تالیف:جیمزام.هیگینز
خلاصه كتاب: زهرا ابارشی
مقدمه: تغییروتحول درعرصه های مختلف اجتماعی،اقتصادی،سیاسی،فرهنگی درعصرحاضرامری اجتناب ناپذیراست واین تغییروتحول به نوبه خود ازپیشرفتهایی که بطورروزمره درعلوم وتکنولوژی های مختلف درسطح جهان رخ می دهد نشات می گیرد.ازاین گذشته،نیازمندی های بشرمزید برعلت است تابراساس شرایط موجوداجتماعی، تغییروتحولاتی نیزدر عرصه زندگی اوپدیدآید.ازآنجایی که درجهان پیچیده امروزی به دنبال تغییروتحولات،فرصتهاووتهدیدهای گسترده ای نیزایجادمی شود،لذاسازمان ها وشرکتها به روشها،راه حل ها وطرزنگرش های تازه برای برخوردصحیح واصولی بااین فرصت ها وتهدیدهانیازدارند،بطوری که بتوانند فرصتهارا غنیمت شمرده وبه مقابله باتهدیدها بپردازند.خلاقیت مقوله ای است که ارتباط نزدیکی باتغییروتحول دارد.به عبارتی،می توان تغییروتحول راناشی ازخلاقیت وایده های خلاق پنداشت،به همین دلیل هست که دستاوردهای علمی بشر در عرصه های مختلف اجتماعی،اقتصادی،سیاسی،فرهنگی و…جملگی اشاره به این نکته دارندکه باایده های خلاق وبه مفهوم عام آن یعنی خلاقیت می توان پیشرفت هاودستاوردهای تازه ای رابرای زندگی بشربه ارمغان آورد.نظربه اینکه،موضوع کارآفرینی ارتباط تنگاتنگی باخلاقیت دارد ودرواقع خلاقیت ازمهمترین پیش شرط های کارآفرینی وجزء لاینفکی ازعوامل وشرایط ظهورآن می باشد،لذا پس ازمعرفی موضوع ومبانی کارآفرینی درقالب کتابی تحت عنوان “کارآفرینی”(تعاریف،نظریا ت، الگوها)وبه منظورتوسعۀ آن درعرصه های مختلف زند گی بشر،ارائۀ تکنیک ها وشگردهایی
برای خلاقیت امری ضروری به نظررسید.
فصل اول:
فرآیند حل خلاق مسئله
حل مسئله بخش جدایی ناپذیرزندگی سازمانی است.هربارکه مدیریارهبری افراد رادرتولید یک محصول یاارائه یک خدمت راهبردی می کندحل مسائل روی می دهد،وتصمیم گیریها انجام می پذیرد.هربارکه هرعضوی ازسازمان به روش جدیدی برای کاهش هزینه ها می اندیشد یا محصول محصول یاخدمت جدیدی اختراع می کند ویاتصمیم می گیرد که چگونه به سازمان کمک کند تابه نحوی بهترعمل کند،حل مسئله صورت می گیرد.
برای افراد،توسعه مهارتهای حل خلاق مسئله،یک رورت است نه یک تشریفات.دراین فصل به شمانشان خواهیم دادکه چگونه مسائل به صورت خلاق راآغازکنیدیاازفرصتهابه صورت خلاقانه تربهره برداری کنید.
حل خلاق مسئله:
تاهمین چندسال پیش حل مسئله رابیشتر به عنوان یک امراستدلالی وعقلایی تعریف می کردند.امادرسالهای اخیربه این نتیجه رسیده ایم که یک روش کاملاعقلایی واستدلالی تمامی ابعادحل مسئله رادربرنمی گیرد.خلاقیت برای موفقیت آمیزبودن حل مسئله امری حیاتی است.
