کلیاتی از مديريت ريسك

نگاه پیشگیرانه به مدیریت ریسک
1. پيشگيري اوليه : از بين بردن عوامل خطر risk factors براي شركت ويا مصون سازي شركت در برابر آنها
2. پيشگيري ثانويه : كشف بهنگام ريسك و كنترل آن بمنظور پيشگيري از معلوليت سازمان
3. پيشگيري ثالثيه : توانبخشي و نوتواني بنحوي كه سازمان بتواند به فعاليت عادي برگشته و حيات موثري را پيداكند

نقش عوامل خطر یا ریسک
l نقش زمينه ساز براي وقوع حوادث و خسارات غير قابل جبران
l نقش تسهيل كننده حوادث و وقاياي جبران ناپذير
l نقش عامل اصلي و ايفاي نقش مخرب بطور مستقيم

نگاه مختصر و سیستمی
l مديريت ريسك
– قبل از وقوع

l مديريت خطاي تصميم
– بعد از وقوع

تعاریف:
l ريسك risk :
– ريسك عبارت است از انحراف در پيشامدهاي ممكن آينده
– هرچقدر احتمال وقوع آينده كمتر باشد ريسك بيشتر است
– اگر تنها يك پيشامد ممكن باشد انحراف و ريسك صفر ميباشد

– ريسك در كجا ؟
l در هرجائي كه آينده ناشناخته باشد
l هر جا بيش از يك پيشامد احتمال وقوع دارد
– از ديدگاه رياضي ريسك عبارت است :
(برآورد مالي خسارات * احتمال وقوع = ريسك)

l مديريت ريسك :
– فرآيند شناسائي ، ارزيابي و انجام اقدامات كنترلي و اصلاح ريسكهاي اتفاقي بالقوه اي است كه مشخصا پيشامدهاي ممكن آن خسارت يا عدم تغيير در وضع موجود مي باشد
– Defining, Assessment, Control and Treatment of outcomes to decisions

l عدم اطمينان – عدم قطعيت يا uncertainty :
– عدم اطمينان شكي است كه شخص در ارتباط با توانائي خويش براي پيش بيني تعدادي از پيشامدهاي ممكني كه اتفاق مي افتند دارد
– عدم اطمينان خودآگاهي شخص از ريسك در شرايط معين مي باشد

l واكنش نسبت به عدم قطعيت ، شرايط ريسك :
– ميزان واكنش افراد نسبت به شرايط به عوامل مختلف بستگي علاوه بر مشخصه هاي فردي مدير تصميم گير ريسك :
l احتمال شكست يا موفقيت
l ميزان فايده يا ضرر حاصله
l توان مالي شركت يا فرد در شرايط شكست يا موفقيت
l واكنش نسبت به عدم قطعيت ، شرايط ريسك :
– مشخصه هاي فردي موثر بر ريسك :
l در بيشتر مطالعات مردان ريسك پذيرتر از زنها هستند
l وجود سابقه حضور در فعاليت توام با ريسك ، با افزايش ريسك پذيري همراه است
l تصميمات گروهي از ريسك پذيري بالاتري برخورداراست
l افراد نسبت به ريسك مالي حساستر از ريسك اجتماعي هستند
l واكنش نسبت به عدم قطعيت ، شرايط ريسك :
– مشخصه هاي سازماني موثر بر ريسك :
l تاريخچه تكاملي شركت
l شخصيت ها و تجربه مديريت فعلي
l طبيعت و ميزان دارائيهاي شركت
l طبيعت فعاليتهاي شركت
l ميزان هم راستائي (يا تعارض) در اهداف و ترجيحات سهامداران ، موسسان و مديران شركت
l تفاوت ريسك واقعي با ريسك سوداگرانه يا برد و باخت :

– ريسك واقعي :
l ريسك واقعي زماني است كه احتمال ضرر وجود دارد ولي احتمال سود وجود ندارد ريسك واقعي هميشه ناخوشايند و توام با استرس است
l مثل اينكه مالك ماشين در معرض تصادف است و زيان ولي اگر تصادف نكند سود در يافت نمي كند

