منو
گروه های غیر رسمی در صدر اسلام :
1.پیامبر اسلام (ص)وگروه غیر رسمی
شهر یثرب از نظر سبقت در ایمان به صورت گروهی،از مکه پیشی گرفت گسترش دین از طریق گروه های غیر رسمی باهدایت پیامبر اسلام (ص) در یثرب آغاز شد؛(حضرت محمد (ص)در موسم حج با شش نفر از قبیله ((خزرج))دیدار کرد )پیامبر آیاتی از قرآن را تلاوت کرد و این گروه در همان مجلس ایمان آوردند.
این گروه شش نفری در درون نهاد اجتماعی مشرکان ،به صورت غیر رسمی فعالیت خود را در راستای نیاز اجتماعی آن عصر آغاز کردند.
این گروه (غیر رسمی)پیگیر انتشار اسلام در یثرب بودند تا آ نجا که خانه ای نبود که صحبت از پیامبر (ص)در آن نباشد.
در سال 12 بعثت ،گروه دیگر (دوازده نفر)از مدینه حرکت و با رسول خدا (ص) در عقبه دیدار کردند و نخستین پیمان اسلامی را به وجود آوردند .بدین ترتیب گروه های غیر رسمی در درون نهاد اجتماعی مشرکین به فعالیت پرداختند .
2.نضج گروه غیر رسمی دینی در مکه :
گروه غیر رسمی سه نفری پیامبر (ص) ،علی (ع)و خدیجه (س) فعالیت خود را با هدف دستیابی به نظام توحیدی برای جامعه بشری – که نیاز های انسان ها در درون آن نظام تعریف شده و ارضا میگردد – آغاز کرده و افراد و گروه ها را برای دستیابی به این هدف مقدس ترغیب می نمود.
3.پویایی گروه :
پویایی گروهی به اعضا کمک می کند تا بهتر و اثر بخش تر بتوانند در گروه کار و تلاش کنند از سوی دیگر گروه می تواند انسجام گروهی و دوستی های درون گروهی را فعال سازد .
4.مفهوم پویایی گروهی
((در پویایی گروه به بررسی نیروهایی که در درون یک گروه عمل میکنند ، پرداخته می شود ؛ بنابراین ،پویایی گروهی به نیروهای فعالی گفته می شود که بر عملکرد کاری و نگه داری منابع انسانی اثر دارند ))
5.مولفه های مهم پویایی:
فعال سازی نیروها از جمله عناصری است که در پویایی گروهی مورد تاکید قرار میگیرد .در راستای فعال سازی نیروها و پویایی گروهی ،ارتباطات درون گروهی نیز باعث ایجاد علاقه در گروه و تعهد سازمانی افراد می گردد .
از این رو ، یکی از مولفه های پویایی گروه را می توان ارتباطات برون گروهی و درون گروهی دانست .
گاه در گروهی عشق و علاقه افراد به گروه و تعهد آنان به ارزشهای گروهی افزون گردد ،پویایی گروه ایجاد می شود و در این میان نقش رهبری را نمی توان نادیده گرفت ؛ چرا که وی قادر است بذر عشق و محبت را در گروه بیفشاند .
قرآن کریم مبنای ارتباط را در میان گروه های اسلامی (یحبهم و یحبونه )می داند .
یکی از گروه ها ی اسلامی در عصر رسول خدا که به ارتباطات برون گروهی دست زد و در عین حال مبنای ارتباطات درون گروهی آنها عشق و محبت بود ، گروه مهاجران به حبشه بود .
6.هجرت سر آغاز پویایی در سازمان اسلامی
در زمانی که گروه های مسلمان در مکه گرفتار شکنجه های زیاد قریش بودند ، پیامبر اسلام (ص)دستور هجرت را صادر نمود تا فرصتی به دست آید و مسلمانان با حرکت پوینده خود در راستای نیل به اهداف اسلامی به فعالیت بپردازند .