درفرآیندحل خلاق مسئله هشت مرحله اصلی وجوددارد:
1-تحلیل محیط
2-تشخیص مسئله
3-شناخت مسئله
4-فرضیه سازی
5- ارائه راه کارها
6-انتخاب ازمیان راه کارها
7-اجرای راه کارانتخاب شده
8-کنترل
تحلیل محیط:
اگرپیوسته درجست وجوی مسائل نباشیدپس چگونه خواهیددانست که آیامسائل وجوددارد یانه؟
بیشترراهبردشناسان معتقدندکه شرکتهااگرمی خواهند درآینده موفق باشند باید آماده باشندکه پاسخ سریع به مسائل وفرصتها بدهند.بنابراین توانایی تشخیص به موقع مسائل وفرصتها،حتی تشخیص آنهاقبلقبل از موعدشان امری حیاتی برای موفقیت است.دراین مرحله ازفرآینداطلاعات جمع آوری برای این مرحله ازفرآیند،حیاتی است.cpsمرحله کنترل می کنید.اطلاعات به دست آمده درخلال میلیونها دلار سالانه صرف پیگیری مسائل مربوط به رقابت وRoyal dutch/shellشرکت نفت
اقتصاد،وکسب اطلاعات درباره مشتریان خود می کند واین هزینه صرفا برای یک نوع سیستم اطلاعاتی یعنی سیستم اطلاعات راهبردی صورت می گیرد.برای مثال،چنددقیقه ای راصرف نگاه کردن به محیط های داخلی وخارجی خودبکنید.چه اتفاقاتی درحال وقوع است که ممکن است منجربه مسائل یافرصتهاشود؟
تشخیص مسئله:
پیش ازاینکه بتوانیدمسئله ای راحل کنید یاازفرصتی استفاده کنیدباید ازوجود آن مسئله یا فرصت باخبرشوید.بااستفاده ازاطلاعاتی که بهنگام تجزیه وتحلیل محیط به دست می آوریدمی توانیدازوجود مسئله یافرصت آگاه شوید.اغلب فردی که حلال مسئله است،صرفااحساس مبهمی نسبت به اشتباه بودن چیزی یاوجود فرصتی دارد.ظاهرایک دوره تردید وگمان سپری می شود که طی آن وی اطلاعات محیط پیرامونی رادرضمیرناخودآگاه خود پردازش می کند.برای مثال هنگامی که میکیوکیتانو،معلم ومرشد تولید درتویوتا دراوایل دهه 1990 اقدام به تجزیه وتحلیل اطلاعات مربوط به هزینه تولیددرشرکت نموددرنهایت احساس کردیک جای کارخراب است.مشکل شرکت این بودکه پس اندازلازمی راکه می بایست ازبابت اتوماسیون وماشینی کردن کارخانه که به تازگی آن راتکمیل کرده است به دست اورد،به دست نمی آورد.میکیومعتقدبود که دلیلش این است که شرکت درشرایطی سیستمهای خودراماشینی کرده است که نیروی انسانی نیزمی توانست آن کار راانجام دهدحتی باهزینه کمتر.وی توانست باجلوگیری ازسرمایه گذاریهای هنگفت غیرضروری،میلیونها دلاربرای تویوتا صرفه جویی کند.
شناخت مسئله:
مرحله ای است که اطمینان حاصل می شود تلاشهای سازمان به سمت حل مسئله واقعی ونه صرفاازبین بردن نشانه هاوعلایم ظاهری،سوق خواهدیافت.همچنین اهداف فرآیندحل مسئله تعیین ودلایل برطرف شدن مسئله مشخص می شود.حاصل این کار مرحلهفمعیارهای تصمیم گیری برای ارزیابی راه کارهای گوناگون است.تفکراستدلالی وشهودی هردودراین مرحله صورت می گیرد،اماشناسایی عمدتا یک فرآیند عقلایی واستدلالی است
سوالات اصلی که باید مطرح شود عبارتنداز:
1-چه اتفاقی افتاد،یاخواهدافتاد،
2-روی چه کسی تاثیرگذاشت؟
3-چه زمانی اتفاق افتاد؟
4-چگونه اتفاق افتاد؟
5-چرااتفاق افتاد؟
6-چه بایدبکنیم تا موفق ترباشیم؟
فرضیه سازی:
فرضیه سازی درباره وضعیت عوامل آینده درشرایط حل مسئله امری ضروری است.به خاطرداشته باشید که فرضیه ها ممکن است مانعی برسرراه موفقیت بالقوه یک راه حل باشند،یاممکن است باعث شوند قابلیت یک راه کارخاص رابرای حل موثرمسئله دست کم بگیرید.یکی از فرضیه های نویسنده درنگارش این کتاب این بود که روزبه روز برتعدادافرادی که به فرآیندهای نواوری علاقه مندند افزوده خواهدشد،درنتیجه کتاب در شمارگان بالایی به فروش خواهدرفت.