– ريسك سوداگرانه يا برد و باخت :
l در ريسك سوداگرانه هم احتمال برد و هم باخت وجود دارد
l ريسك سوداگرانه بالقوه داراي جنبه جذابيت مي باشد
l مثل عقد قرار داد با يك شركت جديد التاسيس يا اجراي يك فرايند تبليغاتي
ضرورت های مدیریت ریسک

l شرايط موجود :
1. در تمامِي اقدامات سازماني ، امكان تصميم گيري متعدد است
2. شرايط تصميم گيري در زمانها و مكانهاي مختلف ، متفاوت است
3. عواقب تصميم گيري در شرايط مختلف متفاوت است
4. وقايع آينده عمدتا غير قابل پيش بيني و عدم قطعيت قاعده عام است uncertainty
5. درجه پيچيدگي سازمانها و ميزان تعامل آنها با محيط ، با ميزان توجه به مديريت ريسك ارتباط مستقيم دارد
6. هميشه مي توان با اعمال مديريت علمي و تحليل ريسك احتمال ضرر و زيان به شركت را به حداقل رساند

اهداف مدیریت ریسک
1. بقاء : حفظ هزينه ها زير حد معيني كه تداوم شركت را به مخاطره نياندازد
2. صرفه جوئي : در صورت سازگاري با ساير اهداف تاثيرات كليدي بر موفقيت شركت ميگذارد
3. ايجاد سطح قابل قبولي از نگراني و اضطراب
4. ثبات عايدات يا درآمدها : ايجاد سطح قابل قبولي از عايدات با محدود نمودن كاهشهاي پيش بيني نشده در درآمدها يا جريانات نقدي ناشي از خسارات
5. عدم توقف عمليات و يا ايجاد حداقل تاخيرات
6. رشد مداوم و تخصيص بهنگام براي توسعه
7. مسئوليت اجتماعي يا سودمند نمودن شركت ، محدود نمودن خسارات به كاركنان ، عرضه كنندگان و مشتريان و جامعه
8. رعايت مقررات نگهداري سوابق سازمان و موارد مرتبط با ريسك و ساير الزامات خارجي
اهداف مديريت ريسك
قبل خسارت
صرفه جوئي
سطح قابل قبولي ازنگراني و اضطراب
بعد از خسارت
بقاء
ثبات عايدات
ادامه فعاليت
ادامه رشد

اهداف مدیریت سازمان ها
1. سود آوري
2. سودمند بودن براي جامعه
3. ارضاي علايق و ترجيحات مالكان و مديران مسئول شركت
4. حداكثر سازي ارزش اقتصادي شركت

نمونه هائی از پیامدها
l احتمال وقوع آتش سوزي در انبار و بحث بيمه آتش سوزي
l احتمال وقوع تصادف ماشين حمل دارو و بيمه حوادث
l احتمال و ميزان آسيب اقتصادي وارده از تصادف كاميون حمل دارو و ميزان حق بيمه پرداختي
l احتمال عدم موفقيت محصولات يك شركت و عقد قرارداد توزيع محصولات شركت
l احتمال جبران غرامت وميزان آن با اخراج يك كارمند خاطي
l احتمال نشت گازهاي آلوده كننده شيميائي در محيط كارخانه و عوارض انساني آن و بيمه درماني كاركنان
l احتمال خراب شدن سيستم كامپيوتري frame main در شركت و خريد دستگاه حمايتي
l و…
مديريت ريسك شركت را قادر مي سازد كه به نحو بهتري ريسكهاي متداول در فعاليتهاي روزمره را مديريت نموده و با خيالي آسوده از خسارات تصادفي ، بطور جامعتر و موثرتر فعاليتهاي روزمره خود را ادامه دهد . مديريت ريسك ما را قادر ميسازد كه به نتايج قابل قبول با حداقل هزينه نايل گرديم