نجاشی بعد از شنیدن سخنان سفیران و نمایندگان قریش ، یاران پیامبر را فرا خواند و رو به آنان کرد و گفت :(این دینی که جدا از دین خود آورده اید که نه کیش من است نه آیین دیگر ملل جهان ، چیست) ؟
اینجا بود که رهبر گروه گفت : (( پادشا ها ما مردمی بودیم که در دوران جاهلیت بت ها را می پرستیدیم ، مردار می خوردیم ، کار های زشت انجام می دادیم ، قطع رحم می کردیم ، با همسایگان و هم پیمانان خویش بد رفتاری داشتیم … وضع ما همین بود ، تا خدا پیامبری از خودمان که نسبت و راستی و امانت و پاکدامنی او را می شناسیم به سوی ما فرستاد .
او ما را به راستگویی،امانتداری ،وصله ی رحم و نیکی با همسایه و هم پیمان وخودداری از حرام ها و خون ریزی امر فرمود .
چون ما را شکنجه کردند و بر ما سخت گرفتند و از دینمان جلوگیری کردند ، به کشورت آمدیم و تو را بر دیگران بر گزیدیم تا در پناه تو بر ما ستم نشود . نجاشی با اشاره به رهبر گروه گفت : از آنچه پیامبر شما از طرف خدا آورده چیزی همراه داری ؟
جعفر بن ابی طالب گفت : آری و سپس آیاتی از سوره ی ((کهیعص))را تلاوت کرد .
چنانچه ملاحظه می شود ، رهبری گروه نقش موثری در بقا و استمرار حرکت پوینده مسلمانان در حبشه بر عهده داشت ؛ از این رو ،پویایی گروه در گروه مسلمانان علاوه بر تاثیر پذیری از هجرت و ارتباطات برون گروهی ، مرهون گفتگو ی خرد مندانه ی جعفر بن ابی طالب و مدیریت او بود .
پویایی گروهی در بین مسلمانان به قدری زیاد شده بود که برخی از آنان در علنی کردن اسلام و آشکار خواندن قرآن اصرار می ورزیدند .
7.نقش رهبری پیامبراسلام (ص) در پویایی و همدلی گروه های مهاجر انصار:
یکی دیگر از مسائلی که پیامبر اسلام (ص)بدان توجه خواص داشتند و نشاندهنده ی نقش موثر رهبری در همدلی و پویایی گروه های مهاجر و انصار است ؛مسئله ی اسکان مهاجران در مدینه است . مهاجران خانه و زندگی خود را به عشق پیامبر (ص)رها کرده و به مدینه آمده بودند ؛ از این رو ، عموم آنان با مشکل مسکن مواجه شدند لذا پیامبر (ص) در با بهره گیری از رهبری کاریز ماتیک خود مسئله را حل نمود ؛ بدین صورت که با یاری گروه انصار ، زمینه هایی را در اختیار گروه مهاجران قرار داد که به (اقطاع النبی)معروف گشت .
پیامبر اسلام در ایجاد همدلی و هم بستگی میان گروه های مهاجر و انصار نقش ویژه ای داشتند .شاخص این پیوند دوستی ، کمک انصار به مهاجران در نیاز مندیهای اقتصادی است که می توان یکی از مولفه های تعادل گروهی از آن یاد نمود .
قرآن کریم عملکرد گروه انصار را در این زمینه مورد ستایش قرار داده و فرموده است :(ویوثرون علی انفسهم و لو کان بهم خصاصة )آنان [انصار] مهاجران را برخود ترجیح می دادند ، هر چند خودشان بسیار نیازمند بودند .
بنابراین عشق ومحبت و دوستی ها انگیزه های ایجاد ارتباطند و تعامل و پویایی گروهی بر اساس آنها شکل می گیرد .