انتخاب ازبین راه کارهای مختلف:
تصمیم گیری بایدبراساس ارزیابی اصولی راه کارهای گوناگون درمقابل معیارهای ازقبل تعیین شده صورت پذیرد.بخش کلیدی وبسیارعقلایی این فرآیند مستلزم تعیین نتایج احتمالی راه حلهای مختلف است.هرقدرکارخلق راه کارها ونتایج احتمالی آنهابهترانجام پذیردشانس انتخاب موثریک راه کاربیشترخواهدبود.فرآیندگزینش عمدتایک فرایندعقلایی واستدلالی است،اما تصمیم گیرندگان خیلی ماهر برقدرت ادراک وشهود خود نیزتکیه می کنند به ویژه درخصوص مسائل پیچیده.
برای مثال هنگامیکه مهندسان هوندابرای اولین بار موتوری راطراحی کردند که 55 مایل در هرگالن مصرف داشت راه کارهای مختلفی برای انتخاب داشتند.تاثیرفن اوری جدیدبرهزینه سازگاری باسیستمهای انتقال نیرو و…برای تصمیم گیری انان درانتخاب فن آوری،اهمیت بسیاری داشت.
فصل دوم:
تکنیکهای تحلیل محیط
تکنیکهای استدلالی برای تحلیل محیط برفرآیندهای کنترل استانداردوپیمایش محیطی تاکیددارد.آنچه درزیر میخوانیدرویکردهای جدیدوخلاق تر برای تحلیل محیط هستند:
1/1مقایسه نسبت به دیگران
به تازگی شرکتهابرای شناسایی مسائل بالقوه به الگوبرداری می پردازند.شرکت رویه های خودرابارویه های شرکتی که درصنعتش بهترین تلقی می شود الگوبرداری ومقایسه می کند.در رویه های برترشرکت خودراباشرکتی که در رویه های معینی بهترین است صرف نظرازصنعتی که درآن فعالیت می کند مقایسه می کند.
2/2به کارگیری پیشگویان ومشاوران
هیچ ک نمی گویدشماحتمامسائل راخودتان کشف کنید.چرااشخاص دیگررابرای انجام این کار،به کارنمی گیرید؟آینده نگران وپیشگویان ودیگرمشاوران بسیاری وجوددارنکه می توانند راهنمای شماباشند.آنهااغلب چشم اندازوافق تازه ای رابرای شمابازمی کنند.برای مثال ممکن است جنگل رابرای درختانش ببینند،کاری که فردی که نزدیک به این شرایط است ممکن قادربه انجام آن نباشد.
3/3کنترل علایم ضعیف
یک تکنیک برنامه ریزی راهبردی استاندارد،نشان دادن توجه دقیق به علائم وسیگنالهای ضعیف دربازاراست.پیشگویی کننده ها،خدمات جداسازی وشبکه ها می توانند اطلاعات موردنیازرا دراختیارشمابگذارند.
4/4جست وجوی فرصت
جست وجوی فعالانه برای فرصتهامی تواندبه کشف موقعیتهای جدیدوکاربردها جدیددانش امروزی منجرشود.مجبورنیستیدخودتان رابه منابع سنتی محدودکنید.به دنبال چیزهای جدیدباشید،همانندمدیری که به دنبال ادبیات داستانی علوم می گرددتاایده هایی رابیابدکه برای فعالیت اقتصادی پیشرفته اش کاربرددارد.
تکنیکهای تشخیص مسئله
5/1وضعیت آرمانی
یک وضعیت آرمانی راخلق ووضعیت موجودراباآن مقایسه کنید.چه اختلافهایی وجوددارد؟چرااین اختلافهاوجوددارد؟چه مسائل یافرصتهایی رااین اختلافهابه همراه می آورند؟
6/2توفان فکری معکوس
توفان فکری موثرترین واحتمالامتداولترین فرآیندگروهی است.دراین روش هنگامی که اعضای گروه دربارهمسئله فکرمی کنند راه حلهای گوناگون به صورت خودبه خودوبه طورشفاهی مطرح می شود.سرپرست هراندیشه وفکری ره می پذیردوآن راروی تابلومی نویسد.درابتداکمیت مطرح است نه کیفیت .درجلسه اول هیچ گونه بحث یاانتقادی صورت نمی گیرد.درنشستهای بعدی نظریه ها ارزیابی می شود.