عوارض عدم قطعیت بدون اعمال مدیریت ریسک
l عدم سرمايه گذاري بعلت احتمال زيان
– در مورد ريسك هاي واقعي بعلت عدم جذابيت احتمال عدم سرمايه گذاري افزايش مي يابد
l محدود سازي بعضي از فعاليتهاي جاري
l ايجاد استرس و فشار جسمي رواني ناشي از ترس و نگراني
l بي نظمي در استفاده از منابع بصورت انباشت بيمورد بعضي از كالاها يا منابع ، افزايش قيمت تمام شده بعضي از كالاها
l توسعه بيش از حد در صنايع با اطمينان بالاتر ، در نتيحه عقب افتادگي در صنايع با ريسك و عقب ماندگي كلي برنامه هاي توسعه
– اين پديده خود آفت رشد و سبب عقب ماندگي تدريجي صنايع مطمئن موجود براي صاحبان صنايع مي گردد
احتمال یا probability
l احتمال عيني يا objective probability
– به احتمالي اطلاق ميشود كه در شرايط واقعي و براساس تحليل دقيق شرايط موجود براورد ميگردد
– مثال تعداد حادثه در سالهاي قبل و تحليل آنها
– در محاسبه واقعي به روند استهلاك دستگاهها و افزايش نرخ تصادف و هم چنين تدابير مديريتي نگهداري بايد دقت كرد
l احتمال ذهني يا subjective probability
– به احتمالي اطلاق ميشود كه در شرايط مجازي برآورد ميگردد
– مثال نرخ تصادفات در جاده طبق آمار كشوري و در نتيجه تخمين احتمال وقوع حادثه براي وسايط نقليه سيستم

شش گام اصلی در فرآیند مدیریت ریسک
1. تعريف هدف مشخص از مديريت ريسك
Ú بقاء بد نبال يك خسارت فاجعه آميز
Ú در آمد با ثبات هزينه هاي كم در بلند مدت و آرامش خاطر كوتاه مدت
1. شناسائي ريسك ها : اين قسمت اهميت خاصي دارد چراكه عدم شناسائي هركدام سبب آسيب هاي جدي به سازمان ميگردد
2. ارزيابي خسارت بالقوه در طي برنامه
Ú احتمال يا شانس خسارت
Ú اثر خسارت بر شركت
Ú توانائي شناسائي خساراتي كه واقعا اتفاق خواهند افتاد
1. انتخاب ابزار مقابله با مشكلات
Ú اجتناب از ريسك
Ú كاهش احتمال وقوع خسارات و درصورت وقوع جلوگيري از توسعه آن
Ú انتقال خسارات به طرف ديگر مثل سازمان بيمه گر
Ú نگهداري و يا تحمل خسارت (مديريت خود بيمه گري)
1. اجراي تصميم مثلا در بيمه تعيين مناسبت ترين پوشش بيمه ،‌منطقي ترين نرخ و قرارداد با سازمان بيمه گر مناسب
2. ارزيابي نتايج از نظر عقلانيت

اهداف یادگیری مدیریت ریسک
l مديريت ريسك بعنوان يك وظيفه مديريتي
l سازماندهي مديريت ريسك
l ارتباط بين مديريت ريسك با ساير وظايف سازماني

فعالیت های اصلی مدیریت ریسک از دیدگاه فایول
l فعاليتهاي فني – امور توليدي
l فعاليتهاي بازرگاني – فعاليتهاي خريد ، فروش و مبادله
l فعاليتهاي مالي – استفاده بهينه از منابع
l فعاليتهاي ايمني – حفاظت از اموال و نيروي انساني
l فعاليتهاي حسابداري – خريد سهام ، صورت مالي
l فعاليتهاي مديريتي – شامل اجزاي مديريت عمومي
از ديدگاه فايول فعاليتهاي ايمني همان مديريت ريسك مي باشد كه شامل حفاظت در مقابل دزدي ،‌آتش سوزي ، بلاياي طبيعي و موارد مشابه ميگردد و امروزه در سطح وسيعتر بكار مي رود

نکته
l شركتي كه بر مبناي مديريت ريسك اداره ميشود بايد بيانيه مشخصي را تدوين نمايد