8.نقش ارتباطات در پویایی گروه
ارتباطات با ایفای نقش های متعددی در پویایی گروه تاثیر می گذارد برای مثال ، ارتباطات می تواند رفتار اعضا را کنترل کند این کارها به چندین روش انجام میشود:
یکی از آن روشها ، کنترل از طریق سلسسه مراتب اختیارات و دستور العملهای رسمی است .
یکی دیگر از نقشهای ارتباطات که موجب پویایی در گروه می شود ایجاد انگیزه در بین اعضا گروه است .
از جمله نقشهای بسیار مهم ارتباطات در پویایی و تعاملات گروهی ، تامین نیاز اجتماعی اعضا گروه است ؛ چرا که (( ارتباطات موجب تخلیه انسان از فشار های روانی می شود)) و دیگری از نقش های مهم ارتباطات در پویایی گروه ، نقش اطلاعاتی و اطلاع رسانی آن است که در تصمیم گیری گروهی تاثیر بسزایی دارد .
نقش ارتباطات در پویایی و تعاملات گروهی با عطف توجه به مولفه های دینی از جایگاه خاصی برخور داراست .
حضرت محمد درانجام ماموریت الهی و بر ای ابلاغ احکام اسلامی با دیگران به تعامل می پرداختند
رسالت اصلی پیامبر اسلام (ص) چنین بیان شده است: (فانما علیک البلغ و علینا الحساب)
بی تردید رسول خدا (ص) ، بدون تعامل با دیگران نمی توانستند ماموریت خویش را به انجام برسانند .
از دیگر موارد در تعامل گروهی که نقش ارتباطات را در بالندگی و پویایی جامعه ی دینی نشان می دهد ، بهره گیری پیامبر اسلام (ص) ،از وجود مومنان ادیان دیگر در ابلاغ پیام الهی است .
9.تاثیر مشورت در پویایی گروهی
مفهوم ((شور)) در مسائل اجتماعی این است که وقتی افکار و اندیشه های مختلف درباره ی یک موضوع اجتماعی جمع می شود و تبادل نظر صورت می پذیرد ،به استخراج اندیشه پالایش شده ختم می گردد .
در تصمیم گیری های اجتماعی آن تصمیمی صائب تر است که صاحب نظران بیشتری در تنظیم آن مشارکت کرده باشند .این تبادل افکار و تعاطی اندیشه ها در گروه به پویایی منجر می شود و تصمیمات گروهی را پویا می سازد ؛
قرآن کریم الفت بین قلوب را در کنار مشورت قرار داده و سیره ی پیامبرش را در رایزنی با دیگران تایید می کند ؛ آنجا که قرآن می فرماید :
(فبما رحمة من الله لنت لهم و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک فاعف عنهم و استغفر لهم و شاور هم فی الامر فاذا عزمت فتوکل علی الله )پس در پرتو رحمت خدا نسبت به آنها[مسلمانان] نرمخو و خشنود شدی و اگر بدخو و سخت دل بودی هر آینه از پیرامونت پراکنده می شدند ؛ بنابراین ، از ایشان در گذر و برایشان آمرزش طلب کن و با ایشان مشورت نما ، پس چون تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن .
بنابر این یکی از راه های تضمین پویایی در گروه ، مشاوره و رایزنی با اعضاست که در تصمیم گیری گروهی بیشتر تبلور میابد .
تصمیم گیری گروهی :
تصمیم گیری گروهی از شناخته شده ترین مسائلی است که در کاربرد مفاهیم و اصول ارتباطات مطرح می شود.
یکی از تاثیرات تصمیم گیری گروهی در راستای پویایی ، ایجاد و افزایش علاقه ی شغلی است .
تصمیم گیری گروهی با روش های متعددی بر پویایی گروهی تاثیر می گذارد :
10.روشهای تصمیم گیری گروهی
الف) روش (چهره به چهره) :
((گروه هایی که به صورت «رو در رو» روابط متقابلی را بر قرار می سازند ، غالبا در جهت سازش با هنجارها و معیار های گروه بر یکدیگر فشار می آورند )).