7/3 فکاهی وطنز
هرگاه باشرایط نامساعدی روبه روشده اید اقدام به سرودن اشعافکاهی وطنزآمیزدرباره آشرایط بنمایید.آدمهانمی توانند درمقابل انتقادهای طنزآمیزمقاومت کنند.برای مثال یکی ازکارکنان بااستفاده ازآهنگ یک ترانه موضوعی تنظیم کردتامدیران سازمانش راباشوخی ازمشکلات آگاه سازد.مسئولان سازمان موضوع راپیگیری کردندومنجربه این شدکه دوتن ازمدیران نالایق تعویض گردند.
8/4گردآوری وفهرست بندی شکایات
یک روش موثربرای آشکارسازی مسائل این است که ازکارکنان،مشتریان یادیگرعناصربخواهیم که طی جریان توفان فکری فهرستی ازشکایات رابه صورت انفرادی یاگروهی تهیه کنند.شکل دیگری ازاین رویکرداین است که ازکارکنان بخواهیم موانع ومشکلاتی راکه باآن روبه رو می شوندنام ببرند.
تکنیکهای شناسایی مسائل
9/1نموداراستخوان ماهی
دوروش بسیارسودمندبرای شناسایی مسائل،نموداراستخوان ماهی مربوطه است.هدف اصلی ازاین تمرین شناسایی وتهیه فهرستی ازکلیه علل احتمالی مسئله موردنظراست.این تکنیک دردرجه اول یک تکنیک گروهی شناسایی مسئله لست،اماتوسط افراد به تنهایی نیزقابل استفاده است.دلیل نامگذاری این فرایندروش منحصربه فردجمع آوری اطلاعات است که به صورت بصری مرتب می شود.هنگامی که مسئله یاعلل آن ثبت می شود نموداری تشکیل می شود که شبیه به استخوان ماهی است.مسئله درداخل دایره ودرسمت راست برگه کاغذ نوشته می شود.یک خط مستقیم به سمت چپ کشیده می شود که بیشترشبیه به ستون فقرات ماهی است.بعدساقه ها بازاویه 45 درجه متصل به خط ستون فقرات است.برای تحلیل بیشترهرعلت می توان به هرساقه شاخه هایی راافزود.علل پیچیده تردرقسمت دم ماهی فهرست بندی می کنیم.
10/2سلطان کوهستان
سلطان کوهستان یک بازی کودکانه است که طی آن یک بازیکن به بالای چیزی مانندکنده درخت یاتیردروازه می رود وبازیکنان دیگرسعی می کنند اورابیندازند.بازی مشابهی را می توان به عنوان یک تکنیک شناسایی مسئله به کاربست.یک یادونفرموضعی رادرباره یک مسئله اتخاذمی کنند ودیگراعضاسعی می کنندآنهاراازکوه تعریف مسئله پایین بکشند.برای موفقیت فردچالش باید تعریف بهتری ازمسئله داشته باشد.درست همانندبازی شخص پس ازآنکه طرف مقابل راازکوه پایین کشیدخودبایدبه بالای کوه برود.
11/3فشاروکشش
به عنوان بخشی ازفرآیندحل مسئله می توانیدمسئله را”بفشرید”یا”بسط دهید”این طرزفکربه شما امکان می دهد مسئله رابهترتجزیه وتحلیل کنید.مسئله رافشرده می سازید تااجزای اصلی آن راپیداکنید.مسئله راگسترش می دهید تابخش بیشتری ازحیطه آن راکشف کنید.گسترش یک مسئله باعث می شود تاجوانب بیشتری ازمسئله ودیگرحقایق مربوط به آن راببینید.