بیانیه مدیریت ریسک در شرکت
l بيان اهداف كلي مديريت ريسك
l تعريف وظايف و اختيارات
l هماهنگي منطقي در كنترل ريسك بر مبناي استاندارد در بخشهاي مختلف شركت
l مشخص نمودن و بهبود بخشيدن به كانالهاي ارتباطي و سيستم اطلاعاتي
l تسهيل تغيير و تحول در شركت

مزایای بیانیه مدیریت ریسک در شرکت
l مبنائي براي ارزيابي مسئوليت مديريت ريسك
l آگاه سازي مديريت ارشد از حجم خسارات بالقوه در شركت و آگاهي از پيچيدگي تصميمات
l تبيين موقعيت بخش مديريت ريسك در ساختار سازماني شركت

مديريت ريسك با همه وظايف مديريت ارتباط دارد
l حسابداري
l مالي
l نيروي
l انساني
l مهندسي
l حفظ و نگهداري
l توليد
l بازاريابي

نگرش نوين
n حسابداري با كنترل هزينه و بررسي صورتحسابها سبب كاهش تقلب و كلاهبرداري مي شود
n حسابداري از طريق حسابهاي دارائي ريسك اموال را شناسائي مي كند
n حسابداري از طريق تخصيص منابع براي مديريت ريسك زمينه هماهنگي لازم براي مديريت جامع ريسك رافراهم ميكند
n مديريت نامناسب در نگهداري حساب شركت مي تواند آسيب جدي اقتصادي به شركت وارد نمايد
n مديريت ريسك معمولا گزارشات خود را به معاون مالي شركت ارائه ميكند . بهمين جهت در بعضي از سازمانها مديريت ريسك بخشي از معاونت امور مالي است
n در تصميم گيريهاي كلان شركت براي خريد تجهيزات گرانقيمت ، مدير مالي نقش مهمي ايفاء ميكند
n مديريت مالي با استفاده از اطلاعات مربوط به حسابداري ، آثار انحراف با اهداف را تجزيه و تحليل نموده و در اختيار مديريت ارشد قرار ميدهد
n مديريت مالي مسئوليت وثيقه گذاري را در جريان استقراض شركت عهده دار است
n ساختار توليد محصول يا خدمت ميتواند به كاركنان آسيب جسمي يا رواني ايجاد نمايد
n فرآيند خدمات توليدي يا عرضه خدمات توزيعي ميتواند به نگهداري اموال آسيب وارد كند
n توليد ، نگهداري يا عرضه غلط در خيلي از محصولات بويژه اقلام مصرفي خوردني يا آشاميدني (علي الخصوص دارو و لوازم پزشكي ) ميتواند در جامعه مصرف كننده ايجاد آسيب نموده و بدين ترتيب ادعاي حقوقي بدنبال داشته باشد
n خسارتهاي اين واحد مشابه بخش توليد مي باشد
n فرآيند سرمايش نامناسب ميتواند مواد غذائي يا داروها و اقلام بيولوژيكال را با مشكل جدي مواجه سازد
n وظيفه اصلي بازاريابي ، خلق ريسكهاي موجد خسارت ، شناسائي آنها و طراحي اقدامات كنترل مي باشد
n استفاده از كالاي معيوب و يا تبليغ نامناسب مي تواند ضرر و زيان جدي به شركت وارد سازد
n تبليغ غلط و ايجاد آسيب به جامعه ميتواند دعاوي حقوقي بدنبال داشته باشد
n بخش بازاريابي ،‌ ازمديريت بر فرآيند قيمت گذاري ،‌اعطاي تسهيلات و يا جوايز و …… بر موفقيت شركت تاثير گذار است
n اجراي مزاياي كاركنان يكي از مسائل بغرنج مي باشد بطوريكه در خيلي از سازمانها اين بخش را به مديريت ريسك تفويض نموده و يا اينكه مديريت منابع انساني عملا نقش مديريت ريسك را عهده دار ميشود
n حفاظت ، ايمني و بيمه نيروي انساني يكي از مسائل عمده در مديريت سازمانها مي باشد
n نگهداري ،‌ ارزشيابي ارتقاء و يا برخورد با كاركنان خاطي يكي از مسائل بحران ساز در مديريت شركت هاست
n مهمترين ركن ريسك در مديريت منابع انساني است