ب)روش ((جوشش مغزی)):
در جوشش مغزی راحلهای جدید ایجاد می شود و اساسا « منظور از به کار بردن این روش ایجاد بدیلها جدید است از طریق بر انگیختن خلاقیت اعضای گروه و ترغیب آنها به افزودن نظرهایشان به آنچه دیگران قبلا ارائه دادند »
11.روش ((تکنیک دلفی)):
1-کارشناسان داخلی و خارجی دعوت می شوند که معمولا این افراد تعامل چهره به چهره ندارند
2-از هر کارشناس خواسته می شود تا به صورت گمنام پیش بینی هایی را انجام دهند
3-آنگاه همه ی پیش بینی ها در اختیار کلیه ی اعضای گروه قرار می گیرد .
4-بر اساس باز خورد اعضای گروه و تکرار چند باره ی بررسی ، پیش بینی جدید انجام می شود .
د)روش ((گروه اسمی)) :
« در فن گروه اسمی عده ای از اعضا برای اگاهی از موضوع مورد بحث تشکیل جلسه می دهند ، موضوع برای اعضا جلسه تشریح می شود و هر یک از اعضا ، فهرستی از نظر ها ی خود را بر روی کاغذ می نویسند . بعد از پنج تا ده دقیقه ، هر یک از اعضا ، نظر هایش را به گروه ارائه می دهد و از افراد خواسته می شود با کامل کردن ، فهرست را افزایش دهند .
اعضای گروه می توانند در باره ی آنها بحث و گفتگو و یا آنها را تکمیل کنند و یا وارد مرحله بعدی شوند »
ذ)روش هوش مصنوعی:
در نسل جدید کامپیوتر ، به جای سخت افزار بر جنبه های نرم افزاری تاکید می شود ؛برای مثال ((با استفاده از قابلیتهای برنامه نویسی ، کامپیوتر می تواند در اتخاذ تصمیم های اساسی و مخاطره آمیز به ما کمک کند )).
1)مطالعه «ادگار شاین» در تصمیم گیری گروهی :
در این بررسی ها ، وی مشاهده کرد که گروه ها از طریق شش روش زیر تصمیم می گیرند :
الف) عدم پاسخ :زمانی که گروه ایده ای را انتخاب می کند ، دیگران به آن پاسخی نداده ، و نسبت به آن بی میلی نشان می دهند .
ب) روش اقتدار : مدیر یا برخی دیگر از افراد مقتدر برای گروه تصمیم می گیرند
ج) روش اقلیت : (( در تصمیم گیری به وسیله ی اقلیت ، دو یا سه نفر اقدام را مشخص و یا سیر اصلی تصمیمات گروه را تعیین می کنند و دیگران نیز با آنها موافقت می نمایند ))
د) روش اکثریت : برای انتخاب راهبرد ، رای گیری صورت میگیرد .
ه) روش توافق: همه ی اعضا هوادار نوع اقدام نیستند ولی همگان برای آزمودن آن موافقت می کنند .
و)روش اتفاق آرا:در تصمیم گیری به اتفاق آرا ، همه ی اعضا گروه نوع اقدام را تائید می کنند .چنانچه دیده می شود ، مطالعات ادگار شاین نشان می دهد که گروه با توجه به مولفه هایی چون ساختار گروهی، نوع افراد ، نقش ها و نوع رهبری در گروه ، به روش های مختلفی عمل می کند .
2)رویکرد دینی به تصمیم گیری گروهی :
یکی از مسائل مهم در مدیریت رسول خدا این بود که تصمیماتی اثر بخش و توام با مشارکت افراد اتخاذ می کرد ؛ و مشورت با افراد و نرم خویی با آنان سیره ی آن حضرت بود .
از این رو سیره ی پیامبر مشاوره با افراد در کار ها و تصمیمات بود .
3)نمونه ای از تصمیم گیری گروهی در عصر رسول خدا (ص) :
نمونه ای از این نوع تصمیم گیری در عصر پیامبر در غزوه ی احد اتفاق افتاد .