12/4نمودارچرا-چرا
ازاین تکنیک برای شناسایی علت یاعلل یک مسئله به شیوه ای منظم استفاده می شود.این نمودارعموماازچپ به راست حرکت می کند وصورت مسئله درسمت چپ قرارمی گیرداین نموداربیشترشبیه درخت تصمیم گیری سنتی باساقه های تشکیل دهنده است که درسمت راست صورت مسئله مشخص شده است.پنج علت احتمالی ظاهرمی شودکه عبارتنداز:ضعف طراحی محصول،تبلیغ نامناسب،توزیع غیرموثر،بالابودن بیش ازحدقیمت وعدم شناسایی درست بازارموردنظر
چرا؟ چرا؟
تکنیکهای فرضیه سازی
13/1معکوس سازی فرضیه
همه فرضیه هایی راکه درباره مسئله به ذهنتان می رسدنام ببرید.اکنون آنهارامعکوس کنیدمسئله راحل نمایید.شماتاآن حدی که سعی دارید محدودیتهای راه حلهایی راکه به هنگام استفاده ازفرضیه های اصلی خودمی یابید تشخیص دهید،به دنبال یک راه حل واقعی برای مسئله تازه مطرح شده نیستید.
فصل سوم:
تکنیکهای خلق راه کارهای وگوناگون
14/1تکنیک ناپلئون
وانمودکنیدکه شماشخص مشهوری هستیدوسعی کنیدمسئله راازدید آن شخص حل کنید.شخصیت مفروض شماممکن است چشم اندازهای جدیدی رانسبت به آن مسئله به شمابدهند.برای مثال
،باخودبگوییداگراسحاق نیوتن بااین مسئله روبه رو می شد،چه می کرد.ژنرال جورج پاتون چطور؟ناپلئون چطور؟مادرترساچطور؟
15/2نقشه کشی ذهنی
این تکنیک براساس یافتههای پژوهشی استواراست که نشان میدهدمغزدردرجه اول بامفاهیمی کلیدی وبه شیوه ای مرتبط به هم ویکپارچه کارمی کند.درتفکرسنتی ستونهاوردیفها انتخاب می شوند.مغزهمچنین نیازبه”جاسازی”ایده هایی دارد که باایده اصلی ربط دارند.
16/3غلتیدن درعلفزارایده ها
این تکنیک مستلزم این است که تاآنجایی که می توانید درباره مسئله دردست اقدام مطالبی رابه شکلی که به راحتی قابل خواندن باشد،مثل خلاصه مقاله ها وکتابهای مربوط،تجارب دیگران،ایده هایی که دیگران به شماداده اند،واقدامات رقباجمع آوری کنید.این مطالب را به سرعت مطالعه کنید بعدازخودتان می پرسید که اینهاچه معنایی دارند.سپس اجازه دهید دوره نهفتگی پرورش طبیعی رخ دهدوببینید چه ایده هایی پرورش می یابد.
17/4گوش دادن به موسیقی
گوش دادن به موسیقی آرام وملایمروش خوبی برای “رهاکردن”ضمیرناخودآگاهتان است.موسیقی درسمت راست مغزشنیده می شودیعنی سمتی که بیشترادراکی وشهودی است تااستدلالی وعقلی(البته درموردافرادچپ دست قضیه برعکس است)موسیقی معمولا باعث می شود سمت تحلیلی مغزبه خواب برود وبه این ترتیب،سمت ادراکی مغزفعال ترمی شود.
تکنیکهای انتخاب ازبین راه کارهای مختلف
18/1رای گیری نقطه ای
بسیاری ازروشهای استانداردگزینش نیازبه رای گیری دارد.دراین روش ایده هاروی سطح بزرگی نظیرتابلوی دیواری،فلیپ چات،یاوایت برد نوشته می شوند.سپس اعضاراه کارهای خودرابه وسیله چوپ خط روی نقطه هانشان می دهند.آنهاممکن است فقط یک رای یابیشترداشته باشند.آنهاممکن است مجازباشند به ایده های خودشان هم رای بدهند یااینکه شایدچنین اجازه ای به آنهاداده نشود.
19/2نموادچگونه- چگونه
این نمودارشبیه به نمودار چرا-چرا است.دراین روش راه حل موردتوافق برای مسئله درسمت چپ تکه ای کاغذ قرارمی گیرد.برنامه هایی اجرایی تفضیلی ترکه بامطرح کردن پرسش چگونه؟در هرمرحله از فرآیندبه شکل درخت تصمیم گیری،درسمت راست راه حل ترسیم می شود.هنگام آغازکاربانخستین راه حل هربارکه راه حلی ثبت می شود سوال چگونه؟مطرح می گردد.پاسخ هاروی شاخه های درخت تصمیم گیری ثبت می شوند.این فرآیندآنقدر ادامه می یابد تابرنامه های اجرایی به اندازه کافی بشکل تفضیلی تدوین شوند.
