با وجود آنکه حقوق و دستمزد از مفهوم واحدی برخوردار می باشد ولی از لحاظ امور استخدامی این دو با هم تفاوت دارند حقوق عبارتست از« مقرری ثابتی که معمولا به کارمندان پرداخت می شود و دستمزد به مزد ساعتی یا روزانه کارگران اطلاق می شود » یا از طرف دیگر حقوق و دستمزد عبارتند از مزایای غیر نقدی و یا مجموع آنها که کارکنان در مقابل انجام کار از کارفرما دریافت میکنند البته دستمزد برای کارگران است که معمولا بر اساس ساعت – روز – هفته و یا تکه کاری محاسبه و پرداخت می شود. و حقوق برای کارمندان است که معمولا بر مبنای ماهانه برای انجام کارهای جسمی و فکری به آنان پرداخت می شود بدیهی است که حقوق و دستمزد از نظر اقتصادی تابع قوانین و مقررات و عوامل بسیاری از قبیل عوامل اقتصادی – سیاسی – فرهنگی – اجتماعی – اخلاقی و ارزشی است .
فرآیند نظام پرداختفعالیتی است که از طریق آن کار افراد را ارزیابی می کنند تا پاداش پولی و غیر پولی
– مستقیم و غیر مستقیم را در چهارچوب مقررات قانونی و توانایی پرداخت خود میان آنان توزیع کنند
پرداختهای مستقیم : شامل حقوق پایه فرد – مبتنی بر عملکرد فرد
پرداختهای غیر مستقیم : شامل برنامه های حمایتی – ایام تعطیل فرد و مزایا و خدمات رفاهی
مزایای نظام پرداخت
1- جذب کارجویان بالقوه : نظام پرداخت می تواند این اطمینان را پدید آورد که حقوق و دستمزد موسسه برای جذب افراد در زمان مناسب و برای مشاغل مناسب مکفی است .
2- نگهداری کارکنان : نگهداری و بر انگیختن افراد بستگی به اهمیتی دارد که مردم برای پول قایل هستند لذا پرداخت مستقیم یا غیر مستقیم نیازهای گوناگون افراد مختلف را بر طرف می کند .
3- ایجاد انگیزش در کارکنان : نظام پرداخت می تواند با در نظر گرفتن عملکرد و ارائه پاداش به
کارکنان در آنان انگیزه به وجود آورد.
4- پرداخت بر اساس مقررات قانونی : از آنجا که نظام پرداخت مشمول مقررات قانونی بسیار است سازمانها باید هوشیار باشند و در برنامه پرداخت از این مقررات عدول نکنند.
5- مهارکردن هزینه های سازمانی و ساده کردن هدفهای استراتژیک (50% هزینه های سازمان حقوق و دستمزد است)
رابطه نظام پرداخت با سایر وظایف مدیران منابع انسانی
1- جذب و گزینش
2- روابط اتحادیه ومدیریت
3- برنامه ریزی منابع انسانی
4- کارشکافی
5- ارزشیابی عملکرد
تاثیر محیط در نظام پرداخت
الف) ملاحضات قانونی: (حداقل دستمزد – اضافه کاری – ایام تعطیل – ساعت کار – سوابق کار – مزایای کار (مانند: حق اولاد – مسکن – بن عیدی- پاداش ) )
ب) اتحادیه های کارگری: که وظیفه آنها مذاکرات و حفظ منافع افراد است
ج) بازار کار :عواملی از قبیل( شمار بیکاران – ارقام سود وقیمت مصرف کننده ) برآن اثر می گذارد
ملا حظات قانونی در نظام پرداخت:
1) حق اضافه کاری باید بر مبنای نرخ معینی نسبت به اصل حقوق پرداخت شود.
2) حداقل دستمزد کسانی که از سن تعیین شده (18 سال) کمتر دارند نباید کمتر از حداقل دستمزد کسانی که از این سن بیشتر دارند باشد .
3) حداکثر ساعات کاری در هفته باید 44 ساعت باشد(به غیر از موارد اضطراری که ممکن است از این مقدار تجاوز کند.
4) کار فرمایان باید سوابق کار افراد – نرخهای پرداخت – میزان اضافه کاری – کسورات و اضافات و هر گونه اطلاعات دیگر مربوط به حقوق و دستمزد را نگهداری کنند تا هنگام بازرسی در دسترس باشد .
5) مقررات اضافه کاری برای مدیران (ارشد – میانی و پایه )و متخصصان باید متفاوت باشد.
6) کسانی که کار یکسان می کنند و شرایط و سابقه یکسان دارند باید بدون در نظر گرفتن جنسیت – سن – ملیت و دین دریافتی یکسان داشته باشند
برخی ازعوامل تاثیرگذاردرحقوق ودستمزد
مشارکت در سود یا پرداخت کارانه
منازل مسکونی سازمانی
وسایل نقلیه سازمانی
خرید از تعاونیهای مصرف ویا طرحهای خرید با تخفیف
اعطای بن خرید به کارکنان
عیدی و پاداشهای دیگر
خرید سهام
پرداخت کمک هزینه کارکنان یا فرزندان آنها
طرح درمانی شامل خرید دارو و معاینه رایگان
مساعدت در خرید خانه
طرحهای بازنشستگی و بیمه کارکنان
مرخصی های طولانی مدت و کوتاه مدت
استفاده از امکانات رفاهی و تفریحات سالم
پرداخت هزینه های ایاب و ذهاب
حق اولا د و حق عائله مندی و…