پیامبر (ص) بعد از اطلاع از حمله ی قریب الوقوع قریش ، با اصحاب خود به رایزنی پرداخت و از آنان خواست که در تصمیم گیری شرکت کنند .ایشان نسبت
پیامبر (ص) مشاهده کرد که وی و عده ای از اصحاب در اقلیت قرار گرفته و عقیده ی بسیاری از مردم بر خروج از مدینه است . رسول خدا (ص) نیز بر اساس این نظردست به تصمیم گیری گروهی زد .
بدین سان ، پیامبر دستور حرکت به بیرون مدینه را صادر کرد و خود نیز مسلح و آماده ی رفتن شد .
چنانچه مشاهده می شود رسول خدا بعد از مشورت با اصحاب ، براساس نظر آنها تصمیم گرفتند و آنرا به اجرا گذاشتند .
12.متغیر های ساختاری گروه :
منظور از گروه جمعیتی منظم و سازمان یافته است ؛ از این رو ساختاری مشخص دارد و رفتار اعضا را شکل می دهد .
معمولا در گروه های رسمی ساختار به وسیله ی مدیریت دیکته می شود و موقعیت سازمانی افراد ، ساختار گروه رسمی را تعیین می کند .
اما در گروه های غیر رسمی اختیار به وسیله ی اعضا مشخص می شود و به نوعی خود انتخابی است .
از مطالب پیش گفته و نوشته های دیگر چنین بر می آید که هنجار ها و نقش ها مولفه های مهمی هستند و از نظر ساختاری در گروه به آنها توجه زیادی می شود
13.هنجارها :
هنجارها ، ملاکها و معیار ها ی در حال تکوین و مورد توافقی هستند که رفتار های اعضا ی گروه را تنظیم می کنند ، تعاملات اجتماعی را سازمان می بخشند و پاسخ های دیگران را قابل پیش بینی و معنا دار می کنند .
هنجار های رسمی به صورت بخش نامه ها ، دستور العمل ها ، قوانین و مقررات وجود دارند که اعضا ی گروه باید آنها را رعایت نمایند .
بیشتر هنجار های سازمانها جنبه ی غیر رسمی دارند . هنجارها یا توصیفی اند و یا دستوری
هنجار های توصیفی : رفتار هایی را که معمولا افراد انجام می دهند ، را توصیف می کنند
هنجار های دستوریا تجویزی : به رفتار هایی که مردم باید انجام دهند ،اشاره دارند .
نقش ها :
نقشها به رفتار هایی مربوط می شوند که برای انجام یک کار خاصی یا تفاهم خاص در گروه لازم است .
معمولا نقشها دامنه ی رفتاری اعضا را در گروه مشخص می سازند ، برای مثال یک مدیر ممکن است چندین نقش داشته باشد .
بسیاری از این نقشها با هم سازگاری دارند و در برخی موارد نیز با هم متعارض اند ؛ برای مثال رئیس پلیس در نقش پلیس باید با تبهکاران مقابله کند . اینک اگر پسر وی تبهکاری کند ، نقش پلیس با نقش پدری تعارض پیدا می کند .
تا حد زیادی نقش ، تعیین کننده ی نوع رفتاری است که فر د باید در یک وضع یا موقعیت خاص داشته باشد ؛ نکته ی دیگری که در ایفا ی نقش ، مهم جلوه می کند ، قالبی بودن نقش است در زمینه ی ایفای نقش .
و در یک نتیجه گیری کلی از مباحث پیشین می توان ادعا کرد که هنجار ها و نقشها ، رفتار افراد را ساختار و شکل می دهند .
ساختار دهی به رفتار ، این امکان را به اعضای گروه می دهد که منشهای متفاوتی در گروه داشته باشند .
اصناف
شرکت ها
سازمان ها
دانشگاه ها
استارتاپ ها
مشاغل خانگی