چگونه؟ چگونه؟
20/3تحلیل میدان فشار
توسعه سازمانی چیزی جزیک نوع مدیریت تغییرنیست.برای مدیریت بهترتغییرات حل کننده مسئله نیازبه درک وشناخت تحلیل میدان فشاردارد.تغییرازنقاط قوت نسبی مبارزه بانیروهای محرک وبازدارنده ناشی می شود.نیروهای محرک سازمان رابه سمت تغییرسوق می دهدنیروهای بازدارنده سازمان رابه سمت مخالفت ومقابله باتغییرمی کشاند.اگرخواهان تغییرهستیدبایدبه سمت جلوفشاربیاورید.اماگرایش طبیعی کسانی که شماآنهارابه جلوفشارمی دهیدمقاومت در مقابل تغییر(یعنی فشاربه عقب)است.
فصل چهارم:
تکنیک اجرا
اجرامستلزم توجه دائم است.این امریعنی دقیق شدن درجزئیات وپیش بینی موانع وغلبه برآنها.اهداف خاصی رامشخص ومهلت های معقولی رامعین کنیدوپشتیبانی دیگران راازراه حل پیشنهادی خودجلب کنید.اجرامجموعه ای ازمسائل وفرصتهارادرخوددارد.
تکنیک کنترل
ارزیابی نتایج آخرین مرحله فرآیند حل خلاق مسئله است که اغلب نادیده گرفته می شود.هدف ازارزیابی تعیین میزانحل مسئله ازطریق اقداماتی است که به عمل آورده اید.این مرحل مستقیما به مرحله تجزیه وتحلیل محیط راه پیدامی کند وچرخه جدیدی ازحل خلاق مسئله آغازمی شود.تشخیص نقایض درصورت لزوم درراه یابدون اینکه احساس شرمندگی کنیدیاحالت تدافعی بگیریدتصمیم خودرا عوض کنیددرآن صورت مهارت انطباق بافکرروشن رادرک کرده اید.
شناسنامه کتاب
موسسه انتشارات امیرکبیر
تهران:خیابان ج.ا.ا ،میدان استقلال
حق چاپ:1388،1381
نوبت چاپ:هشتم
تالیف:جیمزام.هیگینز
ترجمه:دکترمحمود احمدپور داریانی
چاپ وصحافی ولیتوگرافی:چاپخانه سپهر،تهران،خیابان ابن سینا(بهارستان)،شماره 100
شمارگان:5000
بها: 3000 تومان
فهرست مطالب :
مقدمه
فصل اول:فرآیند حل خلاق مسئله
حل خلاق مسئله
تحلیل محیط
تشخیص مسئله
فرضیه سازی
انتخاب ازبین راه کارهای مختلف
اجرا
کنترل
فصل دوم:
تکنیکهای تحلیل محیط
1/1مقایسه نسبت به دیگران
2/2 به کارگیری پیشگویان ومشاوران
3/3کنترل علایم ضعیف
4/4جست وجوی فرصت
تکنیکهای تشخیص مسئله
5/1وضعیت آرمانی
6/2توفان فکری معکوس
7/3فکاهی وطنز
8/4گردآوری وفهرست بندی شکایات
تکنیکهای شناسایی مسائل
9/1نمودار استخوان ماهی
10/2سلطان کوهستان
11/3 فشاروکشش
12/4نمودارچرا- چرا
تکنیکهای فرضیه سازی:
13/1معکوس سازی فرضیه
فصل سوم:
تکنیکهای خلق راه کارهای گوناگون
14/1تکنیک ناپلئون
15/2نقشه کشی ذهنی
16/3غلتیدن درعلفزارایده ها
17/4گوش دادن به موسیقی
تکنیکهای انتخاب ازبین راه کارهای مختلف
18/1رای گیری نقطه ای
19/2نموادار چگونه- چگونه
20/3تحلیل میدان فشار
فصل چهارم
تکنیک اجرا
تکنیک کنترل
