به اینکه در زمان وقوع حادثه دستگاه ها وسازمان های دولتی و خصوصی به تناسب نوع خدمات و فعالیتی که دارند دخالت می کنند .عدم هماهنگی میان انها میتواند بر شدت بحران بیفزاید بنابراین نیاز به مدیریتی واحد در مراحل مختلف قبل از وقوع -در زمان وقوع وپس از ان جهت هماهنگی و نظارت بر اقدامات انها بیش از بیش احساس می شود.
سیستم هشدار دهنده خطر
یک سیستم هشداردهنده وپیش بینی کننده برای اجتماعات در معرض خطر ترکیبی از اطلاعات -ابزارهای پیش بینی ومتخصصین پیش بینی کننده می باشد در یک سیستم پیش بینی زمان لازم برای مقابله با خطر فراهم شده وبا افزایش این زمان میزان خسارات مالی وجانی کاهش می یابد .
سیاست های اماده سازی در برابر خطر
از انجائیکه مردم توانایی شناخت بحران ها را ندارد این وظیفه بیشتر بر عهده مسوولان است که امادگی های لازم را در این زمینه فراهم اورند انجام اقدامات لازم در زمینه اماده سازی در برابر بحران -جوامع و افراد را قادر می سازد تا به گونه ای سریع و کارامد در برابر بحران پاسخ گو باشند .
پاره ای از اقدامات مرحله اماده سازی
1 ایجاد یک سیستم اخطار دهنده اولیه 2 ایجاد پلان و طرح جامع بحران و مشخص نمودن اجزاءمختلف ان که در زمان بحران بتوان ان را اجراء نمود .
برنامه های پیش گیری و کاهش خسارات
اولین تاکید و توجه مدیریت بحران متوجه پیش گیری از خطرات و کاهش خسارات ناشی از ان می باشد د راین رابطه برنامه ها و سیاست های زیر مورد استفاده قرار می گیرد .
1 مدیریت خطر و کاهش اسیب پذیری 2 تنوع و گوناگونی فعالیت های اقتصادی 3 تدوین قوانین و ائین نامه های مناسب 3 افزایش اگاهی عمومی
از انجائیکه اقدامات پیش گیری و کاهش خسارات د رحوزه فعالیت ادارات و سازمان های مختلف می باشد نقش مدیریت بحران تضمین اجرای طرح ها و برنامه های توسعه و هماهنگ نمودن اقدامات سازمان های مختلف است .
طرح های مختلف مدیریت پس از بحران
یک مدیریت بحران از ابزار های مختلفی جهت برنامه ریزی و پاسخ گویی به بحران استفاده می کند.
طرح ها – روش ها – سیاست ها – ائین نامه ها – استانداردها – برنامه های ساختاری از جمله ابزارهای است که می تواند بحران حاصل امده را کاهش می دهد.
1-طرح ها : طرح ها از مهم ترین ابزار های مدیریت بحران می باشد که ساختار و نحوه اقدامات خودی را مشخص می نماید.نحوه انجام اقدامات امداد رسانی قبل از وقوع خطرات طرح ریزی می شود
انواع مختلف طرح ها
1-1 طرح های زمان وقوع بحران : این مرحله شامل طرح های اماده سازی.مانند:اگاهی دادن و تخلیه , سرپناه , ارزیابی نیاز ها , جستجو , نجات و عملیات خدمات رسانی فوری می باشد.
1-2 طرح های ضربتی : برای زمانیکه اتفاقات غیر منتظره اتفاق می افتد تهیه می شود.
1-3 طرح های پاسوخ گویی استاندارد : این طرح ها در داخل یک سازمان برای پیش بینی شرایط مختلف گسترش میابد هدف از ان پاسخ گویی منظم و رفع نیازها در یک فرایند تصمیم گیری بلند مدت است.
2-سیاست های مقابله ای یکپارچه و هماهنگ : این سیاست ها مکانیسمی را برای شکل دادن به اقدامات کاهش خطر و کاهش اسیب پذیری و به همان اندازه پاسخ گویی فوری و بازسازی فراهم می اوردند که برنامه ها به طور هماهنگ و در همان حالت منسجم انجام شوند.
3-ائین نامه ها و استاندارد ها :
ائین نامه ها و استاندارد ها یک ابزار مهم در مدیریت بحران و بوسیله مدیران بحران در هر سازمان تنظیم می شوند.
در هر سازمان از برنامه استانداردی برای پاسخ گویی به نیازها استفاده می شود : 1-برنامه ارائه مواد غذایی 2-برنامه سرپناه و مسکن 3-برنامه اموزش و مسکن سازی 4-برنامه توضیح مصالح ساختمانی
4-عناصر اصلی مدیریت جامع بحران در هنگام وقع خطر : در مدیریت جامع بحران مخاطرات بلقوه و منابع موجود ارزیابی و به گونه ای مطلوب میان ان ها تعادلی برقرار می شود.براین اساس اقدامات لازم در مراحل مختلف قبل از وقوع , هنگام و سپساز خطر تنظیم شده که هر مرحله خو داری چندین بخش و فعالیت می باشد در خصوص مقابله با بلایای طبیعی به دو مرحله می توان اشاره کرد.
مرحله اول : در برگیرنده کلیه مراحل قبل از وقوع که شامل اقدامات پیش گیری , اماده سازی و اموزش عمومی است.
مرحله دوم : اشاره به اقدامات بعد از وقوع خطر را دارد و شامل عملیات امداد رسانی و نو سازی و توسعه است.
پیروز و سربلند باشید
تهیه کنندگان : رضا فتحی – شهریار عبدالکریم
شناسنامه کتاب:
سرشناسه :هادیزاده بزاز.مریم.1345-
عنوان و پدید اور :مدیریت بحران کاهش اسیب پذیری در برابر بلایای طبیعی/تالیف مریم هادیزاده بزاز.با همکاری شهرداری مشهد.
مشخصات نشر :تهران اذربرزین.1385.
مشخصات ظاهری :220 ص.مصور.نمودار.نقشه.
شابک :3800 ریال: 9-48-7342-964
یادداشت :فیپا
موضوع :مدیریت بحران.
موضوع :بلایای طبیعی-پیش بینی های ایمنی…
شناسه افزوده :شهرداری مشهد.
رده بندی کنگره :4م 2ه /49
رده بندی دیویی :658/4
شماره کتابخانه ملی :39853-85م
ناشر :انتشارات اذربرزین
با همکاری :شهرداری مشهد
تیراژ :2150 جلد
نوبت چاپ :اول
سال انتشار :بهار 86
جاپ وصحافی :موسسه چاپ و نشر دانشگاه فردوسی مشهد
شابک :9-48-7342-964
قیمت :3800 تومان
مرکز پخش :انتشارات اذربرزین
نشانی :تهران-صندوق پستی :354-16535
تلفن :88318605
کلیه حقوق برای ناشر محفوظ می باشد
